Tíminn - 03.09.1949, Blaðsíða 5

185. blað
TÍMINN, laugardaginn 3. september 1949
5
Luugurd. 3. sept.
Kaupfélag Svalbaröseyrar 60 ára
Loddarabrögð Sjálf-
stæðisflokksins
Framkoma Sjálfstæðis-
flokksins við verðlagningu
landbúnaðarafurðanna að
þessu sinni, varpar góðu ljósi
á starfshætti flokksins.
í verðlagsnefndinni áttu
tveir Sjálfstæðismenn sæti,
annar sem fulltrúi framleið-
enda, en hinn sem fulltrúi
neytenda. Sjálfstæðismaður-
inn, sem var fulltrúi fram-
leiðenda, stóð með stéttar-
bræðrum sínum að þeim verð
hækkunarkröfum, sem þeir
báru fram. Sjálfstæðismaöur-
inn, sem var fulltrúi neyt-
enda, fylgdi hins vegar að
málum Alþýðufiokksmönn-
um, er gerðu kröfur um 10%
lækkun afurðaverðsins.
Af þessari framkomu Sjálf-
stæðismannanna í verðlags-
nefndinni er sannarlega ekki
hægt að fá skýra mynd af af-
stöðu Sjálfstæðisflokksins í
afurðaverðsmálunum. En allt
er þetta þó með ráði gert.
Út um sveitir ætla for-
sprakkar Sjálfstæðisflokksins
að tala um hið lága aíurða-
verð, sem sé miklu lægra en
Sjálfstæðismaðurinn Sigur-
jón í Raftholti hafi lagt til,
að það yrði. Því verður síðan
bætt við, að þetta ranglæti í
garð bænda sé afleiðing þess
skipulags, sem Framsóknar-
menn hafi komið á verðá-
kvörðunina.,
í kaupstöðunum verða hins
vegar barðar bumbur af Sjálf
Stæðismönnum út af hinni ó-
sanngjörnu verðhækkun á
landbúnaðarvörum og bent á,
að Sjálfstæðismaðurinn Ein-
ar Gíslason hafi lagt til, að
verðið yrði miklu lægra. í á-
framhaldi af því verður svo
sagt, að hin ósanngjarna verð
hækkun sé afleiðing skipulags
þess, sem Framsóknarmenn
hafi komið á þessi mál.
Þannig mun Sjálfstæðis-
flokkurinn túlka tvær gerólík
ár stefnur í verðlagsmálum
landbúnaðarins eftir því,
hvort bændur eða launamenn
eru áheyrendur hans í það og
það skiptið.
Þetta kemur hins vegar
ekki neitt á óvart, því að allt
síðan að Jón Þorláksson var
hrakin frá ílokksforustunni
og Ólafur Thors og Bjarni
Ben. fengu hana í hendur,
hefir Sjálfstæðisflokkurinn
talað tveimur eða fleirum
tungum í flestum málum, sern
einhverju hafa skipt. Með
þessum tvísöng eða margradd
aða söng hefir honum tekizt
furðu vel að dylja hina raun-
verulegu stefnu sína og ginnt
til fylgis við sig ýmsa þá, sem
ekki hafa séð við þessum lodd
arabrögðum hans.
Það er sannarlega kominn
tími til þess, að menn fari að
varast þessi loddarabrögð
Sjálfstæðisflokksins og geri
sér grein fyrir af hverju þau
stafi. Vitanlega er það frum-
skilyrði þess, að menn varist
þau.
Þessi loddarabrögð Sjálf-
stæðisflokksins stafa einfald-
lega af því, að stefna hans er
þannig, að hún þolir ekki dags
ljósið. Kjarni hennar er að
Sunnudaginn 21. ágúst
bauð Kaupfélag Svalbarðs-
eyrar félagsmönnum og kon-
um þeirra til samkomu í
Vaglaskógi, til að minnast 60
ára afmælis félagsins. Veður
var hið bezta og samkoman
fjölmenn þvi að allir mættu
sem gátu.
Formaður félagsins, Jón
Laxdal, Meðajheimum, setti
samkomuna og stjórnaði
henni. Séra Þormóður Sigurðs
son Vatnsenda flutti guð-
þjónustu, en allur þingheim-
ur söng sálma fyrir og eftir
undir stjórn Áskels Jónsson-
ar- Finnur Kristjánsson fram
kvæmdastjóri rakti sögu fé-
lagsins frá fyrstu tíð í skýr-
um dráttum. Vilhjálmur
Árnason lögfræðingur flutti
ræðu og kveðjur frá Sam-
bandi ísl. samvinnufélaga.
