Tíminn - 31.12.1948, Side 5

288. blað
TÍMINN, föstud. 31. desember 1948.
5
ERLENT YFIRLIT:
Helztu atburðir ársins 1948
Árvekíii lýðræðisríkjanna liefsr styrkt
f riðarliorf un; ar.
Föstwel. 31. des.
Við áramótin
Það ár, sem nú er að kveðja,
hefir yerið íslendingum lær-
dómsríkt ár. Tvær síldarver-
tiðir hafa brugðist allveru-
lega. Svo mjög hefir skeikað
frá reikningum og ráðagerð-
um, að nú er talið að vanti
jafnvel yfir 40 þús. tunnur af
beitusíld, svo að bátaflotinn
geti stundað vetrarvertíðina
eðlilega, og mun það vera
dæmalaust í sögu útgerðar-
innar síðan vélbátaútvegur
hófst.
Sú sild, sem fryst var til
beitu í sumar norðanlands,
var mestmegnis seld Færey-
ingum, sem hlóðu skútur sín-
ar hvað eftir annað af
þorski á íslandsmiðum norð-
anlands og austan, meðan ís-
lénzki flotinn sökk dýpra og
dýpra í skuldir, þar sem hann
leitaði og beið síldar, sem
aldrei kom, en taldi ekki
borga sig að gefa sig að
þorskveiðunum.
Hitt er annað atriði þessa
máls, að aldrei hafa íslend-
ingar flutt út á einu ári síld-
arafurðir fyrir jafnmikið fé,
sem á þessu. Það er ekki síð-
ur athyglisverð staðreynd og
hefir oft verið á það bent. En
vegna verðlagsmálanna inn-
anlands er svo komið, að út-
veginum duga ekki dæmalaus
ar útflutningstekjur fremur
en góður fiskafli.
Af þessu höfum við tvennt
að læra. Annað er það, hve
ægileg verðbólgan er og
hættuleg öllu atvinnulifi.
Hitt er það, að í þróun a t-
vinnulífsins undanfarið hefir
verið lögð of einhliöa á-
herzla á síldina. Síldin er mik
ið bjargræði, þegar hún gefst,
og þá er ekki annarsstaöar
fljótteknari gróði. En hún er
ekki óbrigðul. Og því má þjóð
in ekki setja allt sitt traust
á hana.
Ekki megum við tapa
trúnni á íslenzkan sjávarút-
veg, þó að slæm fjármála-
stjórn heima fyrir og misjafn
ar vertíðir komi honum á kné
í bili. En hitt var yfirsjón, að
vanmeta aðrar atvinnugrein-
ar, vegna þess, hvað vel gekk
við sjóinn á tímabili. Nú sjá
það væntanlega allir, að þetta
árið hefðu það verið góð
skipti að eiga áburðarverk-
smiðju í stað t. d. annarrar
hinnar dýru síldarverksmiðja,
sem Áki lét byggja. Þá mun-
aði ræktun landsins betur á-
leiðis og ekki þyrfti árlega að
eyða mörgum milljónum
króna í erlendum gjaldeyri
til áburðarkaupa.
Atvinnusaga íslands sann-
ar það, að bezt er að þurfa
ekki að treysta um of á eina
atvinnugrein. Árferðið er mis
jafnt og mönnum hættir til
að gleyma fljótt. Stundar-
gróði og jafnvel sýndarvel-
gengni ein hefir margan
gy=pið að fornu og nýju. Ár-
ið 1948 mætti verða íslenzku
þjöðinni kröftug áminning
úm að gæta betur jafnvægis
ög framsýnnar hófsemi en oft
hefir verið.
Verkefnin framundan eru
mikil og margvísleg. Þjóðin
verður með einhverjum hætti
að leysa höfuð sitt úr snöru
verðbólgunnar, sem herðist
ÞaS er gamall áramótasiður að
rifja upp atburði liðna ársins bæði
til gagns og gamans. Þessi siður á
sennilega enn betur við nú en áð-
ur, þar sem atburðarásin er orðin
miklu hraðari og fleira er nú til
að glepja minnið en þá var. Það
liðna firnist því fyrr og upprifjun-
in kemur því að meira gagni.
Árið, sem nú er að líða, hefir að
mörgu leyti verið sögulegt ár. Ýms-
ir atburðir þess munu eiga eftir
að lifa á spjöldum sögunnar um
ókomnar aldir. Annars mun það
fara talsvert eftir því, hvar menn
eru búsettir í veröldinni, hvað þeir
telja þýðingarmestu atburði ársins.
