Tíminn - 18.12.1948, Side 5

280. blaff
TÍMINN, laugardaginn 18. des. 1948.
5
Lfíiigard. 18. des.
NÝJAR BÆKUR
Nýju álögurnar og
verzlunarraálin
Þessa dagana er verið að
ganga frá á Alþingi löggjöf
um nýjar gjaldabyrðar á
þjóðina til að standa straum
af útgjöldum vegna dýrtíðar
innar. Samfara því sem slíkt
er gert af illri nauðsyn, verður
að stíga jákvæð spor til að
vinna gegn dýrtíðinni bein-
línis. Án þess er það mjög
vafasamt, að þjóðin geri sér
hinar nýju álögur að góðu.
Menn trúa því almennt, að
í gegnum verzlunina séu lagð
ar á þá þungar byrðar. Þessi
trú byggist meðal annars á
því, að ýmsir kaupsýslumenn
virðast geta lifað við rausn i
rikum mæli, og þá finnst fá-
fróðum almúga að einhvers-
staðar frá hljóti þeir að hafa
tekjur sínar. Af þessu öllu
saman er það, að kröfur al-
mennings um frelsi í verzlun
armálum sér til handa eru
bornar fram með sívaxandi
þunga og krafti.
Það e'r tvímælalaus réttur,
sem neytendur eiga að hafa,
að þeir geti bundist samtök-
um um verzlun og sparað sér
óþörf gjöld til óþarfra milli-
liða. Þess vegna má ekki ríkis
valdið leggja neina steina í
götu slíkrar þróunar og tor-
velda vöxt og viðgang neyt-
endasamtakanna, ef það vill
hafa siðferðislegan grund-
voll undir tilveru sinni.
. Á sama hátt er það líka
skýlaus réttur, sem kaup-
menn eiga að hafa, að þeir
geta notið vaxandi viðskipta,
ef þeir vinna til þess. Þar fer
samah réttur verzlunar-
manna og viðskiptafólksins.
Eins og verið hefir og er
enn þá er þessi sjálfsagði rétt
ur brotinn. Verzlanir hljóta
þess nú enga umbun, þó að
Viðskiptavinirnir vilji taka
þær fram yfir keppinauta
þeirra, því að vilji almenn-
ings er engan veginn lagður
til grundvallar, þegar inn-
fíutningsleyfin eru ákveðin.
Þar sem gera verður ráð fyrir
gð slíkum málum sé stjórnað
í einhverjum tilgangi, liggur
beinast við að álykta, að það
sé gert til að vernda hags-
muni þeirra, sem ekki treysta
sér til að þola samanburð og
halda sínum hlut í frjálsri
keppni um hylli viðskipta-
mannanna.
Ráðamönnum þj óðarinnar
mætti verða það Ijóst, að til
langframa hlýtur það að vera
þjóðinni ofætlun að taka stöð
ugt AnS nýjum og nýjum á-
lögum meðan hún býr við
þvingun í verzlunarmálunum
og' telur sig vera féfletta í
gegnum þau. Siðferðilega eru
slíkar álögur líka alrangar, ef
ekkert er gert jafnhliða til að
draga úr dýrtiðin^i eins og
með frjálslegri og yættri verzl
un.
Þau samtök, sem eiga að
gæta hagsmuna neytenda,
geta vart gert sér það að góðu,
að söluskatturinn sé tvöfald-
aður og byrðarnar þannig
auknar á almenningi um 17
milljónir króna á ári, án þess
að eitthvað sé gert til að gera
verzlunina hagfeldari og
draga þannig úr dýrtiðinni.
Hinir nýju skattar geta verið
Olav Gullvág: Jónsvöku-
draumur, skáldsaga. Kon-
ráð Vilhjálmsson þýddi.
Bókaútgáfan Norðri. Akur-
eyri 1948.
Höfundur þessarar skáld-
sögu, Olav Gullvág.ereinnfjöl
hæfasti og snjallasti rithöf-
undur Norðmanna nú. Hann
er rúmlega sextugur að aldri,
starfaði fram eftir ævi að
blaðamennsku og þótti einn
snjallasti blaðamaður vinstri
manna (frjálslyndra). Jafn-
framt fékkst hann við Ijóða-
gerð, leikritagerð og skáld-
sagnagerð og reit m. a. neðan
málssögur í blöð sín og nutu
þær mikilla vinsælda. Fyrir
nokkru síðan hætti Gullvág
blaðamennskunni og hefir síð
an gefið sig einvörðungu að
skáldskapargerð. Hann hefir
verið hin mesta hamhleypa
við þessi störf sín og hafa
komið frá honum margar
ljóðabækúr, leikrit og skáld-
sögur. Leikritin hafa verið
sýnd víða og ljóð hans njóta
mikilla vinsælda í heimaland
inu. Utan Noregs hafa þó
skáldsögur hans aflað honum
mestrar frægðar, en þó engin
eins mikið og sú, sem hér birt
ist í íslenzkri þýðingu. Hún
mun hafa verið þýdd á 10
tungumál áður en hún kom
á íslenzku. Það var með
henni, sem hann vann sér þá
viðurkenningu að vera eitt
af ffemstu skáldum Noregs.
