Tíminn - 14.06.1947, Blaðsíða 1

MTSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEFANDI:
PRAMSÓKNARPLOKKURINN j
Simar 2353 og 4373 \
PRENTSMIÐJAN EDDA hjt. <
31. árg.
Reykjavík, laugardaginn 14. juní 1947
Uppeldisþing sambands
íslenzkra barnakennara
Þingið samþykkti margar ályktanir um
uppeldis- og kennslumál
Nær 100 kennarar sóttu uppcldismálaþing Sambands ísl barna-
kennara, sem haldið var hér í bænum, 8.—11. þ. m. Á þinginu
voru flutt allmörg erindi um uppeldismál, mörg mál rædd og álykt-
anir gerðar, m. a. var samþykkt að senda dönskum lýðháskóla-
stjórum þakkarávarp fyrir afstöðu þeirra í handritamálinu og
Ið S.Í.B. gengi í alheimssamtök starfandi kennara. Þá voru saix>-
þykktar ýmsar ályktanir, þar sem lögð var áherzla á sem skjót-
asta framkvæmd nýju fræðslulaganna. Þá var gerð sú ályktun um
kröfur til barnaskólaprófs, að næstu 2—3 árin verði miðað við
það námsstig, sem 12 ára deildir hafa náð nú.
Aðrar ályktanir þingsins fara hér á eftir. .
Bygging kennaraskóla.
Uppeldismálaþing beindi ein-
dreginni áskorun til fræðslu-
málastjórnar . og ríkisstjórnar,
að hafist yrði handa svo fljótt
sem unnt er ,um 'byggingu kenn-
araskóla og æfingaskóla, með
því að hýbýli þau, sem kennara-
skólinn hefir yfir að ráða, éru
orðin 40 ára gömul og fullkom-
lega ófullnægjandi.
Félagsmál skólabarna.
Uppeldismálaþingið mælist
eindregið til þess við fræðslu-
málastjórn landsins, að félags-
störfum barna og störfum ein-
stakra áhugahópa innan skól-
anna verði ætlað ákveðið rúm
í stundaskrám skólanna fram-
vegis. Jafnframt beindi það
þeim tilmælum til fræðslumála-
stjórnar að hún skipi nefnd
kennara til að semja leiðbein-
jngar og starfsskrár fyrir félags-
;og áhugastarfsemi barna í skól-
um landsins, og verði þær send-
ar skólunum fyrir árslok 1947.
Skógræktarmál.
Uppeldismálaþingið taldi
mjög æskilegt, að skógræktar-
störf barna og unglinga verði
gerð að föstum lið í starfsemi
skólanna með heimild í lögum
og væntir þess, að fræðslumála-
stjórnin vinni að því.
Þingið telur s,étt: að hreppum
og bæjarfélögum verði gert að
skyldu að leggja til landssvæði
vegna skógræktarinnar, að rík-
ið eða skógrækt ríkisins leggi til
girðingarefni og trjáplöntur, en
sveitarfélög sjái um að girða
landið, að skólarnir annist skóg-
græðslu og alla umhirðu, að
hverju barni sé skylt að starfa
að gróðursetningu og umhirðu
trjáplantna, minnst tvö vor á
skólaskyldualdrinum, að kenn-
araefnum séu kennd undir-
.stöðuatriði trjáræktar.
Hegðun og framkoma
skólabarna.
Uppeldismálaþingið felur stjórn
kennarasambandsins að vinna
að því, í samráði við fræðslu-
málastjóra, að gefnar séu út
fyrir næsta haust Ieiðbeiningar
um rtóttvísi og holla siði og rétt-
ar umgengnisvenjur fyrir börn
og unglinga, og verði nemend-
um og kennurum i barnaskólum
landsins send eins mörg eintök
hvern skóla og þurfa þykir á
hverjum tíma og ennfremur, að
fræðslumálastjórn riti kennur-
um bréf um það, hvað hún telur
æskilegt viðhorf af hálfu kenn-
ara til þess þáttar tskóla- og
uppeldismálanna.
Skyldusparnaður unglinga.
Uppeldismálaþingið lýsti sig í
aðalatriðum fylgjandi tillögum,,
sem fram komu í erindi, er Arri-
grímur Kristjánsson skólastjóri
flutti um skyldusparnað ung-
linga á aldrinum 12—18 ára.
