Tíminn - 05.01.1949, Page 5

2. blað
TÍMINN, miðvikudaginn 5. janúar 1949.

5
- ' .........
Mt&viUud. S. §S3n.
ERLENT YFIRLIT:
Rússar m starfi
Nýju dýrtíðarlögin
og verzlunarraálin
Ráðstafanir þær, sem Aí-
þingi gerði á síðustu dögum
sínum fyrir jólin 1 því skyni
að hér yrðu stundaðar fisk-
veiðar í vetur og yfirleitt væri
haldið áfram atvinnulífi,
koma að ýmsu leyti illa viö
almenning. Það þýðir ekkert
að reyna að fegra það, að
með þeirri löggjöf, á aö heimta
inn tugi milijóna króna og
verulegur hluti þeirrar byrði
hlýtur að ieggjast á almenn-
ing. Hitt er jafnsatt, að þessi
f j árheimta var nauðsynleg
vegna atvinnulífsins, þar sem
ekki var hægt að ná sam
komulagi um aðrar leiðir til
úrlausnar.
Þó að flestir sjái nú, að
þjóðin verður með einhverj-
um hætti að ieysa sig úr viðj
um verðbólgunnar, eru þó
flestir hikandi og óvissir um
með hverjum hætti það eigi
að gerast, og verður því tregt
um tillögur í málunum. Á það
engu síður við marga þeirra,
sem mest tala gegn því, sem
geft er af illri nauðsyn.
Sá kosturinn væri sýnu
verstur að þjóðin hætti að
vinna fyrir sér en legði hend
ur í skaut, svo sem horfði, ef
engar dýrtíðarráðstafanir
hefðu verið gerðar. En þó að
hinu versta sé afstýrt með
óyndisúrræðum má það ekki
boða neina kyrrstöðu, þar
sem komið er.
Nú er það næsta skylda
valdhafanna, að finna ráð til
að létta lífskjör almennings,
svo að hann verði nokkru
bættur, og hafi af fleiru að
segja en auknum álögum.
Hefði vel mátt sinna þeim
málum fyrri, enn er þó betra
seint en aldrei.
Dýrtíðarlögin nýju verða
alveg sérstök ástæða til þess,
að lögð sé rík áherzla á það,
að g'era endurbætur á sviði
vefzlunar og viðskipta- Hvort
sem um þau mál er rætt
fleira eöa færra, er sú trú
næsta almenn, að kaupsýslu-
ménn ýmsir græði meira en
góðu hófi gegnír, enda dæmin
deginum Ijósari um lífsvenj-
ur og hætti þeirra sumra. En
hvgð sem um það væri, er
tvímælalaust rétt aö veita al
menningi frjálsræði í verzl-
unarmálum, svo að hann hafi
aðstöðu til að velja milli verzl
ana og velja sér viðskipti,
þar sem honum er geðfeld-
ast, en því fer nú alls fjarri
að slíks sé nökkur kostur.
Væri það rétt, sem kyrr-
stöðumenn í þessum málum
halda fram, að almenningur
gæti ekki haft neinn ávinn-
ing af þessu fjárhagslega, er
þó vandséð hverjum það gæti
orðið að meini. En það myndi
þó ætíð breyta því, að fólk
finndi sig ekki bundið, kúgað
og þvingað, og því myndi tor-
tryggni eyðast við þetta. Það
eitt væri mikils virði.
Séu málsvarar stórkaup-
manna trúaðir á rök sjálfra
sín, að engir geti boðið betri
kjör en þeir og þeim sé engin
hætta búin í frjálsri sam-
keppni, ættu þeir einmitt að
beita sér fyrir því, að neyt-
endur fengju þvingunarlaust
að búa við sem mest frelsi
hætti og stefnu í utanríkis
SSaráitnSs(ir, sem fBeir tókn npp vitS stefss^
tíEi SÁaínissform, laafa leitt til ssisslaíilaalslsi ®g'
ósignrs
Truman forseti lét nýlega svo
umrnælt, að honum væri kunnugt
um, að vissir valdamenn í Sovét-
ríkjunum hefðu mikinn áhuga fyr-
ir bættri sambúð Bandaríkjanna
og Sovétrikjanna. Síðan hafa bæði
hann og samstarfsmenn neitað að
láta uppi, hverjir þessir valda-
menn Rússa væru. Ýmsir blaða-
menn þykjast þó hafa vitneskju
um, að Stalín sé í hópi þeirra.
