Tíminn - 27.02.1948, Síða 5

47. blað
TÍMINN, föstudaginn 27. febr. 1948.
5
Föstud. 27. fehr.
Iðnskóli í sveit
Meðal hinna merkari mála
á Alþingi nú, er frumvarp
þeirra Hermanns Jónassonar
og Hannibals Valdemarsson-
ar um iðnskóla í sveit.
Frumvarp þetta er að veru-
legu leyti samhljóða frum-
varpi því, sem Hermann Jón-
asson flutti á þingi 1945 og
1946. Það er að sönnu nokkuð
breytt en aðalatriðin eru þó
hin sömu.
Hér er lagt til að stofnaður
verði skóli, sem tekið geti við
þrjátíu nemendum árlega.
Þeir eiga að vera vel undir
húsagerðarnám búnir, og
geta lokið því á tveggja ára
starfstíma skólans, og þó ætl- i
ast til að réttindi þeirra verði
bundin við sveitir og þorp,
sem hafa færri en 300 íbúa. i
Byggingarþörfin í sveitum
landsins er svo mikil, að mjög
ákveðið verður að greiða fyrir
því, að úr henni megi bæta.
Er þar við ramman reip að
draga. Auk annars vantar
mjög tilfinnanlega kunnáttu-
menn til þeirra starfa, og það
svo mjög, að oft hefir orðið
að byggja að mestu eða öllu
leyti án þeirra.
Samkvæmt þessu frum-
varpi er lagt til að úr þessu
verði bætt að nokkru. Það er
þó fljótséð, að alls ónóg muni
vera að útskrifa 30 meiln á
ári til þessara starfa. En það
er heldur ekkert þvi til fyr-
irstöðu, ef þetta fyrirkomu-
lag þykir gefa góða raun að
starfsemin verði aukin og
kennslan gerð meiri og við-
tækari.
Hins vegar er hér farið svo
hægt og hóflega í sakirnar,
að þair, sem tregastir eru í
málinu og jafnvel trúlausir
á allar endurbætur á þenn-
an hátt, eiga illt með að
standa gegn því, að svona hóf
söm tilraun verði gerð í ekki
stærri stíl, eins brýn og að-
kallandi og þörfin er jafn-
framt á hinu leytinu.
Það er því öll ástæð.a til að
vænta þess, að Alþingi af-
greiði þetta frumvarp fljótt
og vel.
Mál þetta er ekki nýmæli.
Þær umræður, sem urðu um
frumvarp Hermanns Jónas-
sonar í fyrra, hafa eflaust
knúið margan til umhugsun-
ar um málin, innan þings og
utan, og munu því flestir al-
þingismenn hafa myndað sér
skoðun á málinu.
Það er vitanlegt, að undan-
farin ár hefir byggingarstarf-
semi í landinu algjörlega vax
ið stétt húsagerðarmanna yf-
ir höfuð, svo að þeir hafa ekki
annað því, sem fyrir lá. Ó-
lærðir og réttindalausir menn
hafa því verið gripnir til upp-
fyllingar í stéttina, kallaðir
gervimenn.
Það þarf að byggja í sveit-
unum og það verður byggt
þar. Þetta frumvarp er til-
raún til að tryggja sveitunum
vel hæfa menn tii þess.
Nú er fjöldi ungra manna,
sem vill leysa þessa þörf
sve'itanna, en engin trygg-
ing er þó fyrir að þeir eigi
þess kost að komast í iðn-
nám. Auk þess er full ástæða
til að verklegt nám, sem nú
er lögboðið, veiti einhver
réttindi. Úr þessu á skólinn
að bæta.
B
enes
Hvcrsu féiigi tekst Iiouuiu að bindra algert
, einræði komnaMiiista?
Stjórnarkreppunni, sem hófst hann valdi sér á þessum árum:
í fyrri viku i "Tékkóslóvakíu, er nú Spolný, Belský, König, Leblanc,
lokið. Kommúnistum hefir enn tek- Sicha, Berger og Novotny.
izt að styrkjá áðstöðu sína þar, en j
náðu þó ekkí fyllilega því marki, Langur valdatími.
