Tíminn - 01.07.1947, Blaðsíða 2

2
TfMI\TV, þriðjmlagiim 1. julí 1947
116. blað
Þriðjudagur 1. jwlt
Tjón verkalýðsins
Dagsbrúnarverkfallið hefir nú
staðið á fjórðu viku og mun láta
nærri, að tjónið, sem Dagsbrún-
armenn hafa orðið fyrir af völd-
um þess, nemi alltaf um 1500
kr. á mann til jafnaðar. Tjón
Dagsbrúnarmanna einna nemur
því orðið um 5 millj. kr. Til við-
bótar kemur svo tjón þeirra, sem
hafa verið látnir gera samúðar-
verkföll, þ. e. járnsmiða, vöru-
bílstjóra og bifvélavirkja. Þá er
og verkfallið við síldarverk-
smiðjurnar raunverulega
§proti af sömu rót. Loks veldur
verkfallið mörgum verkamönn-
um öðrum beinu og óbeinu tjóni.
Það er því áreiðanlega ekki of-
mælt, að verkfallið sé alltaf bú-
ið að skaða verkamenn um 10
millj. kr.
Það væri kannske ekki mikið
við þessu að segja, ef verka-
menn hefðu efni á þessu eða
fengju þetta bætt að fullu og
meira til, án þess að það skað-
aði þjóðarbúskapinn. En slíku
er vissulega ekki til að dreifa.
Stjórn undanfarinna ára hefir
vissulega verið með þeim hætti,
að verkamenn hafa ekki átt þess
mikinn kost að safna sjóðum,
þrátt fyrir óvenjulegt góðæri.
Sívaxandi dýrtíð hefir étið upp
allar hinar svokölluðu „kjara-
bætur“ og allur kúfurinn af
þeim hefir lent í vasa braskara
og milliliða, er voru sérstök eft-
irlætisbörn þeirrar stjórnar, sem
Ólafur Thors og Áki Takobsson
veittu forustu. Og engi nvon er
til þess, að verkamenn fái verk-
fallstjónið bætt, jafnvel þótt
þeir fengju kauphækkun. Hún
myndi ekki aðeins fara sömu
leiðina og fyrri kjarabætur, þ.
e. í vasa braskaranna og milli-
liðanna, heldur myndi kaup-
hækkun nú leiða til stöðvunar
atvinnufyrirtækja og þannig
færa verkalýðnum atvinnuleysi
og versnandi lífskjör.
Hvers vegna er þá þessu skað-
lega verkfalli, sem allir tapa á,
og verkamennirnir þó mest,
stöðugt haldið áfram?
Ástæðan er sú, að ferusta
verkalýðssamtakanna hefir lent
í höndum pólitískra ævintýra-
manna, sem hafa þá trú, að nú-
verandi þjóðfélagsbyggingu
verði að rífa til grunna og það
verði ekki gert, nema verkalýð-
urinn búi við svo mikinn sult og
seyru, að hægt verði að æsa
hann til byltingar. Til þess að
ná þessu marki, telja þeir sér
allt leyfilegt. Þess vegna nota
þeir nú yfirráð sín yfir verka-
lýðssamtökunum til að knýja
fram aukna dýrtíð, sem þeir vita
að ekki getur leitt til annars en
skorts og atvinnuleysis. Þess
vegna skirrast þeir ekki við að
reyna að stöðva síldveiðarnar,
sem þeir vita að afkoma lands
manna byggist nú fyrst og
fremst á.
Það sést bezt á því tjóni, sem
þessir forsprakkar valda verka-
lýðnum með ummræddu verk-
fallsbrölti sínu, að þeir eru ekki
að hugsa um afkomu hans. Það
eru valdadraumarnir einir, sem
stjórna gerðum þeirra. Fleiri og
fleiri verkamönnum verður þetta
líka ljóst. Þeim verkalýðsfélög-
um fjölgar stöðugt, er lýsa and-
úð sinni á verkfallsbröltinu
Verkamennirnir sjá að leið auk-
ínnar dýrtíðar og atvinnuleysis,
sem kommúnistarnir vilja leiða
þá út á, er ekki leið vaxandi vel
gengni og hagsældar. Þeim verð
ur alltaf Ijósara, að hin rétta
Sigiuröur Villijalmsson, Háucfsstöðum:
Menningarþjóð ræktar land sitt
i.
