Tíminn - 23.12.1948, Síða 2

2
TÍMINN, fimmtudaginn 23. des. 1948.
284. blað
Náttúrugripasafnið
Kafli «r skýrslu eftir Benetlikt Gröndal.
Benedikt Gröndal Sveinbjarnar-
son var skemmtilegur rithqfund-
ur. Um það veröur ekki deilt. Það
er sama, af hvaða tilefni hann
stingur niður penna: Jafnvel
skýrsla um störf vísindafélags, sem
í flestra höndum hefði orðið næsta
þurr og strembin, verður hjá hon-
um bráðlifandi og sprenghlægileg
með köflum, jafnvel bókmennta-
legt lostæti. Hér fer á eftir dálít-
111 kafli úr skýrslu Gröndals um
„Hið íslenzka náttúrufræðisfélag"
árið 1897—1898. Gefur það lýsingu
þessari sérstaklega skemmtilegan
blæ, að hún birtist sem „skýrsla"
visindafélags. G. G.
. . . í skýrslunni 1895—’96
var lauslega sagt frá þeim
húsakynnum, sem safnið hef
ir orðið að nota nú um síð-
ústu árin; nú hefir stjórn-
ehdum félagsins komið sam-
an um að segja upp þessu
húsnæði, en vér erum samt
kringumstæðnanna vegna
bundnir við það eitt ár enn,
eða til 14. maí 1899. Og af því
vér höfum nú orðið að hýr-
ast þarna all-langan tíma, þá
hefir í hjörtum vorum vakn-
að og vaxið einhver ástar- og
vana-tilfinning, eins og oft
fyrirhyggjusamur að láta
setja þar grindur svo sterk-
ar, að þær munu halda jafn-
vel þeim, sem eru orðnir ær-
ir af blaðamennsku, sumir
magaveikir, en sumir brjóst-
veikir, eða berklaveikir og
brenglaðir. Eftir að menn
hafa halað sig upp þennan
stiga, þá eru útidyrnar fyrir
framan nefið á manni, með
auglýsingu um hvenær safn-
ið sé opið. Ég hafði einu sinni
sett auglýsingu um það í tvö
blöð hér, og svo voru ein-
hverjar auglýsingar einhvern
tíma í „ísafold“, sem ég
hafði ekki sett eða beðið fyr-
ir; ég var því í rauninni ekki
skyldur að ávísa borgun fyr-
ir þær, en gerðj það samt; en
enginn þessara blaðamanna
hefir sýnt safninu eða félag-
inu þá velvild að taka þess-
ar fáu línur ókeypis í blöðin.
Eftir að menn nú hafa lokið
upp útidyrunum, þá verður
fyrir manni langur, koldimm
ur ranghali, svo manni gæti
dottið í hug vegurinn, sem
Hermóður reið til Heljar, er
hann reið „níu nætr dökkva
dala ok dj úpa, svá at hann sá
ekki“, því að ekki sézt skíma
ast nær verður, að menn í Þessu myrkri; og ekki bætir
verða elskir að þeim stað, Það um, að undir niðri mun
sem menn hafa lengi dvalið
á, þó að ekki sé hann sem
ákjósanlegastur. Ég skal því
reyna til að lýsa þessum bú-
stað náttúrusafnsins, til „vel-
forþéntrar“ minningar, því
tímans byltandi hönd mun
bráðum hreyfa sig, þegar
safnið er farið með alla sina
þögulu íbúa, og þá munu
ekki sjást nein merki til að
þar hafi einhverntíma búið
þeir, sem ekki standa á baki
blaðamanna, skáldsagnahöf-
unda, stjórnmálaspekinga,
þjóðmálaskúma, Valtýssinna,
aðskilnaðarurgara, ritsíma-
ráðgjafa, rafmagnsrúttara,
járnbrautajaplara og danne-
brogsriddara.