Arnór Sigurjönsson, Þverá,
lýsti verzlunarástandi eins og
það var fyrir 60 árum og þeim
miklu verzlunarumbótum, er
félaginu lánáðist að fram-
kvæma þegar'í byrjun. Margir
fluttu stuttar ræður og ávörp,
þar á meðal: Jón Jónsson,
Fremstafelli, Ólafur Pálsson,
Sörlastöðum, Sigurður Geir-
finnsson, hreppstjóri Landa-
móti, Stefán Stefánsson,
Svalbarði og Stefán Tryggva
son, Hallgilsstöðum. Kvæði
fluttu Jón Jónsson, Fremsta-
felli og Jónatan Benedikts-
son, Breiðabóli. Milli ræðanna
var ýmist, að Jóhann Kon-
ráðsson frá Akureyri söng
einsöng eða þingheimur söng
allur. Undirleik og söngstjórn
annaðist Áskell Jónsson.
Um 6 leytið var kvöldverð-
ur framreiddur í hótel Brú-
arlundi, síðan var sýnd kvik
mynd og að' lokum dansað
til miðnættis.
Samkoman var að öllu leyti
hin ánægjulegasta og félag-
inu til sóma. Fyrirkomulag
og stjórn vár í bezta lagi
og veitingar rausnarlegar.
Minnist ég ekki að hafa kom
ið á nokkra samkomu svo
fjölmenna, þár sem þátttaka
í söng var jafn almenn og
fólkið allt, sem ein fjölskylda.
Kaupfélag Svalbarðseyrar
hefur um langan aldur verið
eins og smáríki milli tveggja
stórvelda, en ibúarnir á landa
mærunum átt þegnrétt til ■
beggja handa. Það hefur því
löngum skifst á flóð og fjara
í umsetningu og starfi fé-
lagsins, en friður og vinátta
rikt milli þess og grann-
anna.
Félagið hefur haft pönt-
unarfyrirkomulagið lengur en
nokkurt annað félag eða um
50 ár og heldur því að ein-
hverju leyti ennþá.
Samkv. ræðu framkvæmda
stjórans voru tildrög til fé-
lagsstofnunarinnar þau, að
árið 1885 ferðaðist Jón Jóns-
son frá Múla um vesturhluta
Þingeyjarsýslu til að kynna
mönnum félagsstarfið hjá
Kaupfélagi Þingeyinga og
hvetja menn til að stofna
samvinnufélag. Árangur ferð
arinnar varð sá, að þá þegar
var fundur haldinn á Sval-
barði. Mættu á fundinum
fulltrúar frá Eyfirðingum
Höfðhverfingum, Svalbarðs-
ströndungum og Fnjóskdæl
um-
Voru deildir stofnaðar, en
Magnús á Grund annaðist
framkvæmdastjórn fyrsta ár
iö og rak erindi þeirra gagn-
vart Kaupfélagi Þingeyinga,
en þaö sá um öll innkaup
fyrir deildirnar. Þetta sam-
starf hélzt í fjögur ár, en þá
þótti heppilegra að stofna
sérstakt félag og skildu því
áður nefndar deildir við
Kaupfélag Þingeyinga í fullri
vinsemd og stofnuðu Kaup-
félag Svalbarðseyrar á fundi
í Tungu á Svalbarðsströnd
17. desember 1889.
Brátt stækkaði félagið að
mun, því 1892 gengu í félagið
fjölmennar deildir úr út-
sveitum Eyjafjarðar austan
og vestan, og varð þá einnig
vöruafgreiðsla á Hjalteyri og
í Hrísey auk Svalbarðseyrar.
Deildir þessar mynduðu sér-
stakt félag 1905, en gengu
síðan í Kf. Eyfirðinga 1906 og
síðar.
Framkvæmdarstj. minntist
margra ágætra frumherja og
forráðamanna félagsins svo
sem Höfðabræðra, Baldvins
og Gunnars Þórðarsonar,
Helga Laxdals í Tungu, Jó-
hanns Einarssonar á Víðivöll
um, Friðbjörns Björnssonar á
Hvar fást „kram-
vörurnar“?
