Tíminn - 21.05.1949, Qupperneq 3

109. blað
TÍMINN, laugardaginn 21. mai 1949.
3
§
2• *♦♦♦♦♦*♦-
/ slendin.gaþætÍLr
Dánarminning: Elísabsí Eggertsdóítir
húsfreyja í Kotkvammi
Nýlega er látin Elisabet j
Eggertsdóttir í Kothvammi í j
Vestur-HúnavatnsSýslu, fyrr-
um húsfreyja þar. Hún var
fædd í Helguhvammi 9. des.
1870, dóttir hjónanna Mar-
grétar Halldórsdóttur og
Eggerts Helgasonar, sem lengi
bjuggu þar. Eggert, faðir Elisa
betar, var merkismaður, á-
hugasamur um gagnlegar nýj
ungar og brautryðj andi á ýms
um sviðum, en jafnframt fast
heldinn á fornar .dyggðir.
Hann fékkst allmikið viö
barnafræðslu og var orðlagð-
ur fyrir kennarahæfileika.
Söngmaður var hann góður
og söngfróður og hafa niðjar
hans tekið aö erfðum hæfi-
leika á því sviði, t. d. var Elísa
bet dóttir hans mjög söng-
hneigð.
Árið 1896 giptist Elísabet
frænda sínum Tryggva
Bjarnasyni. Voru þau bræðra
börn. Systkini Tryggva voru
mörg og fóru þau öll til Vest-
urheims. Þangaö fóru foreldr-
ar hans einnig á efri árum.
En Tryggvi varð eftir i átt-
högunum. Hann fór til náms
í Flensborgarskóla og út-
skrifaöist þaöan árið 1895, þá
26 ára gamall. Hann var mjög
knamái dreifbýíisins
Efíir Braga Steing'rímsson
Vegurin
austur
Fjölfarnasti vegurinn á ís-
Ohug slær að monnum, þeg virða fyrir sér hvernig búsetu landi iiggur yfir Hellisheiði,
ar fréttist um læknaleysi í lækna í sveit er farið nú á ölfusið' og Flóann Um hann
sveitum. Læknaleysi er fram- tímum. Nú er þægileg búskap aka ibuar þriggja sýslna öll-
faraleysi og menningarleysi, araðstaöa fyrir lækna i sveit um hlutum að sér bæði os
því fólk í.sveitum á að sætta talin aukaatriði. ÞaÖ eru fra
sig við aö flytjast aftur í tíma byggðir nýir og dýrir lækna- 12 þusund ibúar þessara
lækningakáks og skottulækn bústaðir með þægindum, en héraða eiga um enga aðra
inga . við það raskast samræmið ieig ag velja, hvorki heim né
Þetta vill sveitafólk ekki, milli kostnaðar við búsetuna ag heiman ______ Auk þess fara
því heilbrigðismálin eru mál og launakjara læknisins. Þá tu„ir búsunda íslenzkra
alvarlegs eðlis, sem nú á tím- er afleitt, ef alla aðstöðu
um veröur að veita fyllstu at- vantar til þess að standast
manna og erlendra þessa
sömu þjóðleið.
hygli. Stjórnleysi má aldrei aukinn kostnað og kemúr þá Hvernig er svo þessi þarfi
ríkja í heilbrigðismálum og í ljós að búskaparmöguleikar vegU9
þegar lækna vantar í ,sveitirn fyrir lækninn eru ekki auka- { Frómt frá sagt: Oftar vond
ar þá er ekki hægt að verja atriði. Það er mikill kostnað- ' ur en gggur Qft afleitur.