Er þá fyrst frá því að segja,
að fyrst er komið að útistiga
þeim, sem liggur upp að norð
urdyrum þeim í „Glasgow",
sem yztar eru og fyrir utan
og neðan leyndardóma nátt-
úrusafnsins; sá stigi er all-
brattur og minnir á orð Eg-
ils Skallagrímssonar í Arin-
bjarnardrápu: „hróðr bratt-
stiginn bragar fótum“ (ef
Egill annars hefir sjálfur
gert þetta í drápunni), þó að
varla sé von á bragsnilling-
um eða ritsnillingum þar upp
éftir; það skyldi þá vera rit-
stjóra ísafoldar, því hún hef-
ir sýnt það í 26. blaði núna
seina,st (4. maí 1898), að hún
vera undirdjúp, kannske tál-
grafir fullar af eitri, eins og
þær sem Sturlaugur hinn
starfsami hlaut að stökkva
yfir í Jómalahofinu, en hér
er nú samt ekkj slíkt að ótt-
ast, því að gólfið er ramm-
gert og sjálfsagt eins sterkt
og gólfið í Bliskirni, höll
Þórs: „í þeim sal eru fimm
hundruð gólfa ok fjórir tig-
ir; þat er hús mest, svá at
menn hafa gert“, segir
Snorri, og hefir það sjálfsagt
verið fullt eins stórt hús og
„Glasgow“.
Nú er þessi dimma leið lífs-
ins er yfirfarin, þá er komið
að afar háum stiga, svo að
hver sá, er að kemur, verður
að setja „hnakkann á bak
aptr“, eins og Þórr hlaut að
gera þegar hann kom til borg
ar Útgarðaloka! mun hér
sannast hið fornkveðna: „per
ardua ad astra“, eða „ógur-
leg er andans leið upp á
sigurhæðir", eins og séra
Matthías segir — hver skyldi
ækki þekkja þau orð, þar sem
allt ísland hlustar þegar séra
Matthías talar“, eftir því sem
ísafoldar-skáldið kennir oss.
Nú förum vér að klifra upp
endir sjáanlegur, og þá er ein
stigann, þó að ekkj sé neinn
mitt heppilegt að allt er kol-
niðamyrkur, því að annars
mundi menn sundla; var-
er ekki einungis heima í mál legra er samt að hafa gát á
inu, heldur og í dýrafræð- sér, því að ekki er handrið
inni, með þessum snilldar-
legu orðum: „Það át hann
nema öðrumegin á stiganum,
en hinn barmurinn er hand-
tígrisdýr“. Þetta mun vera | riðslaus, liklega til þess að
það einasta, sem sézt hefir; niehn eigi hægra með að
náttúrufræðislegt í þessu fleygja sér út, ef menn vilja
blaði. Þegar menn nú eru líkjast þeim, sem gengu fyr-
komnir upp þennan stiga, þá ir ætternisstapa og fylgja
staðnæmast menn á dálitlum þannig fornaldar-siðum. Er
fleti, eins og er sumstaðar það mikið mein að annað
uppi á fjöllum, sem Strabo eins fyrirkomulag skuli ekki
kallar......, en menn mega eiga sér stað við uppganginn
gæta sín ef hann er hvass til forngripasafnsins, því þar
á norðan, að menn ekki hrapi mundj það eiga betur við. Þá
ofan hinumegin, því að þar er menn ganga upp stigann,
liggur annar stigi ofan jafn- gæti mönnum vel dpttið í
jbrattur; en við því þarf ekki’ húg, að menn væru á leið-
a2L .vera^.to.tj;, Jþyj ^igp.ftdú inni til Jiimnaríkis, einkum
„Glasgows“ hefir verið svo eins og Múhameð lýsir því —
raunar ekki von á neinum
Húris eða svarteygum meyj-
um, en venjulega ilmar allt
í kring af steikarlykt og
daunsætum matarreyk, og
bullandi suðuhljóð leggur að
eyrum manns eins og vatns-
tærir hljómdropar í syngj-
andi spiladós. Þegar loksins
upp er komið, þá mega menn
vara sig, menn eru þegar
minntir á hin óþægilegu fóta
kefli, sem forlaganornirnar
leggja fyrir menn í lífinu,
eins og skrifað stendur:
„Ljótu leikborði skauztu fyr
ir mig in lævísa kona“. —
(Vissra orsaka vegna má ég
ekki segja hvar þetta finnst
ritað). — Barnavagn eða
þvottastampur stendur venju
lega á ganginum og sézt ekki
í niðamyrkrinu, því að engan
ljósgeisla leggur inn í þenn-
an myrkheim, þótt hádagur
sé á lofti og sól skíni um alla
veröld. Mega menn því
þakka fyrir að komast ó-
meiddir og með heila limi að
sjálfum dyrunum á safninu.
