Tíminn - 27.02.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, sunnudaginn 27. febrúar 1949
45. blað
Raunasaga og kvíðaefni
í því steypiregni gulls og
gnægða er yfirokkurstreymdi
á stríðsárunum, var sem
þorri þjóðarinnar yrði grip-
inn þeirri trú, að með striðs-
; gróðanum hefði okkur fallið
i skaut það Nílasfljót, er á
öllum tímum skolaði á land
upp ótakmörkuðum hópum
feitra og fallegra kúa, sem
færðu bjargræði og hagsæld
i bú alinna og óborinna.
í falsljóma þessarar trúar
sleppti þjóðin öllu jafnvægi
í fjármálalegri hugsun og at-
höfnum og varð gripin svo
taumlausri hneigð til eyðslu
og munaðar, að ségja má að
æði hafi líkzt.
Á flestum eða öllum svið-
um þjóðlífsins, meðal allra
stétta hófst sú stefna að eyða,
kaupa og lifa svo hátt sem
iiugur hneigðist þráði og fram
ast bauð. Aukin velsæld, meiri
peningar, meira af öllu því
er „lúxus“ er kallað varð
(;kjörorð þjóðarinnar og í
. krafti þess kjörorðs var kröfu
og eyðsludansinn stíginn
kringum hinar feitu kýr, svo
niengi og svo látlaust, sem færi
,,,,8'aíst.
. En hinar feitu kýr Egypt-
- anna voru aldrei nema sjö,
og urðu ekki langlífar, og
;£ins fór um þær íslenzku.
í miðjum algleymisfögnuði
gúlldansins vöknuðum við
' einn góðan veðurdag við þann
ömurlega veruleika, að hið
glæsta Nílafljót stríðsgróð-
• ans var þorrnaö, allar hinar
j' feitu kýr uppétnar og dökk
i; %ký gjaldeyris- og fjárhags-
:;örðugleika sigu með vaxandi
hraða yfir fjármálahiminn
þjóðarinnar. Og þær köldu
átaðreyndir, sem við nú stönd
L. úm frammi fyrir, fáum miss-
erum eftir að meiri gróðaár
hafa yfir okkur gengið, en
• hokkur hinna bjartsýnustu
meðal allra bjartsýnna hafði
látið sig dreyma um, eru þær:
i að nú búum við við svo þröng
án gjaldeyrisskort, að
skammta verður brýnustu
nauösynjar til fæðis og klæða
svo knappt, að vart getur við
unarndi talizt, í mörgum til-
fellum; að atvinnumálum
okkar er svo komið, að báðir
aðalatvinnuvegir þj óðarinn-
ar landbúnaður og sjávarút-
vegur eru ár frá ári reknir
með miljóna ábyrgðum ríkis-
sjóðs, og um þann síðar-
nefnda, sjávarútveginn er
svo farið, að við borð lá, að
útgerðarflotinn stöðvaðist nú
fyrir yfirstandandi vertíð.
Og í þriðja lagi blasa þær
staðreyndir við í fjármálum
þess opinbera, að þar fara
árleg útgjöld vaxandi í milj-
ónatali, svo ríkissjóöi er
meira en um megn að standa
undir, og skuldir aulcast með
hverju ári.
Og yfir öllu þessu ástandi
hangir svo fallöxi dýrtíðar og
verðbólgu,sem æ meir ogmeir
beinir sinni hvassbrýndu egg
að því að mola verðgildi hins
íslenzka gjaldmiðils og
höggva á líftaugar alls fjár-
mála- og atvinnulífs.