Ameríska fréttastofan hefir nýlega
gert skemmtilega skoðanakönnun í
þessu sambandi og þykir rétt að
segja frá henni hér.
Alit Evrópumanna um
merkustu atburði ársins.
Fréttastofan lagði þá spurningu
fyrir ýmsa fréttaritstjóra í Evrópu,
hvað þeir teldu 10 merkilegustu
atburði ársins 1948. Jafnframt voru
svörum þeirra várð sem hér segir:
1. Berlínardeilan.
2. Forsetakosningarnar í Banda-
ríkjunum.
3. Stjórnarskiptin og valdataka
kommúnista í Tékkóslóvakíu.
4. Stofnun varnarbandalags Vest
ur-Evrópuþjóðanna.
5. Deila Titos og Kominform.
6. Morðið á Mahatma Gandni.
7. Morðið á Bernadotte greifa.
8. Palestínudeilan.
9. Þingkosningarnar á Ítalíu.
10. Kínastyrjöldin.
Geta má þess, að umrædd skoð-
anakönnun fór fram um mánaða-
mótin seinustu og kann það að
valda því' .að Kínastyrjöldin skip-
ar Seinasta sæti. Það getur lika
valdið nokkru, að enn verður ekki
sagt um, hvaða afleiðingar hún
kann að hafa.
Álit Bandaríkjamanna uni
merkustu atburði 1948.
Fréttastofan lagði einnig sams-
konar spurningu og með sama
hætti fyrir fréttaritstjóra í Banda-
ríkjunum. Svör þeirra urðu þessi:
1. Endurkjör Trumans forseta í
forsetakosningunum.
2. Berlínardeilan og taugastríðið
eöa „kalda stríðið" í Evrópu.
3. Aukin dýrtíð.
4. Kosenkinumálið.
5. Morð Gandhis.
6. Fráfall Babe Ruths.
7. Borgarastyrjöldin í Kína.
8. Yfirheyrslur þingnefndarinnar,
sem rannsakar óameriska starfsemi.
nú að meir og meir. Jafn-
framt verður hún að skjóta
sem flestum stoðum undir af-
komu sína og kosta kapps um
að hagnýta sem bezt þau gæð
in, sem tryggust eru, eins og
vatnsorkuna og gróðurmold-
ina. Þannig getur íslenzkt at-
vinnulíf borið uppi glæsilega
menningu og almenna hag-
sæld, sé þess gætt að skipta
þjóðartekjunum heiðarlega.
Takist þjóðinni ekki að
leysa þessi verkefni, getur
ekki nema eitt beðið hennar.
Það er að glata fjárhagslegu
sjálfstæði sínu og þá jafn-
framt hinu stjórnarfarslega
sjálfstæði í annað sinn. Því
9. Stofnun Ísraelsríkis og morð
Bernadotte greifa.
10. Fæðing Charles prins i Eng-
landi.
Babe Ruth mun vera óþekkt per
sóna islenzkum blaðalesendum, en
fáir munu hafa verið þekktari í
Bandaríkjunum en hann. Hann
var bezti baseballkeppandi sem
Bandaríkin hafa eignast en base-
ball er álíka eða öllu meiri þjóðar-
íþrótt þar en knattspyrna og krick-
et í Bretlandi. Babe. en það var
gælunafn hans. var 54 ára gamall
er hann dó og kom fráfall hans á
óvænt. Hann hafði hætt að keppa
fyrir 13 árum.
Álit Rússa um merkustu
atburði 1948.
Af skiljanlegum ástæðum gat
fréttastofan ekki efnt til slíkrar
skoðanakönnunnar í Sovétríkjun-
um. Hins vegar hefir hún ályktað
af skrifum rússneskra blaða á ár-
inu, að Rússar myndu telja helstu
átburði ársins í þessari röð:
1. Berlínardeilan og taugastríðið
4. Stofnun varnarbandalags Vest
ur-Evrópu.
4. Deila Titos og Kominforms.
5. Nýja stjórnin í Tékkóslóvakíu.
6. Kosningarnar á Ítalíu.
7. Vináttu- og viðskiptasamning-
ar Sovétrikjanna við Austur-Ev-
rópuríkin.
8. Þing S. Þ. í París.
9. Endurkjör Trumans sem for-
seta.