í sögu þessari njóta hinir
fjölþættu hæfileikar Gull-
vág sín með ágætum. Hún var
órækt merki um frjóa sköpun
argáfu hans, mikla þekkingu
á norsku þjóðlífi á ýmsum
tíirium, glöggan skilning á
sálarlífi manna og innilega
samúð með þeim, sem í raun-
ir rata. ,
Efni sögunnar er að vísu
ekki övenjulegt. Fátækur smá
bóndasonur, en þróttmikill og
glæsilegúr, nemur burtu stór-
bóndadóttir gegn vilja föðurs
hennar og fer með hana til
fjalla, þar sem þau gerast
landnemar. Þau eiga þar í
margvíslegu basli, eignast
mannvænleg börn og unnast
heitt, þótt atvikin hagi því
þannig, að leiðir liggi aftur
sundur og atburðirnir snúist
á annrin veg en í skáldsögum,
sem látnar eru enda vel. Úr
þessu söguefni hefir Gullvág
skapað efnismikla sögu og
minnisstæðar persónur. Það
er ekki ofmælt, að Jónsvöku-
draumur verðskuldi þær vin-
sældir, sem hún hefir hlotið.
Óþarft er að dæma um
þýðingu Konráðs Vilhjálms-
sonar, því að fyrri þýðingar
hans á ýmsum hinum vinsælu
norrænu skáldsögum, er
Norðri hefir gefið út, eru al-
kunnar. Þö má geta þess, að
ekki spillir hann hinum þjóð-
lega norska blæ, sem hvílir
ýfir allri frásögninni og eyk-
ur gildi hennar. Frágangur
bókarinnar er útgáfunni og
prentsmiðjunni. til sóma.
Þ. G.
Arið 1870 verður Napoleon að
láta af völdum eftir styrjöld-
ina við Þjóðverja og deyr
nokkru síðar í útlegð. Meðan
styrjöldin stóð yfir, hafði
Sextug:
Guðrún Jónsdóttir
í Borgarnesi.
Hinn 2. þ- m., varð frú-
Guðrún Jónsdóttir i Spari-
Eugenía lengstum ríkisstjórn! sjóðshúsinu í Borgarnesi sex-
ina á hendi. Eftir að hún hef, tu§-
ir misst mann sinn, snýst á-
hugi hennar í útlegðinni
fyrst og fremst um einkason
þeirra, sem er hið mesta
mannsefni og alls ekki er ó-
sennilegt, að hefði orðið keis-
ari Frakkaveldis, ef honum
Hún er fædd að Valbjarn-
arvöllum í Borgarhreppi hinn
2. des. 1888, og voru foreldrar
hennar Jón bóndi Guðmunds
son á Valbjarnarvöllum og
kona hans Sesselja Jónsdótt-
ir frá Eskiholti í sömu sveit.
Octave Aubry: Eugenía
keisaradrottning. Magnús
Magnússon þýddi. Prent-
smiðja Austurlands 1948.
hefði enzt aldur til. En hann! Standa að henni alþekktar og
fellur sem brezkur liðsforingi
suður i Afríku 1879. Eugenía
lifir ein eftir í 40 löng ár og
kemur oft talsvert við sögu,
þótt hún hafi ekki við ann-
að að styðjast en forna frægð
^ . og hyggindi sín. Rúmlega ní-
Octave Aubry er einn^snjall ræg ag aldri leggst hún loks
til hinnstu hvíldar eftir
venjulega sögulega ævi.
Það mun óhætt að segja,
að Aubry hafi sjaldan tekizt
betur en í þessari bók. Þýð-
| ingin er með miklum ágæt-
um. G. V.
asti sagnfræðingur Frakka
og er enginn talinn horium
fróðari um Napoleontímabil-
ið. Jafnframt því að vera
mikill sagnfræðingur, er hann
frábær rithöfundur, er býr
frásögn sína í skáldlegan
búning. Oft hefir honum ver-
ið líkt við Dumas hinn eldri,
en sá sé munur þeirra, að
Aubry víki aldrei frá söguleg-
um staðreyndum.