Slíkt er ástandið 1 þjóðlífi
okkar nú, aðeins tæpum
fimm árum eftir að við höf-
um tekið í eigin hendur
stjórn allra okkar mála og
stofnaö hér sjálfstætt ríki,
sem við hyggjumst að varð-
• veita frjálst og fullvalda um
ókomin ár og aldir. Það á-
Éftli* Knúí PorsteinssoM
stand er ekki bjart og sann-
arlega dekkra en efni stóðu
til, og þurfti að vera. Það er
þungbær staðreynd og dapuí
vitnisburður um fjármála-
hæfi okkar, að við skulum nú,
að nýafstöðnu mesta gróða-
tímabili í sögu þjóðarinnar, í|
fáu eða engu.standa betur að
I vígi en matgar þær þjóðir,
er á sama tíma fórnuðu í ógn '
ir og eyðileggingu styrjaldar- |
innar mannslífum, fjármun- '
um og menningartækjum. \
Slíkt hlýtur lengi að verða1
kaldur dómur yfir þeirri kyn-
I slóð, er ráðum réði hér um j
I það bil er við höfum lýðveldis
I göngu okkar. En ekki sízt verð
, úr þessi dómur þungur vegna
l þess, að þó flestir virðist nú
vera búnir að sjá í hvert ó-
efni hefir stefnt verið undan
farið, sýnist sem þorra þjóð-
arinnar og leiðtoga hennar,
skorti samt hug og þegnskap
til að taka þeim tökum á nú-
verandi ástandi sem óumflýj
anleg eru, og lífsafkoma þjóð
arinnar krefur.
Þrátt fyrir það þó í ýms-
um tilfellum hafi verið réynt
upp á síðkastið að færa til
heilbrigðara horfs, er þó enn
víða látið sitja í sama horf-
inu. Enn er hlaðið upp nýju
og nýju skriffinnskubákni,
með fjölda fokdýrra starfs-
manna og eyðsla ríkisins á
þann hátt aukin frá ári til
árs. Enn eru verzlunarmálin
rekin á þeim grundvelli að
fjöldi nauðsynlegustu vöru-
tegunda er lítt eöa ekki fáan-
legur í frjálsum viðskiptum,
meðan kauphéðnar fjárplógs
mennsku okra með þær sömu
vörur á svörtum markaöi.
Og síðast, en ekki sízt, enn
er stærsta vandamál þjóðar-
innar dýrtíðar og verðbólgu
farganið, látið halda áfram
að grafa ræturnar undan heil
brigðri fjármálaþróun og
steypa atvinnu og framleiðslu
lífi öllu í öngþveiti. Ár frá
ári er allri okkar framleiðslu-
starfsemi til lands og sjávar
keyptur gálgafrestur, með
nýjum verðbótum og ábyrgð-
um, sem kosta ríkiö miljóna
útgjöld og alla þegna þjóð-
félagsins síaukna tolla og
skatta, í stað þess að ganga
með ákveðnu og markvissu
þori að því að ráða niðurlög-
um dýrtíðardraugsins, sem
vakinn var upp á árum gull-
dansins kringum feitu kýrn-
ar, og sem fyrr en varir hlýtur
að eyðileggja hér alla fram-
leiðslu útflutningsverðmæta
verði honum öllu lengri líf-
daga auöið.
Þetta eru þau bláköldu
sannindi, sem við verðum aö
horfast í augu við, og sem okk
ur ber að játa, hversu þungt
sem það kann að vera fyrir
marga. Og það verðum við að
gera vegna þess, að hér er á
ferðinni e. t. v. stærsta örygg-
is- og sjálfstæðismál okkar í
framtíðinni. Við höfum á tím
um auðfengins gróða og mik-
illa möguleika til að búa okk-
ur fjárhagslegt öryggi og
safna sjóðum til mögru ár-
anna látiö munaðarsj úkt fyr-
irhyggjuleysi leiða okkur til
óhófs og spilltrar fjármála-
stefnu og á þann hátt látið
tækifæri, sem aldrei koma
aftur ganga okkur úr
greipum. í stað þess að nota
auðlindir gróðaáranna til að
koma atvinnu- og fjárhags-
kerfi okkar á traustan grund
völl, höfum við hleypt af stað
þeirri hóflausu eyðslu og verð
þenslu er nú ógnar fjárhags-
legu sjálfstæði ríkisins.