Mörgum mun þykja kynlegt, að
Kínastyrjöldin er ekki með i þess-
ari upptalningu. Það stafar af þvi,
að rússnesk blöð hafa lítið rætt
um hana og hefir sú kynlega þögn
valdið ýmsum ágizkunum. Sumir
telja það stafa af því, að kínverzku
kommúnistarnir séu Rússum ekki
nógu eftirlátir. Aðrir gizka á, að
hún stafi af klókindum. Rússar
vilji ekki draga athygli að Kína
eða láta álykta, að þeir séu þar að
verki. Þeir hafi meira að segja
hieypt Berlínardeilunni af stokkun
um í þeim tilgangi að beina athygli
Bandaríkjamanna frá Kína. Fleiri
eru og tilgátur í þessu sambandi.
Hefir stefnt í rétta átt á
liðna árinu?
Upptalning framangreindra at-
burða gefur nokkra yfirsýn um at-
burðarás liðna ársins, en þó ekki
nema takmarkað, þar sem hún er
bundin einkum við það, sem blaða-
mönnunum hefir fundist frétt-
næmt. Hér er t. d. yfirleitt sleppt
að minnast á efnahagsmálin og
Marshallhjálpin er ekki nefnd, en
lögin um hana voru samþykkt á
aðeins getur þjóðin haldið
vel á málum sínum í sambýli
við aðrar þjóðir, að hún byggi
á fjárhagslega traustum
grunni. Allt er því undir því
komið, aö hann sé styrktur.
Til að ná því marki, má þjóð-
in ekki horfa í það, þótt færa
verði nokkrar fórnir, ef þær
eru réttilega álagðar og ekki
hlúð að neinni sérstakri for-
réttindastétt. Og það skyldi
þjóðin hafa í huga, að meiri
verða fórnirnar og hlutskipti
hennar örðugra, ef hið fjár-
hagslega sjálfstæði glatast og
erlendir aðilar ná hér því
yfirráðum með einum eða
öðrum hætti.
þeir beðnir um að telja þá upp í í Evrópu.
röð eftir því, hvað þeir teldu þá 2. Sambúð Bandaríkjanna og
fréttnæma. Heildarniðurstaðan af Sovétríkjanna.
Endurkjör Trumans kom mönnum
meira á óvart en flestir aðrir at-
burðir ársins 1948
árinu og hún kom þá til fram-
kvæmda. Ef tii vill verður hún síð
aimeir talin merkasti atburður árs
ins.
Sú spurning, sem margir munu
varpa fram í árslok, er þessi: Hefir
mannkyninu þokað fram á við á
árinu og hefir friðarvonin styrkzt?
Þrátt fyrir allt virðist mega svara
þessari spurningu játandi. í flest-
um löndum, sem áttu í styrjöld-
inni, hefir stefnt í viðreisnarátt.
Afkoma almennings í Evrópu mun
nú yfirleitt betri en fyrir ári síð-
an. Og friðarhorfurnar hafa aukist,
þrátt fyrir hina „köldu styrjöld"
stórveldanna og ósamkomulagio
innan sameinuðu þjóðanna og
smærri styrjaldir, sem nú eru háð-
ar víða í heiminum. Það, sem hefir
styrkt friðarhorfurnar, eru aukin
árvekni og viðbúnaður lýðræðis-
þjóðanna, er m. a. lýsir sér í stofn
un bandalags Vestur-Evrópuþjóð-
anna og undirbúningnum að banda
lagi Atlantshafsþjóðanna. Árásar-
hættan, sem undantekningalítið
stafar frá einræðisríkjunum, minnk
ar að sama skapi og árveknin og
viðbúnaður lýðræðisríkjanna er
meiri. Hefðu lýðræðisríkin vaknað
fyrr og betur fyrir seinustu styrj-
öld, myndi sennilega ekki hafa til
hennar komið. Vaxandi árvekni og
varúðarráðstafanir lýðræðisþjóð-
anna auka trúna á frið og vaxandi
farsæld í heiminum næstu árin.
Norska birnirnir
Nokkur blaðaskrif eru nú í
Noregi um bjarndýraveiðar.
