Tíminn - 01.10.1949, Qupperneq 5

211. blað
TÍMINN, laugardaginn 1. október 1949
Laugard. 1. ohtóber
Kosningin í
Reykjavík
Andstæðingar Framsóknar-
flokksins eru nii byrjaðir á
gamla söngnum, að flokkur-
inn sé vonlaus um að fá þing-
mann kosinn i Reýkjávík. At-
kvæðin, sem flokkurinn fái
hér, verði því til einskis.
Þessi sami söngur var ekki
sízt sunginn kröftuglega fyrir
bæ j arst j órnarkosningarnar
1946, en þá átti fiokkurinn
engan fulltrúa í bæjarstjórn-
inni. Úrslitin uröu samt þau,
að flokkurinn fékk fulltrúa,
kosin og 1615 atkvæði. Það
var 540 atkvæðum meira
en flokkurinn hafði fengið í
kosningunum næst á undan.
Þó er alveg víst, að flokk-
urinn missti nokkur hundruð
atkvæði, sem ' hann hefði
annars fengið, ef menn hefðu
ekki látið glepjast af von-
leysisáróðri andstæðinganna.
Þegar á þessa staðreynd er
litið, verður það siður en svo
talið ólíklegt, aö Framsóknar-
flokkurinn fái nú þingmann
kosinn í Reykjavík. Valda því
m. a. þær ástæður er nú skal
greina:
Síðan 1946 hefir fyígi Fram
sóknarflokksins I Réykjavík
eflst stórum. Bárátta flokks-
ins fyrir heilbrigðari verzl-
unarháttum og öðrúm ráð-
stöfunum til að auka kaup-
mátt launanna og bæta þann-
ig afkomu almennings, hefir
notið,, vaxandi fylgis meðal
Reykvíkinga/ Til viðbótar hef-
ir það svo komið, að Reykvík-
ingum verður það alltaf Ijós-
ara og ljósara, að þaö er ekki
síður hagsmunamál þeirra en
annarra landsmanna, að
tryggð sé réttlát dreifing fjár
magnsins og framkvæmdanna
milli höfuðborgarinnar og
héraðanna. Barátta Fram-
sóknarflokksins fyrir þessu
jafnrétti var áður ófrægð
með miklu kappi af andstöðu
flokkunum og tókst þeim
þannig áð vekja gegn honum
óeðlilega tortrýggni meðal
Reykvíkinga. Þessi rógstarf-
semi ber nú alltaf síminnk-
andi árangur.
Vöxtur Frámsóknarfélag-
anna í Reykjavík seinustu
fjögur árin ber þess Ijósast
vitni, að fylgi flokksins hefir
elfst þar mjög mikið á þess-
um tíma og miklu meira en á
árunum 1942—46, en þá bætti
flokkurinn víð sig 540 atkv.
þrátt fyrir árangúrsríkan
vonleysisáröðúr andstæðing-
anna. Félagatalan í félögun-
um hefir margfaldast á sein-
ustu fjórum árum og eru nú
miklu fleiri ménn í félögum
Framsóknarflokksins í bæn-
um en t. d. í flokksfélögum
Alþýðuflokksins.
Fylgi Framsóknarflokksins
í Reykjavík hefir ankist alveg
sérstaklega seinustu misserin.
Því veldur meðal annars, að
fjöldi manna hefir yfirgefið
bæöi Alþýðúflokkinn og Sos-
ialistaflokkinn. Alþýðuflokk-
inn hafa menn ýfirgefið
vegna þjóiiustu hans við í-
haldið, en Sosialistaflokkinn
vegna hinna algeru yfirráða
Moskvudeildarinnár og ein-
hliða fylgispektár hennar við
austrænu „línuna/1 Þeir menn
sem þannig hafa yfirgefið
ERLENT YFIRLIT:
Árangur Marshallhjálparinnar
Útdráttur iir ræðu, Sem Paul Hoffman
flutti nýlega, þar sem hann gerði grein
fyrir viðhorfi Bamlaríkjamanna til
Marshallendurreisnarinnar
Undanfarnar vikur hafa Was-
hingtonfregnir flestar fjallað um
ýmis smáatriði í sambandi við við-
reisnaráætlun Evrópu. Þessvegna
tel ég rétt að rifja upp aðalatrið-
in og líta i stórum dráttum á
þessa áætlun, sem við verjum
milljörðum til þess að nái til-
gangi sínum. Hvað viljum við
framkvæma — og hversvegna?
Hvað er aðalmarkmið Marshall-
hjálparinnar?
Hversvegna hefir Bandaríkja-
þing beðið þjóðina að eyða öllu
þessu fé fyrir málstað, sem í
margra manna augum virðist
vera fjarstæða?
