Tíminn - 23.10.1948, Blaðsíða 5

234. blað
TIMINN, laugardaginn 23. okt. 1948.
ERLENT YFIRLIT:
Luugard. 23. olet.
Rekstrargrundvöll
útgerðarinnar
vantar
Uandssamband íslenzkra
útvegsmanna hefir aöalfund
sinn um þessar mundir. For-
maður t>ess hefir þar lýst að-
stöðu bátaútvegsins með skýr
um orðum. Samkv. lýsingu
hans á núverandi ástandi er
það þetta:
„Rekstrargrundvöllur er
ekki fyrir hendz hjá íslenzka
fiskiskipaflotanum og hefzr
ekki verið undanfarin 4 ár.
Stöðvun vélskzpa er því yfir-
vofandí og að miklum hluta
raunveruleg í dag. Fyrirsjá-
anlegu* taprekstur fiskiskip-
anna hlýtur að draga óskap-
lega úr útgerð, og þar með
að sjálfsögðu rýra tekjur þjóð
arbúskapsins verulega.“
Þessi endursögn á lýsingu
formannsins er tekin orðrétt
eftir Morgunblaðinu.
Þetta er sýnishorn af því
hvernig komið er fyrir ís-
lenzku atvinnulífi. Víst hefir
aflabrestur á undangengnum
síldarvertíðum norðanlands
átt þátt í að svona er komið.
En þess ber að gæta, að þorsk
afli hefir vérið betri undan-
farin ár en oft áður og ver§-
lag á afurðunum hefir aldrei
verið hærra. Undir eðlilegum
kringumstæðum hefði útgerð
in því átt að geta borið síldar
aflabrestinn norðanlands.
Fiskveiðar við ísland hafa
aldrei verið árvissar.. Sú
útgerð, sem ekki þolir mis-
jafnar vertíðir og aflabrest
öðruhvoru er fyrirfram
dauðadæmd. Það er ekki
hægt að reka þá útgerð, sem
á líf sitt undir því, að engin
vertíð bregðist.
Aflaleysisárin eru náttúru-
lögmál, sem ekki verður um-
flúið eða undan komizt, eins
og málum er háttað. Atvinnu
lífið verður að geta mætt
náttúrulögmálunum og tekið
þeim eins og þau eru. Sé það
ekki vantar grundvöllinn.
Það er þetta, sem hér er
um að ræða. Verðbólgan ger-
ir það að verkum, að „rekstr-
argrundvöllur er ekki fyrir
hendi hjá íslenzka fiskiskipa-
flotanum." Það er dýrtíðin og
„bjessun" hennar, sem þar er
Sð verki.
Þetta er dómur reynslunn-
ar'.
Þegar svona er komið, sjá
menn að farið hefir verið
rangt að. Nú finna útvegs-
mennirnir hversu holl þeim
var sú hönd, sem leiddi þá út
í forað vérðbólgunnar með
fagurmælum og orðagjálfri.
Það voru annarra hagsmunir,
sem réðu stefnunni á þeim
tíma.
Það er örlagadómur ís-
lenzkrar þjóðar, að hún hefir
teflt atvinnulífi sínu og af-
komu málum í mikla hættu.
Það verður nú ekki aftur tek-
ið. Og þó að menn segi sem
svo, að hefðu aflaleysisvertíð
ir viljaö bíða, en alltaf stað-
ið loft og sjór og' fengizt
fyllsti afli, hefði allt skrimt
breytir það engu. Við erum
Semja Israelsmen
og Abdullah
ílffirfnp í Palestímsdeslmmi eru ms taldas*
írfSsaMlegri eii oflast áður.
Þing Sameinuðu þjóðanna eða
nefndir þess hafa enn ekki rætt
neitt að ráði um Palestínumálið,
þótt það væri í upphafi talið eitt
aðalmálið, sem þingið myndi fjalla
um, og sé raunar talið það enn. Á
stæðan mun fyrst og fremst sú, að
Bandaríkjamenn vilja draga af-
greiðslu málsins á langinn eða
þangað til forsetakosningarnar í
Bandaríkjunum eru um garð gengn
ar. Afstaöa Bandaríkjamanna á
þingi S. Þ gæti ráðið verulegu um
afstöðu bandarískra Gyðinga í
kosningunum og því á Bandaríkja-
stjórn nú óhægt um vik í málinu.