Þeir sem hafa dýraveiðar að
sporti og gamni, vilja gjarn-
an að til séu skógarbirnir í
afskekktari héruðum. Það er
gaman að fara í fríum sínum
úr borgunum og stunda bjarn
dýraveiðar og mikillar frá-
sagnar vert þegar aftur kem-
ur i samkvæmi borganna, ef
konungur skóganna hefir
verið að velli lagður. Hins veg
ar hafa bændur í þeim hér-
uðum, er birnirnir heimsækja
allt annað viðhorf. Þeir segja
jafnvel, að það sé sök sér þó
að bjarndýr taki endfum og
eins kind og kú, þó að ekki
sé gott. Hitt sé þó enn verra,
hvernig þeir styggi skepnunji
ar. Ef þær hafi veður af bjarn
dýri, tryllist þær, æði og
dreifist um fjöll og firnindi,
svo að oft skipti dögum áður
en þær náist heim aftur.
Bergur Jónsson
Málaflutningsskrifstofa
Laugaveg 65, sími 5833.
Heima: Hafnarfirði, sími 9234
Afstaðan til örygg-
ismálanna
Þjcðviljinn hefir orðið
býsna reiður yfir því, að síð-
astliöinn þriðjudag birtust
tvær greinar hér í blaðinu, er
fjölluðu um utanríkismál.
Önnur birtist í erlenda yfir-
litinu og var þar sagt hlut-
laust frá aðdraganda og und
irbúningi hins fyrirhugaða
varnarbandalags Atlantshafs
þjóðanna. Hin greinin birt-
ist á þessum stað í blaðinu og
var þar sýnt fram á, hvers-
vegna kommúnistar létust
fylgjandi hlutleysisstefnunni
nú, þótt þeir hefðu áður ver-
ið á móti henni og á sínum
tíma greitt atkvæði með því,
að ísland segði skilið við
hana til fullnustu, er það
gekk í bandalag sameinuðu
þjóðanna.
Þjóðviljinn gerir enga til-
raun til þess að hnekkja
neinu af því, sem í þessum
greinum er sagt. Hann japlar
aðeins um landráðaafstöðu
Framsóknarmanna í öðru orð
inu, en um óljósa afstöðu
þeirra til utanríkismálanna í
hinu orðinu.
Sannleikurinn er sá, að’
Framsóknarflokkurinn er
eini flokkurinn, sem hefir
markað sér ákveðna stefnu í
þessum málum. Það var gert
á aðalfundi miðstjórnar
flokksins fyrir þingkosning-
arnar 1946. Þar var lýst yfir
því, að flokkurinn legði á-
herzlu á nána samvinnu við
Norðurlandaþjóðirnar og
Engilsaxa, og sérstaka sam-
vinnu við Engilsaxa um ör-
yggismál íslands. Jafnframt
var tekið fram, að flokkurinn
vildi ekki leyfa setu erlends
hers í landinu og var þar vit-
anlega átt við friðartíma, þVi
að á stríðstímum megum við
reikna með hersetu, hvort
sem okkur líkar betur eða ver.
Þessi afstaða Framsóknar-
flokksins er óbreytt. Fram-
sóknarmenn munu í samræmi
við þetta líta á varúðarráð-
stafanir vestrænu þjóðahna
og gera sér þess grein, að þær
eru engu síður i þágu íslend-
inga en þeirra, þar sem þær
eru til styrktar heimsfriðn-
um. Þátttaka íslands í slíkum
j samtökum fer hins vegar
eftir því, hvaða kvaðir munu
fylgja henni. Þar verður að
hafa smæð þjóðarinnar og
aðra aðstöðu í huga. Þess-
vegna hefir verið lögð áherzla
á það í blaðinu, að þjóðin
væri látin fylgjast sem bezt
með þessu máli, kostir þess
og gallar gerðir henni ljósir,
og hún síðan látin hafa sem
fyllsta hlutdeild í hinni end-
anlegu ákvörðun. í samræmi
við þetta hefir þetta mál ver-
ið reifað hér í blaðinu. . .
Sú stefna, sem hér er mörk
uð, er áreiðanlega hin is-
lenzka stefna í málinu. Ein-
angrunarstefnan eða hlut-
leysisstefnan gagnar engri
smáþjóð lengur. Friðurinn
byggist ekki á því, að hver
þjóð fylgi hlutleysisstefnu,
heldur hinu, að þjóðirnar
hafi sem víðtækast samstarf
um það að halda árásarhætt
unni í skefjum. Samhugur
íslendinga hlýtur því að vera
með sérhverjum þeim sam-
tökum, sem miða að því að
efla friðinn, en þátttaka
þeirra fer eftir því, hvað
samrýmist smæð þeirra. Við
þetta bætist svo, að vegna
(Framhald á 6. siðu).