Og verði enn um hríð að
meiru eða minna leyti stefnt
í sömu átt, en ekki tekið al-
gerlega fyrir kverkar fjár-
málaöngþveiti því, sem nú er
í komið, gæti svo farið að
skemmra en óska,ð er, yrði til
algerlega fjárhagslegs ósjálf-
stæðis okkar unga lýðríkis.
En frá fj árhagshruni hefir
oft orðið hjá mörgum þjóðum,
og þá ekki sízt smáþjóðum
eins og okkur, með fáa mögu-
leiga, skömm leið til póli-
tísks ósjálfstæðis. Þess vegna
verða nú allir þeir, sem þjóð-
arhagsmuni vilja ofar hags-
munum einstaklinga eða
stétta, að sameinast í baráttu
fyrir því að leysa þjóðina úr
viðjum þess fjárhagslega öng
þveitis, sem nú ríkir, kveða
niður þá verðbólgu, verzlunar
óreiðu og eyðslustefnu er um
skeið hefir svæft okkur
Þyrnirósarsvefni og skapa
hér það ástand fjár-
mála- og atvinnulífs er beri
fram til sigurs merki frelsis
okkar og sjálfstæðrar menn-
ingar.
Eins og nú er komið hlýtur
sú barátta að kosta fórnir,
sem að vísu var hægt að losna
við, en án þeirra fórna verð-
ur ekki héðan af hægt að
snúa til heilbrigðs horfs.
Upp á síðkastið hafa byrjað
hér miklar umræður um það,
hvort við eigum eða eigum
ekki að gerast aðilar að hern-
aðarbandalagi til að vernda
öryggi okkar og sjálfstæði.
Um það mál skal ekki rætt
að sinni, en án þess að gera
að óathuguðu máli lítið eða
tortryggilegt úr slíku, skal
það þó sagt, að bæði er. að
fyrir smáþjóð, eins og okkur,
getur slíkt bandalag haft
ýmsar varhugaverðar hliðar,
og auk þess hefir reynsla síð-
ustu styrjaldar sýnt að ekki
megna ávalt víggirðingar,
flugvellir og hervélar að verja
frelsi og sjálfstæði. •—
Og fyrir vopnlausa og hern-
aðarlega máttvana smáþjóð,
sem okkur hefir áreiðanlega
eigi minnst að segja, að við
sýnum það í verki, að við vilj
um af fórnfúsum alhug
vernda okkar innra sjálf-
stæði, þ. e. sjálfstæði heil-
brigðar menningar, fjárhags-
og atvinnulífs.
Svo lengi, sem sjálfstæð
hugsun verður ekki öll í
dróma lögð á þessari marg-
hrjáðu jörð, mun slík frels-
isþrá verða eigi minna metin
á þingum þjóða, en bryndrek
ar og sprengjuflugvélar.
En þá frelsisþrá verðum við
íslendingar sjálfir að þroska
meðal okkar og sýna að við
séum menn til að verja og
vernda í orðum og athöfn-
um.
Það frelsi verður ekki varið
með brynjuðum herskörum,
hvort sem þeir kæmu austan
af hinum víðfeðmu Volgu-
sléttum eða vestan undan
hlíðum Klettafjalla.
'Uthreitií limam
„Og alltaf snjóaSi," segir í sög-
unni. Eitthvað svipaö finnst nú
mörgum að megi segja í Reykja-
vxk. Svo mikið er víst, að það er
mikill minni hluti Reykvíkinga,
sem lifað hefir annan eins snjóa-
vetur í Uorg sinni. Að vísu hafa
komið aðrir eiixs skaflar og nú eru,
en hitt muna þeir ekki, að svona
lengi hafi haldizt stöðugar snjó-
komur að heita má. Gamlir menn
og fróðir segja, að það muni ekki
hafa verið síðan 1920.