Nú er komið að því, sem
raunar mátti sjá fyrir um þær
mundir, sem „nýsköpunar-
stjórnin" sálaða var að skapast,
að gjaldeyrir þjóðarinnar er
þrotinn. Atbeina þessarar
dæmalausu stjórnar má að
nokkru kenna þetta, en þó öllu
fremur þeirri blindu, sem þessir
menn voru og eru enn haldnir
af. Svo er að sjá, sem menn trúi
því, að nóg sé að berast sem
mest á. Yfirborðið sé sem áferð-
arfallegast. Það er eins og menn
hafi haldið, að ísland gamla hafi
allt í einu fært sig um set og
ekki þurfi lengur að byggja á
reynslu hinna liðnu kynslóða.
Allt það gamla sé fánýtt, og am-
lóðaháttur liðinna kynslóða sé
þjóð vorri til vansa. Nú eiga
allir að búa í glæstum höllum
við krásir og dýrar veigar. Vel
væri, ef þessir nýju postular
hefðu á réttu að standa. En því
miður er ekki svo. ísland er enn
á sínum stað. Meira að segja
Hekla gamla minnir á sig. Afla-
brögðin eru stopul eins og áður,
og veðráttan til landsins sú
sama.
En það alvarlegasta er, að
þjóðin hefir breytt um hugsun-
arhátt og háttu alla. í stað þess
að herða sig til átaka við óblíða
náttúruna og óvisst árferði, er
nú hugsjónin sú, að mæna eftir
öryggi, sem skapað sé af trygg-
ingum, sem fólgnar eru í úthlut-
un ávísana á verðmæti, sem
þegar eru étin upp eða óvíst um
hvort muni verða til þegar raun-
verulega slær í harðbakka.Svona
má lengi telja upp hin öfugu
viðhorf til raungildanna. En það
er ekki tilgangur minn að sak-
ast um orðinn hlut. Þjóðin verð-
ur að átta sig eftir hina hams-
lausu áróðurs- og eyðslutíma.
Núverandi ríkisstjórn hefir ver-
íð að reka niður hæla, með at-
beina þeirra þingmanna, sem
skilja, að ekki má ana lengur á
sömu braut. Það hafa verið
sett merki á vegina, sem sýna
hvert komið er, og það eru
hættumerki.
H.
Frá fyrstu tíð íslandsbyggðar
hefir landbúnaðurinn verið
undirstaða lífsins í landinu og
þeirrar menningar, sem við bú-
um við enn í dag. Nú hefir um
skeið verið óspart á því alið, að
fiskveiðarnar séu grundvöllur
menningarlífs í landinu, en! þess á raunhæfan hátt að
landbúnaðurinn fánýtur óþarfi nytja auð og orkulindir lands
leið er að vinna að lækkun dýr-
tíðarinnar, niðurskurði milli-
liða- og braskaragróðans og gera
framfærslukostnaðinn þannig
ódýrari. Þeess vegna snúa þeir
nú unnvörpum baki við hinum
kommúnistísku lærimeisturum,
sem aldrei hafa auglýst hinn
raunverulega tilgang sinn eins
glögglega og nú.
Það mun verða úr því skorið
næstu daga, þegar úrskurður
Félagsdóms í Siglufjarðardeil
unni liggur fyrir, hvort komm-
únistum tekst með ofbeldi sínu
og ofríki að stöðva síldvéiðarnar.
En í lengstu lög ber að vænta
þess, að þroski verkalýðsins og
vaxandi skilningur hans á til-
gangi kommúnista reynist þá
svo mikill, að þeim takist ekki
að leiða hann til frekarj lög-
leysis- og óhappaverka. Tjónið,
sem kommúnistar hafa þegar
valdið þjóðinni, og þó fyrst og
fremst verkalýðnum, er orðið
svo mikið, að tími er til kom-
inn, að það taki enda.
á þessu landi. Afleiðingar þess-
arar iðju eru þegar sýnilegar.
Langmest af því fólki, sem nú
vinnur að landbúnaði, er aldrað
fólk, sem eftir einn eða tvo ára-
tugi er horfið úr sögunni. Yngra
fólkið vill ekki binda sig við
atvinnuveg, sem því er sagt að
sé baggi á þjóðinni. Það er al-
veg sama, hvað landbúnaðin-
um er veitt til styrktar, meðan
þessi ógætilegi áróður er rek-
inn. Ekkert nema skilningur á
gildi landbúnaðar fyllir alþjóð,
og þrautseig vinna getur orðið
honum til styrktar. Við, sem er-
um að klifra upp á elliárin,
verðum að horfast í augu við, að
barátta okkar fyrir bættum
landbúnaðarskilyrðum, sé dæmd
dauð og ómerk. Ekkert getur
bjargað frá þessu, nema hinir
ungu íslendingar skilji, að eng-
in þjóð, sem ekki á traustar ræt-
ur í gróðurmold lands síns, get-
ur haldið áfram að vera menn-
ingarþjóð. Þessu til sönnunar
má færa ýms dæmi, en hér er
ekki staður né rúm til þess að
fara út í það. En það er ekki
nóg, að unga fólkið skilji þetta,
það verður að leggja hönd á
plóginn. Það verður að vinna
með þeim, sem hafa reynsluna
og kunna að hagnýta íslenzk
náttúruskilyrði. Það verður enn-
fremur að læra að skilja, að
enda þótt peningaveltan sé yfir-
leitt . lítil við landbúnaðinn,
veitir hann öll þau gæði og lífs-
nauðsynjar, sem aðrir atvinnu-
vegir veita, en þeir þurfa þá að
leggja fram ærið peningamagn
til þess að afla þeirra gæða.