sem þeir stefhdú aö, en það var að j Benes varð utanríkisráðherra
mynda stjórn með vinstra armi 1918, þegar tékkneska ríkið var
jafnaðarmannáfiókksins. Benes stofnað. Því starfi gegndi hann til
forseti vildi láta samstjórn flokk- j 1935, er hann tók við forseta-
anna haldast áfram og féliust { embættinu af Masaryk. Hann hlaut
kommúnistar að lokum á það, en • mikið lof fyrir störf sín sem utan-
vildu þó ekki taka neinn af fyrri ’ ríkisráðherra og þóttu fáir vera
ráðherrum bprg.aralegu flokkanna ■ jafningjar hans, bæði hvað snerti
í stjórnina aftúr. Vafalaust má skarpskyggni og samningalægni, á
telja, að kom^iúnistar hefðu þving-
að fram uþþhaflega kröfu sína
og látið til skiirar skríða, ef Benes
hefði ekki vei'ið annars vegar. Svo
miklar eru vinsældir hans enn hjá
þjóðinni, að kopimúnistar treystust
ekki til að gaijga algerlega í ber-
högg við hann. En hins vegar má
telja víst, a$ ,-þeir muni nota að-
stöðu síiia til þess að koma sér
þannig fyrir., f kosningabaráttunni,
sem nú fer >Þ-hönd, að þeir beri
hærri hluta. Lögreglunni virðist nú
beitt vægðarlaust til þess að lama
starfsemi andkpmmúnista. Fleiri
og fleiri af fpringjum þeirra eru
fangelsaðir .fyyir „samsæri," sem
lögreglan þykist hafa uppgölvað.
Þá hafa kommúnistar útvarpið al-
veg á valdi síim.og nota það blygð-
unarlaust í -flokksþágu. Þó Benes
hafi tekizt að.,hamla fyrirætlunum
þeirra nokkuð~um stund, er vafa-
sahit að honum. lánist það til fram-
búðar. ,,
þingum Þjóðabandalagsins, en þar
mætti hann jafnan öll þau ár, sem
hann var utanríkismálaráðherra.
Jafnframt því, sem hann var þá
ákveðinn stuðningsmaður öflugra
alþjóðasamtaka, var hann einnig
fylgjandi náinni samvinnu Mið-
Evrópuríkjanna. Fyrir frumkvæði
hans var „litla bandalagið" stofnað,
en í því voru Tékkóslóvakía, Júgó- , þessí vinnubrögð áttu ekki minnst-
Benes.
óviðjafnanlegur. Meðan hann var
yþæf'íl/sráðherra, var talið, að
vinnutími hans væri oftast 15 klst.
á dag. Meðal annars var rómað, hve
mörgum mönnum hann gat veitt
mótttöku. Því var jafnframt á loft
haldið, að samtöl við hann færu
ekki til ónýtis. Þau snerust um
aðalatriðin, en aukaatriðum og
skemmtiatriðum væri sleppt. Benes
fann fljótt kjarna málsins og vandi
hans var síðan að raða málsatrið-
unum niður eftir þýðingu þeirra
Óþörf bílaeign ,
ríkisins
slavía og Rúme/iía. Hann vildi
þannig skapa samtök, sem gætu
veitt mótspyrnu gegn áhrifum bæði
að vestan og austan.
Nokkru eftir að Miinchensamn-
ingurinn var gerður, en samkvæmt
honum varð Tékkóslóvakía að láta
Þjóðverjum Sudetahéruðin eftir,
ára
An hans hefði Tékko-
slovakía ekki- orðið til.
Eduard Benes verður 64
gamall á þessu ári. Faðir han.-;
var fátækur bóndi, en Benes tókst
samt að brjótast til mennta og
ljúka háskólaprófi. Hann gerðist
fljótt einn af nánustu samstarfs-
mönsum Masáryks, sem þá var að
hefja baráttúnn fyrir auknum réiit-
indum Tékká. Fyrri heimsstyrjöld-
in veitti þéiiú heppilegt tækifæri
til þess að:,’:koma fyrirætlunum
sínum frani.'Bénes dvaldi lengstum
í París á strlðsárunum og vann
að því að fá"lórustumenn Banda-
manna til jiéSfe áð fallast A sjálf-
stæðiskröfu TSkka. Jafnframt átti
hann þátt í' 'því að skipulegga
sjálfstæðishréýttnguna heima fyr-
ir. Masarýföáv&r spekingurinri og
hugsjónamaðúrinn, en Eenes vár
hinn starfsSanií og raunsæi fram-
kvæmdamaðuR ÚjÁn Benesar hefði
Tékkóslóvakla ‘'áldrei orðið til,“
sagði Masarýk siðar og þykir það
sannmæli. '•’& --T
Starf það’ 'sém' Benes vann í
sambandi við 'stofnun tékkneska
ríkisins, er táííð' einstætt. Hann
var á ferð qg Úugi og alls staðar
var hann lifið og sálin í fram-
kvæmdum Tékká. Hann annaðist
alla meiriháttar samninga út á
við og hanri skipulagði stjórnar-
hættina hejnia fyrir. Til þess að
auðvelda sér _ f.erðnlögin, ferðaðist
hann oftast úndir dulnefni. Hér
fara á eftir piqkkur dulnefnin, sem
lagði Benes niður forsetastörf og. þó fram ýmsir snjallir menn, er
fór úr landi. Munchensáttmálinn | bmnn að koma ár sinni vel fyrir
varð honum mikil vonbrigði, eink- borg.