Þetta mun eiga næstum eingöngu
við Reykjavík og næstu sveitirnar.
Annars staðar á landinu mun ekki
vera neitt óvenjulegt vetrarríki, og
enginn skal halda, að það sé neinn
snjóþungi á götum borgarinnar, þó
að óvenjulegur sé. ísfirðingum og
Siglfirðingum myndi ekki þykja
þetta annað, en lítilfjörlegt föl og
lítillar frásagnar vert. En það er
jafn óvenjulegt og sérstætt fyrir
því.
Eina smásögu úr þinginu má ég
til með að segja. Þegar menn voru
þar að ræöa um hinn sögufræga
stað, Kaldaðarnes, ljsti Hannibál
Valdimarsson því yfir, að hann
hefði á tímabili haldið að ekki
væri allt sem hreinast í sambandi
við búferlaflutning Jörundar Bryn
jólfssonar, en af ræðum Gísla Jóns
sonar hefði hann sannfærzt um, að
ekkert væri vítavert í þvi sambandi.
Vék hann þá að því, að málið
hefði byrjaö með hvislingum fyrir
ári síðan og væri pólitískt rógs-
mál aðeins.
Eftir að Hannibal hafði sagt
þetta, talaði Jónas Jónsson og tók
svo til orða, að aðstoðarþingmaður
Norður-ísfirðinga væri að reyna að
borga Framsóknaratkvæðin, sem
hefðu fieytt honum inn á þing.
Hannibal svaraði því til, að þar
hefði komið hljóð úr horni því,
sem málið byrjaði fyrst í, þegar það
var hvíslingamál og færi vel á, að
það sneri til upphafs síns. En vel
mætti kal’a sig aöstoðarþingmann
Norður-ísfirðinga, því að víst vildi
hann veita þeim aðstoð til góðra
mála. Hitt færi líka vel, að afsláttar
þingmaður Suður-Þingeyinga
reyndi að borga íhaldinu í landinu
þau atkvæði, sem veittu honum
þingsæti, enda væri þar sjón sögu
ríkari.
Svona tala þeir stundum sér og
öðrum til gamans í þinginu. Og víst
höfðu allir sem heyrðu gaman af
nafnbótinni „afsláttarþingmaður"
því að „hærri og lægri hlóu dátt.“
Sennilega hefir þeim fundizt, að
það væri ekki eintómt gaman, en ís
lendingum lætur hvað bezt sú gam
ansemi, er þeir finna alvöru að
baki og lasta þá oft ekki, þó að
broddur felist í fyndninni, og hann
jafnvel nokkuð hvass. Hitt á líka
vel við skaplyndi íslendinga, að sá,
sem ræðst á annan, af litlu tilefni
eða með slæmum málstað, fái þær
viðtökur, að hann hrökkvi sneypt-
ur heim.
Svo minni ég aðeins á það, að
nú er föstuinngangurinn, sjö vikna
fasta byrjar í dag, en það vita
flestir því að bolludagur, sprengi-
kvöld og öskudagur eru alltaf í
fyrstu viku föstunnar. Svo byrjar
sæluvikan réttri viku eftir öskudag
inn og það er gamalla manna mál,
að það tíðarfar, sem gerir upp úr
henni muni haldast til næstu sælu-
viku, en hún byrjar í vikunni eftir
Hvítasunnuna, í þetta sinn d. júní,
því að allar sæluvikur byrja á mið-
vikudegi. — Það er þvi kannske
óhætt að vona, að tíðin batni nú
upp úr sæluvikunni eða nánar til-
tekið um miðja næstu viku.
Starkaðus gamli
li
FÖTIN
frá
■ Höfum venjulega mikið af
karlmannafötum úr sterkum
íslenzkum efnum.
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS