Tíminn - 18.10.1947, Blaðsíða 4

D A G S K R Á er bezta íslenzka
tímaritið um þjóðfélagsmál
REYKJAVÍK
Skrifstofa Framsóknarflokksins er í
Edduhúsinu við Lindargötu. Sími 6066
18. OKT. 1947
191. blað
........................................mmmmmmi..
KYNFERDISLÍF
Þýðandi: Árni Pétursson læknir - Efni bókarinnar er sameiginleg |
| eign allra Þeirra, sem komnir eru til vits og ára. Fæst hjá bóksölum |
(jantla Bíó
iiimmimiiimimiiimiim
...........................................................................................................................................................hhhhhhhh............................................................iiiiiihiiiiiiiiiiiiiiihhh
Erlent yfirlit.
(Framhald hf 1. síðu)
muni koma til styrjaldar næstu
5—10 árin. Komi til styrjaldar á
þeim tíma, eru Bandaríkin viss
um sigur, nema alveg einstök
óheppni eigi sér stað. Að vísu
mætti telja það víst, að Rússar
gætu í byrjun slíkrar styrjaldar
lagt undir sig meginhluta Evr-
ópu á fám vikum eða mánuð-
um. En þessir landvinningar
myndu koma Rússum að litlu
haldi, því að hvarvetna myndu
rísa upp öflugar mótspyrnu-
hreyfingar, svo að líkja mætti
aðstöðu Rússa við það, að þeir
sætu á eldfjalli. Þetta myndi
lama stórlega hernaðargetu
þeirra og þeir væru dæmdir til
að bíða lægri hlut, þegar Banda-
ríkjamenn væru hervæddir til
fullnustu og hæfu sókn sína.
Hins vegar skal enginn ætla, að
sigurinn yröi auðveldur fyrir
Bandaríkjamenn, því að fjöl-
menni rússneska hersins og
seigla rússneskra hermanna
gera Sovétríkin að hættulegum
andstæðingi. En þrátt fyrir það
f gæti styrjöld milli þessara ríkja
fimm næstu árin ekki endað
öðruvísi en með ósigri Rússa.
Það er fleira en þetta sem
veldur því, að ólíklegt er, að til
styrjaldar komi næstu 5—10
árin. Ein þessara ástæðna er sú,
að Rússar trúa því, — eða sú
virðist „lína“ þeirra um þessar
mundir, — að ekki þurfi styrj-
öld til að kollvarpa hinum svo-
nefndu kapitalisku ríkjum.
Postular kommúnista prédika,
að stjórnskiplag kapitalisku
ríkjanna beri dauðan í sjálfu
sér. Allt frá stríSVúokum hafa
kommúnistar spáð stórfelldri
kreppu í Bandaríkjunum og
vestrænu lýðræðisríkj unum yf-
irleitt. Fyrst var sagt, að krepp-
an kæmi haustið 1946, og næst
/ var sagt, að hún kæmi vorið
1947. Hvorugt hefir rætzt, en
kommúnistar eru jafn óþreyt-
andi í þe'irri spádómsiðju, að
kreppan í Bandaríkjunum sé
alvef á næstu grösum. Það er
öll ástæða til þess að ætla, að
þeir trúi þessum kenningum
sjájfir, og að kreppan og afleið-
ingar hennar, ásamt áróðurs-
starfi kommúnista í vestrænu
löndunum, nægi til þess að
steypa lýðræðisskipulaginu úr
stóli. Óþarft sé að grípa til
styrjaldar í þeim tilgangi.
Styrjaldarhættan nú, er eins
og áður segir, m. a. rökstudd
me$ því, að á ýmsum stöðum séu
árekstrar umræddra stórvelda
svo alvarlegir, að ekkert megi
bera út af, ef komast eigi hjá
styrjöld. Slíkir staðir eru t. d.