Samkvæmt því skyldu 25% af
launum, sefn þeim væru greidd,
leggjast í skyldusparnaðarsjóð,
er borgaði af þeim 3y2%. Upp-
hæðin skyldi svo borguð út, þeg-
ar unglin»urinn hefði náð 21 árs
aldri. Þingið taldi rétt, að lög
yrðu sett um slíkan sparnað og
feli þau í sér framkvæmda-
skyldu í kaupstöðum og kaup-
túnum með 500 íbúa eða fleiri,
en gildi sem heimildarlög ann-
ars staðar.
Barnabækur.
Þingið beindi því til sam-
bandsstjórnar, að húu hlutaðist
til umvvið fræðslumálastjórn, að
skipuð yrði t. d. 5 manna nefnd,
sem falið yrði, fyrir hæfilega
þóknun, að lesa yfir þær barna-
bækur, sem út koma og ritdæma
þær. Þá skal nefndin einnig leita
eftir góðum, erlendum barna-
bókum og fá færa menn til þýð-
ingar og hvetja menn til samn-
ingar slikra bóka á íslenzku.
Nefndin sé skipuð bæði körlum
og konum.
Rannsóknir og leiðbeiningar.
Út af erindi dr. Brodda Jó-
hannessonar ályktaði þingið að
skora á fræðslumálastjórnina að
stuðla að því að stórum verði
aukin rannsóknar og leiðbein-
ingarstörf t þágu uppeldismál-
anna í landinu, og sé nauðsyn-
legt í því skyni að koma á fót við
Háskóla íslands þeiri deild fyrir
uppeldis- og sálarfræði, sem lög
um meni^tun kennara gera r-áð
fyrir.
í byrjun þingsins fluttu ávörp
fræðslumálastjóri, skólastjóri
Kennaraskólans og mennta-
(Framhald á 4. síðu)
Bankarnir hafa tekið 26 milj. kr.
gjaldeyrislán erlendis
Vanskilin stafa mest af óleyfilegum
innflutningi
Á öðrum stað í blaðinu er birt tilkynning frá ríkisstjórninni um
gjaldeyrismálin, þar sem skýrt er frá því, að bankarnir hafi þegar tekið
26 milj. kr. gjaldeyrislán erlendis til þess að geta staðið skil á nauð-
synlegum greiðslum.
Jafnframt er skýrt frá því, að mikið af erlendum vanskilum íslenzkra
fyrirtækja stafi af því, að þau hafi flutt vörur inn án þess að hafa
fengið gjaldeyrisleyfi áður. Eru menn mjög varaðir við þessu háttalagi.
Svona hörmuleg hefir stjórnin á gjaldeyrismálunum verið seinustu
árin, að 2>A, ári eftir að þjóðin átti 600 milj. kr. inneign erlendis hefir
orðið að taka stórt gjaldeyrislán, semVirðist þó ekki fullnægjandi til
aff bæta úr nuuðsynlegustu þörfum.
Hver breytti vottorðinu um
Búkollubúið í Laxnesi?
Vottorðinu var breytt þannig að mjólkurhúsið var
sagt þrisvar sinnum stærra en það er
r.ITST JÓRASE31IFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A
Simar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, rNNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOPA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A
Sími 2323
108. blao
í sambandi við Búkollumálið svokallaða hefir orðið uppvist um
furðulega meðferð á vottorði, sem hefir meginþýðingu fyrir málið.
Fin aðalröksemd þeirra, sem beitast fyrir þátttöku Reykjavíkur-
bæjar í Búkollubúinu í Laxnesi, hefir verið sú, að þótt fjðsið þar
sé ekki stórt, sé þar mjög gott og rúmmikið mjólkurhús, og því
sé hyggilegra að stækka f jósið þar en að byggja nýtt f jós á Korp-
úlfsstöðum. Nú er komið upp úr dúrnum, að vottorðið, sem þessi
fullyrðing um stærð mjólkurhússins byggist á, hefir orðið fyrir
næsta einkennilegri breytingu í meðferðinni hjá Búkollu h.f. eða
b or gar st j óranum.
Vottorði breytt.
