Tíminn - 26.08.1949, Blaðsíða 5

178- blað
TÍMINN, föstudaginn 26. ágúst 1949
5
Föstudagur 26. tíejúst
Þögn Þjóðviljans
um Titodeiluna
Dag eftir dag hafa fregnirn
ar af orðsendingum þeim,:
sem ganga nú milli stjórna
Sovétríkjanna og Júgóslavíu,
verið aðalfréttaefni heims-
blaðanna. Flest bendir til!
þess, að brátt muni draga til
stærri tíðinda í þessum efn-
um. Framkoma Rússa við
Júgóslava er og ný sönnun
um yfirgang þeirra og drotn-
unargirni.
Það hefir áreiðanlega ekki
farið framhjá íslenzkum'
ERLENT YFIRLIT:
Erfifleikar Gottwalds
„Tlae Tiiiies44 segia* ffrá vaxaaadi efiaalaags-
legiiEit ei'ffiðleikaam í Tékkóslóvakíu.
blaðalesendum, að eitt hér-
lendra dagblaða, Þjóðvilj-'
inn, hefir algerlega þagað um 1
þessa atburði. Hann hefir {
ekki enn birt um þá eitt ein- !
asta orð. Raunverulega væri!
honum þó allra blaða skyldn
ast að rekja orsakir þessarar
deilu og skýra hana fyr-ir les-
endum sínum, þar sem hún
er háð af erlendum skoðana-
bræðrum hans.
Fyrir Þjóðviljann ætti
þetta líka að vera kærkomið
tilefni, þar sem hann gæti
hér afsannað þann áburð, að
flokkur hans væri undirlægja
Rússa, ef sá áburður væri
rangur. Öll eðlileg rök mæla
nefnilega með því, að forustu
menn Sosialistaflokksins hér
lýstu samúð sinni með Tito,
ef það væri sosialisminn
einn, sem þeir bæru fyrir
brjósti. í löndunum austan
járntjaldsins er framkvæmd
sosialismans hvergi eins
langt og vel á veg kominn og
í Júgóslavíu, enda er Tito
ekki ákærður í því sambandi.
Fyrir hitt er hann ákærður
að vera ekki nógu þénugur
valdhöfunum í Kreml í heims
valdatafli þeirra. Það sem
þessvegna ræður því, hvort
sosialistar eru með eða móti
Tito er það eitt, hvort þeir
meta meira sosialismann eða
þj ónustuna við rússnesku
valdhafana.
Þögn Þjóðviljans um Tito-
deiluna verður við nánari at-
hugun ekki skilin á aðra leið
en þá, að forustumenn Sosial
istaflokksins setji þjónustuna
við Rússa ofar sosialisman-
um. Að öðrum kosti hefðu
þeir gripið þetta tilvalda tæki
færi til að sýna hið gagn-
stæða á þann hátt að taka
afstöðu með Tito. Þögnina
velja þeir vegna þess, að þeir
vita, að það er óvinsælt — og
þá ekki síst fyrir kosningar
— að láta það sjást, að þjón-
ustan við Rússa sé þeim æðri
en sosialisminn. Þeir þora
ekki að láta fylgi sitt við
Moskvustefnuna sjást berlega
og hafa því valið sér þann
kost að þegja.
Fyrir þá, sem hafa glæpst
til fylgis við forsprakka Sosial
istaflokksins í þeirri trú, að
aðalstefna þeirra væri að
vinna að framkvæmd sosial-
isma og breyttum stjórnar-
háttum á íslandi, mætti þessi
þögn Þjóðviljans vera lær-
dómsrík. Hún sýnir, að það er
annaö mál, sem forkólfar
Sosialistaflokksins telja mikil
vægara. Það er þjónustan við
Rússa. Afstaða þeirra er m. a.