Kórea, Kína, Mansjúría, Tyrk-
land, Grikkland, Ungverjaland,
Austurríki og þó framar öllu
Þýzkaland. En þess ber að gæta,
að hér er hvergi um rússnesk
lönd eða bandarísk lönd að
ræða. Hér koma hvergi til
greina sameiginleg landamæri
þessara stórvelda og beinir
árekstrar verða ekki milli
þeirra, heldur milli aðila, sem
þau standa á bak við. Þetta er
þýðingarmeira en margir gera
sér ljóst í fljótu bragði, því að
það skapalr þeim tækifæri til
undanhalds í hverju einstöku
tilfelli, án þess að beinum hags-
munym eða metnaði sé fórnað.
Ef S/jvétríkin lægju að grísku
landamærunum, og það væru
rússneskir hermenn en ekki
júgóslafneskir eða búlgarskir, er
hjálpuðu grisku uppreisnar-
mönnunum, væru Grikklands-
málin miklu allvarlegri. En
vegna þess að Rússar reka þar
útþeanslustarf sitt með aðstoð
leppaðila, sem þeir látast hvergi
nærri koma, geta þau miklu
betur þolað, að gríska upp-
reisnarhreyfingin sé bæld niður.
Með þessu er því þó engan
veginn haldið fram, að áregstr-
arnir á þessum stöðum geti ekki
leitt til alvarlegustu atburða,
einkum þó á þeim stöðum, þar
sem engin lausn deilumálanna
virðist fyrirsjáanleg í náinni
framiíð. Það skal því síðrur en
svo pert lítið úr stríðshættunni,
sem ^iafar af þessum deilum, en
ein mikilvæg röksemd gegn
stríðshættunni er líka ótalin.
Það veit allur almenningur og
ekki sízt þeir, sem búa í Wash-
ington og Moskvu, að næsta
styrjjfld verður ekki takmörkuð
við byssur, skriðdreka og flug-
vélar. í næstu styrjöld bætast
við miklú ægilegri drápstæki,
eins og kjarnorkusprengjur og
sýklar. Óttinn við styrjöld hefir
að vísu aldrei afstýrt styrjöld,
en ótrúlegt er samt, að þessi
nýjú viðhorf hafi ekki mikil
áhrif á afstöðu manna til styrj-
aldar.
Niðurstaða þeirra hugleið-
inga, sem hér hafa verið rakt-
ar, er í stuttu máli sú, að styrj-
aldar sé ekki að vænta næstu
5—10 árin, nema eitthvað ófyr-
irsjáanlegt komi fyrir, en hins
vegar sé sambúð Bandaríkjanna
og Sevétríkjanna þannig hátt-
að, að styrjöld milli þeirra sé
engan veginn útilokuð, þegar
lengra líður fram. Niðurstaðan
er einnig sú, að varðveizla
heimsfriðarins í fjramtíðinni
byggist miklu meira á Banda-
ríkjunum en Sovétríkjunum,
þar sem það eru Bandaríkin sem
hafa beztu spilin á hendinni, í
átökum þeim, sem framundan
eru. Bandaríkin þurfa að koma
einarðlega og hreinskilnislega
fram, en forðast jr/fnt undan-
látssemi og yfirgang. Þau þurfa
að halda styrkleika sínum, en
verða jafnframt að varast hof-
móð og hermennskuanda. Það
verður erfitt að framfylgja
þessum reglum, því að það er
jafnan erfitt að finna meðal-
vegiun og forðast andstæðurn-
ar til beggja ha>öda. En takist
Bandaríkjamönnum að fylgja
þessum leiðarmerkjum og
standist hugsjónir þeirra og
hagk/arfi það próf, sem bíður
þeirra í gitökunum framundan,
verður 4styrj öld við Sovétríkin
ekki a^þins frestað, heldur
afstýrt.
T ryggið hjá
SAMVINNUTRYGGINGUM
BRUNATRYGGINGAR
BIFREBÐ ATRY GGIN GAR
SJÓTRYGGINGAR
Umboðsmenn í öllum kaupfélögum landsins.