Enda þótt öll menntun, sem
fæst með skólagöngu sé góð og
nauðsynleg hverri menningar-
þjóð, þá getur slík menntun
aldrei orðið fullgild í lífsbarátt-
unni. Hvort heldur maðurinn er
búfræðingur, stúdent, kandidat
eða eitthvað annað, verður hann
ekki til neinna nytja sjálfum
sér eða öðrum, nema hann jafn-
framt hafi í gegnum uppeldi sitt
hlotið þá menningu, sem þarf til
síns. Menntunin er í raun og
veru tækniatriði á þann hátt, að
sá er hana hefir hlotið, verður
að öðru jöfnu færari til þess að
inna af höndum þau verkefni,
sem samtíð hans leggur honum
á herðar.
Þess vegna, . ungu menn og
konur, aflið ykkur þeirrar skóla-
menntunar, sem föng eru á, en
minnizt þess, að þið verðið að
beita henni til hins ýtrasta í
þágu þjóðar ykkar og lands, svo
niðjar ykkar geti orðið mann-
dómsfólk. Og til þess að svo megi
verða, verðið þið að snúa ykkur
til, náttúru lands vors. Það er
hún, sem hefir alið þjóðina, og
enginn nema gróðurmoldin er
fær um að gera það framvegis.
Fyllið sveitir landsins gáska og
fjöri ásamt manndómi eins og
fyrrum var. Sveitirnar eru að
tæmast. Þar býr gamalt og lú-
ið fólk, sem enn berst hugsjóna-
baráttu sinni fyrir lífi menning-
arþjóðar í landinu. Það er þetta
aldraða fólk og forfeður þess,
sem hafa lagt drýgstan skerfinn
til þess að endurreisa lýðveldið.
IH.
Vissulega er sjávarútvegurinn
nauðsynlegur, en hann getur
aldrei orðið neinni þjóð það sem
landbúnaðurinn er. í dæminu,
ísland og íslendingar, verður
hann fyrst og fremst stundað-
ur með það fyrir augum að afla
þjóðinni gjaldeyris, til þess að
unnt sé að halda uppi viðskipt-
um við aðrar þjóðir. Hlutverk
hans í íslenzka þjóðfélaginu er
áþekkt hlutverki því, sem
námugröftur og skógarhögg er
meðal ýmissa annarra þjóða.
Sjávaraflinn er fyrst og fremst
hráefni, sem þarf að vinna úr
ýmsar nauðsynjar, svo hann
verði markaðsvara. Fiskur er í
sjálfu sér ekki afar eftirsótt
markaðsvara til neyzlu, enda
þótt góður matur sé. Veldur þar
um mest, að hann er dýr, miðað
við gildi sitt, og verður því ekki
sú almenningseign, sem hann
REYKJAVÍK ER í ÖRUM VEXTI,
og margt er þar með öðrum hætti en
annars staðar á landinu. Mönnum, sem
koma hingað til borgarinnar, finnst
það að vonum töluvert undarlegt, hve
margir hlutir sæta öðru mati hér en
annars staðar á landinu. Þeir komast
að raun um, að það er ekki sama hvar
á íslandi verðmætin eru, og yfirboð
Reykjavíkur kemur mörgum mannin-
um undarlega og óþægilega fyrir sjón-
ir. Um það vitnar eftirfarandi bréf frá
sveitamanni, og honum dettur í hug
töluvert athyglisverð dæmisaga, sem
skýrir þessi mál nokkuð vel.
„ÞÚSUND ÆR.
