Tíminn - 23.09.1947, Qupperneq 1

PTT8TJÓBI:
ÞÓRAKDÍN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKTTRINN
Símar 236S og 437$
PRENTSM3DJAN EDDA hS.
urvmðóRASKBamomasLi
| HDDUHÚSI. Undimsata 9 A
Sioiar 23S3 os 4371
\ APGREDÐSIiA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSIN GASKRIFRTOFA:
( EDÐUHÚ8I, Lindargöta BA
Stoal Z3XS
31. árg.
Reykjavík, þriðjudagiim 23. sept. 1947
172. Mað
ERLENT YFIRLIT:
Niðurstöður Parísar-
ráðstefnunnar
— Fyrri grein —
Undirbúningur ráðstefnunnar — Rússar skárust úr leik
í gær var haldinn lokafundur Parísarráðstefnunnar um
Marshallstillögurnar. Nefndirnar, sem kosnar voru á fundinum í
sumar höfðu fulllokið tillögum sínum, og samþykkti ráðstefnan
þær óbreyttar. í tilefni af þeim áfanga, sem hér hefir náðst í
þessu þýðingarmikla máli, þykir rétt að rifja upp forsögu þess,
og hvar það er á vegi statt nú.
Tilboð Marshalls.
Það er upphaf málsins, að
Marshall utanríkismálaráðherra
flutti ræðu á háskólasamkomu
einni í Bandaríkjunum 5. júní
síðastl. í ræðu þessari gaf Mar-
shall til kynna, að Bandaríkin
væru fús að veita lán til sam
eiginlegrar endurreisnar í
Evrópu, en frumkvæðið yrði að
koma frá Evrópuríkjunum sjálf
um, sem áður hefðu kynnt sér
hvernig þau gætu sameiginlega
hagnýtt sér bezt eigin hjálpar-
lindir, og byggðu það síðan á
slíkum athugunum, hve mikla
hjálp þau þyrftu að fá frá
Bandaríkj unum.
Það var litlu síðar staðfest af
Truman forseta og ýmsum ráð-
herrum hans, að tilboð Mar-
shalls væri stutt af þeim og
seinna lýstu ýmsir af foringjum
stjórnarandstöðunnar sig fylgj-
andi því.
Til þess að sýna vilja sinn í
verki, fól Truman forseti sér-
stakri nefnd að athuga getu
Bandaríkjanna til slíkrar lán-
veitingar á komandi árum.
í blöðum Bandaríkjanna og
umræðum manna þar, var til-
boð Marshalls yfirleitt túlkað á
þann veg, að Bandaríkin myndu
ekki veita neinu einstöku
Eýróriurikj anna mei'ri lán en
það hefði þegar fengið. Hins
vegar væru Bandaríkin fús að
veita Evrópuríkjunum í heild
eða minni ríkjasamtökum þar
lán til endurreisnarinnar eftir
styrjöldina, en þá yrði m a. að
vera fullnægt eft'rtöldum skil-
yrðum:
Að iánsféð yrði ekki notað til
eyðslu eða framkvæmda sem
væru endurreisninni óviðkom-
andi.
Að hlutaðeigandi ríki hefðu
komið sér saman um gagn-
kvæma aðstoð og reyndu að
komast hjá óeðlilegri sam-
keppni.
Rússar skerast úr leik.
Marshall hafði sagt í ræðu
sinni, að frumkvæðið yrði að
koma frá Evrópuríkjunum sjálf-
um, ef þau óskuðu slikrar lán-
veitingar. Þess þurfti ekki lengi
að bíða, að brugðist yrði við
þeirri áskorun. Tólf dögum eftir
ERLENDAR FRÉTTIR
Á þingi sameinuðu þjóðanna
hafa haldið áfram almennar
umræður undanfarna daga og
meiningarmunur verið allmikill.