Margir kunnir blaðamenn hafa
orðið' til þess að skrifa greinar í
þessu tilefni. Meðal þeirra er C. L.
Sulzberger, einn af fréttaritstjórum
New York Times. Hann dvelur nú
i París og sendir blaði sínu þaðan
greinar um ýmis atriði alþjóðamái-
anna.
í einni af þessum greinum sínum
ræðir Sulzberger um líkur fyrir
því, að Rússar breyti um utan-
ríkisstefnu fyrr en varir eða réttara
sagt breyti um vinnuhætti, þótt
sama takmark vaki fyrir þeim og
áður. Verður efniö í þessari grein
Sulzberger lauslega rakið hér á
eftir:
Rússar væntu íhaldsstjórnar
og kreppu í Bandaríkjunum.
Fregnir, sem borist hafa hingað
til Parísar, benda til þess, að breyt
ingar verði á stefnu og starfsað-
ferðum Rússa í utanríkismálum
áður en langur tími líður.
Sú stefna, sem Rússar hafa fylgt
undanfarið, hefir að verulegu leyti
verið byggð á líkum og spám, sem
hafa brugðist þeim. Þeir reiknuðu
með því, að Truman myndi ekki
! ná endurkosningu og töldu það
| bæta áróðursaðstöðu sína, ef í-
haldsmenn fengju völdin í Hvíta
húsinu. Þeir bjuggust einnig við
því, að Wallace myndi fá a. m. k.
6 milj. atkvæða og það myndi einn
ig styrkja áróðursaðstöðu þeirra.
Þá hafa þeir talið sjálfsagt, að
kreppa myndi fljótlega skella á í
Bandaríkjunum og hafa jafnvel
búist við henni á næsta ári. Þessi
spá þeirra virðist nú ólíkleg tii
að rætast á næstu árum.
Ailt þetta, sem Rússar hafa byggt
á utanríkisstefnu sína að verulegu
leyti, heíir því brugðist. Þeir hafa
misreiknað sig á ástandinu í Banda
ríkjunum og viðhorfi Bandaríkja-
manna. Þetta eitt væri alveg nóg
til þess, að Rússar tækju stefnu
sína og starfshætti til nýrrar at-
hugunar.
Wm
Misheppnuð barátta komm
únista í Vestur-Evrópu.
En það er fleira en þetta, sem
heíir gengið móti Rússum að undan
förnu. Þeir halda enn áfram bar-
áttunni gegn Marshallhjálpinni í
Evrópulöndunum, þótt þeir sjái
orðið fram á, að hún hafi mis-
heppnast. Marshallhjálpin hefir
þegar stutt verulega að aukinni
endurreisn í hlutaðeigandi lönd-
um og vaxandi vonir eru bundnar !
við hana. Hin neikvæða barátta
kommúnistaflokkanna þar gegn
henni hefir aðeins orðið til þess
að spilla fyrir þeim.
Hin einbeitta afstaða Banda- i
manna í Berlínardeilunni hefir þó
senniiega valdið Rússum enn meiri
vonbrigðum. Þcir munu hafa gert
sér fyllstu vor.fr um, að samgöngu ;
bannið myndi nægia til þess að
brjóta niður þrek Berlínarbúa og '
hrekja Eandr.menn frá Berlín. Loft
brúin hefir sannað Rússum miklu j
meiri einbeittni Bandamanna en
þeir reiknuðu með og þó munu úr- j
slit bæjarstjórnakosninganna í Ber j
iín í vetur hafa kómið Rússum j
enn meira á óvænt. Þau sýndu, að
Berlínarbúar höfðu síður en svo
bugast.
Niðurstaðan er í stuttu máli sú,
að stefna Rússa hefir gersamlega
misheppnast í Evrópu. Þeir gerðu
sér vonir um að ofríki og verk-
íallsbarátta kommúnista í Vestur-
Evrópu myndi geta brotið niður
lýðræðisskipulagið þar og skapað
upplausn, sem ryddi auknum yfir-
ráðum Rússa braut, án þess að til
styrjaldar þyrfti að koma. Þessar
fyrirætlanir hafa alveg misheppn-
ast. Kommúnisminn er allsstaðar
í afturför og á undanhaldi í Vestur
Evrópu, eins og úrslit ýmsra kosn-
inga á síðasta ári bera glögg merki
um. Hinar kommúnistísku lepp-
stjórnir í Austur-Evrópu riða á
völtum fótum, því að óánægjan í
löndum þeirra fer hvarvetna vax-
andi. Rússum er því nauðsynlegt
að geta með ejnum eða öðrum
hætti breytt um stefnu eða vinnu
brögð í Evrópu, því að annars
bíða leppflokka þeirra þar ekki
annað en nýir ósigrar og undan-
hald.