Málið er jafnframt þannig vaxið,
að báðir aðalflokkarnir munu helst
kjósa að halda því sem mest utan
kosningabaráttunnar. Hins vegar
myndi Wallace geta séð sér leik á
borði, ef Bandaríkjastjórn tæki af
stöðu, er Gyðingar væru óánægðir
með.
Seinustu vopnaviðskiptin.
Þrátt fyrir þessa afstöðu Banda-
ríkjamanna getur hæglega svo far-
ið, að málinu verði ekki hægt að
fresta fram yfir forsetakosningarn
ar. Ef nýr ófriður blossar upp í
Palestínu, geta S. Þ. neyðst til þess
að skerast í leikinn.
í seinustu viku gerðust atburðir
í Palestínu, er bentu til þess, að ó-
friðurinn væri að hefjast að nýju.
Gyðingar höfðu sent flutningalest
til einangráðs Gyðingaþorps í
Negeb-eyðmörkinni, en samkvæmt
vopnahlésskilmálum Bernadotte
greifa, áttu þeir að mega halda uppi
takmörkuðum vöruflutningum þang
að. Egiptar, sem hafa yfirráðin á
þessum slóðum, hafa látið þetta ó-
átalið, þar til í þetta skipti. Þó
hófu þeir skothríð á flutningalest
Gyðinga og hröktu hana til baka.
Gyðingar svöruðu síðar með árás-
um á ýmsar stöðvar Egipta og gerðu
jafnframt loftárás á Gasa, sem er
eina borgin í Palestínu, er Egiptar
ráða yfir. Þar hefir Araba-
stjórnin, sem sett hefir verið
á laggirnar í Palestínu, aðsetur sitt.
Strax eftir þessi vopnaviðskipti
var öryggisráðið hvatt saman, og
skoraði það á báða deiluaðila að
hætta vopnaviðskiptum. Gyðingar
svöruðu því jákvætt, en Egiptar
hafa ekki svarað enn. Hinsvegar
hefir verið lítið um vopnaviðskipti
síðan. Talsverð von er því talin
um það, að ekki komi til verulegra
vopnaviðskipta í Palestínu fyrst um
sinn.
Viðsjár með Aröbum.
Hættan af nýjum vopnaviðskipt
um í Palestínu er nú talin stafa
einkum frá Egiptum_ Egiptar virð-
ast óttast það mjög, að samkomu-
lag náist um þá lausn, að Palestínu
verði skipt milli Israelsríkis og
Transjordaníu, en þeir kæra sig
ekki um aukin yfirráð Transjórd-
aníu. Svipuð er afstaða Israels-
manna. Fyrir atbeina ríkisstjórna
Egiptalands og Iraks hefir því verið
sett upp arabisk stjórn fyrir Pales
tínu og hefir hún aðsetur í Gasa,
eins og áður segir. Stjórn þessi er
raunar ekki nema nafnið eitt og
ræður engu, nema í þeim héruðum
Palestínu, er Egiptar hafa á valdi
sínu. Önnur Arabaríki en Egipta-
land og Irak hafa neitað að viður-
kenna hana að svo stöddu, og Ab-
dullah Transjórdaníukonungur hef
ir neitað að láta hana fá nokkur
völd i þeim héruðum Palestínu,
sem Transjordaníumenn ráða yfir,
en þeir ráða nú yíir mestum hluta
hinnar arabisku Palestínu.
Tilgangur Egipta og Iraksmanna
með stofnun leppstjórnar er vafa-
laust sá, að þeir vilja heldur láta
hinn arabiska hluta Palestínu verða
sjálfstætt ríki en að hann sam-
einist Transjórdaníu, ef ekki tekst
að hindra stofnun Israelsrikis. Til
þess að hafa áhrif á þessa lausn
málsins myndu Egyptar vafalaust
telja æskilegt að hefja ný vopna-
viðskipti í Palestínu og helst að
knýja fram einhver úrslit þar áður
en forsetakosningarnar í Bandaríkj
unum fara^fram. Þeir hafa hins-
vegar ekkert bolmagn til þess, held
ur þykir víst, að her Israelsmanna
muni hæglega getað sigrað Egipta,
ef hann beitti sér. Eini arabiski her
inn, sem er nokkurs megnugur, er
her Transjórdaníumanna, en hann
ABDULLAH
Transjordaníukonungur
hefir haldið að sér höndum síðan
vopnahléið hófst síðasliðið vor.
Landvinningavonir
Abdullah.
