Tíminn - 06.06.1947, Blaðsíða 2

2
IÍMEVN, föstiidagiim 6. júní 1947
102. blað
ÚR ÝMSUM ÁTTUM
Föstudagur 6. jjúní

Nýju tryggingalögin
Á læknaþingi í fyrrasumar
flutti einn af hinum eldri önd-
vegismönnum stéttarinnar, Guð-
mundur Hannesson prófessor,
ræðu um almannatryggingarnar.
Hann komst meðal annars svo að
orði, að miklu þætti nú þurfa til
að tjalda fyrir kosningarnar, en
menn myndu hér komast að
raun um, að ekki væri allt gull
sem glóir.
Það voru margir, sem ekki
voru jafn glöggskyggnir og Guð-
mundur Hannesson fyrir kosri-
ingarnar í fyrravor. Hið mikla
skrum, sem stjórnarflokkarnir
þyrluðu upp um ágæti og rétt-
læti nýju tryggingalaganna, átti
ekki minnstan þátt í kosninga-
sigri þeirra. Framsóknarmönn-
um var legið það talsvert á hálsi,
að þeir vildu láta undirbúa þessa
lagasetningu betur. Nú hefir
hins vegar spádómur Guðmund-
ar Hannessonar rætzt. Um lang-
an tíma hefir ekki risið sterk-
ari andúðaralda gegn nokkurri
löggjöf eftir að menn fóru að
kynnast henni í framkvæmd.
Svo hroðvirknisleg og ósann-
gjörn er hún, eins og flest það,
sem ekki er unnið af alúð,
heldur hrúgað upp í skyndi
vegna kosninga.
Það skal ekki efað, að sá hafi
verið tilgangur margra þeirra,
sem að -lugasmið þessari stóðu,
að hún yrði til að bæta kjör
þeirra, sem verst eru settir, og
það gerir hún líka í ýmsum til-
fellum. En jafnframt hefir svo
hörmulega tiltekizt, að hún
gerir fjölmörgu af þessu fólki
stórum erfiðária fyrir. Persónu-
gjaldið er lagt jafnt á alla, fá-
tæka og ríka, og atvinnurek-
endagjöldin leggjast á, án
minnsta tillits til afkomu og
efnahags. Gjöldin leggjast einn-
ig á sveitarfélögin, án tillits til
tekjuöflunargetu þeirra. Afleið-
ingin af þessu er m. a. sú, að
fjölmörg fátæk sveitaheimili
verða nú að greiða 2000—3000
kr. í gjöld og aukin útsvör vegna
trygginganna og sum jafnvel
meira. Sama gildir um ýmsa
efnaminni smáframleiðendur í
þorpum og kaupstöðum. Til við-
bótar njóta svo framleiðendurn-
ir «kki nema brots af hlunnind-
um almannatrygginganna, t. d.
eru þeir alveg sviptir slysabót-
um og hafa óhagstæðari sjúkra-
bætur en aðrir, sem greiða þó
stórum minna til trygginganna
og eru margir hverjir mun betur
stæðir.
Eins og tryggingalögin eru nú,
eru gjöldin, sem þau leggja á
fjölmarga efnaminni einstakl-
inga, atvinnurekendur og
hreppsfélög þeim fullkomlega
um megn. Hér hefir verið horf-
ið frá þeim grundvelli frjáls-
lyndrar og heilbrigðrar skatta-
álagningar að fara fyrst og
fremst eftir ástæðum og efna-
hag, heldur hefir verið horfið
að nefskattafyrirkomulaginu
gamla, sem raunverulega lét þá
fátæku borga fyrir hina ríku.
Þeir menn, sem að slíkri laga-
setningu hafa staðið, ættu sann-
arlega að kenna sig við allt ann-
að en jafnaðarmennsku og rót-
tækni.
Það hefir fullkomlega sann-
azt, í|3m Hermann Jónasson hélt
fram, þegar lagasetning þessi
var til meðferðar á þinginu, að.
hún þyrfti betri athugunar og
mikilla endurbóta við og því
væri rétt að verj a til þess nokk-
rum tíma. Alveg sérstaklega
„Skáldum fœkkar, landið lækkar,
loksins sjást hér engin fjöll".
Landið smækkar.
Þó að sveitin hér (Norðurár-
dalurinn) sé lítil sveit, þá er hún
fögur og góð sveit. En á henni,
eins og fleiri sveitum landsins,
virðast draumar og óskir land-
eyðingamannanna vera að ræt-
ast. Á síðústu árum hafa farið,
eða eru að fara, fjórar jarðir í
eyði og sú fimmta er nær ó-
nytjuð, þótt ríkið hafi hellt þar
niður í byggingar nokkrum
hundruðum þúsunda króna í
„nýsköpun“ sína.