Þessu má blátt áfrarn svara á
þá leið, að. meginþáttur Marshall-
áætlunarinnar sé sá að hjálpa hin-
um frjálsu þjóðurn Vestur-Evrópu
til endurreisnar og sjálfsbjargar,
1 og leysa þær frá því að þurfa aö
þiggja utanaðkomandi aöstoð.
| Frá því síðustu styrjöld lauk, og
þar til Marshalláætlunin var haf-
in höfðu Ameríkumenn ýmist lán-
að Evrópuþjóðunum eða gefið 21
milljarð dollara. Þessum milljörð-
um var aðallega varið til líknar-
starfs. Það er reginmunur á Mar-
I shalláætluninni og þessari bráða-
' birgðahjálp.
| Munurinn er sá sami og á því,
að ala önn fyrir bjargarlausum
fjölskyldum — það er liknarstarf
— og að útvega heimilisfeðrunum
atvinnu — það er viðreisn.
EN HVERSVEGNA ríður á því
að styðja Evrópu til sjálfsbjargar?
i Hversvegna féllst þjóðþingið á það,
J eftir ítarlegar athuganir og um-
! ræður, að það myndi borga sig að
verja tugmilljörðum dollara til
fjögurra árá áætlunar um aðstoð
við erlend ríki?
| Svarið er, svo að notuð séu ó-
1 breytt orð sjálfra laganna, að
! „með núverandi ástandi í Evrópu
i er varanlegum friði í hættu stofn-
• að“.
Það væri ekki úr vegi að rifja
! upp, hvernig högum var háttað
þar. Mennirnir í Kreml voru í sókn
arhug. Vegna fimmtu herdeilda-
aðgerða voru gervöll lönd Austur-
Evrópu — Búlgaría, Rúmenía, Ung
verjaland, Pólland og Tékkósló-
vakía — orðirl undirokuð lögregiu-
ríki. Kommúnistar áttu orðið
ískyggilega mikil ítök í Grikk-
landi, Ítalíu, Frakklandi og Þýzka-
landi.
Þeir, sem manna bezt þekktu
til, spáðu því, að þess væri ekki
langt að bíða, að allt meginland
Evrópu myndi lúta rússnesku ein-
ræði.
Fóikið var hungrað. Því fór
fjarri, að matur væri nægur í
mörgum löndum. Fólkiö hafði
varla nægan mat til að lifa, því
síður til þess að vinna. Framleiðsl-
an minnkaði. Kommúnistar höfðu
hrifsað völdin í mörgum stéttar-
félögum. Verksmiðjur stöðvuðust
vegna hráefnaskorts. Framleiðslu-
tæki Evrópu voru í niðurníðslu
vegna ófriöarins. Mörg þeirra
höfðu verið lögð í rústir í stór-
felldum loftárásum okkar og,
Breta.
Geysileg verðbólga ríkti í mörg-
um löndum og vofði yfir öðrum.
Rikisstjórnir margra landanna
voru valtar í sessi. Alltof víða l
hafði fólkið glatað trúnni á fram-
tíðina og var tekið að sætta sig
við sitt ömurlega hlutskipti.
Þannig var ástandið orðið —
ögrun við öryggi allra frjálsra
landa, og því var það, að þjóð-
þingiö samþykkti Marshalláætlun-
ina fyrir einu og hálfu ári.
HVAR STÖNDUM VIÐ í DAG?
Eftir fjögurra ára Marshalláætlun
hefir nú verið starfað rétta 18 mán.
Fyrir tveim vikum kom ég úr ferða
lagi um Evrópulöndin, þar sem ég
hafði kynnt mér með eigin aug-
um árangur viðreisnarstarfsins.
Eftirfarandi staðreyndir komu í
ljós:
1. Efnahagssamvinnustjórnin
(ECA) hefir hjálpað Evrópumönn-
um um viöunandi mataræði. Án
þess hefði bersýnilega engin efna-
hagsendurreisn getaö átt sér staö.
Þetta hefir tekizt.
2. Samanlögð framleiðslugeta
Vestur-Evrópu er ekki aðeins orð-
in jafn mikil, heldur hefir hún
aukizt um 15% frá því fyrir stríð.
X Bretlandi hefir framleiðsla þeg-
ar aukizt um 50% frá því sem hún
komst hæst fyrir stríð. Iðnaður
Vestur-Evrópu, sem var næstum
þurrkaður út í hernaðarátökunum,
hefir nú komizt á réttan kjöl aft-
ur, endurnýjaður og efldur.
3. Verðbólgan, sem lék lausum
hala í Vestur-Evrópu, er nú hér
um bil stöðvuð. Verðlagi er nú
víðast hvar haldið í skefjum.
4. Hin vestrænu lýðræðisríki
Evrópu hafa öðlazt nýjan póli-
tískan þrótt og styrk. í samvinnu-
ríkjum sitja nú öruggar lýðræðis-
Alþýðuflokkinn og Sosialista-
flokkinn, hafa yfirleitt skipað
sér undir merki Framsóknar-
flokksins, þar sem þeir hafa
fundið, að hann var heil-
astur i umbótabaráttunni og
ákveðnastur andstæðingur
afturhaldsins.