Fyrir tveimur árum gaf
Prentsmiðja Austurlands út
hið fræga rit Aubrys um
Benedikt Gröndal (Svein
bjarnars.) Ritsafn. Fyrsta
bindi. ísafoldarprentsmiðja
Stærð: 504 bls. 14X23 cm.
Verð kr. 60 ób.
Gils Guðmundsson hefir
einkalíf Napoleons í ágætri búið þessa bók til prentunar
þýðingu Magnúsar Magnús-' 0g segir í formála: „Nú hefiir
sonar ritstjóra. — Ritverk ísafoldarprentsmiðja h.f.
þetta hefir hlotið miklar.vin- ' keypt útgáfurétt á öllum rit-
sældir í íslenzku þýðingunni. um Gröndals, prentuðum og
Nú hefir sama fyrirtæki gef- | oprentuðum, og ákveðið að
ið út annað af frægustu rit- ; gefa út ritsafn hans í fjórum
um Aubrys, Eugeníu keisara- J allþykkum bindum. Eigi þótti
drottningu, einnig í þýðingu koma til mála að gefa út allt
Magnúsar Magnússonar rit-1 sem eftir Gröndal liggur,
stjóra. Þetta síðara ritverk ' enda er það svo mikið að vöxt
stendur hinu fyrra ekki að, um að nema myndi mörgum
baki og efnið, sem það fjallar
um, dregur ekki síður athygl-
ina að sér. Saga Eugeníu
keisaradrottningar er ekki að
eins hin ævintýralegasta,
heldur að vissu leyti óbein
saga Evrópu um 90 ára skeið.
Ritið hefst með því að
segja frá æsku og uppvexti
hinnar fögru og gáfuðu
spænsku greifadóttur, Eu-
geníu de Montijo, og tvinn-
ast inn í það frásagnir af
spönsku og frönsku hirðlífi
og aðalsmannalífi á þeim
tíma. Rúmlega tvítug að
aldri giftist Eugenía Napole-
on III. Frakklandskeisara og
nýtur með honum valdanna
um nær 20 ára skeið og hef-
ir veruleg áhrif á stjórn hans.
nauðsynlegir, en því aðeins
eru þeir sanngjarnir og rétt-
látir, að reynt sé jafnhliða að
bæta verzlunina og draga úr
öðrum milliliðakostnaði. Það
er ranglæti, sem ekki er hægt
að mæla bót, að álögur á al-
menning séu auknar, ef milli
liðirnir eru á sapia tíma látn
ir halda öllu sínu-
Þessvegna hlýtur nú að
vera spurt: Hvað gera aðilar,
eins og Alþýðusambandið, er
á þirigi sínu í haust setti fram
einbeittar kröfur um ákveðn
ar endurbætur á verzluninni?
Lætur hin nýja stjórn sér
lynda, að söluskatturinn sé
tvöfaldaður og byrðir al-
mennings auknar um 17 rnillj.
kr., án þess að nokkuð fáist
fram af kröfum alþýðusam-
takanna í verzlufiarmálun-
um?
Og ætlar Alþýðuflokkurinn,
sem einnlg setti fram einbeitt
ar kröfur á flokksþingi sínu
í haust um endurbætur á
velzluninni, að láta sér þetta
lynda?
Eða er það kannske ætlun
þessara aðila að vinna það til
friðar við heildsalastéttina að
láta þessi mál afskiptalaus
og stefna verkalýðssamtökun
um heldur út i nýja kaup-
hækkunarbaráttu, sem þó
getur vart leitt til annars en
fjárhagslegs hruns, en þá
kröfu settu þau fram á þingi
sínu í haust, að grunnkaupið
yrði hækkað, ef dýrtíðin
héldi áfram að vaxa og ekk-
ert yrði gert til þess að draga
úr henni?
Það er bezt fyrir alla aðila
að gera sér Ijóst að nýju álög
urnar gera leiðréttingu verzl-
unarmálanna enn nauösyn-
legri en áður.
stórum bindum. — Var, eins
og fyrr segir, horfið að því að
gefa út allstóra en viðráðan-
lega almenningsútgáfu í fjór-
um bindum. Voru einkum ráð
andi þrjú sjónarmið, er á-
kvörðun var tekin um útgáfu
þessa, og reynt að sameina
þau eftir föngum.