Fjárpestirnar, ýmsir örðug-
leikar í lífsbaráttunni, en þó
einkum „flónsgullið" í Reykja-
vík, hefir aukið fólksstrauminn^
í burtu og komið í lið með róg-
skrifunum um sveitirnar. Og
sjá! segjá landeyðingarmenn-
irnir, sem skrifa af kappi með
sínum lipru pennum, hér sést
tákn þess, er koma skal.
En okkur öðrum sýnist að
starf þeirra og tilraunir til út-
sléttunar stefni að því, að orð
skáldsins rætist, sem tilfærð eru
hér að framan. Við sjáum eftir
hverju byggðu býli og finnst
svipað og Sig. Nordal, að landið
smækki við hvern bæ, sem
leggst í eýði.
í sveitinni.
Nú eru börn og unglingar
kaupstaðanna sem óðast að
þyrpast upp um sveitirnar til
sumardvalar. Margir í kaup-
stöðunum viðurkenna í verki
gildi strj álbýlisins með því að
senda þangað það, sem þeim er
dýrmætast af öllu — sín eigin
börn.
Margir keppast við að koma
börnum sínum á góð og mynd-
arleg sveitaheimili, en ekki í
kaupstaði eða kauptún. í þessu
felst eindregin viðurkenning,
sem má^Jce er annars tregt um
að fáist hjá ýmsum á annan
hátt.
Enda er varla efamál, að ó-
víða er börnum og unglingum
eins hollt að dvelja og á góðum
bæjum í sveit. Venjast þar
gróðrlnum, húsdýrunum og
njóta þar margháttaðra tæki-
færa til persónuþroska við ým-
iskonar verkefni og frjálsræði í
skauti náttúrunnar. Ég hefi
þekkt mestu landeyðingamenn
í hugsun, sem viðurkenna þó
þennan sannleika hvað börn sín
áhrærir, í verki.
Skapaðar plágur.
Oft ber það við seinni hluta
sumars, að foreldrar í kaup-
stöðum rífa börn sín sárnauð-
hefir sú gagnrýni hans sannazt,
að þær byrðar, sem hún leggur
á atvinnuvegina og hreppsfélög-
in, eru óforsvaranlega þungar,
nema gerðar séu jafnhliða end-
urbætur á fjármálakerfinu öllu
og burðarþol þessara aðila auk-
ið á þann hátt.
En úr því, sem komið er, dug-
ir ekki að sakast um þessa hluti,
þótt menn hins vegar læri af
þeim og þekki betur eftir en
áður þá stjórnmálaleiðtoga, sem
voru hér að verki. Andúðin gegn
göllum og rangindum trygging-
arlaganna má ekki leiða til
þess, að menn verði yfirleitt
andvígir tryggingunum. Hún á
að verða til þess, að unnið sé
að endurbótum á löggjöfinni og
tryggingakerfið gert réttlátara,
heilbrigðara og viðráðajalegra.
Núv. stjórnar bíða ekki mörg
nauðsynlegri verkefni en að
koma því máli í höfn á næsta
þingi.
ug úr sveitinni til þess að setj-
ast á skólabekkina. Þarna kem-
ur í ljós oftrú á gildi skóla-
setunnar. Varla er efamál, að
þrásetur barnanna á skóla-
bekkjunum drepa í þeim per-
sónuþroskann og færa lærdóms-
leiða í þau, en auka stórlega
kostnað fyrir þjóðfélagið. Þó að
skólar séu oft góðir og bráð-
nauðsynlegir, geta þeir þó ver-
ið sálardrepandi fyrir ungviðið.
— Sú íþróttin, sem íslendingar
hafa í gegnum aldirnar líklega
verið snjallastir í í samanburði
við aðrar þjóðir, er ljóðagerðin.
En hvar stendur skólaæskan í
kaupstöðunum nú í dag í þeirri
íþrótt? Mér er sagt af fróðum
mönnum í Reykjavíkurskólun-
um, að það séu sárafáir ungl-
ingar þar, sem geti búið til
sæmilega ferskeytlu.
