Tíminn - 29.10.1947, Blaðsíða 2

2
Reykjavík, migvikudagum 29. okt. 1947
198. blað
MiðviUudagur 29. oht.
Óráðshjal Þjóðviljans
Þegar núverandi ríkisstjórn
tók við völdum fluttu þeir Ól-
afur Thors og Einar Olgeirsson
ræðu. Því var lýst yfir í ræð-
unni að óvenjulega bjart væri
nú framundan í atvinnulífi
og fjárhagslífi íslendinga. Allt
seldist fyrir geipiverð, síhækk-
andi, og framleiðslumagnið yrði
dæmalaust.
Nokkrum vikum seinna komst
annar þessara manna aftur í
útvarpið og sagði þá að út-
flutningstekjur íslendinga á
þessu ári yrðu sjálfsagt 800
miljónir króna.
Nú heldur Þjóðviljinn því
fram, að Fjárhagsráð sé að
reyna að blekkja þjóðina með
skýrslum sínum. Það lýsi
ástandinu miklu ver en rétt sé.
T. d. sé það alls fjarri að miða
bara við þann gjaldeyri, sem til
sé. Það eigi að miða við allan
væntanlegan gjaldeyri líka.
Við þessu er það fyrst að
segja, að Fjárhagsráð hefir í
skýrslum sínum gert yfirlit um
það, hvað búast megi við að
gjaldeyristekjurnar geti orðið
mestar til áramóta.
í öðru lagi munu flestir sjá, að
það er fullkomið óvit, að ætla
sér að nota fyrirfram allan
gjaldeyri eins og einstakir ang-
urgapar geta hugsað sér, að
hann gæti orðið mestur. Hvar
væri íslenzka þjóðin stödd nú, ef
hún í ársbyrjun hefði trúað á
reikninga Áka, Ólafs og Einars
um 800 miljónirnar og notað þær
allar fyrirfram, eins og nú er
helzt að skilja á Þjóðviljanum
að ætti að vera?
Þjóðviljinn talar stundum
eins og hann geri sér grein fyrir
því, að það sé ekki æskilegt, að
þjóðin þurfi að taka gjaldeyris-
lán. Hins vegar eru flestar kröf-
ur hans í fjárhagsmálum með
þeim ósköpum, að af fram-
kvæmd þeirra leiddi óhjá-
kvæmilega, að gjaldeyrislán
yrði ekki umflúið.
Og svo segir Þjóðviljinn, að
núverandi stjórn sé mynduð til
þess, að láta spádóma Fram-
sóknarmanna um hrun og
vandræði rætast. Jafnframt
hefir Þjóðviljinn sjálfur lýst því
mörgum sinnum, að stefna og
meðferð fyrrverandi stjórnar á
gjaldeyrismálunum hafi verið á
þá lund, að ekki geti endað
nema á einn veg, með ósköpum
og hruni. En eins og allir vita,
þá var það þó ekki ágreiningur
um gjaldeyrismálin, sem batt
enda á stjórnarsetu þeirra fé-
laga.
Það er ekki hægt að finna
neina samfellda heilbrigða
hugsun í upphrópunum Þjóð-
viljans. Þetta er óráðshjal, þar
sem viti og óviti er undarlega
blandað saman:
Þeir sáu fyrir að hverju fór.
Löngu áður en þeir fóru úr
stjórn, var hrunið óumflýjan-
legt. Svo slæmir voru hinir
flokkarnir. En svo fór nýja
stjórnin að búa alla þessa erfið-
leika til, — löngu eftir að sósíal-
istar sáu þá fyrir, — bara til
þess að spádómar Framsóknar-
rættust. (En spádómar Sósíal-
ista^þá?) Og það þarf engu að
kvíða enn, því að þjóðartekj-
urnar eru nógar, og það má eyða
gjaldeyri og taka út á fiskinn
óveiddan í sjónum samkvæmt
ímynduðu verðlagi, sem ósamið
er um, en þó að sú leið verði
íarin lengur, kemur ekki til þess
að gjaldeyrislán yrði tekið af
HALLDÓR KRISTJÁNSSON:
Verður eðlileg þróun hindruð?
„Almenningur kærir sig ekk-
ert um að verzlunin dragist
meir til kaupfélaganna en orðið
er“.
Þessi vísdómslegu orð stóðu
í Mbl. á laugardaginn, ásamt
fleiru álíka spaklegu. Ég hygg
samt, að þessi orð séu skrifuð
gegn betri vitund. Og til þess
bendir það, að einmitt þessi full-
yrðing, er höfð sem röksemd
gegn því, að viðskiptin megi
færast til milli verzlana eftir
því, hvar fólkið kaupir einkum
skömmtunarvörur sínar.
