Tíminn - 04.08.1949, Síða 5

161. blaff.
TÍMINN, fimmtudaginn 4, ágúst 1949
5
Fhnmtud. 4. úgúst
ERLENT YFIRLIT:
Verölagið í
Blygðanaríeysi
Bjarni Benediktsson utan-
ríkismálaráffherra flutti ræffu
í ríkisútvarpið á hátíffisdegi
verzlunarmanna. Hann gerð-
ist þar mikiil talsmaður
frjálsrar verzlunar. Hann lýsti
því alveg réttilega, að verzlun-
in yrði bezt og liagkvsemusí,
þegar neytendurnir gætu ver
ið alveg sjálfráðir og heil-
brigð samkeppni skapaðist því
milli verzlana.
Bjarni lét síðan liggja orð
að því, án þess þó að segja
það berum orðum, að hann og
hans flokkur vildu tafaríaust
afnema höftin og gefa verzl-
unina alveg frjáisa, svo að ó-
hindruð samkeppni gæti skap
ast hér á ný.
En eimi galli var á þessari
yfirlýsingu Bjarna. Hann
benti ekki á nein raunhæf úr- 1 þýgingu um það, hvort verðfall-
V<sy'ðímg kíi»kkny fmr nii h&ldur uftur ot§
vmilr mn siöðufileika þessa kafsi eglæðst
Eftirlit það, sem hér fer á eft-
ir, birtist í danska blaðinu „Ber-
lingske A£tenavis“ 19. f. m. Síð-
an sú grein birtist, hafa litlar
breytingar orðið i verðlagsmál-
unum vestra, og trúin á að verð-
lagið lialdist nokkurn veginn
stöðugt hefir því heldur styrkst.
Jafnframt hefir það dregið úr
þeim ótta, a'3 kreppa sé á næstu
grösum í Bandaríkjunum.
Hefst svo frásögn hins danska
’ciaðs:
Hvarvetna í heiminum hafa
menn fylgst með verðlagsbreyt-
ingunum á bandaríska vöru-
markaðinum af hinni mestu at-
hygli. Eftir verðhækkunina
fyrstu dagana í júlí, hafa
menn litið svo á, að breytingar
þær, er orðið hafa á verðlaginu
síðastliðnar vikur, hafi úrslita
K I
ræði, sern gerðu það fram-
kvæmanlegt að gefa verziun-
ina tafarlaust frjálsa.
Allir munu sj á, aö verzlunin
verður ekki gefin frjáls að
óbreyttu ástandi í fjármálum
þjóðarinnar, nema með stór-
feldri söfnun verzlunarskulda
erlendis. Þjóð, sem þekkir
jafnvel skuldaklafana og ís-
lendingar, hlýtur ógjarnan að
vilja að stefna sér og sjálf
stæði sínu i slíka hættu. Þá
gæti hún á skammri stundu
skapað sér og afkomendum
sínum margfalt verri og þung
bærari höft en bau, sem hún
býr við í dag, þótt ill séu.
Fyrsta sporið til að gefa
verzlunina frjálsa er að skapa
nýtt fjármálaástand, sem
tryggir jafnvægi rnilli útflutn
ingsins og innflutningsins. —
Fyrr en það hefir verið gert,
er ekki íorsvaranlegt að gefa
innflutninginn frjálsan.
En það vantaði alveg í ræðu
Bjarna Benediktssonar og það
vantar alltaf í allar ræður
Sj álfstæðismanna urn þessi
mál, hvernig þeir ætla að
skapa það fjármálaástand,
sem gerir það fært og fram-
kvæmanlegt að gefa verzlun-
ina frjálsa.
Meðan svo er ástatt, verður
ekki annað hægt en að
stimpla alit þeirra tal um
frjálsa verzlun fyllsta skrum
og hræsni.
Skrípaleikur Sjálfstæðis-
manna í þessum efnum er þó
ið muni halda áfram allt til ára-
móta, eða hvort verðlagið muni
verða stöðugra síðari árshelm-
ing þ. á. Sé þetta rétt má vænta
þess, að verölag í Bandaríkjun-
um verði nú stöðugra og-mark-
■ aðir betri en lengi hefir verið,
þar eð vöruvísitala Moodys hefir
haldiö áfram að hækka.
Verðfall það, er hófst í Banda-
ríkjunum á s.l. ári, hefir á fyrstu
sex mánuðum þessa árs, haft í
för með sér stöouga lækkun á
vöruvísitölu Moodys. í árslok
1943 var hún 395, og í júní s.l.
var hún orðin 332. Fram til
þessa hafa flestir verið þeirrar
skoðunar, að verðfallið myndi
halda áfram. Útlit var fyrir
geysimikla uppskeru og sömu-
leiðis, að iðnaðarframleiðslan
myndi halda áfram að minnka,
svo að eðlilegt var, að menn
væntu þess aö verðfallið héldi
áfram á síðari árshelming þ. á.
En þessi skoöun manna breytt
ist. Þegar í júlíbyrjun sýndi vöru
vísitala Moodys verðhækkun. —
Þann 11. júlí var hún orðin 337.
Það voru svo þýðingarmikil at-
riði, er lágu til grundvallar þess-
ari verðhækkun, að menn tóku
að gera sér vonir um, að henni
myndi halda áfram. Þessar von-
ir hafa eflst s.l. viku, er vísital-
an hækkaði upp í 341.
Vonir sínar á því, að verðlagið
verði stöðugra, byggja menn á
því, að horfurnar um haustmark
aðina hafa tekið stórbreytingum.
Það er ekki lengur neitt útlit
fyrir, að mikil uppskera muni
hafa geysilegt verðfall í för með
sér.
S.l. viku hækkaði verð á hveiti
talsvert. Ástæðan er sú, að und-
anfarnar vikur hafa verið mikl-
ir þurrkar i Bandaríkjunum svo
-að uppskeran verður ekki eins
mikil og búizt hafði verið við
Verð á baðmull tók einnig að
hækka. Menn höfðu haldið, að
baðmullaruppskeran í ár myndi
verða ennþá meiri en í fyrra.
En vegna óhagstæðs veðurs verð
ur uppskeran sennilega ekki
meira en 15 milljónir balla, í
stað 17 milljóna, eins og búizt
hafði verið við. Það er mjög
svipað og vav í fyrra.
Annað er það, sem glætt hefir
vonir manna um stöðugra verð-
lag, og það eru málmarnir —
einkum blý, kopar og zink. —
Vegna þess, hve veröfallið var
mikið fyrstu mánuði ársins,
minnkaði framleiðslan á málm-
um þessum. En s.l. vikur hefir
verð á kopar og blýi hækkað all-
verulega, vegna aukinnar eftir-
spurnar þess opinbela á málm-
um þessum til hergagnafram-
leiðslunnar, og einnig hefir eft-
irspurnin aukizt frá einkafyrir-
tækjum. Verð á kopar og blýi
hefir nú hækkað upp í nær 18
og 14 cent. Verð á zinki hefir
E. Nourse
aðalráðgjafi Trumans í verðlags-
og dýrtíðarmálum.
enn ekki hækkað, sennilega
vegna þess, að það hefir ekki
verið keypt til hergagnafram-
leiðslunnar.
t
Það þarf vissulega blygðun-
arleysi til þess hjá Sjálfstæð-
ismanni að koma síðan fram
á hátíðisdegi verzlunarmanna
og látast vera talsmaður
frjálsrar verzlunar, eins og
gerði á
Bjarni Benediktsson
mánudaginn var.
Betra tekur þó ekki við, þeg
ar litið er á framkvæmd haft-
anna, þar sem Sjálfstæðis-
menn ráða mestu. Þeim hefir
miklu meiri en þetta, því að , verið beitt þannig til þess að
þeir bera einmitt öllum frem- j tryggja vissum heildsölum
ur ábyrgð á því ástandi, sem innflutninginn, að ekkert til-
gert hefir höftin óhjákvæmi- lit er tekið til þess, hvar neyt-
leg. Þeir hafa haft fjármála- endurnir vilja verzla, eða
stjórnina á hendi seinustu 10 hvaða kjör verzlanirnar bjóöa.
árin og haidið þannig á mál-
um, að stríðsgróðinn hefir all-
ur eyðst og stöðugt hefir skap-
ast aukið ósamræmi milli út-
flutningsgetunnar og vöru-
eftirspurnarinnar. Síhækk-
andi framleiðslukostnaður
hefir lamað útflutningsfram-
leiðsluna og þannig
þetta ósamræmi. Enn
Sjálfstæðisflokkurinn á þess-
ari sömu braut, því að í vor
knúði hann fram nýja kaup-
hækkunaröldu, þar sem for-
Verzlunin er einokuð og klafa
bundin, því að hagur gömlu
heildsalanna er metinn meira
en hagur almennings.