Önnur hálfgerð plága hefir
verið leidd yfir byggðir landsins,
þar sem er hin nýja trygginga-
löggjöf, þótt henni hafi vafa-
laust verið komið á í góðum til-
gangi af forgöngumönnum
hennar, sem ýmsir eru góðir
drengir og vilja vel. Hefir hún
nýlega verið réttilega gagnrýnd
í Tímanum af þeim Skúla Guð-
mundssyni og Þorbirni í Geita-
skarði. En þó vantar í „kritik“
þeirra ýmislegt, m. a. að minn-
ast á þá stefnu, sem sífellt veð-
ur uppi meira og meira, þ. e.
að kippa fótunum undan sjálfs-
bjargarhvöt einstaklinganna og
forsjálni þeirra.
Nú eru gömlu dyggðirnar:
sparsemi, ráðdeild og fyrir
riyggja lítils metnar og heyrast
aldrei hvatningarorð þeim til
styrktar. En löggjöf er tildrað
upp — að vísu með ýmsum góð-
um þáttum í sér — af Alþingi í
nafni mannúðarinnar, sem m. a.
hjálpar til, að rífa xxxxxxxx
undg,n þeim dyggðum og tekur
fram fyrir hendurnar á frjálsri
félagshyggju, sem farsælast
byggir löngum upp það sem vel
og lengi á að standa.
Það var á þeim árum, er búizt
var við stríði í Evrópu. Þegar
borgarastyrjöldin geisaði á
Spáni. hafði ungur læknir frá
Barcelona, Josef Trueta að
nafni, náð undraverðum árangri
í sáralækningum á vígstöðvun-
um. Hann þóttist sjá, að Eng-
lendingar myndu hafa mikla
þörf fyrir reynslu hans, ef stríð
brytist út í heiminum, og hélt
því til London til þess að halda
fyrirlestra um lækningaaðferð
sína.
Hann hélt marga fyrirlestra
um þetta efni og vöktu þeir ó-
skipta athygli. En um sama leyti
skall styrjöldin á. Þeir fyrstu
sem særðust af völdum stríðs-
ins voru fluttir til sjúkrahús-
anna, og Josef Trueta var talinn
á að dvelja um skeið í Englandi.
Hann hefir dvalið þar síðan. —
En það er bezt að segja þessa
sögu frá upphafi.
Borgarastyrjöldin á Spáni
stóð sem hæst 1929, og sprengj-
urnar klufu trén umhverfis
Plaza Cataluna. Verkfræðingur
í einni verksmiðjunni við höfn-
Reykvísku áhrifin.
Áhrifin frá Reykjavík eru
sterk. Þar eru öll stærstu dag-
blöðin, flestir aðalskólarnir, út-
varpið, flestir helztu embs^ttis-
mennirnir, landsstjórnin, Al-
þingi, bankarnir, aðalverzlunin
og fjármagnið. Þaðan eru aðal-
samgöngurnar o. s. frv. Þrátt
fyrir allt þetta og miklu fleira af
svipuðu tagi, má oft heyra frá
Reykvíkingum, að þeir þykist
afskiptir með áhrif í þjóðfélag-
inu.
Það eru ekki ailar firrurnar
eins.
Auðvitað er sjálfsagt að höf-
uðstaðurinn hafi mikil áhrif. En
fjölmenni hans og áhrif sam-
anborið við aðra landshluta, er
orðið ískyggilega mikið, Það
hefir hlaupið ofvöxtur í einn
lim þjóðarlíkamans. Og er mik-
ið efamál að slíkur ofvöxtur færi
höfuðstaðarbúum nokkra bless-
un.
Farsælast myndi að völd og
áhrif hinna ýmsu byggðarlaga i
landinu væru sem jöfnust.
Flokkar of réttháir.
Mikil ógæfa er það í ísl.
stjórnmálum, hve kosningatil-
högun til Alþingis er klaufaleg.
Flokkarnir eru m. a. gerðir ó-
hæfilega réttháir, en vél þeirra
er svo rækilega smurð af auð-
kýfingum eða jafnvel erlendum
stórveldum. Það sýnist þó vera
nóg flokkastrefið, þó að löggjöfin
væri ekki að lyfta undir það. En
það gerir hún beinlínis t. d. með
uppbótarsætum flokkanna. Tak-
ist einhverjum flokki að snapa
saman á sitt flokksnafn fjöl-
n?«nni í Rvík eða annars staðar,
þá bætist það á einhvern flokks-
mann, máske austur í Horna-
firði og hann nær kosningu, sem
fylgidraugur þingmanns kjör-
dæmisins. Og linnir þar slðan
ekki yfirboðum í því litla kjör-
dæmi í von um áframhaid á
afturgöngulifi sínu. Þannig
telst til að skapist „lands-
ina í Barcelona hafði lent með
fingur í tannhjólum einhverrar
vélar og brotið hann og marið.