um þó afstaða Frakka, en hann
hafði lagt sérstaka trú á, að þeir
myridu veita yfirgangi Þjóðverja
mótspyrnu. Benes hefir jafrian
síðan verið tortrygginn á afstöðu
vesturveldanna í Þýzkalandsmál-
unum og lagt áherzlu á, að Tékkum
Kommúnistar gera sér nú
tíðrætt um ósigra þá, sem
þeir hafa beöið við stjórnar-
bæri að kappkosta góða sambúð kjör í ýmsum verkalýðsfélög-
um að undanförnu. Um þetta
segir Alþýðublaðið í forustu-
grein í gær:
„Kommúnistum væri annars
sæmst að reyna að gera sér
grein fyrir því, hvað veldur ó-
förum þeirra innan verkalýðs-
við Rússa. Svipuð virðist afstaða
meginþorra tékknesku þjóðarinnar.
Munchensáttmálinn á mestan þátt
í þeim ítökum, sem kommúnistar
hafa síðan náð í Tékkóslóvakíu.
Óvenjnlegur atorkumaður.
Fljótlega eftir að Benes lagði
niður forsetastörf, fór hann til
Bandaríkjanna og fékkst þar við
fyrirlestrahöld, m. a. um stjórn-
skipulagsmál. Síðar reit hann bók
um þetta efni. Hann hélt þvi fram,
að lýðræðisskipulagið þarfnaðist
ýmsra endurbóta. Það þyrfti að
geta tryggt sterkari og traustari
stjórn en oft vildi verða og afskipti
rikisvaldsins af efnahagsmálunum
þyrftu að verða meiri. Sú stjórnar-
stefna, sem fylgt hefir verið í
Tékkóslóvakíu seinustu árin í
efnahagsmálunum, er í verulegum
atriðum í samræmi við þessar
kenningar Benesar.
Nokkru eftir að styrjöldin hófst,
fór Benes til Bretlands og setti þar
á laggirnar tékkneska útlagastjórn.
Eftir að Rússar drógust í styrj-
öldina, fór Benes til Moskvu og
samdi við Stalín og féll vel á með
þeim. Eftir að tékkneska lýðveldið
hafði verið endurreist að nýju, var
Benes kjörinn forseti og hefir
verið það síðan.
Benes er heldur lítill vexti, en
hvatlegur. Dugnaður hans er talinn
r »
Gylfi Þ. Gíslasen og Helgi
íónasson beinðu fyrir nokkru
jeirri fyrirspurn til fjár-
nálaráðherra, hve margar
lifreiðar væru nú í eign rík-
sins og hvaða embættismenn
uotuðu þær. Fjármálaráð-
herra svaraffi þessari fyrir-
spurn í sameinuðu þingi í
fyrradag, en tók fram, aff
hann gæti affeins gefiff bráffa
birgffaskýrslu aff sinni, en
samkvæmt henni er bifreiffa-
eignin þannig: r io:
Forsetinn ................. 2
Forsætisráffuneytiff ...... 1
Utanríkisráffuneytið ...... 1
Atvinnumálaráffuneytið . . 1
Bifreiffaeftirlitiff ...... 7
Biskupinn .............. 1
Hæstiréttur ........... .n ; í-1
Háskólinn ............. .-. 1
Borgardómari .............: 1
Borgarfógeti ..........; ‘ý. * 1
Lögreglan ................. 9
Ríkisútvarpiff ............ 6
Fræffslumálastjóri ........ 2
Póststofan ................ 2
Sakadómari ............;. . 4
Sauðfjárveikivarnir ....... 1
Skipulagsstjóri ........ 1
Skógrækt ríkisins ......... 3
Húsameistari ríki^ins .... 2
Vegamálastjóri ........... 4
Tryggingarstofnunin i.. . 1
Veiffimálastjóri .......... 1
Raforkumálastjóri ......... 1
Lyfjaverzlunin ............ 1
Áfengisverzlunin .......... 1
Atvinnudeildin ........... 1
Hér eru taldir nær sextíu
bílar og munu allir þeirra
vera fólksbílar, sumir þó
jeppar. Hvergi nærri öll kurl
munu þó til grafar komin. Þá
upplýsti og Páll Zóphónías-
son í þessum umr,æffum, aff
ríkið kostaffi rekstur márgra
bifreiða, er opinbíyir starfs-
menn ættu.
