Tíminn - 04.08.1949, Qupperneq 3

161. blað.
TÍMINN, fimmtudaginn 4. ágúst 1949
3
/ slendln.galDættir
Hundrað ára: Guðriður Sigurðardóttir
frá Bryggjum
í dag er Guðríður Sigurðar- I 3. Guðbjörg, gift kona í
dóttir að Hávaðarkoti í! Vestmannaeyjum, 62. ára.
Þykkvabæ, í Rangárþingi, 100 Þannig er í fæstum orðum
ára gömul. • sögð saga konunnar, sem er
Það er um langan farinn hundrað ára í dag. Og saga
veg aö líta hjá þeim, sem hennar er ekki einungis orðin
slíku aldurstakmarki hefir j óvenjulega löng. Ilún er um
náð. Það liggur við að okkur,' leið bæði hugnæm og inni-
sem erum á miðjum aldri og haldsrík þrátt fyrir margvís-
þar fyrir neðan, sundli við ' lega baráttu og raunir. Guð-
það, að hugsa til slíkrar ald- | ríður hefir ávallt sómt sér
urshæðar. Og farni vegurinn j vel í bændastétt sem hjú,
verður hér þó enn lengri, þeg ; húsfreyja og móðir. Úr 100
ar þess er gætt að Guðriðurjára sögu hennar á lífið vissu-
hefir á margan hátt verið j lega margs að minnast og
reynslukona á sinni löngu æfi. margt að þakka. Starfshneygð
Þar á meðal að mestu blind j Guðríðar, þrek, og atorka öll,
síðasta áratuginn og heyrna- hefir verið með fádæmum og
dauf nokkru lengur.
Guðríður er fædd áð Eystri-
Geldingalæk á Rangárvöllum
4. ágúst, árið 1849. Foreldr-
ar hennar voru: Sigurður
Magnússon og Guðríður Jóns-
dóttir, efnasnauð hjón, er
áttu fyrir 5 börnum að sjá.
Háðu þau sínar þungu bú-
mannsraunir að Eystri-Geld-
ingalæk, á hinum hörðu ár-
um um og eftir miðja 19. öld.
Fór og svo — eins og oft vildi
verða í þá daga — að búi var
brugðið sökurn fátæktar, og
börnin hurfu í ýmsar áttir.
13. ára gömul fluttist Guð-
Staðsetning sements-
ver
ksmiðj
unnar
Frásögn Jóhannesar Bjarnasonar, verkfræðings
Nýlega var birt hér í blaöinu frétt um niðurstöður af
skýrslu um störf sementsverksmiðjunefndar. Ýms blaða-
skrif hafa átt sér stað um það, hvar myndi hentugast að
staðsetja verksmiðjuna og eru ekki allir sammála um það.
Mun almenningi virðast margt óljóst í því sambandi og
hefur blaðið því s^jiið sér til Jóhannesar Bjarnasonar, verk-
fræðings, er átti sæti í nefnd þessari og spurt um álit hans
á því hvar sementsverksmiðjan yrði bezt staðsett. Fer
svar hans því hér á eftir:
Fram til skamms tíma var því að hún liggur um 200 m.
eigi vitað um skeljasand, sem frá höfninni, en mjór rani
nothæfur væri til sements- tengir lóðina við hana. Auk
framleiðslu, annarsstaðar en þess yrði að flytja burtu
það alveg fram á síðustu ár.
Starfið var henni lífið, og
lifíð starfið, á meðan tök voru
til —• og jafnvel enn lengur. j
Og verk hennar voru yfirleitt j
þannig unnin, að þau falla
undir það, sem geymist frem
ur en gleymist. Ætla ég að
enn í dag eigi ýmsir nokkrar
minjar tóvinnu hennar, sem
var frábær að gerð og gæð-
um.
Guðríður hefir ávallt átt
rík ítök í þeim, sem með
henni hafa lifað stundir og
störf. Drenglyndi hennar, vin
festa og tryggð, löðuðu að
ríður þá með eldri systur henni bæði menn og málleys-
sinni, Guðrúnu alla leið suð- ,ingja. Hún hefir og ætíð bor-
ur á Miðnes, og átti þar dvöl iö í brjósti ríka trú á lífið,
um þriggja ára skeið. Þaðan bæði þessa heims og annars.
