Tíminn - 20.11.1947, Blaðsíða 5

213. blaff
TÍMINN, fimmtudaginn 20. nóv. 1947
prrsr:
5
Fimmtud. 20. nóv.
Fisksalan
ERLENT YFIRLIT:
George C. Marshali
íicysiist liaim jjafn farsaell sem stiónunála-
jna$ui’ ©g herslMfðingi?
Eins og nýlga hefir verið
skýrt frá í Tímanum, er nú
búið að selja alla fiskfram-
leiðslu landsmanna á þessu
ári. Saltfiskurinn var allur
seldur fyrir nokkru síðan, en
frá lokasölum hraðfrysta-
fisksins var gengið fyrir fá-
um dögum síðan.
Yfirleitt má segja, að sala
fiskafurða hafi tekizt
mjög vel, enda eru nú engir
erfiðleikar að selja fisk, þar
sem matvælaskortur er enn
mikill í Evrópu. Hefði vafa
laust verið hægt að selja
miklu meira fiskmagn,
ef til hefði verið.
Þrátt fyrir þessar góðu að-
stæður, hefir ekki tekizt að
selja nema lítinn hluta fisk-
framleiðslunnar fyrir það
verð, sem framleiðslukostn-
aðurinn hér hefir útheimt.
Aðeins lítill hluti af saltfisk-
inum og hraðfrysta fiskinum
hefir verið seldur til hinna
svokölluðu vöruskiptalanda
fyrir fullt ábyrgðarverð (þ.
e. verðið, sem ríkissjóður á-
byrgðist útgerðinni), en mikl-
ir erfiðleikar eru á viöskipt-
um við þessi lönd, þar sem
vöruverð er þar yfirleitt hátt
og þau hafa fáar aðrar vör-
ur að bjóða en þær, sem við
þurfum að takmarka inn-
flutning á. Þær þjóðir, sem
hafa ilrjáis viðskipti, hafa
undantekningarlaust keypt
fiskinn verulega undir á-
byrgðarverði, þegar undan er
skilinn hraðfrysti fiskurinn,
sem Bretar keyptu samkv.
síldarlýsissamningunum. —
Meira að segja verðið, sem
Rússar gáfu fyrir hraðfrysta
fiskinn, er þeir keyptu samkv.
síldarlýsissamningunum, var
undir ábyrgðarverðinu. Verð-
ið á þeim hraðfrystum fiski,
sem bæði Rússar og Bretar
hafa keypt utan við síldar-
lýsissamninganna, mun hafa
verið um 25% undir ábyrgð-
arveröinu.
Reynzlan af fisksölunni á
þessu ári er því í stuttu
máli sú, að það sé mjög auð-
velt aö selja fisk, eins og nú
standa sakir, vegno mat-
vælaákortsins í Evrópu, er
jókst á seinasta ári vegna
uppskerubrests og gjaldeyr-
iserfiðleika, en hins vegar sé
ekki hægt að fá fyrir hann
á frjálsum markaði það verð,
sem framleiðslukostnaðurinn
hér krefst. Ef við getum
lækkað framleiðslukostnað-
inn innanlands til samræmis
við það verð, sem er á frjálsa
markaðinum, er fisksalan.
örugg i náinni framtíð og út-
vegurinn mun þá geta starf-
að á öruggum grundvelli.
Þetta ætti að gera þjóðinni
þaö enn Ijósara en áður, hví-
lík nauðsyn það er, að haf-
ist sé handa um aö koma
framleiðslukostnaðinn í það
horf, að útvegurinn geti gef-
ið sæmilegan arð, miðað við
það fiskverð, sem hægt er að
fá á frjálsum markaði.
Leiðin til að ná þessu
marki er að lækka dýrtíöina.
Þaö þarf að byrja á því að
klifra niður dýrtíðarstigann
aftur. Ef til vill er það eðli-
legt, aö erfitt sé að fá menn
til að fara niður á jafn-
Þing Bandarikjanna kom saman
til aukafundar. á. mánudaginn var.
Verkefni þess verður tvenns konar.