Mbl. virðist telja eðlilegt, að
Sambandið taki nú svipaða
hlutdeild í innflutningnum og
var á hinum góðu og frjálsu
tímum fyrir 20 árum, þegar
kaupmenn höfðu á.sinni hendi
90% innflutningsins, „að því er
talið var“. Það er mikið, að blað-
ið fer ekki 10 árum lengra aft-
ur í tímann. og miðar við það
hlutfall sem var, þegar S.Í.S.
byrjaði að hafa fasta skrifstofu
í Reykjavík.
Það er snjallræði fyrir íhalds-
flokk að miða allt við það, sem
var fyrir 20 árum. „Aldrei þurfti
hann pabbi minn lugt í húsin“,
sagði karlinn.
Mbl. finnst sjálfsagt rétt að
miða innflutningsþörfina fyrir
tilbúinn áburð, heyvinnuvélar,
rafmagnstæki og allt sem þarf
til hraðfrystihúsa við það á-
Stand, sem var fyrir 20 árum.
Raunar ætti Mbl. að vera það
kunnugt, að mörg viðhorf hafa
breytzt á 20 árunum síðustu.
Það var ekki stefnumál þess
manna á þeirri tíð að láta bæj-
arfélögin taka þátt í stórútgerð,
þó að þeim væri það brennandi
baráttumál í síðustu bæjar-
stj órnarkosningum.
Fyrst sjálfir frumherjar Mbl.
hafa þannig skipt um skoðun
í jafnmiklu máli, þá ættu þeir
að geta imyndað sér, ef þeir
mættu það vegna heildsalanna,
að margur hafi endurskoðað af-
stöðu sína gagnvart kaupmönn-
um og kaupfélögum, ekki síður
en þeir sjálfir gagnvart bæjar-
útgerð. Og svo er að nokkru
leyti komið annað fólk í landið
en var fyrir 20 árum, og sam-
kvæmt stjórnskipulagi okkar á
það ekki að vera bundið af því,
hvar hinir framliðnu vérzluðu,
bó að það sé nú stefna Mbl.
Ég get gjarnan sagt Mbl.
hvers vegna ég er kaupfélags-
maður
í fyrsta lagi hefi ég fundið
það með einfaldri reiknings-
kunnáttu eins og veitt er í sér-
hverjum barnaskóla landsins, að
með því að verzla við kaupfé-
lögin verða tekjur mínar drýgst-
ar.
í öðru lagi met ég það mikils
að það fjármagn, sem kaupfé-
lagsverzlunin dregur að sjálfri
sér, verður óskiptanleg sam-
eign fólksins í héraðinu og
stendur alla tíð í umsjá og eign
þess. Ég hefi vitað kaupmenn
efnast í héraði mínu og þeir
hafa margir hverjir verið mikl-
ir ágætismenn, en þegar þeir
hafa hætt er miklu venjulegra
að eigur þeirra hafa verið flutt-
ar burtu. Þegar bezt lætur, hafa
slíkir menn komið einhverjum
atvinnurekstri á fót, og er það
góðra gjalda vert, en svo hafa
þeir löngum farið, selt öðrum
eignina fullu verði og flutt and-
virðið burtu. Þetta er fleirum
en mér viðkvæmt mál, sem von
er, svo lengi sem menn hér á
landi hafa séð verzlunargróð-
ann hverfa frá sér, allt frá tím-
um einokunarinnar og til þessa
dags.
í þriðja lagi fellur mér vel að
láta framleiðslu mína í umboðs-
sölu. Mig langar ekkert til að
láta m^n tapa á því að kaupa
of dýrt af mér, t. d. gærur eða
kjöt, en kæri mig heldur ekkert
um að þeir græði óeðlilega á
verzlun með mína framleiðslu.
En verzlun kaupfélaganna, bæði
kaup og sala, er eins konar um-
boðssala fyrir félagsmennina.
í fjórða lagi hefi ég séð það,
að í skiptum við kaupfélögin
gætir miklu síður tortryggni og
grunsemda en í annarri verzlun.
Þetta ætti að duga í bili.
Mér finnst að þessar rök-
semdir ættu að nægja, meðan
Mbl. ekki hrekur þær, til að
sýna að það er eðlilegt, að með
vaxandi sjálfbjargarhvöt, jafn-
réttiskennd, ábyrgðartilfinn-
ingu og félagsþroska almenn-
ings vex og eflist kaupfélags-
skapurinn í landinu. Það getur
ekki öðru vísi verið.
Þrátt fyrir þetta er ég svo
mikill lýðræðismaður, að ég vil
ekki leggja stein í götu þess,
að fólk fái að hafa við kaup-
menn þau skipti sem það kýs.
Ég veit að kaupfélögin eru sam-
keppnisfær, og Mbl. veit það
líka. Þess vegna skelfur það og
nötrar af hræðslu um heildsal-
ana eigendur sína og berst eins
og ljón gegn því, að vilji al-
mennings fái að segja til sín og
færa viðskiptin óhindrað milli
verzlana að vild sinni.
Ég vil benda Mbl. á það, að
í fyrsta lagi er vafasamt hvort
einstrengingsleg barátta fyrir
heildsalana verður þökkuð al-
mennt í flokki þess. í öðru lagi
veit ég ekki, hvort vinsældir, álit
og tiltrú heildsalanna stendur
nú svo föstum fótum, að það sé
hægt að veita þeim forréttindi
til frambúðar. Ég vona að svo
sé ekki. — En mér hefði þótt
skemmtilegra, að það hefði get-
að lagast með friðsamlegri og
eðlilegri þróun, fremur en harð-
ari og sneggri átökum.
Einar Þveræingur vildi ekki
einvaldsstjórn á landi hér og
minnti á það, að þótt einn kon-
ungur væri góður, kæmu jafn-
an aðrir lakari á milli. Það má
vel vera að t. d. Hallgrímur
Benediktsson, Egill Vilhjálms-
son og Haraldur Árnason, svo að
þrjú nöfn séu nefnd, séu ágætir
menn. En hver tekur við fyrir-
tækjum þeirra eftir þá? Það á
ekkert _ skylt við persónulegan
fjandskap við þessa menn né
aðra stéttarbræður þeirra, þó að
mér þyki tryggara og réttara að
láta arðinn af verzlun við mig
renna til sambandsins en þeirra.
Ég vil gjarnan að þannig mynd-
ist fjármagn til að koma ullar-
og leðuriðnaði þjóðarinnar í gott
£orf, byggja innlenda korn-
myllu o. s. frv.
En þó að orðið heildsali sé
fjarri því að vera neitt skamm-
aryrði í mínum eyrum, og ég
viti, að ýmsir heildsalar eru
merkir og heiðarlegir menn, get
ég alls ekki lokað augunum fyrir
því, að líka eru til heildsalar,
sem hafa níðst á þeim trúnaði,
er þeir nutu, og meðal annars
safnað sér gildum sjóðum er-
lendis. Þeir eru blátt áfram eft-
irmenn einokunarkaupmann-
anna, sem byggðu hallir Kaup-
mannahafnar fyrir arðinn af
verzlun við örsnauða og hung-
urpínda þjóð.
Mbl. talar um baráttu fyrir
verzlunarfrelsi gegn einokun. —
Það vildi nú kannske svara
spurningu Jóns Sigurðssonar
forseta og segja hverja kaup-
félögin geti einokað nema sjálf
sig, þegar allir fjölskyldufeður
séu gengnir í þau? Mér er ekki
kunnugt um að þeirri spurningu
hafi verið svarað enn, þótt bráð-
um séu 90 ár frá því að hún
var lögð fram. Mbl. ætti nú að
svara forsetanum.
Sannleiksvísitala Þjóðviljans
er 300 stig
Vísitölur eru nú mjög í tízku.
Kauplagsnefnd og hagstofan
hafa nýlega lokið við að reikna
út vísitölu kaupgjalds og reynd-
ist hún 325 stig. Húsaleiguvísi-
talan er nú sem stendur 145 stig.
S.l. föstudag opinberaðist þjóð-
inni ný vísitala, sem er að vísu
ekki alveg eins há og kaup-
gjaldsvísitalan, en þó vel við
vöxt, eða 300 stig. Það er vísi-
tala sannleikans í Þjóðviljanum,
það er að segja sú, sem notuð
er, þegar um alþekktar stað-
reyndir er að ræða.
Þessi opinberun, — sem senni-
lega hefir verið óviljaverk, —
varð með þeim hætti, að Þjóð-
viljinn birti áróðursgrein, sem
bar heitið „Coca-Cola fœr fimm
þúsund manna sykurskammt á
mánuði." í greininni sjálfri upp-
lýsir Þjóðviljinn, að þessi
skammtur sé að magni 2500 kg.