Beina kommúnistar aðal-
sókn sinni til Asíu?
Rússar gætu að vísu haldið ó-
breyttri stefnu áfram, ef þeir ætl-
Moloíoff
uðu að láta koma til styrjaldar.
Þeir, sem bezt þekkja til, telja
Rússa hinsvegar fjarri því að æskja
styrjaldar í náinni framtíð. Mark-
mið þeirra sé að færa yfirráð sín
sem mest út, án styrjaldar, og
Þrjár leiðir eða
lirun
I áramótagrein Hermanns
Jónassonar er bent á, að f jór-
ar leiðir séu hugsanlegar til
að koma framleiðslunni á
réttan kjöl. Ein er sú, að
sleppa öHu lausu og láta til-
viljun ráða því, hver afleið-
ingin verður. Önnur er sú, að
leggja á hækkandi tolla og
skatta til niðurgreiðslna og
verðuppbóta. Þriðja leiðin er
gehgislækkun. Fjórða leiðin
er allsherjar niðurfærsia á.
kaupgjaldi, afurðaverði, hvers
konar þjónusíu, skuldum og
sparifé.
Fyrstu leiðinni munu flest-
ir andvígir, því að henni fylg
ir svo mikil áhætta. Samt get
ur svo farið vegna ósamkomu
lags og tillitsleysis flokka og
stétta, að þjóðin neyðist til
þess að fara hana að lokum
Hinsvegar munu fáir verða
til þess að mæla með slíkri
uppgjöf enn sem komið er.
. Þá er það um hinar þrjár
þeir hafa fylgt undanfanð, væri leiðirn sem er að velja.
þeir hafi talið að sú stefna, sem
álitlegasta leiðin að því marki.
Þær vonir hafa nú brugðist. Þess
vegna sé það nú áhugamál ýmsra
forustumanna þeirra að fá tæki-
færi til þess að geta skipt um
stcfnu og starfshætti í Evrópu,
án þess að það verði of áberandi
að um undanhald og ósigur sé
að ræða.
I Alþýðublaðinu hefir verið
sVýrt frá því, að Sjálfstæðis-
flokkurinn muni hallast að
gengislækkun, Framsóknar-
flokkurinn að niðurfærslu, en
Alþýðuflokkurinn hafi ráðið
því, að tolla- og skattaleiðin
var farin. Það hefir jafn-
framt talið hana hagstæðasta
Það er álit kunnugra, að þeir fy»r/lnænning.
forráðamenn Rússa, sem þannig
hugsa, telji jafnframt skynsam.
Það rétta í málinu er, að
allar þessar leiðir fela í sér
legt, að Rússar beini aðalútþennslu kjaraskerðingu fyrir almenn
sókn sinni í aðra átt. Mótstaðan , in£ °S er mjög erfitt að gera
í Vestur-Evrópu sé of Öfiug Og því. sér Þess grein, hvort veru-
sé réttara að beina sókninni að, le&«r nrnnur er á þessum leið
þeim stöðum, þar sem minna við- , um 1 Því sambandi. Það mun
nám sé fyrir. Það starfsvið, sem cl- ekki fjarri lagi að á-
þessir menn hafa einkum í huga, ^kta, að söluskatturinn svari
er Asía. Þeir telji, að ekki skipti, tjl 10% gengislækkunar. All-
aðeins miklu máli að treysta að- jir samanburðir og útreikning
stöðuna í Kína og tryggja Rússum, ar> sem eru gerðir í þessum
fylgi kommúnista þar, heldur þurfi | efnum, eru meira og minna
að leggja aukna áherzlu á hina j villandi, enda talsvert mis-
kommúnistísku starfsemi í Burma, i munandi, hvernig hver að-
á Malakkaskaga, í Indónesíu og! ferð snertir hvern einstakl-
Indlandi. í öllum þessum löndum j ing. Það eina, sem er hægt
og raunar víðar 1 Evrópu hafi að fullyrða, er það, að allar
kommúnistar mikla möguleika til þessar leiðir fela í sér kjara-
að koma ár sinni vel fyrir borð. ( skerðingu og skiptir sennilega
Fátækt og fáfræði almennings í ekki verulegu máli fyrir al-
þessum löndum sé kommúnisman- ; menning, hver leiðin er farin.