Það er undarlegt ástand
Grýtubakka og Einars Ás- ' orðið í þessu landi með flest-
mundssonar í Nesi, Ingólfs ar lífsþarfir manna aðrar en
Bjarnasonar í Fjósatungu, matinn.
er um langt árabil var fram- | Ég bý úti á landsbyggðinni,
kvæmdarstjóri félagsins, og og ég hefi hvergi getað fengið
Guðna Þorsteinssonar Grund, í Reykjavík eða öðrum
er að Ingólfi látnum stjórnaði kaupstöðum, þar sem ég hefi
félaginu á örlagaríkum tím-! komið, efni í sængurver, ut-
um. an um kodda eða efni í skyrt-
Kaupfélag Svalbarðseyrar. ur, að ég tali nú ekki um
átti mikinn þátt í stofnun i efni í kjól á kvenfólkið, eða
Sambandsins en fulltrúar' svuntulepp-
þess bæði á undirbúnings-1 Hið eina, sem heimili mitt
fundi á Draflastöðum og hefir fengið af „kramvöru‘“,
stofnfundinum í Ystafelli er þessi litli skammtur, sem
1902 voru þeir Helgi Laxdal kaupfélagið okkar var að
1 Tungu og Friðbjörn Bjarna
son á Grýtubakka.
í félaginu er aðfall eins og
stendur og nýtur það fyllsta
traust félagsmanna. Verið
er að kvikmynda sög\i fé-
lagsins.
p.t. Akureyri 24. 8. 1949
H. Sigtryggsson..
verja og styrkja hagsmuni
braskara og gróðamanna. Ef
fólkið vissi þetta, myndi flokk
urinn lítið fylgi þá. Þess
vegna verður flokksforustan
an að keppast við að leyna
þessu. Þetta gerir hún á þann
veg, að hún lætur eins og
flokkurinn sé „allra stétta
flokkur“ og lofar því hverri
stétt því, sem hún heldur að
henti henni bezt. Um hitt er
ekki skeytt, þótt eitt reki sig
þar á annars horn og loforðin
stangist hvert við annað, eins
og frekast er mögulegt.
Á. þessari loddaramennsku
hefir flokknum tekizt að
fleyta sér undanfarið og með
aðstoð hennar skapað brösk-
urunum þá beztu gróðaað-
stöðu, er hér hefir þekkst.
Jafnvel dönsku einokunar-
kaupmönnunum tókst ekki að
afla sér eins rnikils gróða og
mörgum bröskurum hefir nú
hlotnast í skjóli þeirrar valda
aðstöðu, sem Sjálfstæðisflokk
urinn hefir haft.
Nú ætti mælirinn hins veg-
ar aö vera orðinn fullur. Nú
ætti það fólk, sem Sjálfstæð-
isflokkurinn hefir glapið með
loddarabrögöum sínum, að
geta séð, hvað það er, sem
flokkurinn raunverulega vill
og stefnir að. Verzlunarein-
okunin og okrið, sem hann
hefir innleitt og viðheldur, er
ein gleggsta vísbendingin um
það. Sú reynsla er nú fengin,
að fólkið getur dæmt hann
eftir verkunum og þarf því
ekki lengur að glepjast af
loddaraskapnum. Nú á það
ekki að gagna honum lengur,
að lofa verðhækkun á land-
búnaðarvörum, þegar hann
talar við sveitafólk, en verð-
lækkun á þeim, þegar hann
talar við kaupstaðabúa. Nú á
hann að dæmast eftir verk-
unum, en ekki skruminu og
blekkingunum. Verði hann
veginn eftir þeim, mun hann
vissulega verða léttvægur
fundinn og þá mun hann
missa aðstöðu til að spilla
stjórnarfarinu, eins og honum
hefir tekizt á síðari árum. Þá
munu skapast möguleikar til
viðnáms og viðreisnar í stjórn
málum og fjármálum íslend-
inga.
Raddir nábúanna
Þjóðviljinn skýrir frá því,
að einkaspæjari Bjarna Bene
diktssonar, Pétur Sigurðsson
að nafni, hafi dvalið um skeið
á Hólmavík og síðan ætlað
að útvega sér bíl til að ferð-
ast á um sýsluna. Þjóðviljinn
heldur svo áfram:
„En meðan verið var að
útvega bílinn kom bátur að
landi með síldarslatta. Sjó-
mennirnir sjá spæjarann
vera að vakka á landi og sá
gamansamasti þeirra segir
við félaga sína: Nú skulum
við flýta okkur að skipa síld-
inni upp og kjöldraga svo
spæjarann á eftir! Þessi
spaugsyrði bárust skjótt um
staðinn og höfðu menn gam-
an af. Eftir hálftíma fékk
spæjarinn sjálfur að heyra
þau.