ÞAÐ VAR EINU SINNI tvítugur
bóndason á Norðurlandi, duglegur með
afbrigðum og gáfaður og framgjarn
meira en í meðallagi, sem strengdi þess
heit að eignast þúsund ær. En þó að
þessi ungi maður hefði almannaorð
um frábæra atorku og framtak og
ætti auk þess ágætlga efnum búna
foreldra, þótti heitstrenging þessi
ganga mjög úr hófi fram og bera vott
um yfirlæti í meira lagi, svo fjarri lagi
þótti það, að einn bóndi gæti eignast
þyrfti að vera. Þegar litið er á
neyzlumagn ýmsra þjóða á fiski,
verður það ljóst, að fiskurinn
getur ekki talizt til lífsnauð-
synja þeirra. Það getur því þegar
minnst varir verið farið svo eins
og oft áður, að íiskur verði treg-
seljanleg vara.
Þess vegna er það afarnauð-
synlegt fyrri íslendinga að vinna
meir að því að gera sem fjöl-
breyttastan varning úr sjávar-
aflanum, en leggja ekki eins
mikla áherzlu á aukið aflamagn.
Skal ekki lengra farið út í þetta
að sinni.
Dvöl Hrafna-Flóka á íslandi
er táknræn fyrir líf íslendinga.
Hann gleymdi landbúnaðinum
og fékk dýrkeypta reynslu af
því. Við megum ekki láta okk-
ur henda víti hans. Fari svo,
verður íslenzka lýðveldið skanjm
líft.
IV.
Stjórnin, sem settist að völd-
um, er „nýsköpunarst j órnin“
hrökklaðist burt, hefir haft erf-
iðu hlutverki að gegna, fyrst
og fremst að samhæfa hin ólíku
sjónarmið og viðhorf til mál-
anna, eins og þau voru orðin,
(FramhalcL á 4. síðu)
þúsund ær, enda mun slíkt fremur fá-
títt hér á landi.
UNGI BÓNDASONURINN REYNDI
ÞETTA ÞÓ og bjó hann þegar bezt
lét á þrem leigujörðum til að geta
haft nóg landrými og lagt allt hand-
bært fé í sauðfjárbúið, en þrátt fyrir
mikinn dugnað þessa unga manns,
vantaði þó aldrei minna en 2—300 ær
til að tilraunin heppnaðist að fullu.
Lét hann þá við svo búið standa, enda
hefði mæðiveikin tekið fyrir allar slík-
ar tilraunir fáum árum síðar.
MÉR VARÐ Á AÐ HUGSA TIL
ÞESSA MANNS, þegar ég kom til
Reykjavíkur nýlega og heimsótti þar
ungan mann, fluttan úr sveit fyrir fá-
um árum. Hann bjó í einu af þessum
nýju og fallegu húsum, sem nú er
byggt svo mikið af í Reykjavík. Þessi
ungi maður var skrifstofumaður með
meðallaun, og var nýbúinn að kaupa
íbúðina, sem hann bjó í fyrir 170 þús-
und krónur. Sjálfur hafði hann mjög
lítið átt upp í þetta, en fékk upphæð-
ina að láni, ýmist gegn veði í húsinu,
eða víxlum, sem kunningjar hans
skrifuðu upp á.
ÞETTA VERÐ Á ÍBÚÐUM mun nú
vera algengt í Reykjavík, og varð mér
á, þar sem ég er sveitamaður, að at-
huga hve margar framgengnar ær
maður þyrfti til að borga svona íbúð
og niðurstaðan varð 1000 — eltt þús-
und ær.
EN MUNURINN Á HINUM TVEIM
MÖNNUM, sem að framan eru nefndir
og fjárhagslegri aðstöðu þeirra, fannst
mér í stuttu máli vera nokkurn veg-
inn á þessa leið:
SÁ FYRRNEFNDI var langt fyrir
ofan meðallag að gáfum og dugnaði,
en kaus sér það hlutskipti að búa í
sveit og fékk því frá þjóðfélaginu
næsta litla aðstoð, svo sem bankálán
til að koma undir sig fótum við sixm
þjóðnýta atvinnurekstur. — HINS
VEGAR var um að ræða þokkalegan
meðalmann og ekkert fram yfir það,
sem settist að í Reykjavík og hlotnað-
ist við það sú forgangsaðstaða Reyk-
víkingsins, að eiga með fyrirhafnar-
litlum hætt aðgang að lánsfé til að
kaupa eina íbúð, sem kostar jafn
mikið og þúsund ærnar, sem Norð-
lendingurinn ætlaði að eignast, en
tókst ekki.
i Sveitamaður".
Þannig er saga sveitamannsins og
þarf raunar engu við hana að bæta.
Munurinn á því, sem mönnum tekst í
Reykjavík og annars staðar á landlnu
er auðsær og verður fyllstu athygli.