um hinn ákjósanlegasti jarðvegur. ( Verðbólgan, sem fyrrv. stjórn
Þessir forráðamenn Rússa telja , hefir skapað, er slík, að ekki
það raunar ekkert undanhald, þótt verður ráðin bót á henni án
og velja milli verzlana.
Tregða heildsalablaðanna í
þeim efnum er í beinni mót-
sögn við það, sem þau segja
sj álf.
Væri það hins vegar svo,
að sumir heildsalarnir vissu
það, að frelsi og sjálfsákvörð
unarréttur fólksins myndi
binda enda á stórgróða
þeirra, eþ eðfnj.egt að þ'eir
vilji halda sem lengst í for-
réttindi sín. En þá er líka
því meiri ástæða fyrir fólkið,
að varpa af sér okinu.
Hvernig, sem á þetta allt
er litið, eru dýrtíðarlögin
nýju knýjandi ástæða fyrir
yfirvöld landsins, að gefa fólk
inu frjáisræði til að laga
verzlunarmálin og velja sér
sjálft haganlegasta fyrir-
komulag í þeim efnum.
Sérstaklega ættu hin nýju
dýrtíðarlög þó að vera ríkis-
stjórninni aukin hvatning til
að vinna að endurbótum á
verzluninni, þar sem hún hef
3r gefið þjóðinni ákveðin lof
orð um það í stefnuyfirlýs-
ingu sinni, en er ekki farin
að fullnægja þeim enn. Það
má ekki lengur tefja það. að
stjórnin efni þessi fyrirheit
sín, þótt heildsalarnir hóti
að skera á líftaug hennar.
Flokkur þeirra myndi fá að
gjalda þess hjá þjóðinni, ef
hann yrði þannig uppvís að
því að meta meira hag ein-
stakra heildsala en almenn-
ings.
dregið sé úr sókninni í Vestur-
Evrópu, a. m. k. í bili, ef þeim mun
meira kapp sé lagt á hana, þar
sem möguleikarnir til árangurs eru
taldir betri.
í ijósi allra þessara staðreynda,
er það engan veginn ótrúlegt, að
ýmsir forráðamanna Rússa æski
samninga við Bandaríkjamenn, er
geri þeim mögulegt að haga svo
undanhaldi kommúnista í Vestur-
Evrópu, að ekki sé um augljósan
ósigur að ræða. Miklar líkur benda
einnig til þess, að athygli og áhugi
Rússa muni í vaxandi mæli bein-
est frá Evrópu til Asíu næstu árin.
M.s. „Lingestroora”
fermir í Hull 10. þ. m.
Einarsson, Zoega
& Co. H.f.
Hafnarhúsinu.
Símar 6697 og 7797.
Húniiil Tímitu
kjaraskerðingar í einii eða
öðru formi.
Af ýmsum er reynt að
halda því fram, að niður-
færsluleiðin feli í sér mesta
kjaraskerðingu. Þetta er
blekking, sem stafar af því,
að menn reikna ekki dæmið
til fulls. Hjá launþegum
myndi t. d. koma á móti kaup
niðurfærslunni hliðstæð nið-
urfærsla á innlendum vörum,
álagningar- og tollalækkun á
erlendum vörum og lækkun
á húsaleigu, vöxtum og af-
borgunum. Kaupgetan myndi
ekki skerðast, nema að því
leyti, sem snerti innkaups-
verð erlendra vara.NiffurfærsI
an myndi því ekki hafa verri
áhrif fyrir launþega en t. d.
gengislækkun. Og auðvelt er
að sýna fram á, að tolla- og
skattaleiðin, sem nú er far-
in, sé svipuð fyrir launþega
og gengislækkun.
Þar sem lítill eða enginn
munur er á þessum leiðum,
hvað kjaraskerðingu snertir,
verður að velja á milli þeirra
vegna annarra ásíæðna.
Gengislækkun hefir þann
kost, að liún ev auðveldust í
(Framhald á 6. slðuj.