Tíminn - 30.10.1947, Blaðsíða 3

199. blað
Minnst á merka bók
Myrkur um miðjan dag.
Saga eftir Arthur Köstler.
Jón Eyþórsson íslenzkaði.
Stærð: 276 bls. 20x14 sm.
Verð: kr. 25^00 ób. kr. 35.00
innb. Snælandsútg. 1947.
Þessi saga er skrifuð á tíma-
bilinu frá hausti 1938 til vors-
ins 1940. Höfundurinn fylgir
henni úr hlaði með þessari
skýringu:
„Persónur i bók þessari eru
hugarsmíð. Hinar sögulegu að-
stæður, er móta gerðir þeirra,,
eru sannar. Ævi söguhetjunnar,
Rúbashovs, er samnefnari ævi-
ferils margra manna, sem var
fórnað í hinum svonefndu rétt-
arhöldum í Moskvu. Allmarga
þeirri þekkti höfundurinn af
eigin reynd. Þessi bók er til-
'einkuð minningu þeirra.“
Þessar upplýsingar eru sjálf-
sagt nægar til þess, að lesand-
inn fær ákveðnar hugmyndir
um efni bókarinnar. Sumir eru
orðnir svo langþreyttir á ó-
samhljóða fréttum og fullyrð-
ingum um máiaferlin í Moskvu,
að þeir munu helzt óska sér að
hafa frið þeirra vegna. Það er
líka erfitt að vita hér úti á ís-
landi, hvað 'er rétt og hvað er
missagt í þeim frásögum öll-
um.
Ekki ætla ég mér, að fullyrða
um sögulegt réttmæti alls, sem
sagt er í þessari bók, enda er
gildi hennar ekki bundið við
það. — Jafnvel þótt það
stjónarfar og réttarfar, sem
þar er lýst, væri ekki raunveru-
leiki, sýnir bókin þó af rök-
fastri snilld, að slíkt getur ekki
þrifizt, án mannvíga og blóðs-
úthellinga.
Ég held, að um það sé ekki
að villast, að ságan sé viða nær-
farin um ástand og atburði í
ríkjum Rússa. Til dæmis um
það nefni ég hér tvö atriði.
Bóndinn, samfangi Rubas-
hovs, segir við hann:
„Það komst upp, að ég var
afturhaldsseggur, þegar þeir
fóru að stinga börnin. Á hverju
ári sendi stjórnin nefnd til okk-
ar. Fyrir tveim árum sendu þeir
okkur blöð til að lesa og heil-
mikið af myndum af sjálfum
sér. Árið, sem leið, sendu þeir
þreskivél og bursta á tennurnar.
í ár sendu þeir lítil glerhylki,
með nálum til að stinga krakk-
ana með. Það kom kona í karl-
mannsbuxum og ætlaði að
stinga öll börnin, hvert af öðru.
Þegar hún kom heim til mín,
hlóð ég og konan mín fyrir
dyrnar og komum upp um okk-
ur sem áfturhaldseggi. Svo tók-
um við okkur til, öll i hóp, og
brenndum bföðin og myndirnar
og brutum þreskivélina. Og svo
komu þeir .mánuði síðar til að
sækja okkur“.
Ætli þessar fáu setningar lýsi
ekki vel þeim erfiðleikum, sem
rússnesk stjórnarvöld hafa átt
við að etja, þar sem þau keppa
að því, að lyfta þjóð sinni til
meiri menningar í atvinnumál-
um og heilbrigðismálum? Um
hitt dæmið verða sennllega
skiptar skoðanir.
Ivanov er að gera Rubashov
fornvini sínum skiljanlegt hvers
vegna Bogrov hafi verið tek-
inn af lífi:
„Bogrov mælti með smíði
stórra kafbáta og langdrægra.
Flokkurinn hallast að litlum
bátum og skammdrægum.
Það er hægt að byggja þrjá litla
fyrir sama fé og einn stóran.
Báðir aðilar höfðu gild tækni-
leg rök fyrir máli sínu. Sér-
fræðingar hrúguðu upp iðn-
teikningum og stærðfræðilegum
formúlum, en kjarni málsins var
fólginn á allt öðru sviði. Stórir
kafbátar þýða: árásarstefnu til
framdráttar heimsbyltingu. —
Litlir kafbátar þýða: strand-
varnir — það er til sjálfsvarnar
og frestun heimsbyltingar. Hið
síðarnefnda er sjónarmið NR.
EÍNS og Flokksins.
Bogrov átti miklu fylgi að
fagna í flotastjórninni og meðal
foringja í garnla byltingahópn-
um. Það hefði ekki nægt að
víkja honum til hliðar. Það
varð líka að koma óorði á hann.
Málsókn var fyrirhuguð til að
fletta ofan af fylgismönnum
stóru bátanna, sem skemmdar-
vörgum og svikurum. Við höfum
þegar þjarmað svo að nokkrum
ótíndum verkfræðingum, að
þeir voru fúsir til að játa á sig
opinberlega, hvað svo sem við
kærðum okkur um. En Bogrov
var ekki lamb að leika sér við.
Hann hélt áfram til hinztu
stundar að krefjast stórra báta
og heimsbyltingar. Hann var
tuttugu árum á eftir tímanum.
Hann vildi ekki láta sér skiljast,
að aldarandinn er á móti okkur,
að Evrópa er í svipinn á aftur-
haldsskeiði, að við erum í
bylgjudal og verðum að bíða
þess, að næsta alda lyfti undir
okkur. Við opinber réttarhöld
myndi hann einungis hafa
komið af stað ringulreið meðal
fólksins. Það voru engin ráð
önnur en láta hann gjalda sína
skuld semkvæmt stjórnarúr-
skurði“.
Þeir, sem jafnan fylgja stjórn-
inni í Moskvu, munu segja að
þetta sé svívirðileg blekking, því
að allir gömlu byltingarmenn-
irnir, sem teknir voru af lífi,
hafi verið orðnir svikarar við
byltinguna og þjóð sína. Hins
vegar mun þó skýring málsins
ekki vera svo einföld, sem þeir
vilja vera láta. Það mun vera
meiri sannleikur i sögunni um
Bogrov og kafbátana. Að því
má líka færa mörg rök.
En hér er þó ekki aðalatriði
að leita skýringar á byltingar-
sögu Rússa Atburðirnir austur
þar, hafa orðið Köstler tilefni
þesssarar bókar, og hún væri
sannarlega í fullu gildi, þó að
höfundinum hefði eitthvað mis-
sýnizt um tildrög og atburði, því
að þetta er listaverk, sem hefir
mikinn boðskap að flytja.
Það sem sagan sýnir er í
stuttu máli þetta:
Flokkur hugsjónamanna nær
stjórnarvöldum í landinu með
byltingu. Andstæðingarnir eru
vægðarlaust barðir niður, til að
skapa vinnufrið og til að fram-
kvæma hinar nýju hugsjónir.
Byltingamennirnir trúa á sögu-
lega nauðsyn köllunar sinnar.
Þeim finnst allt rétt, sem trygg
ir málstað þeirra sigur. Tilgang
urinn helgar tækin og aðferð
ina. Fyrir Flokkinn verður allt
réttmætt og skylt. Svo greinir
þessa gömlu samherja á um
aðferðir. Sumir taka upp nýja
stefnu, beygja sig fyrir ytri á-
stæðum og verða tækifæris-
sinnaðir. Aðrir verða óvissir og
hikandi og efast um eigin ó-
skeikulieik. Og nú hehit nýr
þáttur mikillar harmsögu. •
Baráttan stendur um líf og
dauða. Þeir, sem verða sterkari,
móta línu Flokksins, og ryðja
hinum vægðarlaust til hliðar,
svo að enn sé vinnufriður fyrir
hina réttu stefnu.
Þetta getur ekki öðru vísi
verið. Þar, sem æðsta stjórnin
telur sig óskeikula, er ekkert
svigrúm fyrir andlegt frelsi og
pesónuleg réttindi. Og þá verður
niðurstaðan ein og söm, hvort
sem hinir villuráfandi eru
leiddir fyrir rannsóknarrétt
(Framhald i 4. síðu)
TÍMIIVN, flmmtndaglim 30. okt. 1947

Lögtak
Eftir kröfu tollstjórans í Reykjavík og að undan-
gegnum úrskurði verða lögtök látin fram fara án
frekari fyrirvara, á kostnað gjaldenda en ábyrgð
ríkissjóðs, að átta dögum liðnum fá birtingu þess-
arar auglýsingar, fyrir eftirtöldum gjöldum: Tekju-
skatti, tekjuskattsviðauka, eignarskatti, stríðs-
gróðaskatti, fasteignaskatti, slysatryggingaiðgjaldi
og námsbókagjaldi, sem féllu í gjalddaga á mann-
talsþingi 31. júli 1947, almennu tryggingsjóðs-
gjaldi er féll í gjalddaga að hálfu i janúar 1947 og
að öðru leyti á manntalsþingi sama ár, gjöldum til
kirkju og háskóla, sem féllu í gjalddaga 31. marz
1947, kirkjugarðsgjaldi, sem féll í gjalddaga 1. júni
1947, svo og á áföllnum og ógreiddum veitingaskatti,
skemmtanaskatti, gjaldi af innlendum tollvörum
og skipulagsgjaldi.