o. nákvæmlega hin sama og
Moskvukommúnista annars-
Flestum fregnum frá Tékkó-
slóvakíu kemur nú saman um,
að stjórn kommúnista hafi þar
við vaxandi efnahagslega erfið-
leika að etja, auk þess sem
kirkjudeilan veldur henni marg-
víslegum örðugleikum. í grein
þeirri, sem hér fer á eftir og ný-
lega birtist L danska blaðinu
„Information‘‘j> er nokkuð sagt
frá þessum erfiðleikum valdhaf-
anna í Tékkóslóvalcíu:
Blaðamaður frá Tinies í Eng-
landi hefir nýlega verið í Prag
og dregur upp dökka mynd af
ástandinu þar í grein, sem hann
birtir í blaði sínu. Hann segir,
að kirkjudeilurnar hafi víða um
Slóvakíu, þar sem prestastéttin
hefir frá fornu fari haft mikil
áhrif, leitt til stjórnleysis og
sums staðar hafi kornið til al-
varlegra óeirða. Þó er ágrein-
ingur þjóðariiinar og stjórnar-
innar ekki einungis barátta
kommúnista við kaþólsku kirkj-
una. Ræturnar liggja ekki sízt
á fjármálasviðinu, en þar hafa
almenn kjör mikið versnað á
síðustu árum.
Eins og vænta mátti hafa
kommúnistar reynt að auka
iðnaðarframleiðslu Tékkóslóvak
íu með því að samræma fram-
leiðslukerfi landsins reglum
Marx og Lenins. Af ýmsum á-
stæðum hefir þó árangurinn
orðið þeirn til hrellingar, að því
er Zapotocky forsætisráðherra
játaði opinberlega á þingi flokks
ins í maí 1 vor. Hann kvartaði
í vor yfir því, að í flestum verk-
smiðjum landsins væri fram-
leiðslan bæði minni og verri en
við mætti uná. Ef til vill eiga
verðlagsákvæðin sinn þátt í því,
því að verðlag er þar valdboðið
ofan frá, en stjórnast ekki af
eðlilegum logmálum. Oft er
verðlagið látið laga sig eftir
kaupgetu neytendanna. Bíll,
sem kostar 200 þúsund tékk-
neskar krónur í Tékkóslóvakíu,
kostar 36 þúsund í Hollandi og
80 þúsund í Póllandi. Þetta er
svo, þrátt fyrir það að Pólland
heyrir til fjölskyldu kommún-
ista austan járntjaldsins.
Verðlagsstjórnin virðist hafa
haft spillandi áhrif á fram-
leiðsluna, en það kann að mega
rekja til þess að nokkru leyti, að
gjaldeyrisþörf landsins er mikil
til hráefniskaupa frá Vestur-
löndum. Ef ríkisstjórnin kapp-
kostaði í alvöru að auka við-
skiptin utan landa kommúnista,
myndi það vera unnt, en við-
leitni hennar í þá átt er ekki
rækileg og í öllum viðskipta-
málum þjóðarinnar ráða pólit-
ísk yíirsjónarmið. Þannig hefir
verið hætt að flytja inn kopar
frá Júgóslavíu til að refsa þeirri
vondu þjóð, sem lýtur Titó, en
þar af leiðir, að margar tékk-
neskar verksmiðjur skortir nú
þetta hráefni. Alltaf vex hlut-
deild landanna í austri í út-
flutningnum, en því miður er
það takmarkað, sem þau geta
látið Tékkum í té á móti. Eink-
um virðist þó erfitt að eiga við
Rússa í þeim efnum. Þeir hafa
orðið vanskilamenn meö jám,
asbest og baðmull og svo er að
sjá, að iðulega sendi rússnesk
yfirvöld vörur, sem áttu að fara
til Tékka, eitthvað annað, á síð-
ustu,-stundu.
Þó að Tékkóslóvakía sé lang-
mesta iðnaðarland í austur-
hluta álfunnar, er þar mikill
hörgull á margskonar iðnaðar-
vörum til daglegra þarfa. Þar er
tæpast hægt að komast yfir
ljósaperur stærri en 15 watta
og steikarpönnur fást ekki, svo
að dæmi séu nefnd. Af hráefna-
skorti hefir orðið samdráttur í
iðnaðinum og fylgir því atvinnu
leysi, sem allmikil brögð eru nú
að.
En það er líka knappt um
neyzluvörur, Brauð, kjöt, mjólk,
feitmeti, sykur og egg er strang-
lega skammtað. í júlíbyrjun var
kjötskammturinn minnkaður
úr 1500 grömmum í 1200 grömm
á mánuði. Þó að hann hafi verið
mun minni í Englandi, er á bað
að líta, að þar geta menn bætt
sér það upp með ýmsu því, sem
ekki fæst í Tékkóslóvakíu. Eins
og sakir standa, má heita óger-
legt að ná þar í ost eða svína-
kjöt og erfitt er að fá fiskmeti.
Stjórnin kennir lélegri upp-
skeru haustiö 1947 og skemmd-
arverkum stórbændanna um
þetta. Stórbændur eru samt
engir til, því að lögum sam-
kvæmt má ekkert ábýli hafa
meira landrými en 50 hektara.
Það er raunar satt, að bænd-
urnir hafi heldur minnkað
framleiðslu sína eftir valdatöku
kommúnista. Að vísu hefir
stjórnin verið mjúkhent á þeim
til' þessa, en það virðist vera al-
menn skoðun í sveitahéruðum
landsins, að það sé aðeins tak-
markaður frestur þangað til
samyrkja verði valdboðin, og
því sé ekki ómaksins vert að
Gottwald,
forseti Tékkóslóvakíu.
leggja meira á sig en nauðsyn
krefur.
Einar og Svavar
Blöð Sjálfstæðismanna lát-
ast vera hin sigurreifustu um
þessar mundir. Þau þykjast
vera örugg um að fylgi Sjálf-
stæðisflokksins fari ört vax-
andi. Þessi sigurgleði hefir
smitandi áhrif á braskaralýð
in, sem þegar er farinn að
veðja um, að Eggert Kristjáns
son sé alveg viss á Ströndum,
Árni Eylands í Norður-Múla-
sýslu og Gunnar Bjarnason í
Austur-Skaftafellssýslu! Svo
oft áður hafa þó braskararn-
ir tapað á veðmálum um þess
ar sýslur, að þeir ættu að
hafa lært að fara gætilega í
þessum efnum.
Sé hinum glæstu sigurspám
íhaldsblaðanna hinsvegar
sleppt og snúið að sjálfum
staðreyndunum, verður tals-
vert annað~uppi á teningnum.
Víða út um land er nú kunn-
ugt um Sjálfstæðismenn, sem
Það er búizt við að stjórn-
in hefji skipulagsbreytinguna
strax í haust þegar uppskeran | hafa snúið baki við flokknum
er komin í hlöðu. Ef til vill er j og forustu hans. Einkum er
deilan við kaþólsku kirkjuna í j shka menn að finna í röðum
sambandi við það. Kirkjan á
sterkust ítök í sveitunum og
þjóðnýting jarðanna skapar
andstöðu og þá er eðlilegt að
prestarnir taki forustu fyrir
bændunum. Það er því mikils
virði fyrir kommúnistana að
gera prestana skaðlausa áður
en þeir koma fram með óvin-
sælar breytingar í landbúnað-
armálum.
Það er ekki aðeins í atvinnu-
lífinu, sem tékkneska stjórnin
stríðir nú við erfitt ástand.
Vegna „hreingerninganna“ hef
ir umboðsstjórn landsins misst
margt manna, sem áður létu
mikið til sin taka. í hernum er
mikil vöntun menntaðra for-
ingja og flugherinn skortir mjög
kunnáttumenn. Sú afturför, sem
verið hefir þrjú síðustu misseri
virðist enn halda áfram. Það er
að minnsta kosti ekki neitt, sem
ennþá bendir þar til straum-
hvarfa.
Raddir nábúarma
staðar, sem i blindni hafa
hlýtt þeim fyrirskipunum að
berjast gegn Tito og sosialism
anum í Júgóslavíu af því, að
það er Rússum þénanlegt.
Munurinn er aðeins sá, að for
sprakkar kommúnista hér
eru það meiri heiglar en
þessir flokksbræður þeirra að
þeir þora ekki að lýsa af-
stöðu sinni opinberlega, held-
ur kjósa að þegja.
En þótt þeir hafi valið sér
þögnina, verður afstaða
þeirra ekki misskilin. Hún
sýnir, að þjónustan við
Moskvu er þeim fyrir öllu.
Hún sýnir, að fyrir þeim vak-
ir ekki fyrst og fremst breyt-
ing þjóðfélagsháttanna hér,
heldur þjónustan við Moskvu.
Þeir eru ekki íslenzkur flokk-
ur, heldur fimmta herdeild.
Þessvegna hafa þeir dæmt sig
úr leik, því að hægt er að eiga
skipti við menn, sem hafa aðr
ar skoðanir um lausn innan-
landsmála, en ekki við flugu-
menn erlends ríkisvalds.