í greinargerð þeirri, sem
borgarstjóri lét bæjarfulltrú-
um í té og átti að rökstyðj a
þátttöku bæjarins í Búkollubú-
inu, var vottorð frá Sigurði
Guðbrandssyni, mjólkurbús
stjóra í Borgarnesif Niðurlag
þess hljóðaði í greinargerð borg-
arstjórans á þessa leið:
„Mjólkurhúsið, kæligeymsl-
an, ásamt mjólkurvélum
þeim, sem komnar eru og
væntanlegar eru á næstunni,
geta afkastað kælingu og
geymslu á mjólk úr ca. 450
kúm."
í þeirri-^reinargerð, sem Morg-
unblaðið birti, var niðurlagið á
vottorði Sigurðar Guðbrands-
sonar einnig látið hljóða á þessa
leið. •
Sigurður Guðbrandsson hefir
nú lýst yfir'því, að niðurlag um-
rædds vottorðs, sem hann sendi
Búkollu h.f., hafi hljóðað á þessa
leið:
„Mjólkurhúsið, kæligeymsl-
an, ásamt mjólkurvélum
þeim, sem komnar eru og
væntanlegar eru á næstunni,
geta afkastað kælingu og
geymslu á mjólk úr 150
kúm."
Hér skýtur því meira en lítið
skökku við. í greinargerð borg-
arstjórans er Sigurður látinn
segja mjólkurhúsið þrisvar sinn-
um stærra en það er. Hvort þessi
mistök hafa orðið hjá Búkollu
h.f., sem upphaflega fékk vott-
orðið, eða borgarstjóranum
sjálfum, sl^al ósagt látið. Hitt er
það, að kaupin hafa ekki sízt
verið rökstudd með þessum
fölsku upplýsingum um stærð
mjólkurhússins.
Upptök Búkollumálsins.
Saga Búkollumálsins svo-
nefnda hefir áður verið rakin
nokkuð hér í blaðinu, en hún er
i höfuðatriðum þessi:
Fyrir nokkru síðan hófu lækn-
ar hér í bænum buskap í'Lax-
nesi í Mosfellssveit. Hlutafélag
vor stofnað um reksturinn og
nefndist það Búkolla h.f. Mikil
auglýsingastarfsemi hefir verið
rekin í sambandi við bú þetta,
enda átti það að sýna, að hægt
væri að framleiða ódýrari og
betri afurðý:. en bændur gera.
Árangurinn hefir vægast sagt
orðið minni en lofað hafði verið.
Á síðastl. vfetri voru skuldir bús-
ins orðnar mjög miklar eða á
aðra milj. kr., en litlar gróða-
vonir í framtíðinni. Bankarnir
voru því farnir að gerast óró-
legir, eins og sjá mátti á lög-
taksauglýsingum í Lögbirtinga-
blaðinu. Eigendurnir, sem eru
margir hverjir vel stæðir, munu
ekki heldur hafá talið ráðlegt
að leggja meira af eigin fé í
reksturinn. Þess vegna var farið
að svipast um eftir kaupanda,
en þar hefir ekki reynzt margra
kosta völ.
Með stjjórnarskiptunum barst
hins vegar óvænt tækifæri upp
í hendurnar, því að þá varð lítið
veraldarvanur maður gerður
borgarstjóri í Reykjavík. Hann
sameinaði líka það tvennt að
hafa talað manna mest um
mjólkurmálin og hafa manna
minnsta þekkingu á þeim. Niður-
staðan varð líka fljótlega s», að
hann féllst á að láta bæinn
kaupa hluta í búinu og síðan það
allt eftir 3 ár. Jafnframt voru
samdar miklar áætlanir um
það, að búskap bæjarins skyldi
framvegis þannig háttað, að
bærinn ræki mjólkurbú í Lax-
nesi, en hefði alikálfabú á Korp-
úlfsstöðum eða flytti heyið það-
an upp að Laxnesi.
Hernaðaráætlun borgarstjóra
og Búkollumanna mistekst.
Það gerðist svo næst í þessu
máli, að borgarstjórinn lagði
það fyrir bæjarstiórnarfund
með miklu yfirlæti. Lét hann
engu líkara en að nú væru allir
erfiðleikar leystir f sambandi við
mjólkurmálin. Fulltrúar Fram-
sóknarflokksins og Alþýðu-
flokksins, Pálmi Hannesson og
Jón Axel Pétursson, sýndu hon-
um hins vegar fram á, að hér
væri stefnt út á fyllstu villigöt-
ur. Bærinn ætti að nytja land-
eignir þær, sem hann ætti sjálf-
ur, áður en hann færi að ágirn-
greinar gegn þessu ráðabruggi.