— Krummi.
Tuttugu ára starfsafmæli
Þorsteinn Víglundsson skólastjóri Gagnfræðaskóla Vestmanna-
eyja á 20 ára starfsafmæli um þessar mundir, og hefir hann nú
fyrir nokkru slitið skólanum í 20. sinn. Þorsteinn hefir reynzt
ötull og ósérhlífinn skólastjóri og aflað sér mikilla vinsælda með
starfi sínu. Nýtur hann verðugs trausts í þessu trúnaðarstarfi
eins og öðrum, sem honum hefir verið falið að gegna í Vest-
mannaeyjum. Tíðindamaður blaðsins var á ferð í Vestmanna-
eyjum nýlega og átti eftirfarandi viðtal við Þorstein:
en skólinn skyldi taka til starfa.
Þá höfðu 9 (níu) unglingar æskt
framhaldsnáms og sótt um
skólavist. Daginn eftir heim-
urga saman 22 unglingum til
framhaldsnámsins.
Haustið 1930 var Gagnfræða-
skólinn hér settur fyrsta sinni
— Þú hefir nú verið skóla-
stjóri hér í 20 ár. Hvenær hóf
skólinn annars starfsemi sína?
— Unglingaskóli Vestmanna-
eyja var settur fyrsta sinni 2.
okt. 1923. Páll Bjarnason skóla-
stjóri barnaskólans hér efndi til
skólastofnunarinnar og setti
skólann. Nemendur voru sam-
tals 19, þar af voru 5 nemendur
úr barnaskólanum hér, er ekki
höfðu * lokið fullnaðarprófi
barnafræðlsunnar en þóttu hafa
þroska til náms í unglingaskól-
anum. Skólinn starfaði til 8. jan.
n. á. Átján nemendur luku prófi,
— ársprófi.
Haustið 1924 hófst skólinn
arftur 1. okt. Nemendur alls 30.
Skólinn starfaði að nokkru leyti
í tveim deildum. Aðalkennari
var ráðinn Sigurður Einarsson,
stud. theol. Prófi luku alls 21
nemandi. Skólaslit 10. jan. 1925.
Haustið 1925 hófu 15 nem. alls
nám í skólanum. Tólf luku prófi.
Skólaslit 13. jan. Aðalkennari
Þorgeir Jónsson, cand. theol.,
Haustið 1926 urðu nem. alls
19, þar af 6 skólaskyldir. Aðal-
kennari Guðni Jónsson, nú
skólatjóri Gagnfræðaskóla Reyk
víkinga. Skólinn starfaði til fe-
brúarloka 1927.
Sumarið 1927 var ég ráðinn
kennari við þennan vísi að skóla
og skyldi jafnframt hafa alla
ábyrgð á honum. Til þessa hafði
Páll heitinn skólastjóri barna-
skólans haft umsjón með skóla-
starfinu. Ég réðist hingað að til-
hlutan Ásgeirs Ásgeirssonar, þá-
verandi fræðslumálastjóra. Ég
hafði lokið kennaraprófi um vor-
ið, en fræðslumálastjóri var þá
kennari við kennaraskólann.
Ég kom hingað til Eyja 28.
sept. 1927, eða þrem dögum áður
Kennslustund í Gagnfræðaskóla Vestmannaeyja
sótti ég Pál skólastjóra og séra
Sigurjón Árnason sóknarprest,
sem ávallt hafði mikinn áhuga
á unglingafræðslunni hérna,
meðan hann dvaldi hér og
reyndist mér vel í hvívetna. Við
leituðum ráða prestsins. Afráð-
ið' var, að ég skyldi hola mér
inn á fundi ýmissa félaga í
bænum og hefja áróður fyrir
skólanum. Ég sat síðan fundi í
stúkunum hér, vorkamanna-
fund og fund í K. F. U. M., hjá
séra Sigurjóni. Árangurinn varð
ekki ýkja mikill. Þó tókst að
samkv. lögum um gagnfræða-
skóla í kaupstöðum. Jafnframt
var starfræktur 2. bekkur
unglingaskólans. — Nemendur
samtals 47.
í Gagnfræðaskólalögunum er
svo kveðið á, að Vestmannaeyja-
kaupstað skuli heimilt að starf-
rækja sinn gagnfræðaskóla að-
eins 5 mán. ársins, þó að annars
staðar skuli gftgnfræðaskólarnir
starfa 7 mán. Þetta ákvæði lög-
gjafans byggðist á þeirri reynslu,
hve miklum erfiðleikum það var
(Framhald á 4. siðu-)