það ástand. ur, sem fylgir því að búa í _ oftast leiðinlegur. ___Þee-
Því skyldi ekki vera hægt sveit án þess að hafa búskap. ar bezt jætur hvorki vondur
að útvega lækna í sveitirnar? Af slíkri aðstöðu leiðir að ne gógur Aðeins örsjaldan
Það hef-ir þó oft tekizt aö út- eyðsla kemur á eyðslu ofan kemur það fyrir að þessi veg
vega presta og jafnvel kenn- og ráödeildarsemi þekkist ur er gvo. gléttur alla leig
ara þangað. Stendur það í ekki lengur. Áhrif rándýrrar austur um pjörsá að ekki sé
sambandi við betri kjör búsetu og óhægrar aðstöðu mi’b-ii nnrUpn- rm’in nð nka
lækna í bæjum en í sveitum? fyrir lækni í sveit, verða mik- ' ^nn -
lengi hjá þeim hjónum. Hún Munu þá ekki raunverulegar ið meiri í sambandi við dýrtíð, hvpa pi- hn?i vpiriur
mh Oft voíu þaTnehi'híú °rSakÍ1' læknaleysis 1 sveitum í landinu og aukin útgjöld fyr þessum ósköpum? _ Er van-
og •gamlií'fölk, sem Lki áttí sTTmSn Li^em flZTn^nM' ’rækt að bera 1 V6ginn?
ar nthvarf var 0g ovioeigancu sparnaour sveit, sem llytur í njjan bu- ( Eiginlega ekki. — Það er
heimih beirra ’ V6gna ranSs mats á erfiöleik- stað verður því var við margs að visu oft borið j hann vont
linna _ bar um °8 stalti lækna 1 sveit? , konar erfiðleika. 10g ónýtt efni. Og alla jafr.a
---- | Til þess að leggja frekari á- 0f sjaldan og of mikið í einu.
í sveit, eru afkomumöguleik herzlu á þær staðreyndir, sem — í stað þess að dreifa þunnu
ar lækna mun lakari en ann- ^ýst hefir verið, er rétt að iegi þrisvar eða oftar á ári.
og öllum var vel tekið og veitt1 arra lækna. Duglegur læknir homa með dæmi frá héraðs- | — yfir allan veginn, liða
annars staðar
líka á
Kothvammshjóna. — Þar
var einnig mjög gestkvæmt,
m. a. vegna þess að margir
áttu erindi við húsbóndann,
ur bezti beini. Búskapur
þeirra stóð' á traustum grunni,
allt bar þar vott um reglu-
semi, bæði utan bæjar og inn
an, og heimilisbragur allur
!í Reykjavík hefir aðstöðu til lækni nokkrum, því með töl- stundum langir timar, án
þess, að vinna fyrir tvöföld- úm ei hægt að skýra nákvæm þess að i sé borið', þar sem.
um embættislaunum læknis í ar h'á en með orðum. | þess er þörf. En því næst er
sveit. Þessi mismunur stafar Dæmi: Læknir býr í nýjum dyngt í þann sama veg þre-
vel gefinn og mikill starfsmaö var svo góður að til fyrirmynd
ur, og reyndist sérstaklega ar var_ við fráfall húsmóður-
farsæll í öllum störfum. Þau ínnar vakna því góðar minn-
Tryggvi og Elisabet höfu bú- j ingar um heimili þeirra hjóna
skap í Kothvammi árið 1896 j hugum margra, sem þar áttu
og bjuggu þar til ársins 1928,
en Tryggvi andaöist þá um
löngum góðu aö mæta.
Elísabet var heilsutæp um
sumarið. Þegar þau byrjuöu eitt skeib æfinnar en fékk
búskap í Kothvammi var þar | nokkra bót meina sinna svo
fremur kostarýrt býli, túniðjað telja matti að hún væri
htið og byggingar lélegar. En • vig sæmilega heilsu á siðari
Tryggvi gerði þar verulegar arum. Eftir aö hún varð ekkja
umbætur, sléttaö'i og stækkaði | dvaldist hún hjá börnum sín
tuniö og reisti hús yfir fólk og i um> sem oll vildu njóta návist
földum skammti — sem illa.
treðst og illfær veröur yfir-
ferðar, oft um langan tíma.
En það er vanrækt að hef!a
veginn hæfilega þétt!
Annars gæti hann oftast
verið allgóður.
Þegar nýþiðnaður vegur er
heflaður í þurrkatíð, nýtur
fénað, svo að þar var snoturt
býli við fráfall hans.