Ástæðan til aðgerðarleysis Trans
jórdaníuhersins er vafalaust sú, að
Abdullah konungur hefir í hyggju
að sameina hinn araiska hluta
Palestínu ríki sínu. Sennilega hefir
Ibn Saud Arabíukonungur heitið
honum stuðningi sínum í þeim efn
um, er þeir hittust í vor að til-
hlutan hins síðarnefnda. Bretar
munu og hlynntir þeirri lausn og
sennilega Bandaríkjamenn líka.
Að dómi margra kunnugra myndi
stofnun nýs Arabaríkis í Palestínu
aðeins auka á glundroðann í þess-
um hluta heims.
Það, sem helzt er nú talið standa
í vegi þess, að samkomulag náist
milli Abdullah og ísraelsmanna er
(Framhald á S. síðu).
nú einu sinni í heimi raun-
veruleikans, en ekki í heimi
ævintýjranna. Því verðum við
að byggja afkomuna á grund
velli veruleikans en ekkj loft
sjónum ævintýranna..
Það er komið sem komið er,
og nú verður að taka höndum
saman til viðreisnar. Það
hefnir sín að láta reka á reið
anum og hafast ekkert að, en
vona að óvænt höpp fleyti
þessu öllu einhvernveginn
enn um sinn.
Dýrtíðarmálin eru örðug
viðfangs, eins og Framsókn-
armenn hafa alltaf sagt. Þau
verða ekki leyst, nema allir
gangi að því verki með al-
vöru og heilindum. Undir því
á þjóðin líf sitt. Meðan sterk
hagsmunasamtök vilja nota
verðbólguna til að hagnast á
henni, er ekki von á góðu. Og
sízt batna horfurnar, ef það
bætist við, að aðrir hafa ekk-
ert jákvætt til málanna að
leggja, en heimta bara eitt-
hvað „patent“ af þeim, sem
framsýnir voru og vildu
sneiða hjá foraði verðbólg-
unnar meðan það var hægt.
Það þarf enginn að halda
að dýrtíðarmálin verði leyst
átakalaust. eða án þess, að
þau komi við einhvern. En
hitt ættj þjóðin að skilja, að
þegar rekstrargrundvöll vant
ar fyrir atvinnuvegina, er
hættan yfirvofandi og hörm-
ungin á næsta leiti.
Fyrsta atriðið er, að fólkið
skilji þetta. Það er fyrst þeg-
ar almenningur skilur bölv-
un verðbólgunnar svo vel, að
hann nístir með helkaldri fyr
irlitningu hvern þann, sem
talar máli ábyrgðarleysis og
léttúðar í þeim sökum, að
hægt er að gera eitthvað veru
legt. Fyrst verður að þagga
hljóm hinna glepjandi óminn
isradda og vekja þjóðina. En
það er vissulega ekki von til
þess að þjóðin vakni meðan
heilir stjórnmálaflokkar og
fjöllesin blöð láta það vera
sína helztu iðju að lofa þá
stjórnmálastefnu, er leiddi
hana út í ófæruna.
Raddir nábúanna
í forustugrein Mbl. í gær er
rætt um tillögur Sjálfstæðis
þingmannanna níu um inn-
flutning landbúnaðarvéla.
Greininni lýkur þannig:
„Annars hefir aldrei fepgist
greinilegri sönnun á því, hversu
Tímanum liggja hagsniunamál
bænda í léttu rúmi, en afstaða
hans til fyrrnefndra tillagna
Sjálfstæðismanna. í stað þess að
fagna þeim og taka upp sam-
vinnu við Sjálfstæðisflokkinn
um framkvæmdir þcirra, hefja
Tímaliðar harðvítugar árásir á
flutningsmenn þeirra. Það er
þannig afbrýði, sem mótar af-
stöðu Tímans til þessara tillagna
-en ekki áhuginn fyrir hags-
munamálum bænda.
Upp frá þessu mun Framsókn
armönnum reynast erfitt að losa
sig við eyrnamark afturhalds
og hugsjónafátæktar. Þeir hafa
sjálfir markað sig því marki.
