Tíminn - 18.12.1948, Síða 4

Tíminn - 18.12.1948, Síða 4
4 TÍMINN, laugardaginn 18. des. 1948. 280. blað Garðrækt Fátt eða ekkert veldur nú aieira umtali og áhyggjum, en vöruskortur og vöru- skömmtun. Mun það' vera eitt af því fáa, sem allir eru sam- mála um, að leita beri allra leiða til að bæta úr gjaldeyr- isskortinum. Síðustu árin hefir einkum 'verið farið sú leiðin, að reyna auka sem mest útflutnings- verðmætin, og mun hún vera æskilegust og vinsælust svo langt, sem hún nær. En undirbúningur stórtækr ar aukningar á útflutnings- t'ramleiðslunni kostar mik- inn gjaldeyrir í bili. Og þegar :illa árar eða fiskiaflinn bregst, valda slíkar fram- kvæmdir mjög auknum erfiðr teikum við útlönd. Mikill inn- tlutningssparnaður eða naum skömmtun verður þá óumflýj anleg. En hvort sem vel árar eða illa, er alltaf varlegt og 'skynsamlegt að spara inn- flutning á óþarfavarningi til íandsins, og einnig á þeim nauðsynj avörum, sem hægt er með sæmilegum árangri að iramleiða í landinu sjálfu. Kartöflur er ein af þeim aauðsynjavörum, sem flutt nefir verið töluvert inn af síð ustu árin. En kartöflur er mjög auðvelt að rækta víðast hér á landi, og er kartöflu- :ræktin sennilega sízst ótrygg ari en önnur landbúnaðar- ramleiösla. Garðræktin er yfirleitt skemmtilegt og þroskandi •starf, hvort sem stundað er sem aðalstarf eða tómstunda vinna. Það virðist t. d. sérstak æga heppilegt og ánægjulegt cyrir fólk, sem aðallega vinn- ar við einhverja innivinnu, að eiga dálítinn garð til að nugsa um í frístundunum. Sá olettur gæti orðið bæði til gagns og gleði. í garðinum sínum gefst hverjum og ein- jm tækifæri til litilsháttar pátttöku í framleiðslustörfun am, lífgjafa þjóðanna. Færi vel á því, að forráöa- menn hvers þorps og kaup- staðar í landinu leituðust við að tryggja hverjum, sem þess óskaði, afnot af dálitlum garði. Ekkert myndi tryggja betur mjög aukna kartöflu- rækt, en sem almennust þátt- :aka í garðrækt. Og mér virðist að með til- :ölulega miög stuttum fyrir- vara, jafnvel einu til tveim arum, mætti taka fyrir all- an innflutning á kartöflum xil landsins, jafnvel þó neysla peirra yrði aulcin að mun. Til þess þyrfti aðeins skilning landsmanna og einbeitni stjórnarvalda. í byrjun ýrði að tryggja nægilegt og .gott útsæði ásamt áburði. .Tafn- hliða aukinni garðrækt þyrfti að koma upp sem víðast á landinu, göðum geymslum fyr :ir garðávexti. Sýnist eðlilegt, að ríkissjóður veitti einhvern styrk til slíkra kartöflu- geymslna ekki síður en ann- arra búnaðarframkvæmda. í sambandi við garðrækt- ina er rétt að minna á, að gulrófur er einnig víða auö- Tælt að rækta. En gulrófur eru auk þess að vera hollar, injög ljúffengar. Þyrftu góðar gulrófur sem oftast að vera til á hverju heimili á ís- landi. Hráar gulrófur eru börnunum okkar áreiðanlega hollara sælgæti en fram- 0 Efiir rn Stefáusson kanpíélagssíjóra á Síöðvarfirði leiðsla sælgætisverksmiðj- anna. Framleiðsla á gulróf- um hefir og síðustu árin ekki nærri því fullnægt eft- irspurn. Þar mun nokkru valda kál- maðkurinn á Suðurlandi. En á undanförnum árum hefir ’ og mjög þótt á því bera, að minnsta kosti á Austurlandi, þar sem ég bezt þekki, að gul rófufræ það, sem kostur hef- ir verið á, hafi reynzt lélegt eða jafnvel ónýtt. Mætti máske efast um, hvort fólk al memjí hafi þekkingu á að dæma, hvort lélegt fræ eða aðrar orsakir valda uppskeru tiresti á gulrófum. En sér- fróðum manni í garðrækt mun og hafa verið kunnugt um lélegt gulrófufræ á s.l. vori. Hefi ég sannfrétt, að hr. garðyrkj uráðunautur Ragnar Ásgeirsson mun strax í vor hafa talið að ekki væri fáan- | legt nema mjög lítið af góðu gulrófnafræi. Kemur það heima við reynslu ýmsra bænda á Austurlandi, sem í haust fengu lélega eða enga uppskeru af gulrófum. Það verður að gera allt, sem hægt er til að girða fyrir slík mistök í framtíðinni, að lé- legt fræ spilli uppskerunni. Virðist sjálfsagt, að salan og innkaup á fræinu sé undir