Hjónin í Kothvammi, Elísa-
bet og Tryggvi, eignuðust 9
börn. Þau misstu tvo drengi
kornunga og ein dóttir þeirra,
Margrét, lézt uppkomin. En
þessi sex börn þeirra eru á
lífi:
Sigurósk, húsfreyja í Skarði
á Vatnsnesi, Eggert Bj.arni, á
Almenningi á Vatnsnesi. Ólaf
ur, bóndi í Kothvammi. Helgi
kennari í Reykjavík. Helga og
Auðbjörg, á Hlébergi í Garöa
hreppi
Það var að sjálfsögðu ærið
starf fyrir þau hj ónin að ann-
af því, að í bæjum eru læknis bústað, sem ríkiö á. Embætt-
störfin mnfangsmeiri og þar islaun hans eru kr. 28.800.00.
er ekki um að ræða tímafrek Búseta hans kostar árlega kr.
ferðalög. 12.305.04 (húsal. kr. 2745.50,
Aukatekjur læknis í snjó- upphitun á læknisbústað kr.
þungum sveitahéruðum eru 0222.00, rafmagn til ljósa og
mikið minni og í öfugu hlut- su®u kr- 3337.34).
falli við erfiði og áhættu. ! Ab'rir óhjákvæmilegir kostn
Eigi efnahagslegur og aðarliðir: kr. 11.884.00 (skatt-
menningarlegur jöfnuður ar kr- 4232.00, lífeyrissjóðs- , þess þannig nokkra daga, að
ríkja milli lækna í sveit og SJald kr. 1152.00, flutnings- j lítiö eða ekki ber á holum —■
lælma í stærri bæjum, þá kostnaður á varningi úr kaup þá er mikilsvert að heflað sé
verður aðstaða læknis í sveit stað kr. 500.00, símkostnaður að nýju, áður en holur graf-
að vera sérstaklega góö og kr. 500.00, bóka- og áhalda- ast aftur, og síðan jafnt og
embættislaunin að vera há. kaup kr. 500.00, húshjálp kr. þétt eftir þörfum.
Það er misskilningur að halda 5000.00). j Veginn austur yfir Ölíusá,
að langskólagengnir menn Afgangur af laununum kr. ’ þarf aö hefla jafnt og þétt
auövelt að gera henni til hæf ^ taki þvi meg þökkum að eyöa 4610,96. | —- þegar hann er þiður —-
is, því að hún var svo skapi _ beztu starfsárum sinum í Læknir þessi verður að { ekki sjaldnar en annan hvem
farin að hún tók meö æðru-J sveit og þurfa þd, efnahags- kaupa mjólk og aðra búsaf-, dag — þaðan og austur að
leysi og jafnlyndi öllu sem að : lega ag hjakka \ sama urði á Reykjavíkurverið, 1 lít Þverá, þarf að hefla a. m. k,
höndum bar í lífinu, var altaf | farinu svo arum skiptir. Erf- er af mjólk kostar kr. 1,80 og tvisvar sinnum í viku.
ánægð með sitt hlutskipti og iSig hefir ekki fælt iækna 1 kg. smjör 30 kr. s. s. f.. Og j Væri þessi regla tekin upp
þakklát öllum, sem á ein- burt ur sveitununh heldur þetta stafar af því að tún er — og ekki vanrækt, ynnist
hvern hátt greiddu götu henn bafa þag verið rýrir lífsaf- ekki til og þvi síður beitiland margt í einu: Heflunin yrðí.
r-r... p ' ' ............hægt verlt hjá því sem ann-
ars er, og heflarnir þyldu
hálfu lengri notkun.
Végúrinn yrði, að öðru
jöfnu, ósarhbærilegur við það,
sem við höfum að undah-
(Framhald á 6. síðu).
ar hennar og gera henni lífið
sem ánægjulegast. Og þaö var
ar. Hún var sérstaklega grand komumöguleikar. handa gripum og óleyfilegt er
vör í orðum og athöfnum, tal- j Einu sinni var buskapur i að byggja fjós nærri læknis-
aöi ekki styggðaryrði eða sveit mikilvægur þáttur lækn setrinu. Fjós má byggja langt
hnjóðsyrði í annara garð en . f sveit til biarpar t,að frá húsinu, en þá verða líka
fundvís á málsbætur ef T'íefÍiíegTeSilíÍgt að búa íjösverkin erfið á vetrum.