Það mun í fyrsta lagi fj.alla um
bráðabirgðahjálp til handa þrem-
ur Evrópuríkjum, og í öðru lagi
mun það fjalla um ráðstafanir til
að draga úr sívaxandi dýrtíð og
verðbólgu í Bandaríkjunum. Fyrra
málið var tekið- til meðferðar fyrir
frumkvæði Marshalls utanríkis-
málaráðherra. - Á aðalþinginu, sem
kemur sáman-eftir áramótin í vet-
ur, verður svo. fjallað um tillögur
hans um framlög Bandaríkjanna
til viðreisnar í Evrópu, en þær
hafa verið færðar í hinn fyrir-
hugaða búning sinn af Parísar-
ráðstefnunni, sem haldin var í
sumar, og Harriman-nefndinni.
Markmið Marshalls með þessum
fyrirhuguðum- hjálparráðstöfunum
er tvíþætt. Hann telur það mann-
úðarskyldu Bandaríkjanna að
hjálpa nauðstöddum þjóðum. Hann
telur aukna velmegun í Evrópu á-
hrifamesta meðal til að hindra
vöxt kommúnismans þar.
Hvernig sem þessum málum
lyktar, mun bal'átta Marshalls fyr-
ir þeim, gera hann að kunnurn
manni í sögu alþjóðamála, er hún
verður skráð í framtíðinni.
Gegndi herþjónustu
á 23 stöðum.
Marshall er nú 67 ára gamall.
Hann er ættaður úr suðurríkjum
Bandarikjanna. Paðir hans var
liðsforingi í. borgarastyrjöldinni, en,
gerðist síðar kaupmaður. Hann vildi
koma syni sínúm á frægasta herfor
ingjaskóla Bandaríkjanna, West
Point, en repubíikanar fóru þá með
völd og vai' mikill f jandskapur milli
þeirra og demókrata. Er taliö, að
þessar erjur hafi átt mestan þátt
í því, áö Marshall komst ekki á
skólann, því að faðir hans var
mjög ákveðinn.demókrati. Marshall
fór þá á annan herforingjaskóla
og gekk strax ú herinn að náminu
loknu. Hann gegndi síðan her-
þjónustu á ýmsum stöðum, bæði
heima og eríetidis, m. a. var hann
tvívegis á Filiþpseyjum. Það má
nokkuð marka 'á því, að herfor-
ingjastarfið er''íerilsamt, að Mars-
hall var alls • iieimilisfastur á 23
stöðum í þaú'rúmlega 40 ár, sem
hann var í hernum.
Miklar skipnlagsgáfur.
Verulega atþygli vakti Marshall
ekki fyrr en l lyrri heimsstyrjöld-
inni, en hann. var þá foringi í am-
eríska hernum, cr barðist í Frakk-
landi. Sérstök tilviljun er talin
hafa valdið því, að Pershing, yfir,-
hershöfðingi .....Bandaríkjamanna,
veitti honum aíhygli. Vegna for-
falla annars, .herforingja, fékk
Marshall það verkefni að skipu-
leggja þýðingarmikla herflutninga
og leysti það svo vel af hendi, að
þeir tóku miklu skemmri tíma en
gert hafði verið ráð fyrir. Eftir
þetta hækkaði hann stöðugt í
tigninni og var jafnan teflt fram
þar, sem talin var sérstök þörf
fyrir mann með miklar yfirlits-
gáfur og skipulagshæfileika.
Marshall fékk það orð á sig, að
hann væri færasti skipulagningar-
maðurinn í ameríska hernum og
eftir Pershing hershöfðingja er
haft, að Marshall væri gagnlegasti
hermaðurinn í öllum hernum.
Nánasti aðstoðar-
maður Pershings.
Svo mikið orð fór af þessum
hæfileika Marshalls, að ýms einka- ;
fyrirtæki buðu honum hálaunuð
embætti að styrjöldinni lokinni.1
en hann kaus að vera áfram í
hernum, þótt launin væru lægri,
enda sóttist Pershing hershöfðingi
mjög eftir starfskröftum hans. Það
varð úr, að næstu sex árin varð
Marshall nánasti aðstoðarmaður
Persliings og sömdu þeir m. a.
ítarlega áætlun um hervarnir
Bandaríkjanna, en þingið feldi
liana og skar niður framlög til
hersins. Marshall segist hafa lært
af þessu þá meginreglu, að herinn
þyrfti að kappkosta góða sam-
vinnu við þingið, enda gætti hann
þess vel eftir að hann var orðinn
æðsti maöur hersins.
Tekinn fram yfir
34 hershöfðingja.
Eftir að samstarfi þeirra Persh-
ings Iauk, gegndi Marshall ýmsum
þýðingarmiklum störfum í hernum,
var m. a. um þriggja ára skeið í
Kína. Árið 1939 gerði Roosevelt
forseti hann að formanni her-
foringjaráðsins, en það er valda-
mesta staðan í ameríska hernum.
Samkvæmt embættisvenjum áttu
34 hershöfðingjar meira tilkall til
embættisins, en Roosevelt bar mest
traust til Marshalls að gegna þvi
á þeim uggvænlegu tímum, sem þá
fóru í hönd. Hann reyndist líka
vandanum vaxinn og mun hann
vafalaust minnst í framtíðinni, sem
einhvers færasta herstjórnanda, er
Bandaríkin hafa átt.
Nýtt hlutverk.
Eftir stríðslokin lagði Marshall
niður formennskuna í herforingja-
ráðinu og fór þá til Kína sem sér-
stakur erindreki Trumans forseta.
Þar var hann, er Truman kvaddi
hann heim síðastl. vetur til að
verða utanríkismálaráðherra
Bandaríkjanna. Honum er einna
mest þökkuð hin einbeitta og
ákveðna afstaða í utnríkismálun-
George C. Marshall*
um, er Bandaríkjastjórn tók
nokkru síðar. Sennilega gat Tru-
man forseti ekki valið betri mann
til þess að framfylgja þeirri stefnu,
því að Marshall nýtur óskipts
trausts þjóðar sinnar og hefir meiri
áhrif á þingið en flestir eða allir
menn aðrir.
Hlédrægur og rólyndur.
Frama sinn hefir Marshall ekki
átt því að þakka, að hann væri
framgjarn eða mikill hávaðamaður,
því að hann hefir jafnan þótt hlé-
drægur. er manna róiyndastur og
er mildur og vingjarnlegur í við-
móti. Hann flytur ræður sínar
rólega og tilbreytingalaust, og þótti
blaðamönnum reginmunur á hin-
um hófsama og tilbreytingalitla
málflutningi Marshalls og hinni
svellandi mælsku Vishinsky, er
þeir túlkuðu sjónarmið ríkja sinna
á þingi sameinuðu þjóðanna fyrir
skömmu. En þótt Marshall sé alla-
jafnan hægur og rólegur, er hann
fastur fyrir og' harður í horn að
taka, ef honum finnst þess þurfa.
sléttu í eiajim áfanga. Hver
áfanginn sem næst í þessa
átt er líka mikilsverður. Og
mestu skiptir aö byrjaö sé
strax. ÞjóÖin þarf að finna,
að viðnámið sé hafið og
byrjað sé að stefna í rétta
átt. Hún þ'arf að finna að
ekki sé lengur stefnt út í
aukna dýrtíö og verðbólgu,
eins og gert hefir verið á
undanförnum árum, heldur
sé nú haldið í viðreisnarátt.
Þing og stjórn éru nú búin
að hafa þessi mál til með-
ferðar hátt á annan mánuð.
Reynslan af fisksölunni á
þessu ári, ætti að verða
þessum aðilum mikilsverð
bending um það, sem gera
þarf, því að ekki eru horfur
á, að veruieg breyting verði
á þeim málum á næsta ári.
Það er a. m. k. bjartsýni, sem
ekki má byggja á, að verðið
á fiskafurðunum fari hækk-
andi, en hins’ vegar verulegar
líkur til að það haldist nokk-
urn veginn á árinu, þvi að
vart rætist verulega úr mat-
arskortinum í Evrópu fyrr en
þá síðari hluta ársins. Mark-
ið þarf nú og jafnan að
vera það, að íslendingar hagi
framleiðslukostnaði sínum
þannig, að fiskafurðirnar séu
samkeppnisfærar á erlendum
markaði.
Greiðsla á aðflutn-
ingsgjöldum á vél-
hátum
Tillaga sex þingmanna.
Jóhann Þ. Jósefsson, Ey-
steinn Jónsson og fjórir aðr-
ir þingmenn flytja í S.þ. svo-
hljóðandi tillögu til þingsá-
lyktunar um endurgreiðslu
aðflutningsgjalda af vélbát-
um: í
„AjlþingJ álykítar að fela
ríkisstjórninni að endur-
greiða aðflutningsgjöld af
vélbátum þeim, sem fluttir
hafa verið til landsins eftir
styrjöldina“.
í greinargerð tillögunnar
segir svo:
„Allmargir vélbátar hafa
verið fluttir til landsins eftir
styrjöldina. Aðfutningsgjöld
af bátum eru talsvert tilfinn
anleg, og nú er svo ástatt, að
margir þeirra, sem flutt hafa
bátana inn, eiga fullt í fangi
með að standa undir stofn-
kostnaði.
Aðflutningsgjald af bát-
um er sennilega í öndverðu
sett til þess að veita íslenzk-
um bátasmíðum nokkra
vernd. Undanfarið hafa ís-
lenzkar bátasmíðastöðvar alls
ekki getað með nokkru móti
tekið að sér smíði allra þeirra
báta, sem keyptir hafa verið.
Það virðist þvi óeðlilegt, að
þeir, sem keypt hafa báta frá
öðrum löndum, gireiði sér-
skatt af bátum þessum.
Reglugerðin hans
Péturs
Pétur Magnússon verður
alltaf frægur maður í fjár-
málasögu íslendinga. Hann
tók við fjármálastjóyninni
haustið 1944. Hagur ríkissjóðs
og atvinnuveganna stóð þá
mjög sæmilega og erlendar
inneignir námu þá um 600
milj. kr. Eftir tveg’gja ára
fjármálastjórn Péturs, var
högum atvinnuveganna
þannig komið, að ríkið varð
að taka að sér að greiða stór-
feldar útflutnýngsuppbætur,
og leggja varð á þungbæra
nýja tolla til að afla tekna
handa ríkissjði. Og öll hin
mikla gjaldeyrisinneign var
komin út í veður og vind.
Hinu mesta góðæri, sem
þekkt er í sögu þjóðarinnar,
hafði verið breytt í fjárhags-
vandræði og gjaldeyrisskort,
þrátt fyrir hagstæðasta verð
á útflutningsvörunum.
Hörmulegri fjármálastjórn
hefir ekki þekkzt fyrr né síð-
ar á íslandi.
Eitt af verkum Pétuvs, sem
lengi verður munað eftir, er
reglugerðin um starfstíma og
aukavinnu opinberra starfs-
manna, er Pétur setti 11.
marz 1946.
Samkvæmt þessari reglu-
gerð er heimilt að láta opin-
bera starfsmenn vinna eftir-
vinnu, gegn yfirv'innukaupi,
„ef óhjákvæmileg nauðsyn
krefur.“ Hjá starfsmönnum
í VII.—IX. flokki er eftir-
vinnukaupið kr. 7.50 á
klukkulstund, auk verðlags-
uppbótar, og helgidaga- og
næturvinnukaup kr. 10.00,
auk verðlagsuppbótar. Hjá
starfsmönnum í X.—XII.
fl. eru tilsvarandi tölur kr.
6.00 og kr. 8.00, og hjá starfs-
mönnum XIII.—XV. fl. kr.
4.50 og kr. 6.00.
Svo virðist, sem mörg opin-
ber skrifstofufyrirtæki hafi
notað sér þau ákvæði reglu-
gerðarinnar til hins ítrasta,
að láta vinna eftirvinnp, „ef
óhjákyæmileg nauðsyn kref-
ur.“ Hjá allmörgum þeirra
munu eftirvinnuSreiðslurnar
skipta tugum og jafnvel
hundruðum þúsunda kr. Og
þess munu dæmi, að allmarg-
ir hálaunamenn hafi notfært
sér allríflega þessi auka-
vinnuákvæði reglugerðayinr:-
ar. Var heldur ekki við öðru
að búast, eins teygjanlegt og
þetta reglugerðarákvæði Pét
urs er.
Ilér þarf sannarlega að
verða breýting á. Sú mis-
notkun, sem hér hefir átt
sér síað, verður að hverfa.
Það þarf að gera yfirlit um,
hvernig ríkisstofnanirnar
hafa notað sér þetta auka-
vinnuákvæði, b\v að af því
mætti margt læra um stjórn
þeirra. Jafnframt þarf að
setja miklu gleggri ákvæði
um eftirvinnuna og helzt af-
nema. hana með öllu, því að
jafnan er nokkur hætta á,
að meiri eða minni spilling
fylgi þessu fyrirkomulagi. —
Hér þarf ekki sízt að „hreinsa
flórinn“ eftir fjármálastjórn
Péturs Magnússonar.
X+Y.
Ef til vill er ekki búið að
innheimta aðflutningsgjöld
af öllum innfluttum bátum,
og sé svo, þá er að sjálfsögðu
ætlazt til þess, að fallið verði
frá innheimtunni."