Þessi andstaða er svo hörð, að
borgarstjóri óskaði málinu
frestað á seinasta bæjarstjórn-
arfundi og kann svo að fara, að
það sjái ekki dagsljósið aftur.
En hver, sem endalokin verða,
hefir hér komið í ljós átakan-
legt fljótræði og hyggindaleysi
þess manns, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn hefir valið sér til for-
ustu hér í bænum.
Hér hefir líka komið vel í ljós,
að þeir, sem hafa ætlað að sýna
í verki, að þeir kynnu að búa
betur en bændurnir, hafa ekki
enn reynzt menn til að sanna
orð sín. Það sýnir Korpúlfs-
staðabúskapur bæjarins og Lax-
nesbúskapur læknanna bezt.
Þa* er áreiðanlegt, að bænda-
búskapur er heppilegasta bú-
skaparfyrirkomulagið, þótt frá
því séu kannske gerðar einstak-
ar undantekningar, eins og t. d.
rekstur barnamjólkurbús á
Korpúlfsstöðum á vegum bæj-
arins. En þá þarf að sýna málinu
meiri rækt og áhuga en forráða-
menn Reykjavíkur hafa hingað
til sýnt.
Fram - Víkingur
2:1
Fyrsti kappleikur knatt-
spyrnumóts íslands fór fram á
íþróttavellinum í Reykijavík í
gærkvöldi og kepptu Fram og
Víkingur. Úrslit úrðu þau að
Fram sigraði með tveimur
mörkum gegn einu.
Veður var hið ákjósanlegasta
ast meiri lönd. Aðstaða væri 6-\°S nokkuð margt fólk á vellin-
um.
líkt betri til búskapar á Korp-
úlfsstöðum en í Laxnesi, því að
á fyrri staðnum væri mikið
ræktað land fyrir. Það væri
hlægilegasta -ðráð að ætla að
nota stærsta búið í grennd bæj-
arins til kjötframleiðslu eða að
flytja heyið þaðan margra km.
leið upp að Laxnesi og mykjuna
síðan jafnlanga leið. Fjósið í
Laxnesi væri líka svo lítið (það
er fyrir ca. 50 kýr), að þar þyrfti
hvort eð að byggja nýtt fjós, ef
um stórbuskap væri að ræða, og
væXi þá ólíkt hyggilegra að
byggja nýtt fjós á Korpúlfsstöð-
um og verja til þess peningun-
um, sem ættu að fara 1 Laxnes-
kaupin. En það er nú loks viður-
kennt af öllum, að gamla fjósið
á Korpúlfsstöðum sé algerlegá
ónothæft, eins og það hefir allt-
af verið.
Undir' þessum ræðuhöldum
varð ýmsum bæjarfultrúum
Sjálfstæðisflokksins órótt
varð þess vegna ekki af þvi, að tihx
málið yrði afgreitt á þessum
bæjarstjórnarfundi. Þegar far-
ið var svo að ræða málið eftir
Listakona
í heimboöi
JVína Sæmnndsdóttír
komin heim eitir 21
árs dvöl erlendis
Nína Sæmundsdóttir mynd-
hö>gvari og málari, er nýlega
koinin í stutta heAmsókn
hingað til lands. Kemur hún
hingað í boði ríkisstjórnar-
innar og Þjóðræknisfélagsins
og mun dvelja hér um þriggja
. vikna skeið. Listakonan
ræddi við blaðamenn að Hótel
Borg í gær.
Nína Sæmundsdóttir er einn
af allra helztu listamönnum
okkar íslendinga og hefir hún
mjög aukið á hróður lands síns
vestan hafs, en hún kemur nú
heim eftir 21 árs dvöl erlendis.
Verk eftir hana eru á fjölmörg-
um listasöfnum í Bandaríkjun-
um og víðar, auk \>ess sem hún
hefir verið fengin til að gera
verk fyrir sérstakar stofnanir.
Ungfrú Nína hefir að undan-
förnu dvalið i Hollywood og
unnið að myndlist sinni þar.