Þegar búskaparmöguleik-
var
hernu fannst áeinhvern hall- ! f sveit an buskapar> jarðnæö.
aö i orðum. Hun var truuö .g & hlunninda> sem
buskaninn unnpidií0nAa°ltreyS n ?U,búskapur veitir. Heyvinnan
p,st buskapmn og uppeldi Guðs í þessum heimi og oðr 1
svo margra barna, en þar við 1 um.
bættist það, að snemma hlóð Jarðarför
ust á Tryggva trúnaðarstörf
fyrir sveit og sýslu. Hann
var hreppstjóri í Kirkju-
hvammshreppi í um það bil
20 ár, einnig sýslunefndarmað
ur og hreppsnefndaroddviti.
Hann vann einnig mikið fyrir
samvinnufélagsskapinn í
sýslúnni, átti sæti i stjórn
Kaupfélags Vestur-Húnvetn-
inga frá stofnun þess árið
1909 og var forrhaður þess
síðustu árin sem hann lifði.
Fleiri trúnaðarstörf voru hon
um falin. Húnvetningar kusu
hann á þing árið 1911 og sat
hann á Alþingi árin 1912 og
1913 en bauð sig ekki fram
aftur.
Elísabetar sál.
fór fram 19. þ. m. að Kirkju-
hvammi. Sk. G.
Fasteignasöiu-
miðstöðin
Lækjargötu 10B. Sími 6530.
Annast sölu fastelgna,
skipa, bifreiða o. fl. Enn-
fremur aHs konar trygging-
ar. svo sem brunatryggingar,
innbús-, líftryggingar o. fl. í
umboði Jóns Finnbogasonar
Heimilið í Kothvammi varjhjá Sjóvátryggingarfélagi ís-
oftast allfjölmennt. Systir. lands h.f. Viðtalstími alla
á sumrin er snar þáttur
sveitalífsins bæði fyrir unga
og gamla.
Þægileg búskaparaðstaða
hefir líklega valdið því að
læknar gátu unaö vel hag sín
um í sveitum. Samt er vitað
að læknar í sveit þurftu fyrr
á tímum að sætta sig við léleg
húsakynni. Oft hriplak á
læknasetrunum og það var
jafnvel hætt við að húsin
íykju í vondum veðrum. All-
an varning þurfti að flytja
heim í hlað á klakk og í
skammdeginu korri kuldinn
og myrkrið. Þá þurftu menn
að sýsla við lampa og léleg
ljósatæki.
Hvers vegna var á þessum
(Framhald á 7. síöu)
LítiS bók en fræg
Hún heitir: „Skeyti til Gar-
cia“. Upphaflega er þetta
blaðagrein, en visast ein
frægasta blaðagrein, sem
skrifuö hefir verið. Það oft
hefir hún verið endurprentuð,
og víða um iönd.
Mun það hal a verið um 1910,
að Guðm. Jóhannesson for-
stjóri þýddi þessa frægu
grein og gaf út í bókarformi.
Til eru menn, sem lásu hana
þá, og hefir orðið oftar hugs-
að til hennar en flestra bóka
annara, sem þeir hafa lesið.
Nú er þessi litla en fræga
tímum hægt að fá lækna til { bók komin út í annari útgáfu,
þess að búa í sveit? Þá var einkar snoturri.
Elísabetar, Sigurósk að nafni,
dugnaðarkona til vinnu, var
mjög þægilegt fyrir lækna að
virka daga kl. 10—5, aðra 1 búa í kaupstöðum.
Og einhvernvegínn er þaö
svo, að ekki er síður þörf fyrir
tíma eftlr samkomulagí.
Menn þurfa yfirleitt að | boðskap hennar nú en áður,
nú, þegar öldin virðist sér-
hlífnari en góðu hófi gegnir,
en jafnframt kröfuhörð ti
annars fremur en sjálfs sín.
í rauninni eru til aðeins
þrenns konar menn. Þeir sen..'
koma skeyti til Garcia, og
hinir, sem ekki herða sig aff
því eða _eru þess ekki um-
komnir.
Lítilli þjóð, í haröbýlu landi,
sem hætt hefir á að ætia sér
aö verða einfær, frjáls og fují-
valda, henni veitti ekki af aff
stórt hlutfall borgaranna,
kæmu skeytinu á leiðarenþaí
Þess vegna mætti boðskap-
ur þessarar litlu en víðfrægu.
bókar helzt ekki fara frain-
hjá nokkru ungmenni —•
nokkrum manni! G.M.