Af þessum ástæðum eru
kommúnistar líka dæmdir til
ósigurs hér, eins og í öðrum
lýðræðislöndum. í kosninga-
baráttunni, sem nú fer í
hönd, munu þeirra gæta stór
um minna en áður. Það er
óþarft að eyða miklum skot-
um á þá, því að þeir hafa
dæmt sig sjálfir og eru létt
vægir fundnir. Til viðbótar
öllu öðru mun þögn Þjóðvilj
ans um Titodeiluna auövelda
kjósendum að fullnægja þeim
dómi.
Alþýðublaðið birti grein
fyrradag, þar sem deilt var
á ýmsar meinsemdir í verzl
unarmálunum. í tilefni af því
segir Mbl. í gær:
„Blað viðskiptamálaráðherr
ans og pínulitla flokksins
ræðir í gær um tómar búðir
og frjálsa verzlun. Segir það
rétlilega frá því, að allskonar
brask, svartur markaður og
okur eigi sér nú stað með
margskonar vörur, sem eft-
irsóttastar séu meðal al-
mennings. Allt þetta gerist
unclir stjórn Alþýðuflokks-
mannsins, sem fer með stjórn
viðskiptamálanna í núver-
andi ríkisstjórn. Að því gáir
blað hans ekki þegar það er
að lýsa öngþveitinu í verzl-
unarmálunum.“
Það er ekki óþægilegt fyrir
Mbl., þegar Alþýðuflokks-
menn deila á verzlunarspill-
inguna, að geta bent á, að
hún sé ekki síður á ábyrgð
Alþýðuflokksins og Sjálfstæð-
isflokksins. Þeir Emil Jónsson
og Stéfán Jóhann hafa hald-
ið þannig á máli flokks sins,
að það er álíka og að nefna
snöru í hengds manns húsi,
þegar Alþýðublaöið fer að
skrifa um verzlunarspilling-
una.
hinna hugsandi manna, er
hafa glöggt auga fyrir því
hvert fjármálastefnan, sem
er rekin undir forustu Sjálf-
stæðisflokksins, er að leiða
þjóðina. Einnig uggir þessa
menn hin léttúðuga afstaða
Sjálfstæðisflokksins í flestum
stórmálum undir forustu
þeirra Ólafs Thors og Bjarna
Benediktssonar.
Þessu til sönnunar skal
bent á tvo menn, sem staðið
hafa framarlega í baráttuliði
Sjálfstæðisflokksins, en aðal
lega er þó fráfallið meðal
hinna óbreyttu liðsmanna.
Á síðástliðnum vetri lýsti
einn af helstu forvígismönn-
um flokksins í Vestmannaeyj
um, Einar Sigurðsson for-
stjóri, yfir því, að hann væri
genginn úr Sjálfstæðisflokkn
um. Einar hefir um langt
skeið verið einn helsti og á-
hrifamesti leiðtogi flokksins í
Eyjum, enda eigandi og rit-
stjóri blaðsins Víðis, er átt
hefir verulegan þátt í gengi
flokksins þar.
Fyrir nokkrum dögum síð-
an sagði svo einn helzti á-
hrifamaður Sjálfstæðisflokks
ins á Akureyri, Svavar Guð-
mundsson bankastjóri, sig úr
flokknum. Svavar hefir sein-
ustu árin verið einn helzti og
athafnamesti forvígismaður
Sjálfstæðisflokksins þar
nyrðra, enda fulltrúi hans í
bæjarstjórn Akureyrar.
Það sýnir vissulega, að for-
ustusveit Sjálfstæðisflokksins
er ekki eins traust og sam-
stæð og Mbl. vill vera láta,
þegar menn eins og Einar
Sigurðsson og Svavar Guð-
mundsson ganga úr henni
rétt fyrir kosningar. Þó er
fráfallið fyrst og fremst með-
al hinna óbreyttu liðsmanna,
eins og kosningaúrslitin
munu senn leiða í ljós.
En Mbl. og ísafold geta
haldið áfram að gleðja sig og
sína fram yfir kosningarnar,
yfir væntanlegum stórsigrum
Sjálfstæðisflokksins. Braskar
arnir geta veðjað og horft á
það í hyllingum, þegar hinir
„glæsilegu" fulltrúar þeirra
Eggert, Árni og Gunnar, setj-
ast í þingstólana. Þeim er
ekki ofgott að gleðja sig
þannig um stund, því að éftir
tvo mánuði kemur sjálfur
veruleikinn til sögunnar. Þá
fá þeir að sjá, hvort hafi ver-
ið öruggari vísbending
brottför þeirra Einars og
Svavars eða sigurspádómar
Morgunblaðsins. . X-fY