eftirliti sérfróðs manns í garð rækt, t. d. garðyrkjuráðu- nauts Búnaðarfélags íslands, og reynt að tryggja að jafnan sé til nægilegt af góðu ó- sviknu fræi, annað hvort inn- fluttu eða ræktuðu innan lands. Það er ekki eitt heldur allt, sem knýr til skjótra og rót- tækra aðgjörða í garðræktar- málum vorum. Síðan byggðin færðist svo mjög saman hér á landi, er j ekkert sem tryggir þeim fjöl- menna hóp fólks í bæjunum, sem ýmis konar innivinnu stunda, eins gott tækifæri til heilbrigðrar útiveru og þátt- töku í framleiðslunni og ein- mitt garðræktin. Aukin garðrækt ætti og aö skapa aukna neyslu garðá- vaxta, sem áreiðanlega er til góðs. Og síðast en ekki sízt: Meiri garðrækt og nægileg innlend framleiðsla af t. d. kartöflum, þýðir þó töluverð- an gjaldeyrissparnað, og þá um leiö aukna möguleika á innflutningi á öðrum nauð- synjum. En aukinn innflutn- ingur, meiri skammtur, er mál, sem alla varða og flest- ir skilja. Kýrnar hita íbúöarhúsið Efíir Gísla Krisljáussoii, ritstjjóra. Lengi c-r Víkverji seijur! Nú var hann í fyrradag að tala um Krýsu- víkuiTe'lðina og fannst iítið gagn að þessum nýja ve:i, úr þvi það snjóaði um ölíus og Flóa eftir að 1 hann er kominn. Ekki vantar Vík- verja húsbóndahollustuna, en hvern ig skal honum ganga að láta venju ilega Reykvíkinga cetlast til þess. 1 að végur frá Reykjavík og Ölfusi ■ komi i veg fýrir snjóa austan I Hvéragérði? Og torsótt yrði mjólk- in eftir hínum mikla Austurvegi ný 1 sköpunarinnar. ef hann kæmi hvergi til jarðar austan fjalls, nema , það séu einhverjir himinbrunnar, I sem þeir hugsa sér að sækja í. j Þó að Krýsuvíkurvegurinn sé rott mannvirki, verður sennilega fáir auk Víkve’rja til að krefjast ' þess, að hann sé skjólbeiti, sem ver ailt Suðurland fyrir snjókomu. og það í austanátt, Víkverji má víst, minnast órða sálmaskáldsins: Mín ir vegir eru ekki yðar végir og mínar hugsanir ekki yðár hugsanir. * Svlssnésknr kaapsýslumaður kom hér til lands í sumar og feiðaðist nokkuð um landið eða yfir það. Ég Bá um daginn bréf, sem hann hafði skrifað kunningja sínum hér. Þar vnf hann að falast éftir is- lertzku hrosshári. Verðtilboð var í dollurum og var 2,2—3,2 dolláfar fyiir kg. eftir gæðum. Frá þessu vii ég segja, þar sem mér er ekki grunlaust uiþ að sumir hroSKaeig- endur geri sér litla greirt fyrir þessu vérðmfóti. Hvers virði ér hrosshár það. sém tilfellur árlega hér á landi? Það mun vera nálægt 60 þúsund hross í landinu. Ef af þeim fengjust 50 þúsund kg. af hrosshári og það væri reiknað með tæpu meðalverði, 2,5 dollara kg\, verða það 125 þús. í gamla daga eru kýrnar hitagjafinn i baðstofunni, annaðhvort undir baðstofu eða í öðrum enda setu- og svefnhýsis. Af ýmsum ástæðum hefir verið horfið frá því fyrirkomu lagi um innréttingu bygg- inga í sveitum og er nú al- mennt leitast viö að hafa fjósið í hæfilegri fjarlægð frá íbúðinni. En allt er breyting- um háð. Nú viröist tilhneig- ing í þá átt á ný, að hagnýta fjóshitann til upphitunar í- búðahússins. Síðastliðið sumar vorum við Þórir Baldvinsson, húsameist 'ari, á ferð um Svíþjóð til þess að kynna okkur fyrirkomulag sveitabygginga og fleira. Heimsóttum við þá tilrauna- bú í Ugerup í Kristianstad. Búið er eign „Sænska sáðvöru félagsins." Þar voru menn að byggja fjós kippkorn frá íbúð arhúsinu. Við byggingu þessa var ýmislegt nýstárlegt að sjá og frétta. Meðal annars var ákvéðið, að undir forystu Rannsóknarstofnunar ríkis- ins vegna sveitabyggingar skyldi þannig um búið, að fjóshitinn yrði notaður til upphitunar íbúðarhússins. Starfsmaður við Rannsókn arstofnunina Nils Holmqvist, verkfræðingur, var með okk- ur og lýsti útbúnaði þeim, sem notaður yrði til þessa. Er það að nokkru sama kerfið, sem notað er til þess að fram- leiða kulda og ís í kæliskáp- um, eh verkanirnar eru bara gagnstæðar. Holmquist gerði grein fyrir sögu málsins þannig. Hugmyndina átti í dollarar árlega. Laglegur peningur þegar það kemur