Samþykkt hefir verið að taka
þrjú ný mál á dagskrá þingsins,
eða tillögu Bandarikjanna um
nýja allsherjarnefnd, sem starfi
við hlið öryggisráðsins, tillögu
Rússa um bann gegn stríðsæs-
ingum og tillögu Bandaríkjanna
um framtíð Kóreu.
La Guardia, hinn heimskunni
ameríski stjórnmálamaður, lézt
um helgina.
í mörgum löndum Evrópu er
nú verið að taka upp skömmt-
un á rafmagni vegna þurrkanna
að undanförnu. Þessi lönd eru
m. a.: Svíþjóð, Sviss, Þýzkaland,
Frakkland og Ítalía.
ræðu Marshalls eða 17. júní,
hittust utanríkisráðherrar Breta
og Frakka í París til að ræða
um þetta mál og var sú niður-
staða þeirra að bjóða Rússum
til þriggja velda ráðstefnu um
málið. Rússar þáðu boðið og
majjttust utanjríkisráðherrar
þessara þjóða á nýrri ráðstefnu
í París dagana 27. júní til 2.
júlí. Þeirri ráðstefnu lauk, án
nokkurs samkomulags, þar sem
Rússar töldu ekki fært að ganga
að því skilyrði Bandaríkja-
manna, að Evrópulöndin yrðu
fyrst að koma sér saman um
gagnkvæma aðstoð. Færðu Rúss
ar fram þá röksemd, að þetta
myndi ganga nærri sjálfstæði
smáríkjanna og styrkja aðstöðu
stærri ríkjanna, eins og Bret-
lands og Frakklands, á kostnað
þeirra. Jafnframt myndi þessi
skerðing á athafnafrelsi smá-
þjóðanna stuðla að þeirri þróun,
að Evrópa skiptist í tvær fylk-
ingar. Bretar og Frakkar töldu
hins vegar, að hin gagnkvæma
aðstoð myndi síður en svo verða
frelsi smáþjóðanna fjötur um
fót, heldur skapa þeim bætta
aðstöðu til skjótari viðreisnar
og traustara efnalegs sjálfstæð-
is í framtíðinni. Ekkert myndi
heldur stuðla frekara að tví-
skiptingu Evrópu en að Rússar
skærust úr leik og vildu ekki
taka þátt hinni sameiginlegu
endurreisn.
f brezkum og frönskum blöð-
um var því haldið fram, að
Rússar hefðu m. a. skorist úr
le.'k af þeirri ástæðu að þeir
vilji að öllu leyti fara sínu fram
og vilji því ekki taka á sig nein-
ar skuldbend'ngar vegna sam-
eiginlegra hjálparráðstafana, og
því hafi þeir t. d. ekki enn feng-
ist til þátttöku í matvæia- og
landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna. Þá töldu sum blöð'n.
að Rússar hefðu lengi viljað fá
lán í Bandaríkjunum og gerðu
sér ef til vill frekari vonir um
það, ef lánveiting n til hinnar
sameiginlegu endurreisnar í
Evrópu færi út um þúfur. Þau
blöðin, sem vocru and ýæliust
Rússum, héldu þvi ennfremur
fram, að Rússar hefðu takmark-
aðan áhuga fyrir því, að end-
urreisn hinna Evrópuríkjanna
gengi greiðlega og teldu sig
jafnvel hafa hag af því gagn-
stæða. Framh.
Flugfélagið hættir
millilandaferðum
Flugvélar þær.frá skozka flug-
félaginu, sem Flugfélag íslands
hefir haft á leigu að undan-
förnu, munu hætta ferðum sín-
um fyrir félagið milli íslands
og útlanda frá næstu mánaða-
mótum.
Flugfélagið hefir ekki fengið
gjaldeyrisleyfi hjá viðskipta-
nefnd til að halda áfram leigu
vélanna. Sá tími fer nú í hönd,
að lítið verður fyrir þessar vél-
ar að gera, þar sem nú dregur
mjög úr ferðum fólks til út-
landa.