Þá tekur ekki betra við, því
fyrir hinum eldgömlu hurð-
um er forneskjulegur pakk-
húslás, líklega keyptur á ein-
hverju uppboði. Þar sem
menn hafa orðið að standa
úti undir berum himni allan
daginn í ausandi rigningu
eins og hér er títt, þar sem
enginn tímir að hafa al-
mennt og rúmlegt uppboðs-
hús, og mega menn muna
eftir Thorgrímsen sáluga og
fleiri, enda má finna þetta
á lásnum, því að hann er all-
ur ryðgaður og svo stirður,
að hann lætur ekki undan
öðru en einum eldgömlum
pakkhúslykli, stórum eins og
voldugasti kirkjulykill eða
hjalllykill, og er allt eins og
það væri frá ísgrárri fornöld,
ryðgað og æruvert, sem segir
í Grímnismálum: „Forn er sú
grind, en þat fáir vita, hve
hún er í lás um lokin“ — nú
nú, vér berum þá lykilinn að
hurðinni, en allt skelfur og
drynur og rymur eins og
Hræsvelgur væri að ræskja
sig yfirkominn af kvefi og
brjóstþyngslum, þar sem
hann hreyfir vængina í út-
synningsgarranum yzt við
endimörk jarðarinnar — loks
ins tekst að ljúka upp dyr-
unum og þá getum vér kom-
ist inn í þennan sal, þar sem
hinar mestu mótsagnir í
heiminum eiga sér stað, því
þar er fullt af spritti og
brennivíni, fjöldi fugla sem
allir eru „templarar“ og
halda „templara“-loforðið
betur en nokkrir menn, ekki
er verið að klaga þá né yfir-
heyra, enginn grunar þá og
ekki „brjóta“ þeir — en þar
er einnig fullt af öðrum ver-
um af ýmsu kyni, sem liggja
andaðar í brennivíni um ald-
ur og æfi: Það eru fiskar,
ormar, krabbar og margs kon
ar önnur sækvikindi. Safnið
minnir þannig á lífið og þess
margþreytni be£ya:. en nokk

ur „templara“-pWdikun; það
minnir á kraftyrðin í Fjölni,
þegar hann flutti bindindis-
ritgerðina á sjöunda árinu
foroum daga og sagði að eitt
glas af víni stytti aldur
manns um tíu ár, eða eitt-
hvað á þá leið; þetta sanna
blessaðir fuglarnir bezt, því
að þeir hafa aldrei drukkið
eitt glas af víni og standa nú
(Framhald á 3. síðu)
Qtekleq fót!
Farsælt nýár. Þökk fyrir viðskiptin.
Melldverzlunm Edda h.f.
Qtektey jót!
Velðarfærag'erð íslands.
Heildverzluu Ásg'elrs Sigurðssonar.
Verzlmiin Edinborg.
Óskum öllum viðskiptavinum okkar
QLkL
ec^rci jo
>t /
ilci.
Vélasalan b.f.
Hafnarhúsinu. — Sími 5401.
Qtekte^ jót!
Vélaverkstæði
Sig. Sveinbjarnarsonar,
Skúlatúni 6.
QtekL
ecjrci jo
.J !
lolci.
óskum við öllum viðskiptamönnum okkar.
Vélaverkstæði Björgvins Fredriksen,
Lindargötu 50.

Óskum velunnurum vorum og viðskiptamönnum
QLkL
eejj*ci jo
J !
ylcil
og farsældar á komandi ári.
Vinimbeimilið Rcykjalundur.
Farsælt nýtt ár.
Þökkum viðskiptin á liðna árinu.
Últíma h.f.
Bergstaðastræti 28, Reykjavík.