saman. Þess vegna vil ég hér með minna bænd ur á það, að hrosshárið er útflutn ingsverðmæti, sem þjóðin hefir ekki ráð að að láta ónotuð eða grotna niður. Hér með er engan veginn haft á móti því, að menn noti hrosshár til heimilisiðnaðar. En hitt skuluð þið vita, að það er álitshnekkir í augum útlendinga, ef svona verð- rnæti eru ekki nýtt. Hann tók líka eftir því, þessi maður, að fé hafði illa smalazt til rúnings, að úrgangs pappír var ekki hirtur og afgangar af mótatimbri .lágu í hirðuleysi og- grotnuðu niður. Þrátt fyrir allan okkar gjaldeyrisskort má vel vera, að það komi lakar við suma að’ heyra, að þessi skortur á nýtni verður okkur álitshnekkri í aug- um útlendinga. En það er nú svo. að verðlagið í landinu freistar manna til hirðuleysis um veiðmæti, og er þó nýtnin stundum skatt- frjáls. j TJm pappírseyðslUna má margt segja. Svíar, sem framleiða alian pappír fyrir sig sjálfir og flytja mikið út, hvetja menn mjög til að hirða alían úrgangspappír, enda skammta þeir blöðum sínum pappþ* inn. í Noregi minnir mig það væri heldur en Danmörku, að litlum skerfi af týggigúmmi var hleypt á markað- og ráðstafað þanig að’ krakkar, sem söfnuðu ,.ónýtu“ bréfarusli voru verðlaunaðir með réttindum til að kaupa þessa fá- gætu munaðarvöru. Hvað sem um þá aðferð má annars segja sýnir þetta þó, hvernig aðrar þjóðir. fara að því að bjargast og byggja upp land sitt. Starkaður gamli fyrstu verkfræðingur að nafni Márten Blomquist í Stockhólmi. Ugurup er fyrsti staðurinn sem hyggst að nota þessa hugmynd. Við þeklcjum og vitum, að hitinn í fjósinu verður til við lífsstarfssemi, — brennslu fóðursins, — í líkama skepn- 1 unnar. Verulegur hluti þess hita, sem skepnan gefur frá I sér, er bundinn í vatnsgufu,1 og það er þessi gufa — raka! loftið — sem tekinn er og1 dæld í gegnum kælikerfi. Guf ( an þéttist og verður að vatni, | j við það losnar hitinn, sem í j 1 henni var bundinn, og þ'að er J <§ þessi hiti, sem hagnýta skal til upphitunar íbúðarher- bergja. Auövitað fer nokkur hluti þess hita, sem kýrnar fram- leiða, til þess að hita upp gólf, þak og veggi, en í vel inn angerðu fjósi er áætlað að hagnýta megi allt að helm- ing fjóshitans til íbúðarupp- hitunar, og ef svo reynist þá má áætla að í 10 kúa fjósi fáist nógur hiti handa „með- al-íbúðarhúsi.“ Um verð hitans, sem feng- inn er á þennan hátt er ekki vitað fyrirfram. Fyrsta kerf- ið er tiltölulega dýrt, en ef um fjöldaframleiðslu yrði að ræða þá er búizt við hag- kvæmu vreði. Nú er Ugerupfjósið fullgert. f því standa 18 kýr á básum, og byrjað er að dæla raka loftinu úr því, og hagnýta yl- inn til þess að verma gamla, stóra timburhúsið í Ugerup. (Framliald á 6. sífíu). (Life with Father) ♦ efíir ■ Clarence Day kemur á bókamarkaðinn í dag í íslenzkri þýðingu. — Kjarni bckarinnar er gamansemi um hjónalíf og heim- ilisháttu í slikum snilldarbúningi, að bókin hefir orðið ein hin vinsælasta og víðlesnasta, sem út hefir komið í Ameriku á síðari árum. Hún hefir t. d. verið prentuð í 30 mismunandi útgáfum í Bandaríkjunum einum síðan 1935. Og samnefnt leik- rit, sem byggt er á bókinni, var frá því í nóvember 1939 sýnt í meira en 8 ár samfleytt í einu af stærstu leik- ♦ húsum New York-borgar, en það er einstætt fyrirbrigði * í sögu leiklistarinnar. Þá hefir kvikmyndin, sem byrjað var að sýna í Ameríku á árinu 1947, hlotið dæmafáar vinsældir, svo að flestir þurfa að sjá hana oftar en einu sinni, og efalaust á hún eftir að fara sigurför um öll lönd, þar sem amer- ískar kvikmyndir eru sýndar. Hjón, sýnir og dætur, ungir og gamlir, munu lesa þessa bck með öblandinni ánægju. Hún verður og kærkomin gjöf hverjum sem er, enda munu kaflar úr bókinni verða til skemmtunar og umræðu ekki einungis um næstú jól, heldur einnig á ókomnum árum. Bókin kostar 28 lcr. heft og 39 kr. í fallegu rexinbandi. BOÐMRtjTGÁFM, pósthólf 485, Reykjavík.

x

Tíminn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.