Sjálfstæðismenn hafa enga á-
stæðu til að harma það.“
Það er síður en svo, að
Framsóknarmenn hafi veizt
; gegn flutningsmönnum, held
j ur hafa þeir hrósað þeim sam
kv. gamla málshættinum, að
batnandi er manni bezt að
ilifa. Qg enn síður hafa Fram
sóknarmenn neitað samvinnu
,við þá um þessi mál, heldur
fagna þeir þessari fljótfengnu
,liðveislu við þær kröfur um
aukinn innflutning landbún-
aðarvéla, sem Bjarni Ásgeirs
, son atvinnumálaráðherra
,hafði undirbúið með Búnað-
arfélagi íslands og fengið
teknar inn í fjögra ára áætl-
, umna^Framsóknarmenn vona
' að ekki aðeins þessir níu þing
menn Sjálfstæðisflokksins,
sem fást við atkvæöaveiðar í
sveitunum, heldur allur Sjálf
j stæðisflokkurinn fáist til að
I styðja þær réttlætiskröfur.
Krísuvíkurvegurinn
og borgarstjórinn
Fáir menn hafa lezkið öllu
klaufalegra sjónarspil en
borgarstjóri Reykjavíkur á
bæjarstjórnarfundinum í
fyrradag.
Borgarstjórinn hélt þar
langa og þrautsamda ræðu
til þess að afsaka andstöðu
sína gegn því að fullgera
Krísuvíkurveginn og það of-
ríki, sem hann hefir í þeim
efnum beitt þrjú flokkssyst-
kini sín, er áður voru búin að
heita framgangi Krísuvíkur-
vegarins fullum stuðningi.
Aðalafsökun borgarstjórans
var sú, að Þrengslavegurinn
hefði tafist vegna andófs Al-
þýðuflokksmanna og Fram-
sóknarmanna, en hann væri
aðallausnin á vegarsamband-
inu milli Reykjavíkur op:
Suðurlandsundirlendisins. Nú
bæri að beita sér fyrir fram-
gangi hans af alefli, en
láta Krísuvíkurveginn held-
ur bíða.
Það mun ýægast sagt, að :
þessi skyndilegí áhugi borg-
arstjórans fyrir Þrengslaveg-.,
inum verki spaugilega. Borg-
arstjórinn hefir átt sæti í
bæjarstjórninni í mörg ár, án
þess að hafa nokkru sinni
fyrr en nú minnzt þar á
nauðsyn þess, að bæjarstjórn
in ýtti eftir framkvæmd
Þrengslavegarins. Hann vakn
ar fyrst nú af værum blundi,
þegar Krísuvíkurvegarmálið
kemur þar á dagskrá. Og á-
stæðan til þess, að ekkert
hefir verið gert til að fram-
kvæma lögin um Þrengsla-
veginn frá 1946 er einfaldlega
sú, að fjármálaráðherrarnir,
sem hafa verið úr Sjálfstæð-
isflokknum, hafa ekki séð
neina möguleika á að útvega
það lánsfé, sem þarf til þess-
arar framkvæmdar. Ábyrgðin
af þeirri töf lendir því ekki
síður á Sjálfstæðisflokknum
en andstæðingum hans,
nema frekar sé, þar sem
Sjálfstæðisflokkurinn á meg-
inþátt í því fjármálaöng-
þveiti, að nú skortir ekkj, að-
eins lánsfé til þessarar íram-
kvæmdar, heldur margra ann
arra engu ónauðsynlegri.
Annars er það ekki nema
útúrsnúningur að ræða um
Þrengslaveginn í þessu sam-
bandi. Fyrirætlanirnar ,nm
hann eða aðra slíka vegarbót
eru síður en svo úr sögunni,
þótt Krísuvikurveginum verði
lokið. Krísuvíkurvegurinn
hefir aldrei verið ætlaður sem
aðalleið, heldur sem varaleið,
þegar fjallvegirnir — þar á
meðal Þrengslaleiðin — lok-
ast vegna snjóa. Hann er
ekki ósvipuð öryggisráðstöfun
og Sjálfstæðismenn telja
„varastöðina“ við Elliðaárn-
ar, er þeir töldu rétt að láta
hana ganga fyrir nýju Sogs-
virkjuninni, þótt hún sé vit-
anlega aðallausn raforkumáls
ins. Krísuvíkurvegurinn þarf
því ekki að tef ja neitt frekar
fyrir Þrengslaveginum en
varastöðin fyrir Sogsvirkjun-
inni — nerna miklu síður sé.
Þetta gildir því frekar, þar
sem nú mun ékki vanta nerna
röska mánaðarvinnu til að
fullljúka Krísuvíkurveginum.
Hefði verið rétt að fresta
varastöðvarbyggingunni, þeg
ar mánaðarvinna var eftir,
með þeim röksemdum, að nú
(Framhald á 6. slBuh j