Lestur framangreindrar
skýrsfú nægir þó alveg til
þess, aff menn komist aff ra.un
um, aff hér er komiff út í full-
hreyfingarinnar. íslenzk alþýða komiff óefni. Fjöldi embætt-
snýr nú óðum við þeim bakinu ismanna hefir orffiff umráff
af því að augu hennar hafa yfir ríkisbifreiff, án þess aff
opnast fyrir þeirri staðreynd, að embættishald hans réttlæti
kommúnistar eru ekkert annað þaff. Af þessu hlýzt stórfelld-
en pólitískir flugumenn og ur aukakostnaffur. Opinherir
skemmdarvargar. Þeir hafa á embættismenn verffa aff læra
an þátt í því, hve snjall samn-
ingamaður hann var. Hann lét
elcki þvæla sig til þess að ræða um
óskyld efni, heldur hélt sig við
meginmálefnið með glöggum og
augljósum rökum. Hann var líka
talinn bezti samningamaður gamla
Þjóðábandalagsins og komu þar
Raddir nábúan.na
ábyrgðarlausan hátt reynt að
koma í veg fyrir nauðsynlegar
Fullvíst ætti það að vera,
að lagtækir .menn með góð-
an undirþÖJiing ættu eftir
tveggja ára .skólanám að taka
gervimönnum almennt fram,
og margi'r hyerjir myndu vafa
laust starida jafnfætis full-
lærðum iönáðarmönnum öðr-
um. Má áreiðanlega reikna
með því, áð margir þeirra
yrðu fullfærir iðnaðarmenn.
Um slíkt er þó ef til vill
bezt að fullyrða sem minnst
fyrirfram, en láta reynsluna
dæma. En hitt væri óþolandi,
ef að sú tilraun, sem frum-
varpið miðar aö, yrði ekki
gerð. En með henni fengizt ó
neitanlega reynsla, sem gefið
gæti bendingar um heppi-
legustu þróunina framvegis.
aff ferðast meff áætlunarbif-
reiffum ef þeir þurfa aff ferff-
og sjáifsagSar ráðstafanir til ast út um landsbyggðina, en
lausnar á hinum stærstu og þurfa ekki aff hafa dýrar
alvarlegustu vandamálum sam- einkabifreiffar í því skyni. Og
tíðarinnar. Þeir hafa gert ítrek- þaff nær vitan/ega ékki
aðar tilraunir til að hefja póli- neinni átt, aff ríkiff sjái þeim
tísk verkföll í því augnamiði fyrir bifreið á milli heimilis
að lama atvinnulíf þjóðarinnar þeirra Og skrifstofu í Reykja-
og kalla yfir hana atvinnuleysi vík.
og hrun. íslenzk aiþýða hefir j Ef haldiff verffur áfram á
lært af reynslunni og hagar sér framangreindri braut má
nú í samræmi við það. Þess öllum vera ljóst í hvílíkt
vegna er það, að fylgið hrynur öngþveiti stefnir. Þaff væri
af kommúnistum, meira að hægt aff telja Úpp hundruff
segja í verkaiýðsfélögum, sem opinberra starfsmanna, er
verið hafa sterkustu vígi þeirra ættu ekki minna tilkall til
til þessa.“ j þess aff fá ríkisbifreiff til um-
Það er vissulega full ástæða ráða en margir þeirra;' sem
til að leiða hug kommúnista j hér eru greindir. Og vitawlega
að þeim orsökum, sem valda j fá þeir líka bifreiffarnáir, ef
óförum þeirra í verkalýðs-1 ekki verffur breytt fullkom-
hreyfingunni. Verkalýðurinn . lega um stefnu.
er farinn að sjá, hvert for-
ingjar kommúnista stefna.
Óhófiff í bifreiffaeign ríkis-
ins er einn ósiffurinn, sem
Fyrir þeim vakir ekki að blómgast hefir seinustu árin.
þjóna íslenzkum hagsmun- | Eitt þeirra verkefna, sem
um, heldur vinna þeir að bíða framundan, er aff upp-
lömun framleiðslunnar, eins j ræta þaff, ásamt annarrí ó-
og kommúnistar gera nú í ■ menningu í opinberu starfs-
öllum löndum, sem Marshalls
áætluninni er ætlað að ná til.
Meðan kommúnistar þjóna
þessari stefnu bíður þeirra
ekkert annað en fylgistap og
lífi þjóffarinnar.
X+Y.
einangrun í íslenzkum verka-
lýðsmálum og stjórnmálum.