SAMVINNUTRYGGINGAR
Sími 7080 Símnefni: Samvinn
Krónurnar kvaddar
(FramhalcL af 2. síðu)
margir milljónatugir, sem horf-
ið hafa þar í eyðsluhaf ráð-
leysisins. Þar má varla á milli
sjá svokallaðra erindreka og
jsendimanna, „gerv.isk!ólafólks“,
sendiherra, sendiráða og „lux-
usflakkara“.
Yfir öllu þessu hefir verið
sunginn lofsöngur „nýsköpun-
arinnar", svæfandi og dillandi,
svo andvaraleysið hefir ríkt
meðal almennings meðan reittir
hafa verið fjármunirnir af ís-
lenzkum almenningi, sem hann
var búinn að spara saman með
vinnu sinni og ráðdeild.
En nú eru menn að vakna við
vondan draum, þegar allur er-
lendur gjaldeyrir er eyddur og
atvinnuvegirnir að sligast und-
an dýrtíð og óhóflegum skött-
um-.
En hvað er nú til ráða?
Það þarf að ráðast á spilling-
una, sem ríkir allt frá sölum
Alþingis og stjórnarráði og nið-
ur í gegn. Það þarf að mynda
sterk samtök þeirra manna í
T rinite-málið
(Framhald af 1. síðu)
þar um slóðir, og ekki.gat am-
erísk hjálparflugvél, sem búin
var radartækjum heldur fundið
Trinité á þessum slóðum. —
Fréttist síðan ekkert af skipinu,
þar til hringt var til skrifstofu
Slysavarnafélagsins austan frá
Þorlákshöfn og sagt, að sænska
skipið Trinité væri komið þang-
að og skipshöfnin væri komin
á land, heil á húfi. Skipið var
mikið lékt og þurfti að koma um
borð í það mikilvirkum dælum
til að halda því á floti.
Lagt upv á nýjan leik.
í fyrramorgun lagði svo
Trinité aftur af stað til Svíþjóð-
ar. Fór það frá Þorlákshöfn með
aðstoð dælna þeirra, er látnar
höfðu verið um borð í það.
Segir ekki af ferð þess fyrr
en um kl. 7 um morguninn, en
þá kviknaði í skipinu. Ekki var
heldur i það sinn sent neitt
neyðarkall. Barst Slysavarna-
félaginu fyrst fregn um sysið
frá loftskeytastöðinni í Vest-
mannaeyjum, er haft hafði
samband við vélbátinn Skaft-
felling, sem bjargaði áhöfninni.
Um svipað leyti barst Slysa-
varnafélaginu fregn frá Grinda
vík, en þaðan hafði sézt eldur
á hafi úti.
Björgunarskip sent á
vettvang.
Slysavarnafélagið gekkst síð-
an fyrir því, að sendur var bát-
ur frá Grindavík út að hinu
brennandi skipi. Þegar hann
kom á staðinn, var skipið al-
elda fram að miðju og mann-
lausf, enda var Skaftfellingur
búinn að bjarga mönnunum. —
Grindavíkurbáturinn gerði síð-
an tilraun til að draga Trinité
til lands með aðsto.ð annars
báts. Komu þeir dráttartaugum
í skipið og byrjuðu að draga það
í land. Gekk það sæmilega í
fyrstu, en er það var um 9 sjó-
mílur frá Grindavík sökk Trini-
té, enda var það þá orðið mjög
brunnið. Var það um kl. 7 í
fyrrakvöld, og hafði eldur þá
verið í skipinu í hálfan sólar-
hring.
öllum stéttum, sem vilja byggja
upp betra þjóðfélag heldur en
nú er — þjóðfélag, sem er þann-
ig, að jafnan sé ánægjulegt að
vera íslendingur.
Og þá er einn stóri liðurinn í
efnalegu viðreisninni að vera
varkár í að kveðja krónurnar
okkar í síðasta sinn.
Kári.
Bjórgun Skaftfellings.
| Vélskipið Skaftfellingur Ve 33,
Eign Helga Benediktssonar út-
gerðarmanns í. Vestmannaeyj-
um, var í fyrramorgun á leið frá
Reykjavík til Vestmannaeyja.