Borgarfógetiim í Reykjavík, 29. okt. 1947
Kr. Kristjánsson.
Nú er síðasta tækifærið
að gera innkaup til vetraríns. Síðasta sending af nýju
tryppakjöti kemur í dag.
Reyktar síður á kr. 6,50 kg.
Ágætar gulrófur (byrgðir takmarkaðar).
Lokum um næstu mánaðamót.
Haustmarkaður
*
Brautarholti 28. — Sími 5750.
Saltkjöt
Vegua skorts á smáílátum, beinum vér
þvi til þeirra, sem ætla að kaupa salt-
kjjöt, en þykir of mikið að taka heil-
tunnu, að sé komið með kúta, látum
vér í þá úrvals salthjöt frá BorgarfirSi
eystra og af Ströndum.
Frystihúsið HERÐUBREIÐ
sími 2678
STOFNFUNDUR
Alþýðusambands Suðurlands
(fjórðungssambands)
verður settur á Akranesi, laugardaginn 1. nóv. 1947.
Dagskrá: 1. Stofnun Alþýðusambands Suðurlands.
2. Önnur mál Þau félög á sambandssvæðinu, sem
nú þegar hafa ákveðið að gerast meðlimir í Alþýðu-
sambandi Suðurlands eða gera það fyrir stofnfund,
tilkynni formanni Verkalýðsfélags Akraness, Hálf-
dáni Sveinssyni, um val fulltrúa.
Fulltrúum verður séð fyrir gistingu á Akranesi
meðan þingið stendur. — Nánar auglýst síðar.
Verkalýðsfélag Akraness
Verkalýðs- og sjómannafélag Keflavíknr
Spamaður
▼orðbólgn og dýrtíð.
vftV
ðft
Samband ísl. samvinnufálaga
Reykvíkingar!
Hálftunnur og kútar
undan kjöti verða keypttr næstu
daga, enda séu ílátin hrein og ógöll-
uð. — Saih jum heim.
Frystihúsið Heröubreiö,
Garnastöðin,
sími 2678
sími 4241
Auglýsing
Nr. 20/1947
frá skömmtunarstjóra.
Viðskiptanefnd hefir, samkvæmt heimild í 4. gr.
reglugerðar frá 23. sept. 1947 um vöruskömmtun,
takmörkun á sölu, dreifingu og afhendingu vara,
heimil í þeim mánuði, sem hver reitur sýnir.
seðlar, ásamt stofnum til notkunar við úthlutun á
hreinlætisvörum handa fyrirtækjum og öðrum, sem
þurfa á slíkum úthlutunum að halda til sérstakrar
notkunar, annarrar en heimilisnotkunar.
Skömmtunarreitir þessir eru af sömu gerð og M-
skömmtunareitir þeir, er um ræðir í auglýsingu
skömmtunarstjóra nr. 8/1947, með þeirri breytingu,
að I stað talanna 1, 2, 3, og 4, sem eru á eldir M-
reitunum, standa á þessum nýju reitum orðin:
okt. nóv. des.
Þessir nýju M-reitir skulu hafa sama gildi til
kaupa á hreinlætisvörmn og hinir eldri M-reitir,
en afhending í smásöluverzlunum skal aðeins vera
heimil í þeim mánuði, se mhver reitur sýnir.
Bæjarstjórar og oddvitar hafa með höndum út-
hlutun á þessum nýju reitum samkvæmt reglum,
sem þlim hafa verið sendar, ásamt skömmtunar-
seðlunum sjálíum.
Reykjavik, 28. okt. 1947
Skömmtiwarstjórian.
Framsóknarfélag
Reykjavíkur
heldur fund 1 Brelðfirðingabúð þriðjudaginn 4. nóv-
ember n. k.
FUNDAREFNI :
Dýrtíðarmálm
málshefjandi
Eystcúm Jónsson ráðherra
Þingmönnum Framsóknarflokksins og Framsóknar-
mönnum, sem eru gestir í bænum, er sérstaklega boðið á
íundinn.
Framsóknarmenn, fjölmennlð og takið með ykkur nýja
félagsmenn.
Stjórnin.