hvarf hún svo aftur austur ; Þessvegna hefir glaðlyndi og
l til átthaganna. Því að taug- I léttlyndi einkennt dagfar
in var ávalít römm, er tengdi hennar og ekki vikið frá
hana héraðinu og fólkinu, er, henni, þótt á móti hafi blás-
hún hafði átt hjá fyrstu 'ið- Jafnvel síðustu dimmu og
stundirnar og léttustu sporin.! daufu árin hafa ekki svift
Um þær mundir dvaldi húnjhana þeirri miklu gjöf. Þótt
9 ár sem hjú að Eystri-Kirkju sjón, heyrn, og fótavist sé nú
bæ, hjá Gunnari hreppstjóia! úti getur hún enn — að sögn
og Ingigerði konu hans, merk (— brosað, þegar létt orð vin-
um hjónum og mætum. Það- anna ná til heila hennar. Og
an réðist hún, 27. ára gömul,' enn fylgist hún með störfum
til Ásmundar prófasts í Odda ! vinanna heima — og umhverf
og vann á hinu umsvifamikla inu yfirleitt — betur en við
búi hans í 4 ár. Þar vann hún j getum gjört okkur fulla grein
með og kynntist ungum og fyrii'-
á Vestfjörðum. Var þá aöal-
lega gert ráð fyrir, að verk-
smiöjan yrði annaðhvort á
Patreksfirði eða Önundar-
firði. Nú var það auðséu hverj
ir ókostir það voru að reisa
sementsverksmiðju þetta
iangt írá aðal markaðssvæð-
björgunarstöðina, sem þar er
jog byggja all-dýra bryggju,
hvort sem það yrði kostað af
j verksmiðjunni eða Reykja-
, víkurhöfn. Þrátt fyrir það
yrði mjög þröngt fyrir stór
skip að athafna sig þar.
Að öðru leyti en bryggju-
unum. Hóf neíndin flj ótlega | gjörð ætti stofnkostnaðurinn
í samráði við atvinnumála- að vera mjög svipaður á báð-
ráðherra leit að nothæfum um stöðum. Þó má geta þess,
skeljasandi •við strendur Faxa ag einum fleiri flutning§-
ílóa. I vetur, er við höfðum; pramma þyrfti fyrir Örfiris-
fundið nothæfan skeljasand eyjarverksmiöju, vegna meiri
á nokkrum stöðum við strend ; sandflutninga eins og sýnt
ur i'ióans, og einkum eftir að mun fram á hér á eftir. Slíka
við höfðum farið út á Svið pramma hefur nefndin áætl-
eftir bendingum, sem við að { skýrsiu sinni á kr. 400
fengum frá Sigurði Símonar-| þús. hvern Sé nú gjört Táð
syni á Akranesi, og fundið fyrjr að rafmagnsverð, hafn-
þar mikáð magn af nærri 1 argjöid og vatnsskattur yrði sementverksmiðja á Akranesi
,—-----------------» kaupi sérstakan pramma til
sað annast flutninga á sem-
enti til Reykjavíkur má segja
að stofnkostnaður verksmiðju
á Akranesi og í Örfirisey verði
nágrenni Reykjavíkur t. d.
við Elliðaárvog. Þaðan yrði
sementið afgreitt á Reykja-
víkurmarkaðinn, Reykjanes-
skaga og Suðurlandsundir-
lendið. Stofnkostnaðaraukn-
ing, sem af þessu hlytisÞ yrði
mjög óveruleg, því að sem-
entsgeymslur þessar yrðu
annars hvort eð er að vera á
verksmiðj ustaðnum. Sement-
ið yrði flutt í prömmum ■ af
svipaðri gerð og notaðir yrðu
til sandflutninga, og myndi
einn prammi af þeirri stærð
nægja. Þessir flutningar ættu
ekki að verða kostnaðarsam-
ari en sandflutningarnir: Sam
kvæmt þvi ætti flutnmgs-
kostnaðurinn ekki að vera
yfir kr. 7.00 pr. tonn af sem-
enti. Sé gjört ráð fyrir áð
þannig yrðu flutt um 45.000
tonn árlega yrði kostnaður-
inn af þeim flutningi kr. 3.15
þús. á ári. Fyrir aðra hluta
landsins en þá, er þegar hafa
verið nefndir skiptir ekki
máli á hvorum staðnum vérk
smiðjan verður staðsett, því
þangað yrði sementið flutt
sjóleiðis. Munar engu hvört
sementið er tekið í skip á
Akranesi eða í Reykjavík.