Meðan Sjláfstæðismenn
framkvæma höftin þannig,
galar svo annar ráðherra
þeirra í útvarpið frjálsri verzl
aukið- un lof og dýrð! Geta menn
er þó hugsað sér meiri hræsni.
| Það er líka víst, að Sjálf-
stæðisflokkurinn ætlar sér
ekki að afnema höftin, þótt
hann láti nú svo til að villa á
sprakkar hans höfnuðu þeirri sér heimildir. Engir hafa meiri
kröfu verkalýðsfélaganna, að hag af þeim en aðalgæðingar
dregið yroi úr dýrtíðinni á hans. Þess vegna lætur hann
kostnað braskaranna. Þannig það líka ógert, að benda á
var hlutur útflutningsfram- j nokkur raunhæf ráð til að
leiðslunnar enn þrengdur og losna við þau. Honum finnst
dregið úr möguleikunum til það ekki ómaksins vert, þ\?i
að gefa verzlunina frjálsa. |að hann ætlar sér að halda í
þau eftir kosningar, þótt
hann láti svona fyrir þær.
Höftin verða ekki afnumin,
nema með þeim úrræðum,
sem Framsóknarmenn hafa
bent á, þ. e. að gera fyrst
ítrustu ráðstafanir til að
draga úr dýrtíðinni, envi'áðast
síðan í almenna niðurfærslu
eða gengislækkun til að bæta
hag útflutningsframleiðslunn
ar. Þannig myndi skapast
jafnvægi melli útflutnings
ins og innflutningsins, því að
útflutningurinn myndi þá
örfast, en heldur draga úr inn
flutningnum. Hins vegar hlýt-
ur það alltaf að taka sinn
tíma að þetta jafnvægi náist
og á meðan verðum við að búa
við höft. En þau er hægt að
gera miklu frjálslegri en nú.
Með þeim aðferðum, sem
Framsóknarmenn hafa bent
á, er hægt að tryggja frelsi
neytenda og heilbrigða sam-
keppni, þótt hafa verði höft
um stund.
Þessi lausn, sem Framsókn-
armenn benda á, er eina leið-
in til að losna við höftin. Það
ætti að vera auðvelt fyrir
menn að velja á milli hennar
og þess, sem Sjálfstæðismenn
bjóða upp á, en það eru hræsn
isfullar glamursræður, sem
eru fluttar meðan þjóðin er
að sökkva fyrir tilverknað
þéirra dýpra og dýpra í fen
haftafargansins.
Einnig hefir orðið vart vax-
andi eftirspurnar eftir ull á
bandaríska markaðinum. Fram-
leiðsla hins bandaríska vefnað-
ariðnaðar hefir nú aukizt á ný,
vegna vaxandi eftirspurnar eftir
vefnaðarvörum. „Verkfalli" því,
sem neytendur hafa verið í und-
anfarið, virðist nú lokið. Verð-
lag á ull hefir því hækkað tals-
vert. Það var hátt fyrir, þar eð
eftirspurnin hefir verið meiri en
framboðið.
Þá virðist einnig verð á kakói,
kaffi og sykri fara hækkandi.
Framboð á vörum þessum hefir
verið mjög takmarkað, saman-
borið við eftirspurnina. Verð á
kakói hafði lækkað mjög frá því
sem áður var, þar eð fólki þótti
það svo dýrt, að það hætti að
kaupa það. Nú hefir verðið hins
vegar hækkað á ný, þar eð eft-
irspurnin hefir aukizt. Vegna
hinnar vaxandi eftirspurnar eft
ir þessum vörutegundum, virðist
eðlilegást að draga þær ályktan-
(Framhald á 6. síðuj.
Raddir nábúanna
Forustugreinin í Mbl. er
samin af Ólafi Thors eða eftir j
fyrirmælum hans. Þar segir
m. a. í tilefni af því, að hér í
blaðinu var minnst á ræðu, er
Ólafur flutti nýlega á Akur-
eyri:
„Fyrir Sjálfstæðismenn er
þetta mjög ánægjulegt. Þeir
treysta formanni sínum bezt
allra manna sökum víðsýni
hans, frjálslyndis og dreng-
skapar. Meðal þeirra og þjóð-
innar í heild er hann vinsæl-
astur allra núlifandi stjórn-
málamanna.....
Þetta vita Tímamenn. Þess
vegna reyna þeir með ölium
hugsanlegum ráðum að rægja
þenna mann öllum öðrum
fremur. Við hann eru þeir
hræddari en alla aðra og
hræðslan birtist í ósanninda-
og blekkingavaðli Tímans.