Nokkrum mínútum síöar
gerast þau tíðindi að spæjar-
inn kemur móður og másandi
til bækistöðva íhaldsins og
tilkynnir að hann þurfi eng-
an bíl. Þeir atburðir hafi
gerzt að hann verði að fara
suður þegar í stað, það þoli
enga bið! Honum er síðan út
vegað far í skyndi, og hann
. kveður og fer. Síðustu orð
hans til samherja sinna voru
þau, að skila til bændanna,
sem hann ætlaði að heim-
sækja, að ef þeir þurfi á
„fyrirgreiðslu“ að halda skuli
þeir snúa sér til Eggerts
Kristjánssonar, heildsala,
Reykjavík. Þar sé „fyrir-
greiðslan" til reiðu.“
Væntanlega leiðréttir Mbl.
það, ef hér er ekki rétt sagt
frá hinu frækilega ferðalagi
einkaspæjarans.
Skömmtunar-
miðalaust
KÁPUR
DRAGTIR
KJÓLAR
Á fullorðna,
börn.
unglinga og
„Notað og Nýtt“
Lækjargötu 6a
skipta á milli félagsmanna í
vetur, sem leið, eftir vöru-
jöfnunarmiðum. Og þetta var
svo sáralítið, sem kom í hlut
hvers heimilis, að það var
ekki nema brot af því, sem
nauðsynlega þurfti með.
Vinnufatnaður sést ekki nú
orðið, því ef einhver ögn
kemur í verzlanir, er það
horfið áður en maður fréttir
af því.
En þegar maður kemur í
kaupstaðina, sér maður að
fólkið þar cr aldrei betur
búið en nú.Hvar í ósköpunum
fær fólkið allt þetta efni í
fötin, eða fötin sjálf?
Eru það biðraðirnar, sem
byrja að myndast seinnipart
nætur, eða er það s4arti
markaðurinn svonefndi, sem
er leiðin til að ná í einhverja
spjör eða efni í hana?
Það er ekki auðvelt fyrir
þá, sem búa utan við kaup-
staðina að frétta í tæka tíð
um þau efni, sem biðraðirn-
ar gefa, og ekki hefi ég hug-
mynd um hvert ég, á að snúa
mér til að komast á svarta
markaðinn. Svo hygg ég vera
um fleiri utanbæjarmenn.
Það er heldur fáfengilegt,
að fá þessa vefnaðarvöru-
miða úthlutaða frá skömmt-
unaryfirvöldunum, en fá síð-
an ekkert út á þá, af því sem
nauðsynlega vantar.
Sjálfstæðismenn lýstu oft
með mörgum þungum áfellis
orðum verzlunarástandinu,
sem var hér á kreppuáruhum
fyrir stríð, en aldrei var það
líkt því svona slæmt þá.' Eft-
ir hinn mikla gróða, sem við
söfnuðum á stríðsárunum,
ætti það ekki að vera trúlegt,
að við værum svona djúpt
sokknir, þar sem gjaldeyris-
tekjurnar hafa líka verið
hagstæðar undanfarin ár.
Manni finnst það því satt að
segja dálítið skrítið, þegar
Sjálfstæðisflokksmenn eru
að hælast yfir því, hve mik-
ið stjórnarfarið hefir batnað
síðan þeir fengu hlutdeild og
raunar mest áhrif í ríkis-
stjórninni.
Máske er það til úrbóta í
þessum efnum, að Sjálfstæð-
isflokkurinn vill senda fleiri
heildsala á Alþing inn, og
byrjar hina pólitísku göngu-
för þeirra með bumbum og
básúnum, og öðrum voldug-
um skemmtikröftum.
En einhvern veginn leggst
það í mig, að ekki muni 'það
vera ráðið til þess að kaupfé-
lagið okkar fái rýmri inn-
flutning á vefnaðarvörum,
eða öðrum smávörum, sem
nú vantar orðið svo tilfinn-
anlega á mörgum heimilum.
Hitt væri ekki með öllu /ti-
lokað, með auknu veldi heild-
salanna, að biðröðunum fjölg
aði og svarti markaðurinn
yrði enn meiri og verri —
ef versnað getur úr þessu. —
T.