Um það skal ekki deilt, hvort
nefnt fyrirtæki fái 2500 kg. af
sykri á mánuði eða eitthvað
annað. Hitt er eftirtektar vert,
að þeir Þjóðviljamenn skuli full-
yrða að 2500 kg. séu fimm þús-
und manna skammtur. Ogsjálf-
sagt er til þess ætlazt, að a.m.k.
flokksbundnir kommúnistar trúi
þessu, þar sem það stendur í
Þjóðviljanum.
Það er ekkert launungarmál
að sykurskammtur einstaklings-
ins hér á landi er 1,5 kíló á
mánuöi. Hann hefir verið ó-
breyttur í full tvö ár. Þetta veit
hvert mannsbarn á landinu,
jafnt starfsmenn Þjóðviljans
sem aðrir. Og það er næsta ein-
falt að deila 1,5 í 2500. Útkoman
er auðvitað 1666 %, en ekki 5000,
eins og Þjóðviljamenn vilja vera
láta. Þeir ýkja útkomuna um
rétt 300 %.
Þeir vilja gera sem mest úr
þessu, blessaðir, enda er auðséð,
á frásögn þeirra allri, að hún er
ætluð til áróðurs. Það verður
því að ætla, að þessar 300%
ýkjur séu regla, sem' þeir Þjóð-
viljahöfundar séu vanir að nota,
þegar þeir skrifa áróðursgreinar
um almenna sannanlega hluti.
Þeir hafa aðeins ekki gætt þess,
að í þetta sinn birtu þeir of
miklar upplýsingar til þess að
reglunni yrði með góðu móti við
komið.
Hvað skyldu þeir kommúnist-
ar leyfa sér að ýkja mikið, þeg-
ar þeir vita að lesendur þeirra
eða áheyrendur geta ekki komið
neinni gagnrýni við? Sjálfsagt
er það stórum mun meira en
300 %. Skyldi þar muna álíka
miklu og á húsaleiguvísitölunni
okkar og kaupgjaldsvísitölunni?
En það væri stórfróðlegt ■ fyrir
allan almenning að vita það,
þekkja hina hærri sannleiks-
vísitölu kommúnista og geta
notfært sér hana, t. d. þegar
hann er að lesa eða hlusta á
frásagnir þeirra um alsælu
þegnanna í fagnaðarríki komm-
únismans i Austurlöndum.
Þjóstólfur.
Konungsörn klófestir
veiðimann
í norskum blöðum er nýlega
sagt frá veiðimanni, sem lá í
launsátri með byssu sína við
hlið sér og vissi þá ekki fyrri
til, en örn einn mikill læsti
klónum í bakið á skinntreyj-
unni hans og hóf hann á loft.
Snerist maöurinn til varnar
gegn fuglinum, sem ekki gat
hafið sig í verulega hæð með
slíkan þunga og sveif því nærri
jörðu.
Veiðimaðurinn reyndi að
skjóta en varði ekki gagn að
því, þar sem hann lá á grúfu í
klóm arnarins. Varð viðureignin
alllöng en um síðir gat maður-
inn rotað örninn með byssu-
skeftinu og komst þannig frá
þessum háska aðframkominn.
Páll S. Pálsson
Kristinn Gunnarsson
Málflutningsskrifstofa
o Laugaveg 10. Sími 5659
'ihmuiuxihmI
Vinniíi ötuUotta fjfrir
TTí
Guðmundur Daviðsson:
Um seli
öðrum ástæðum en landráða-
hneigð ríkisstjórnarinnar.
Eru það svona röksemdir, sem
íslenzka þjóðin vill í umræðum
um stjórnmál? Hvað lengi get-
ur flokkur haldið fylgi og áliti
með málflutningi af þessu tagi?
II.
Tryggð selsins.
Tryggð hundsins og hús-
bóndahollustu er jafnan við-
brugðið, enda er hann sam-
rýmdastur manninum af öllum
dýrum og hefir verið það frá
ómuna tíð. Annað dýr stendur
honum samt fyllilega á sporði,
hvað þetta snertir og hefir þó
aldrei verið tamið nema fáir
einstaklingar. Dýr þetta er sel-
urinn. Vinátta tamins sels og
tryggð hans við manninn er
einstök, eftir sögu þeirri að
dæma, sem hér fer á eftir og
gerðist í skozku sjávarþorpi.
Vinnustúlka nokkur segir svo
frá:
Á æskuárum mínum átti ég
heima í sjávarþorpi nokkru á
Skotlandi. Þá heyrði ég sögu um
taminn sel, sem var á einu
heimili þar í þorpinu. Sagan
hafði mikil áhrif á mig og mun
aldrei líða mér úr minni. Roskin
vinnukona á heimilinu, þar sem
ég átti heima, sagðist, er hún
var unglingur hjá foreldrum
sínum, hafa þekkt krakka, sem
áttu kóp, er sjómaður nokkur
hafði gefið þeim. Þótti krökkun-
um ákaflega vænt um hann.