Síðan um aldamót hefir heyskapurinn aldrei
verið eins misjafn á landinu og nú
------------------------------------------*
Utanrífoisráðherrar þritfsfja stórvelda.
Mynd þessi var tekin á utanríkisráðherrafundinum, sem haldinn var í
París í júní. Þar var rætt um Marshallstillögurnar og náðist ekki sam-
komulag. Myndin var tekin er ráðherrarnir voru í boði hjá Auriol Frakk-
landsforseta. Mennirnir eru, taldir frá vinstri, Bevin, Ramadier, Auriol,
Molotov og Bidauit. Bakvið Auriol stendur maður, sem ekki er nafngreindur
Gamall maður ferst í eldsvoða
Torfbær, cr hairn bjó einn í, brann^ laugardag
Á laugardaginn vildi sá sviplegi atburður til, að gamall maður,
Þorlákur Einarsson að nafni, brann inni er hús hans. að Kotá
við Akureyri, brann.
Á t1 ræður:
Sigurjón Friðjónsson
Sigurjón Friðjónsson skáld á
Litlu-Laugum varð áttræður í
gær. Hann er fæddur á Sílalæk
í Aðaldal 22. september 1867.
Hann bjó fyrst á Sandi um hríð,
en fluttist síðan í Reykjadal og
hefir átt heima á Litlu-Laugum
síðan 1913.
Sigurjón Friðjónsson hefir
haft margháttuð skipti af fé-
lagsmálum í héraði, verið odd-
viti, sýslunefndarmaður o. s. frv.
Hann sat á Alþingi árin 1917—
1922. En kunnastur er hann þó
þjóðinni af skáldskap sínum og
ritstörfum.
*
Nýtt Islandsmet
Septembermótið í frjálsíþrótt-
um hófst á íþróttavellinum í
Reykjavík síðastl. sunnudag.
Var mótinu haldið áfram í gær-
kvöldi, en fregnir höfðu ekki
borizt um úrslit er blaðið fór í
prentun í gærkvöldi. Á sunnu-
daginn setti Torfi Bryngeirs-
son, K.R., nýtt íslandsmet í'
stangarstökki með 3,80 m., en
gamla metið, 3,74 m., setti hann
í sumar.
1 Um kl. 2 á laugardaginn kom
upp eldur í gömlum torfbæ, sem
er skammt frá býlinu Kotá við
Akureyri. í kofanum bjó Þor-
lákur heitinn, sem var um átt-
rætt. Hann hafði um langt
skeið búið þarna einn síns liðs,
en annars alið aldur sinn lengst
af á Kotá.
Kofinn var, eins og flestir
gamlir torfbæir, gerður úr torfi
og grjóti, en klæddur með timbri
að innan.
Slökkviliðið frá Akureyri kom
á vettvang, skömmu eftir að
eldsins varð vart. Tókst því að
ráða niðurlögum eldsins á til-
tölulega stuttum tíma. Slökkvi-
liðsmenn söknuðu Þorláks heit-
ins undir eins, en héldu að hann
hefði aðeins brugðið sér frá, þar
sem búið var að bera út nokkra
húsmuni, svo sem útvarp og
fleira.
En Þorlákur heitinn var ekki
kominn fram, þegar búið var að
slökkva eldinn, og var þá hafin
leit að honum og fannst hann |
fljótlega. Mun hann hafa far- !
ist við að bjarga búslóð sinni
út úr eldinum.
Ekki er vitað um eldsupptök,
enda mun gamli maðurinn hafa
verið einn heima, þegar eldur-
urinn kom upp.