1. Að útgáfan gefi nokk-
urn veginn alhliða mynd af
skáldinu og manninum Bene-
dikt Gröndal og ævistarfi
hans.
2. Að eigi sé undanfellt
rieitt það, sem ætla má, að
nútíma lesendur hafi ánægju
af og láti sig verulegu máli
skipta.
3. Að ritsafnið verði eigi
stærra og dýrara en það, að
allur þorri bókavina sjái sér
fært að eignast það. — Efni
Ritsafns Benedikts Gröndals
verður þetta:
I. bindi. Ljóð, ljóðaþýðing-
ar, Örvar-Oddsdrápa, Ragna-
stökkur.
II. bindi. Gamansögur
(Heljarslóðarorusta, Þórðar
saga Geirmundssonar, íra-
fellsmári o. fl.) þýddar sögur,
nokkurt úrval; Sagan af
Andra jarli, leikritin Föður-
land og móðurland, Gandreið
in, Geitlandsjökull; Göngu-
Hrólfsrímur.
III. bindi. Ritgerðir, blaða-
greinar og fyrirlestrar. Verða
þar prentaðar allar ritgerðir
skáldsins um bókmenntir og
fagrar listir, úrval ritgerða
um stjórnmál, heimspeki,
fornfræði og náttúrufræði.
Ennfremur sýnishorn úr
myndaritinu: „Dyr íslands.“
IV. bindi. Dægradvöl, ævi-
merkar bændaættir þar um
Mýrar. Hún giftist ung
manni sínum, Magnúsi Jóns-
syni gjaldkera, og reistu þau
heimili í Borgarnesi. Hafa
þau búið þar jafnan síðan, og
er heimili þeirra annálað fyr-
ir rausn og alúð, sem hverj-
um er veitt, sem þar ber að
garði. Þau hafa eignazt þrjú
börn, sem öll eru uppkomin
og starfandi í Borgarnesi,
Jón, framkvæmdastjóri h.f.
Gríms, Hjörtur skrifstofu-
maður og Sesselja Jória, sem
unnið hefir á skrifstofu Spari
sjóðs Mýrarsýslu hjá föður
sínum.
Frú Guðrún er glæsileg
kona og góðum gáfum gædd,
sönghneigð eins og ættmenn
hennar, með næman smekk
fyrir fegurð og híbýlaprýði.
Hún hefir unnið mikið starf
í félagsmálum Borgarness, og
ekki sízt að safnaðarmálum,
enda er hún kona vel kristin
í sannri merkingu þess orðs.
Um alllangt skeið var hún
organisti í Borgarkirkju, og
hefir ætíð verið reiðubúin til
að leggj a fram krafta sína til
framgangs hverju máli, sem
til góðs horfir.
Þó er frú Guðrún í eðli sínu
hlédræg kona, og svo lítillát,
að fáa hefi ég vitað eins, sem
mikið hafa til brunns að bera.
Aðalstarfssvið hennar er
heimilið, og þar unir hún sér
bezt, enda hefir henni tekizt
að gera það svo aðlaðandi, að
þangað liggja gangvegir
allra, sem kynnzt hafa. Og
þeir eru margir, bæði úr fjar-
lægum og nálægum hérhðum.
Margir munu og hafa fært
henni árnaðaróskir og þakk-
arkveðjur á þessum merku
tímamótum í ævi hennar,
bæði þeir, sem áttu þess kost
að rétta henni hönd sína, og
eins hinir, sem vegna fjar-
lægðar eða annarra orsaka
fengu því ekki við komið. Úr
hópi þeirra sendi ég henni
þessi kveðjuofð, og biö guð að
blessa henni ávöxt fórnfúsrar
þjónustusemi og sívakandi á-
huga til góðra verka, sem hún
hefir sýnt á liðinni æfi, og
gefa oss vinum hennar, að vér
megum njóta hennar sem
allra lengst, ungrar og tígu-
legrar húsfreyju borgfirzks
rausharheimilis.
Björn Magnússon.
saga skáldsins, prentuð heil
og óstytt. Úrval úr bréfum.
Loks ritgerð um skáldskap
Gröndals og störf hans önn-
ur.“
Ljóð Gröndals, þau sem hér
birtast, eru nútímafólki
mörgu lítið kunn. Kvæða-
flokkar hans um Ragnarrökk
ur og Örvar-Oddsdrápu mega
heita gleymd eins óg raunar
mikið af öorum kveðskap
hans. Séreinkenni hans,
(Framhald. á 6. síðu).