Ef gjört er ráð fyrir að
Sé nú gjört ráð fyrir, að
slíkur dreifingarkostnaður
sementsins verði tekinn með
röskum manni, ættuðum úr
Þykkvabænum, Birni Tyrí
Eg veit að þeir hugir koma
víðsvegar að, og þá ekki síst
ingssyni að nafni. Felldu þau ,úr Austur-Landeyjum, þar
hugi saman, gengu að eigast ’sem hún hafði fest svo djúp-
og hófu búskap í Oddhól,! ar rætur með 54 ára dvöl. Eg
einni af leigujörðum prófasts trúi því líka, að þeir hugir
ins. Bendir það skírt á ítökin,
er þau hjón áttu í prófasti
muni ná til hennar, þrátt
fyrir ellihrumleikann, því að
og forsjá hans. Dvöl þeirra í kærleikurinn þarf ekki við
Oddhól varð þó aðeins eitt
ár. Þá fluttust þau að Bryggj-
um í Austur-Landeyjum,
sjónar eða máls.
Minningin um Guðriði, sem
sóknarbarn mitt í 10 ár, er
sennilega vegna sjávarnytja rnér bæði hugstæð og heið.
þeirrar jarðar, fiskjar og reka, Eg á að þakka margar ánægju
sem þá var margfallt meira legar stundir, sem ég naut
virði en nú er raun á orðin. á heimili hennar og í návist
Þar bjuggn þau síðan við hennar. Eg finn það líka best
mikla atorku og vaxandi efna og skil á þessum mikla af-
hag um 40 ára skeið. Alls mælisdegi hennar, hversu
áttu þau dvöl saman á Bryggj margt og mikið það er, sem
um í 54 ár eða uns Björn bar ! samferðamennirnir eiga við
þar beinin vorið 1934. Þá, úana að virða og um hana
fylgdi Guðríður syni sínum | að muna. Minningarnar, sem
og tengdadóttur, Tyrfingi og!vakna í dag, segja líka bæði
Sesselju Guðmundsdóttur, mér og öðrum, að Guðríður
frá Bryggjum að Hávaðarkoti muni, — að loknu sínu mikla
í Þykkvabæ. Þar hefir hún 1 dagsverki — fjöldanum fær-
notiö ástúðar og umhyggju ari um að mæta lokaprófinu,
hreinum skeljasandi, varð aht jafnhatt a báðum stöð
nefndin öll sammála um að um þa ættt reksturskostnað-
hagkvæmast yrði að stað- urmn hha að Vera sá sami,
setja verksmiðjuna við sunn- ’ að öðru leyti en því; sem nem
anverðan Faxaflóa, t. d. á ur fhitningskostnaði á rúm-
Akranesi eða í Reykjavík, sem ^ þús tonnum af sándi úinn sami, enda kosti annar
liggja bezt við til að hagnýta á ári til verksmiðjunnar. | a<5ili en sementsverksmiðj -
skeljasandinn. lEins og skyrt er frá f skýrsiu an bryggjugjörð við Örfiris-
Var þá greinilegt að verk-; sementsverksmiðjúriefndar- |ey- Eðlilegast mætti telja að
smiðja staðsett við sunnan- innar mniheldur basalt-sand sementið frá verksmiðjunni
verðan Faxaflóa myndi spara urinn’; sem notaður yrði í ■yrði selt við sama verði á öll-
4—5 milj. krónur árlega í sementið a Akranesi um um aðai höfnum á landinu.
flutningskostnað, miðað við þriðjUng af skel, og auk þess
verksmiðju á Vestfjörðum. iiggur Sandurinn alveg við
Einnig aö hún myndi fram- ^ verksmiðjustæðið. Á Akranesi (
leiöa sementið minnst kr. Sparast þvi fiutningur á 11,4 í reksturskostnað verksmiðj-
20,00 pr. tonn ódýrara og nota þús tonnum af skeljasandi junnar, þá bætist við reksturs-
minnst kr. 15,00 pr. tonn frá gviöi og 22,8 þús. tonnum kostnað Akranesverksmiðj -
minna af erlendum gjaldeyri af basaltsandi eða leir árlega|ar kr. 315 þús. vegna sements
heldur en Vestfjarðarverk-1 en hvorttveggja verður að!flutninga til Reykjavikur. Að
smiðja. Þá virtist það og mögu gj0ra ráð fyrir að þurfi að|framan var sýnt fram á, að
legt, að framleiða sement í fiytja að verksmiðju i Örfiris ! reksturskostnaður verksmiðju
verksmiöju viö FaxaSlóa'fyrir ey, x skýrslu sinni hefur nefnd í Örfirisey væri a. m. k. 183
verö, sem næmi um helming in áætiað að fiutningskostn- ! þús. kr. hærri en reksturs-
af því sem innflutt sement aður á skeljasandi frá Sviði (kostnaður verksmiðju á Akra
er nú selt á í landinu. | yrði kr 7 qo pr. tonn og á ' nesi, þegar enginn dreifingar
Má tvímælalaust segja að basaltsandi kr. 4.50 pr. tonn. | kostnaður er talinn með. Mis
sementsverksmiðj an yrði best Reksturkcstnaður verksmiðju munurinn á þessum tveim töl
sett annað hvort á Akranesi í Örfirisey yrði því a. m. k.lum er 132 þús. kr. Örfiriseyj-
183 þús. kr. hærri á ári, en arverksmiðjunni í vil, eða kr.