Honum var ekið í sjúkrahús og
það kom í hlut Trueta að búa
um sár hans.
Þessi ungi læknir var þá að-
eins 32 ára að aldri, og hann
ákvað að beita algerlega nýrri
aðferð við að búa um sárið.
Fingurinn var marinn og
brotinn. Holdið við brotna bein-
ið var sundur tætt. Hver venju-
legur skurðlæknir mundi hafa
lagt beinbrotin saman, hreinsað
sárið með sótthreinsunarlyfjum
og bundið um fingurinn. Daginn
eftir mundu svo umbúðirnar
verða teknar af og innsta lag
þeirra, sem hefði klístrast í sár-
ið, rifið af, en sjúklingurinn
reyndi að harka af sér og hljóða
ekki, því að þetta er mjög sárt.
Þessi sársaukafulla athöfn
mundi síðan endurtaka sig á
hverjum degi, sárið hreinsað og
bundið um það að nýju. Ef sjúkl-
ingurinn hefði heppnina með
sér, mundi sárið gróa smátt og
smátt, en ef mótstaða hans væri
kjörnir“ þingmenn í A-Skapta-
fellssýslu, Seyðisfirði og víðar,
þar sem þingmanninn þekkja
og h)afa kjojsið aðeins fáeinír
menn í fámennustu kjördæm-
unum.
Með hinu núverandi vitlausa
kosningafyrirkomulagi geta vel
orðið 3—4 þingmenn fyrir Seyð-
isfjörð þótt sumir þeirra
verði kallaðir landskjörnir í
skjóli flokksblindunnar. Svona
teymir flokksræðið út í hringa-
vitleysuna, sem m. a. leiðir til
þess að Alþingi getur tæplega
myndað löglega stjórn. Flestir
eru að huga um hagsmuni
flokksins fyrst og fremst.
Samfylking.
Þegar íslendingar eru staddir
erlendis munu þeir margir finna
betur en áður heima, að fyrst
og fremst séu þeir íslendingar,
má segja í flokki íslendinga. Og
eigi að verða heilbrigðar og
miklar framfarir og ráðdeild í
þjóðarbúskapnum hér hjá okkar
fámennu þjóð, þá er kominn
tími til nú fyrir alla þjóðholla
íslendinga að mynda samfylk-
ingu um fjölda margt, þótt í
ýmsum atriðum líti þeir mis-
jafnlega á málin.
Áreiðanlega eru í öllum fjór-
um stjórnmálaflokkunum fjöldi
manna, sem eru fyrst og fremst
íslsndingar og þrá umbætur og
velferð fyrir þjóð sína. Þeir
menn ættu að leita að því sem
þeir þrá sameiginlega og mynda
um það eina samfylkingu. Trú
mín er þá að hinir, sem sjá
varla annað en Moskvu eða
blinda einstaklingsauðhyggju,
væru þá svo tiltölulega fáir sitt
til hvorrar handar, að þeirra
gætti lítt í íslenzkum þjóðmál-
um.
Það væri miklu myndarlegra
fyrir umbótasinnaða menn að
rífast minna við Moskvuþjón-
ana og auðglæframennina, en
einangra þá fremur með því að
taka höndum saman, hefja sókn
í verki og gera okkar litla þjóð-
félag að fyrirmyndarfélagi á
þessum sérkennilega hólma, sem
okkur hefir hlotnazt til eignar
og ábúðar hér í norðurhöfum.
V. G.
lítil og sár-ið illkynjað, væru
miklar líkur til, að bakteríurnar
sigruðu í þessari baráttu við
hvítu blóðkornin. Þá yrði að
taka höndina af manninum til
þess að bjarga lífi hans.
En Josef Trueta ákvað að
beita annarri aðferð 1 þessu til-
felli. í stað þess að skera burt
þann hluta beinsins, sem var
mulinn og hinn marða vöðva-
vef og treysta síðan, að- sárið
greri við daglega hreinsun og
umhyggju, opnaði hann sárið vel
og bjó síðan vandlega um það
með sárabindi og gipsi, svo að
loft komst alls ekki að því. Síð-
an tilkynnti hann öllum til mik-
illar skelfingar, að hann myndi
láta þessar umbúðir vera ó-
hrejffðar tvær effa þrjár vikur.
Að þeim tíma liðnum vonaðist
hann eftir, að sárið yrði gróið.