Þeir vita það þessir vesælu
menn, að fyrir Ólafi Thors
hafa þeir farið mestar hrak-
farir fyrr og síðar í umræð-
um og ritdeilum og þó mest í
pólitískum verkum.“
Ólafur er svo sem ekki lítið
hrifinn af sjálfum sér. Hon-
um er það ekki heldur ofgott,
því að eitthvað verður hanri
að gleðja sig við í hinni póli-
tizku gröf sinni. En ætli
það sé nú ekki nóg fyrir hann
að segja, að Sjálfstæðismenn
treysti honum vegna „viðsýni
og frjálslyndi,“ en sleppa
„drengskapnum“ úr upptaln-
ingunni?
Á víðavangi
Einar Olgeirsson heldur á-
fram skrifum sínum um stór-
iðju, er byggist á hagnýt-
ingu vatnsorkunnar. Vissu-
lega er þar um eitt stærsta
málefni þjóffarinnar aff ræða.
Hins vegar ferst E. O. illa að
leggja þar orð í belg, því aff
meffan hann sat í Fjárhags-
ráði og vann að ráðstöfun
stórgróðans, mundi hann ekk
ert eftir þessum málum. Öll-
um - stórgróðanum var því
eytt, án þess aff einum eyri
væri varið til þeirrar stóriðju,
sem E. O. skrifar nú mest
um.
Slíkum manni er þaff vissu-
Iega tilgangslaust aff ætla nú
aff fara látast vera einhver
sérstakur talsmaffur stóriðj-
unnar.
★
. .Einar Olgeirsson ætti t. d.
aff rifja upp sögu áburðar-
verksmiðjumálsins meðan
hann sat í nýbyggingarráði.
Þegar stjórn Ólafs Thors og
kommúnista kom til valda lá
fyrir þinginu frumvarp um
byggingu áburffarverksmiffju.
Eftir skrifum E. O. nú, ætti
aff mega ætla, aff hann hefði
reynt að betruinbæta það og
hraða framgangi málsins. En
því var nú ekki aldeilis aff
heilsa. E. O. hjálpaði íhald-
inu til aff stinga áburffarverk
smiðjumálinu undir stól og
síffan sá þaff ekki dagsins
Ijós ailan þann tíma, sem Ól-
afur og kommúnistar sátu í
ríkisstjórninni.
Slíkur var áhuginn á þessu
sviði stóriffjunnar. Það er svo
sem von, effa hitt þó heldur,
aff E. O. þykist nú geta tal-
að borginmannlega í Þjóff-
viljanum.
★
Affalfréttin á forsíðu Þjóff-
viljans í gær, var útvarps-
fregn frá Moskvu þess efn-
is, aff haldin hefði veriff fund
ur í borginni Sverdlovsk í
Uralfjöllum og þar samþykkt
bróðurleg kveðja til verka-
manna í Birmingham og Co-
ventny. Frásögn þessi var
undir þrídálka stórleðraðri
fyrirsögn. Affrar aðalfréttirn-
ar á forsíffunni voru þessar:
Marshallféð uppurið, Krepp-
an skelfir auðvaldið og Negra
morði afstýrt, (en það átti
vitanlega að gerast í U. S. A.)
Annars er þaff ekkert nýtt,
að forsíffur Þjóffviljans líti
þannig út. Blaðið er vissulega
á „línunni" síðan Einar kom
heim frá Prag.
★
Mbl. segir í gær frá embætt
istöku forsetans og birtir
ræðu þá, sem forsetinn flutti
við þaff tækifæri. í sama blaði
fjallar svo forustugreinin um
„vinsælasta stjórnmálamann
landsins“! Margur kynni að
haída, að Mbl. ætti þar viff
forsetann, er tvívegis hefir
hlotið kosningu gagnsóknar-
laust. En það er nú síffur en
svo, að Mbl. gefi honum þenn
an sæmdartitil. Sá „vinsæl-
asti“ er — getið þið nú —-
Ólafur Thórs!
★
, Mbl. skýrir frá því aff
Árni Eylands hafi verið á-
kveffinn efsti maður á lista
Sjálfstæðisflokksins í Norður-
Múlasýslu í næstu þingkosn-
ingum. Sveinn Jónsson á Eg-
ilsstöðum hafi neitað meff
öllu aff vera áfram í efsta
sætinu. Það myndi Árni hafa
gert líka, ef hann væri eins
kunnugur í sýslúrini og
, Sveinn.. Það hefði bjargaff
honum frá því aff fara í slóff
IValtýs Stefánssonar.