Hefir hún gert fjölda högg-
mynda og málverka og hefir
mikið af verkum hennar verið
keypt af söfnum, einkum ein-
staklingssöfnum.
Á næstunni mun hún byrja
á stóru verki, sem er mynd, sem
standa á hjá merku bókasafni,
sem verið er að stofna við há-
skóla í T^xas.
Þegar blaðamennirnir spurðu
ungfrú Nínu hvort hún hefði
ekki í hyggju að ferðast um
landið, kvaðst hún hafa hug á
því, sig langaði mjög mikið að
skreppa í átthagana í Fljóts-
hlíðinni. Hún undraðist mjög
allar þær breytingar sem orðið
hafa hér á landi síðan hún fór
að heiman.
Ungfrú^ Nína hefir meðferðis
nokkur af verkum sínum og ætl-
ar hún að halda hér sýningu á'
höggmyndum, málverkum og
teikningum. Meðal höggmynd-
anna er hin kunna mynd henn-
ar af Njáli á Bergþórshvoli.
Sýningin verður í Lista-
mannaskálanum og verður opin
í tvær vikur.
Vaxandi andstaöa verklýösfé-
laga gegn samúöarverkfalli
Kanphækknn nú leiðir aðeins til aukinnar
dýrtíoar ojí atvinnuleysis
Verkalýðsfélögin á Seyðisfirði, Akranesi, ísafirði og Fáskrúðs-
firði hafa öll lýst yfir þvf, að þau muni ekki taka þátt í samúðar-
verkfalli vegna Dagsbrúnardeilunnar. Sýnir þessi afstaða félag-
anna vaxandi skilning verkamanna fyrir því, að kauphækkunar-
leiðin sé ekki rétti vegurinn til kjarabóta, heldur mun hún hafa
gagnstæðar afleiðingar í för með sér. ,
fundinn, varð öllum ábyrgum
Sjálfstæðismönnum ljóst, að hér
var stefnt út í fullkomið fjár-
málalegt glapræði, enda hefði
bærinn meira en nóg á sinni
könnu í þessum efnum, þar sem
hans biði að hressa upp á Korp-
úlfsstaðabúskapinn, sem væri
kominn í hörmulegustu niður-
níðslu. í Sjálfstæðiskvennafé-
laginu Hvöt var kaupunum á
Búkollubúinu mótmælt eftir að
stjórn félagsins hafði farið upp
að Laxnesi og kynnt sér búskap-
inn og Vísir birti harðorðar
Þessi afstaða kemur t. d.
glöggt fram í ályktun verka-
mannafélagsins Fram á Seyðis-
ogifirði, er var samþykkt með 32:5
á fundi I félaginu 8. þ. m.
Hún hljóðar svo:
„Fundur haldinn 8. júnl'1947
í Verkamannafélaginu Fram,
Seyðisfirði, lýsir yfir eftirfar-
andi.
1. Verkamannafélagið Fram
telur að grunnkaupshækkun,
sem nokkru nemur, sé óheilla-
vænlegt spor fyrir verkalýðinn
ein.5 og nú standa sakir og muni
aðeins stuðla að auknu öryggis-
leysi verkamanna í landinu.
2. Ennfremur vill fundurinn
benda á, að hann telur að af-
koma þeirra verkamanna, sem
hafa haft nokkurn veginn stöð-
uga atvinnu, sé vel við unandi,
enda þótt vitað sé, a5 velflestar
nauðsynjar fólks hér séu mun
dýrari en t. d. 1 Reykjavík.
3. Verkamannafélagið Fram
litur svo á, að verkfallsboð
Dagsbrúnar og stjórnar Alþýðu-
sambands íslands sé af pólitísk-
um rótum runnið til að torvelda
núverandi ríkisstjórn að vinna
bug á því dýrtíðar- og verð-
bólguástandi, sem nú ríkir."
I dag.
Sólin kemur upp kl. 3.04. Sólarlag kl.
23.52. Árdegisflóð kl. 2.10. SíðdegisflóB
kl. 14.45.
í nótt.
Nœturakstur fellur niður vegna
bensínskorts. Nœturlæknir er í
læknavarðstofunni I Austurbæjarskói-
anum, sími 5030. Næturvörffur er í
Laugavegs Apóteki.
,S