Læknarnir starfsbræður hans
urðu bæði óttaslegnir og undr-
andi. Að þeirra áliti var það eng-
um vafa bundið, að sjúklingur-
inn mundi missa handlegginn.
Hvernig gat það átt sér stað,
að sárið greri, ef það var ekki
hreinsað á hverjum degi?
Trueta varð heldur ekki
svefnsamt næstu nætur. Hann
símaði í sífellu til sjúkrahúss-
ins til þess að fá fréttir af líðan
mannsins.
En það var síður en svo að
merki um eitrun kæmu fram á
sjúklingnum. Honum batnaði
mjög fljótt og varð albata á
skemmri tíma, en búast mátti
við. Sárið greri, án þess að valda
sjúklingnum þjáningum.
Fjárbruðl
Fjárbruðl og ráðleysi fyrrver-
andi stjórnar verður lengi í
min<ium haft, varð mér að orði,
er ég kom að Fornahvammi ný-
lega.
Þar var allstórt steinhús, sem
steypt var utan um og kostað
mikið til endurbóta á fyrir fá-
um árum. Nú í héilt ár hefir
hópur manna frá ríkisstjórninni
verið að brjóta þetta steinhús
niður og klastra við það nýjum
viðbótum. Munu þarna vera
komin í þessa „nýsköpun“ fleiri
hundruð þúsunda króna og
verður hún þó alltaf ólán.
Gamla húsið hafði tekið um
20 næturgesti og 50—60 manns
til að matast samtímis, og lík-
legt til að vera alveg nógu stórt
venjulega sem sæluhús á vetr-
um, einkanlega þegar flugferðir
aukast og ný stór veitingahús
koma nokkrum kílómetrum
neðar í Norðúrárdalnum.
Sumargistihúsi virðist mesta
fásinna að velja stað þarna uppi
í heiði. Víðast annars staðar sé
það betuj- sett.
Núverandi ríkisstjórn ætti að
athuga svona arf frá þeirri
eins og Fornahvamm og minnka
fjárbruðlið, sem þar á sér stað
og sem storkar okkur vegfar-
endum, svo að okkur blöskrar að
horfa á — og þá ekki sízi þegar
verið er að þyngja á okkur
skattana til þess að henda í
svona ráðleysishítir.
Ferffamaffur.
Flngur færður milli
liainla.
Samkvœmt Reutersfrétt í norskum
blöðum hefir starfsmaður einn í verk-
smiðju i Birmingham ferigið nokkra
bót á því, að hann missti fjóra fingur
af hægri hendi. Læknir tók einn fing-
urinn af vinstri hendinni og græddi
á þá hægri, svo að nú vlnnur mað-
urinn með báðum höndum.
(ítbreiðið Tímann!
Samtlmis því, að sárið var
algerlega einangrað frá loftinu
með gipsumbúðunum, var sjúkl-
ingurinn látinn liggja með
handlegginn nokkuð hátt, svo að
vessar frá sárinu rynnu burt
með sogæðavökvanum og til
þess að minnka blóðþrýsting-
inn.
Fingyr verkfræðingsins varð
albata og Trueta frægur fyrir
þessa læknisaðgerð. Honum gáf-
ust nú óþrjótandi tækifæri á
að beita. þessari lækningaaðferð
í borgarastyrjöldinni og hann
læknaði hundruð manna á
þennan hátt.
Orðstír þans barst brátt til
Englands, og tveir brezkir skurð-
læknar fðru til Barcelona til
þess að kynna sér aðferð hans.
Þeir skýrðu síðan frá því, sem
þeir höfðu orðið áskynja í Spán-
arferðinni og árangur þess varð
sá, að Trueta var boðið að koma
til Englands árið 1939.
Hann ferðaðist síðan á milli
læknasambandanna í Englandi
og hélt fyrirlestra mánuðina áð-
ur en stríðið skall á. Þegar
fyrstu sprengjurnar tóku að
falla og hinir særðu voru fluttir
til sjúkrahúsanna frá húsarúst-
unum og vígvöllunum, tók Tru-
eta þegar til óspilltra málanna
með að beita aðferð sinni við
þá.
Það leið heldur ekki á löngu
áður en tekið var að beita að-
ferð hans almennt við þá, sem
særðust í stríðinu.
Tilraun hans með verkfræð-
David Mills:
U ndralæknir
frá Barcelona
Eftirfarandi grein segir frá spönskum skurfflækni, sem komiff
hefir fram meff merkilegar nýjungar í sáralækningum. Stundaffi
liann lækningar sínar í Englandi á. striffsárunum og heldur nú
rannsóknum sínum áfram í Oxford.