Þeir komu þrír
Forkólfar Sósíalistaflokksins
hafa undanfarið haldið fundi
víða um landið og lætur Þjóð-
viljinn mjög af því, hve vel
þeir hafi verið sóttir. Um fund-
inn, sem Sósíalistaflokkurinn
boðaði til á Hofsós, segir svo í
bréfi, sem Tímanum hefir bor-
ist þaðan, dagsett 17. þ. m.:
Sigfús Sigurhjartarson og
Þóroddur Guðmundsson boðuðu
til fundar hér í gær. Allir voru
velkomnir og menn hvattir til
að koma, en aðeins þrír menn
komu og ætluðu að hlusta á þá
félaga. Þeim þótti það heldur
lítið, svo að þeir tóku það ráð
að láta sig hverfa út í nátt-
myrkrið og hafa þeir ekki sést
meir hér á Hofsós.
Viðtal við Pál Zóphóníasson ráðunaut um hey-
skapinn í sumar.
— í gær var „gangnasunnudagurinn", sagði Páll Zóphónías-
son ráðunautur, er Tíminn spurði hann frétta í gær um hey-
skaparlokin. Um svo að segja allt land eru menn í „göngum“ eða
að fara í þær. í dag eru fyrstu réttir á meir en 30 stöðum, og svo
næstu dagana hvern af öðrum. í göngunum er fénu safnað úr
afréttunum og það rekið til rétta til sundurdráttar. Og í réttun-
um þykir skemmtilegt. Úr þeim eru söfnin frá hverjum bæ rekin
í heimahagana og þá er frjálsræði fjárins lokið í bili. Nú er það
komið í umsjón mannanna, og þeir bera orðið ábyrgð á því.
Lömbin með rýrara móti.
— Vafalaust verður féð held-
ur rýrt í haust, hélt Páll áfram,
og rýrara en undanfarin ár.
Veldur þar fyrst og fremst hret-
ið, sem kom rétt eftir rúninginn
í vor og drap fé hingað og
þangað. Við það hafa ærnar
gelzt og það kemur fram í
lambaþunganum í haust. En
auk þess gréri snemma og
sprettan stóð stutt. Sauðkindin
hafði því fremur stuttan tíma
nýgræðing, en fyrir því er
reynsla, að því lengri tíma, sem
sauðkindin hefir nýgræðing að
bíta, því vænni verður hún.
Hey enn úti.
Allir keppast við að Ijúka hey-
skapnum fyrir réttirnar. í þetta
sinn heppnaðist það ekki. Hey
eru enn úti víða, sérstaklega
sunnanlands, og það er því mið-
ur til á nokkrum stöðum, að
úti sé hluti af fyrri sláttar töðu,
sem búin er að þvælast á tún-
unum í nærri tvo mánuði. Og
það er ekki falleg taða. Annars
hefir aldrei, það sem af er þess-
ari öld, verið eins misjafn hey-
skapur hjá bændum og í sumar.
Sumir eru betur heyjaðir en
þeir hafa nokkurn tíma verið,
en aðrir eiga þau minnstu hey,
sem þeir hafa átt að haust-
nóttum, eða ekki nema um y3
af venjulegum heyjum.
Veðráttunni misskipt.
Á Suðurlandi hefir varla komið
þurr dagur. Þar hefir nær lát-
laust ringt. Oft hafa þó verið
skúrir, og þá leitt misjafnt yfir.
Hefir þá stundum heppnast að
burrka í skúraleiðingunum, þeg-
ar nógu lítið hefir verið undir,
og skúrirnar leitt hjá bænum,
en það er altítt á Suðurlandi í
sumar, að helliringt hefir á
einum bænum, en á nágranna-
bænum leiddi skúrina hjá.
Eins óþurrkasamt og hefir
verið á Suðurlandi, eins þurrka-
samt hefir verið austanlands.
Þar hefir varla komið dropi úr
loftinu.
Misjafn sláttartími.