Um kl. 9 um morguninn fann
hann skipsmennina af Trinité
á lítilli skekktu um tvær sjó-
mílur frá hinu brennandi skipi,
,sem skipsverjar á Skaftfellingi
höfðu þá séð um skeið. Björg-
i uðu þeir öllum mönnunum heil-
| um á húfi og fóru því næst að
j athuga Trinité. Þegar að því var
komið, var mikill eldur í skipinu.
Logaði það allt að aftanverðu,
og urðu sprengingar í því öðru
hvoru, er olíugeymar voru að
að springa í loft upp. Var því
ekki vogandi að fara um borð í
skipið. Fór Skaftfellingur með
skipbrotsmennina til Vest-
mannaeyja, en þaðan fóru þeir
flugleiðis til Reykjavíkur sama
dag. — Er frásögn þessu af
björguninni samkvæmt upplýs-
ingum er skipstjórinn á Skaft-
fellingi hefir gefið blaðinu.
Hvar var skipið vátrygg?
Skipstjórinn af Trinité hefir
snúið sér til vátryggingaumbtfS
Trolle og Rothe hér í bæ og tjáð
að skipið sé vátryggt hjá Lloyds-
vátryggingafélaginu, sem hefir
aðalbækistöðvar sínar í London,
en umboðsmenn um allan heim.
Hefir svo verið símað til vá-
tryggingafélagsins og spurzt
fyrir um vátryggingu skipsins.
Ekkert svar hefir enn borizt frá
vátryggingafélaginu, en eigend-
ur og skipstjóri halda því ein-
dregið fram, að skipið sé vá-
tryggt hjá þessu félagi. Hefir
því ekkert vátryggingafélag far-
ið þess á leit enn, að sjópróf
fari fram í málinu. Hins vegar
hefir skipstjórinn snúið sér til
sænska sendiráðsins, og þar
eiga að fara fram sjópróf á
mánudaginn.
Trinité var á síldveiðum
hér í sumar.
Sænska skipið Trinité hefir
stundað sildveiðar hér við land
síðastl. sumar, en aflað held-
ur lítið. Keyti þar nokkra síld
til viðbótar, áður en það lagði
af stað til Svíþjóðar, en var þó
ekki með nema um hálffermi,
eða um 1600 tunnur, er það
sökk.
Ekki í fyrsta sinn, sem
Trinité hlekkist á.
Trinité hefir áður verið hér
við land. í fyrrasumar hafði Jón
Franklín útgerðarmaður á ísa-
firði skipið á leigu og hafði það
í flutningum. Var það sent til
Svíþjóðar með farm í fyrra-
haust, en á leiðinni strandaði
það og kviknaði þá einnig í því.
Komst þó að lokum til Svíþjóð-
Hin eilífa þrá
(L’Eternal Betonr)
Sýnd kl. 9.
Dularfnlli
hestaþj ófnaðurinn
(Wild Horse Stampede)
Amerísk Cowboymynd með
Cowboyköppunum
Ken Maynard
Hoot Gibson
Sýnd kl. 5 og 7.
Börn innan 12 ára fá
ekki aðgang.
)$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$$
Itipoli-Síc
Draugurinn í bláa
herberginu
Paul Kelly
Constance Moore
Sýnd kl. 7 og 9.
Öskubuska
Allir þekkja ævintýrið um
Öskubusku jafnt ungir sem
eldri. Ljómandi vel gerð rúss-
nesk mynd.
Sýnd kl. 3 og 5.
íí!jjja Síó
Anna og Síams-
konunugur
(Anna and the King of Siam)
Sýnd kl. 9.
Gönguför í sólskini
(A Walk in the Sun)
Stórfengleg mynd frá innrás
bandamanna á Ítalíu.
Dana Andrews
Richard Conte
AUKAMYND:
Baráttan gegn ofdrykkjunni
(March of Time)
Bönnuð börnum yngri en 14 ára.
Sýnd kl. 3 og 6.
Sala hefst kl. 11, f. h.