Faðir þeirra var fátækur og
lítilfjörlegur bóndi. Misseri eftir
að börnin fengu selinn gerði
mikla ótíð. Grasleysi og upp-
skerubrestur var með mesta
móti. Kom það niður á bónda
eins og öðrum þar um slóðir.
Gömul kerling, í sveitinni, forn
í skapi, heimsk og illgjörn,
sagði að óáran þessi stafaði frá
því, að bóndi í þorpinu hefði sel
á heimilinu, og uppskerubrestur
og ótíð væri honum að kenna.
Yrði engin breyting til batnað-
ar fyrr en selnum væri lógað, en
þá myndi skipta um.
Bóndi var bæði fáfróður og
ákaflega hjátrúarfullur. Hann
trúði þessari bábilju kerlingar,
og ekki vildi hann eiga á hættu
aðra eins óáran ef haégt væri að
koma í veg fyrir hana. Hann
bað því sjómann nokkurn að
taka selinn og flytja hann langt
út á sjó og skilja hann þar eftir.
Bóndi bjóst ekki við að hann
rataði heim aftur. Að kvöldi þess
dags, er selurinn var tekinn,
voru krakkarnir eitthvað að
dunda niðri í fjöru, mjög svo
stúrin yfir því, að missa leikvin
sinn, er þeir tóku eftir litlum
svörtum depli úti á sjó og virtist
hann óðum færast að landi. Von
bráðar sáu þau glitta í augu á
svarta deplinum. Var þar kom-
inn selurinn vinur þeirra. Hann
renndi sér upp í fjöruna og
skreið viðstöðulaust til félaga
sinna. Varð þar fagnaðarfund-
ur, sem nærri má geta. Eftir
þetta fengu börnin að hafa
hann hjá sér nokkurn tíma.
Veðurfarið hélzt óbreytt og
búskaparáhyggjur bónda voru
hinar sömu og áður. Hann
geymdi enn í huga sér hrakspá
kerlingar, að ótíðin væri selnum
að kenna — óþokkanum þeim.
Þa^ yrði að losast við hann með
einhverju móti. Bóndi kom nú
selnum fyrir í skipi, sem sigldi
þvert yfir Norðursjóinn til
Þýzkalands. Hann bað skips-;
menn að sleppa honum ekki
fyrr en þeir væru komnir alla J
leið. Þetta var gert eins og um
j var talað. En litlu síðar kom
i selurinn aftur og leikfélagar1
hais^ tóku á móti honum enn
sem fyrr með miklum fögnuði.
Börnin báðu nú föður sinn að
taka ekki selinn frá þeim oftar.
Hann gerði hvorki að játa því
eða neita. Áhyggjurnar kvöldu
hann ennþá meira. Hann gat
ekki slitið úr huga sér ummæli
gömlu konunnar. Þau höfðu
fest þar djúpar rætur. En þó
ásetti hann sér að drepa ekki
selinn, hvað sem kostaði, en
koma honum með einhverju
móti burtu frá heimilinu og úr
þorpinu, fyrir fullt og allt.
Bóndi sætti lagi, þegar börn
hans voru eitt sinn fjarstödd,
og tók selinn og stakk úr hon-
um augun. Hann flutti síðan
selinn um borð í skip, sem var
albúið að sigla til Noregs. Bað
hann skipverja að sleppa ekki
selnum, fyrr en þeir væru meira
en hálfnaðir til ákvörðunar-
staðarins. Og mun svo hafa
verið gert.
Svo vildi til að mörgum dög-
um síðar en þetta var, að af-
taka veður gerði með stormi og
regni. Bóndi og heimafólk hans
lokaði vandlega gluggum og
dyrum á húsinu og bjó Tel um
sig. Þegar allir voru háttaðir og
sofnaðir nema bóndi heyrði
hann ámátlegt hljóð fyrir utan
húsdyrnar. Var það líkast sem
það kæmi frá kjökrandi krakka.
Hann fór ofan úr rúminu og
opnaði dyrnar, til að vita, hver
þetta væri. Sér til mikillar undr-
unar sá hann hvar vesalings;
blindi selurinn lá við þrep-
skjöldinn, nær dauða en lífi af
sársauka, þreytu og hungri..
Bóndi dröslaði honum, með>
miklum erfiðismunum, inn í
eldhúsið. Þar reyndi hann með
öllu móti að hjúkra honum og
hressa hann við. En það varð
árangurslaust. Morguninn eftir