Menn byrjuðu missnemma að
slá, eða frá 14. júní, er sá fyrsti
byrjaði, þangað til síðast í júlí,
er þeir síðustu byrjuðu. Hey-
skapartíminn er því orðinn mis-
langur. Það er einkennilegt, hve
seint menn átta sig á því að
byrja sláttinn snemma. Menn
eru ekki tilbúnir að byrja að
slá. Það er eftir að gera þetta
eða hitt. Og á eftir iðrast menn
þess að hafa ekki byrjað fyrr,
og sjá að það hefnir sín. Af
þessu eiga menn að læra, og
gera það líka smátt og smátt.
Túnin verða misjafnari með
hverju árinu sem líður. Sum
stækka jafnt og þétt og batna
um leið í rækt, gefa meira hey
af flatareiningu, önnur standa
í stað, það er ekkert fyrir þau
gert. Og við þetta vex mismun-
urinn milli þeirra, og aðstaðan
til heyöflunar.
Misjöfn heyskapartæki.
Tækin til heyskaparins verða
líka alltaf misjafnari. Sumir
hafa ekki annað en orfið, ljá-
inn, brýnið, hrífuna, reipið og
klifberann. Með þessum tækjum
sækja þeir heyskapinn, og
mannshöndin verður að gera
allt nema bera heyið heim. Á
öðrum stóðum er ekkert af þess-
um tækjum til, og annars stað-
ar, þar sem þau að vísu eru til,
eru þau geymd til að sendast á
forngripasafn. í stað þessara
tækja er nú kominn farmall,
snúningsvél, múgavél, ýta, vagn-
ar og bílar, og engin tugga er
söxuð, né sett í reipi.
Þá eiga sumir yfirbreiðslur
og nota þær, aðrir vilja ekki
tefja sig á að nota „slíkan ó-
þarfa“. Sumir verka vothey og
gefa skepnunum það, en öðrum
þykir það svo þungt, og svo
erfitt að gefa það, að þeir vilja
ekki leggja það erfiði á sig að
vetrinum, og láta því vera að
gera það. Sumir þurrka með
„súg“ eða vindi, sem þeir blása
gegnum heyið, en aðrir hafa
ekki haft efni á því að fá sér
slík tæki, eða ekki getað fengið
þau enn, þrátt fyrir endurtekn-
ar tilraunir til þess.
Munurinn er því mikill á að-
stöðinni til heyöfluninnar, og
ekki að undra þó eftirtekjan
verði það líka. Og hætt er við,
að þessi munur vaxi á næstu
árum. En ég veit, að þeim
fjölgar með ári hverju, sem fá
betri tún, sem eignast fleiri yf-
irbreiðslur, sem eignast meiri
vélakost til að nota við hey-
skapinn, sem eignast fleiri vot-
heystóftir, sem skilja þýðingu
bess að byrja snemma að slá og
reyna strax og „súgþurrkun-
in“ er komin yfir tilraunastig-
ið að notfæra sér hana. Um leið
og þetta verður hjá fleiri og
fleiri bændum, þá heyrist
sjaldnar talað um það, þegar
út á veturinn kemur, að þessi
eða hinn sé heytæpur eða hey-
laus.
Heyskapur í einstökum
héruðum.
Um heyskapinn í hinum ein-
stöku sveitum má segja þetta í
sláttarlokin:
Á Suðurlandi komu fjórir
þurrkdagar síðasta hálfanmán-
uð sláttarins, tveir hvora viku.
Þá daga náðist mikið hey inn
en það þurfti einn dag í viðbót
hvora vikuna til þess, að gamli
hrakningurinn hefði allur kom-
ist upp og inn, hjá öllum. Enn
eru því hey úti hjá flestum, en
mismikil. Og hjá sumum sem
eiga þau á hálfblautum mýrum,
er hæpið að þau náist hér eftir.
Hey fuku undir Eyjafjöllum og
víðar á sumrinu, en flæddu í
Ölfusi, og var hvort tveggja til-
finnanlegt. Á Suðurlandi eru
margir með lítil hey og allir
með meira eða minna hrakin
hey, nema þeir, sem hirtu í vot-
hey og höfðu súgþurrkun. Þeir
(Framhald á 4. síðuj