W$S$«S*«$«$$S$$S$$$$$$$$$$$$$$$$$$$S
Tjarharbíc
Síðasta hulan
(Xhe Seventh Veil)
Sýnd kl. 7 og 9.
Útlagar
(Renegades)
Sýnd kl. 5.
Reimleikar
(Det spökar! Det spökar!)
Sýnd kl. 3.
Sala hefst kl. 11.
LEIKFELAG REYKJAVIKUR
Blúndur og blásýra
(Arsenic and Old Lace)
Gamanleikur eftir Joseph Kessilring.
Sýning annað kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðasala í dag frá kl. 3—7.
Áskrifendur vitji aðgöngumiða á þeim tíma.
Börn fá ekki aðgang.
ar, en fraus þar inni í fyrra-
vetur. Á sðastl. voru var íslenzk-
um skipakaupamönnum i Sví-
þjóð boðið þetta skip til kaups,
en þeir fréttu þá, að það væri
maðksmogið, og þótti það ekki
álitlegt.
Síðasti dagur undanþágunnar.
Eftir því sem bezt verður vit-
að hafði Trinité undanþágu með
að fullnægja skoðunarkröfum.
Er slíkt algengt, að skip. fái
stutta undanþágu, er þau full-
nægja ekki kröfum þeim, er
gerðar eru til skipa við skoðun.
Ef skoðunarskírteini er ekki í
lagi, fær skip ekki tryggingu. —
Mun dagurinn, sem Trinité
brann, hafa verið seinasti dag-
urinn af þeirú þriggja mánaða
fresti, sem skipinu var gefið til
að fullnægja skoðunarkröfum.
Á Trinité voru menn frá 5
þjóðum: Fjórir íslendingar,
einn Svíi, einn Færingur, einn
Norðmaður og einn Finni.
Tillögur Austfirðingu
(Framhald af 2. síðu)
önnur skipun. Á þetta þó eink-
um við, ef horfið yrði að því
ráði, að hafa landið allt eitt
kjördæmi. Auk þess er sá háski
samfara slíkri skipun, að flokk-
um og flokksbrotum mundi geta
fjölgað úr hófi fram, en af því
mundi aftur leiða vaxandi
glundroða og öngþveiti í mál-
efnum ríkisins, sem endað gæti
með einræði og ofbeldi í ein-
hverri mynd, eins og reynslan
hefir sýnt í öðrum löndum.
Flestir sömu ókostirnir eru á
því að skipta landinu í fimm
stór kjördæmi með hlutfalls-
kosningum, en þeirra mun þó
varla gæta eins mikið og ef
landið væri gert að einu kjör-
dæmi. Nefndin er því þeirrar
skoðunar, að heldur beri að
hverfa að því ráði, að hver
Bókin eftir Helga
Valtýsson:
Á Dælamýrum
vekur mikla athygli og óskipta
ánægju allra, sem hana lesa.
Bækur höfundarins hafa og áð-
ur hlotið dæmafáar vinsældir,
svo sem hið mikla rit um sögu
og ævi landpóstanna gömlu að
ógleymdri fallegu bókinni um
hreindýrin, sem kölluð hefir
verið „Landnáma hreindýranna
á íslandi.“ — En i bókinni Á
Dælamýrum kynnist maður enn
betur persónulegum hugblæ
þessa fj-ölhæfa höfundar og
hrifnæma ferðamanns á óra-
leiðum lífs og dauða. Á Dæla-
mýrum er skemmtileg og góð
bók. Tryggið yður eintak nú
þegar. — Upplagið er senn
þrotið.
BÓKAÚTGÁFAN NORRDI.
TTjinnumit
iLuiclar vorrar viÉ landiÍ).
JJeilic) d cJianílcjrœ di iuijóÍ.
Jdhrijitoja JJ.iapparitú^ 29.
VinnUf ötuUefg* twrir
fimmtungur verði eitt kjör-
dæmi en að landið verði allt
kjördæmi, ef ekki getur náðst
meirihluti fyrir því, að landinu
verði skipt í einmenningskjör-
dæmi.
Framh.