verksmiðju á Akranesi, og j 1,75 pr. tonn af sementi, og
framleiðsluverð sements þá er þá ekki tekiö tillit til þeSs,
hærra um kr. 2.50 pr. tonn.1 að nokkur aukakostnáður
Auk þess mun reksturskostn-| yrði í Örfirisey vegna efffð-
eða í Reykjavík. Kemur það
fram í skýrslu þeirri, er nefnd
in skilaði er við lukum störf-
um okkar.
Vegna þess, að mínum af-
skiptum af máli þessu er nú|aður verksmiðju í Örfirisey
að ljúka, vil ég gjarna um
leið og ég skil við það nota
þetta tækifæri til þess að
gjöra nokkra grein fyrir mínu
áliti á því, hvor þessara staða
sé hentugri fyrir sementsverk
smiðjuna. Þá ákvörðun verð-
ur fljótlega að taka. En þar
kemur margt til greina.
verða lítiö eitt hærri en verk
smiðju á Akranesi vegna erf
iðari afstöðu til hafnar.
Verði verksmiðja reist á
Akranesi má gera ráð fyrir,
að sementinu verði dreift það
an með bifreiðum um megin
hluta vesturlands allt frá
hluta af Kjósarsýslu og norð-
þeirra ágætu hjóna æ síðan.
Börn áttu þau Guðríður og
sem skáldið orðar þannig:
„Hvað vannst þá drottins ver
A Akranesi er hægt að fá ur í Skagafjarðarsýslu.
Björn þrjú að tölu, þróttmik- öld til þarfa? þess verður þú
il og mannvæn, er öll lifa. spurður um sólarlag“.
Eru þau: Guð blessi þér daginn, Guð-
1. Stefán, útvegsbóndi í Uður, störfin þin öll, ævi-
Vestmannaeyjum, 71 árs.
2. Tyrfingur, bóndi og odd-
viti að Hávaðarlcoti í Þykkva
bæ, 61 árs.
kvöldið þitt langa, — og síð-
ast en ekki sízt — komuna
heim héðan.
Jón Skagan.
hentuga lóð á einum bezta
staö við höfnina. Við Reykja-
i víkurhöfn er vart um hent-
juga lóð að ræða, nema ef
1 vera skyldi í Örfirisey. Ör-
I firisey má því telja hent-
,ugustu hugsanlegu lóð við
Reykjavík. Þó er sú lóð alls
‘ekki sambærileg við lóð þá,
] er stendur til boða á Akranesi
Hinsvegar mun verða hag-
kvæmast að flytja sementið
öpakkað frá Akranesi til
Reykjavíkur í þar til gjöröum
pramma. Yrði sementinu dælt
um borð i hann með þrýsti-
lofti, og hann affermdur með
sama hætti. Nokkur hluti
nauðsynlegrar sements-
geymslu yrði þá byggður í
ari afstöðu til hafnar. Þá er
eftir aö taka tillit til þéss,
að fyrir mikinn hluta af Vest-
ur- og Norðurlandi yrði dreif
ingarkostnaður allmiklu
hærri frá verksmiðju í 'Ör-
firisey en frá verksmiðju á
Akranesi. Gjörum ráð fyrir
að á þessum hluta Vestur-
og Norðurlands sé árlega not
uð um 5000 tonn af sementi,
sem ekki ætti að vera of hátt
áætlað. Fyrir þennan lánds-
hluta verður sementið dýr-
ara, sem munar þvi að sækja
það til Reykjavíkur i stað
Akraness, þ. e. að flytja það
vegalengd, sem svarar véga-
lengdinni milli Reykjavíkur
og Akraness. Með núverandi
(Framhald á 7. siSu)