Þegar kjósendur gera mál-
in upp fyrir kosningarnar
mun fylgishrun Alþýðuflokks
ins og Sosialistaflokksins
aukast enn af þeim ástæðum,
sem að framan hafa verið
greindar. Og það mun verða
til ávinnings fyrir Framsókn-
arflokkinn.
Það er svo að nefna sein-
ast, en ekki sízt, aö efsti
maðurinn á lista Framsóknar
flokksins, Rannveig Þorsteins
dóttir, nýtur mikils álits og
trausts. Við hana eru bundn-
ar þær vonir, að þingið myndi
fá nýjan nýtan starfskraft,
þar sem hún fer, og er sann-
arlega ekki vanþörf á slíku
á þeim stað. Hinir flokkarnir
hafa hins vegar ekki upp á
neina nýja starfskrafta að
bjóða, heldur tefla fram eldri
þingmönnum, svo vel sem þeir
hafa reynzt.
Af þessum ástæðum öllum
og raunar mörgum fleirum
hafa Framsóknarmenn ekki
aðeins sigurvonir í Reykja-
vík, heldur sigurvissu. Til
þess að tryggja sigurinn þarf
hinsvegar ötula vinnu flokks-
mannanna. Vinni Framsókn-
armenn vel og láti ekki von-
leysisáróöur andstæöinganna
glepja fyrir sér, mun ekki
aðeins takast með naumind-
um að tryggja Rannveigu
Þorsteinsdóttir kosningu, held
ur mun það takast með þeim
glæsibrag, er slíkur fulltrúi
verðskuldar.
Faul Hoffman, framkvæmda-
stjóri Marshallendurreinsn- |
arinnar
stjórnir, er starfa á breiöum þing-
ræðisgrundvelli, og þau ríki, sem
áður áttu við erfiðlcika að etja,
hafa nú styrkzt að mun.
5. Lýðræðislegar venjur, svo sem
mðlfrelsi og fundafrelsS, eru í
heiöri hafðar.
6. Bjartsýni ríkir í stað bölsýni,
og jafnvel þótt bölsýnismenn bæði
hér í Bandaríkjunum og í Evrópu
haldi því fram, að Evrópa geti
ekki verið orðin efnahagslega sjálf
stæð í júní 1952, þegar Marshall-
áætluninni er lokiö, er ég samt
sannfærður um, að samvinnurík-
in muni leggja sig öll fram við að
ná því marki.
7. Útbreiðsla kommúnismans hef
ir ekki aðeins verið stöðvuð, held-
ur hafa kommúnistar verið hrakt-
ir á undanhald i öllum hinum
frjálsu löndum Vestur-Evrópu.
KOMMÚNISTAR liafa misst yfir
tökin í fjölmörgum stéttarfélög-
um, sakir öruggrar baráttu verk-
lýðsleiðtoga. Verkföll, sem runn-
in eru undan rifjum kommúnista,
hafa fallið um sjálf sig. Komm-
únistar hafa neyðst til að breyta
um áróður; þeir hafa neyðst til
þess að láta af þeirri „línu“, að
Marshalláætlunin stefni ekki að
endurreisn Evrópu, og koma nú í
staðinn með þá aumlegu kenningu,
að árangur áætlunarinnar geti
ckki orðið varanlegur vegna kreppu
þeirrar, sem þeir eru stöðugt að
stagast á að muni koma yfir
Bandaríkin.
Forvígismenn kommúnistísks ein
ræðis eiga nú tvimælalaust minna
fylgi að fagna i Evrópu en nokkru
sinni áður, síðan stríðinu lauk.
Hinar nýafstöðnu kosningar í
Þýzkalandi bera þróun þessari ljós
an vott. Þar biðu kommúnistar
hinn herfilegasta ósigur.
ÉG HEFI heyrt því fleygt, að
efnahagsendurreisnin væri vonlaus,
fyrr en pólitískt jafnvægi næðist í
Evrópu. Þetta er alrangt, einmitt
hið gagnstæða er rétt. Það er stað-
reynd, að ekki væri um pólitískt
jafnvægi að ræða, ef Marshall-
áætlunin hefði ekki skapað efna-
hagslegar umbætur, og væri ekki
að skapa raunhæfan grundvöll fyr
ir endurreisn atvinnuveganna.
Það má í sannleika segja, að
Marshalláætlunin sé á undan á-
ætlun. En því fer víðs fjarri, að
það þýði, að starfi okkar sé lokið.
Því er ekki lokið. Þetta táknar að-
eins, að fyrsta áfanganum í við-
reisnarstarfinu sé að verulegu
leyti náð.
Evrópa í heild starfar nú þegar
á lýðræðisgrundvelli, bæði fjár-
hagslega og stjórnarfarsiega. En
núverandi framleiðslugeta nægir
ekki og afköst einstaklinga eru
hvergi nærri nægileg til þess að
gera Evrópu fært að yfirstíga erf-
iðleika þá, sem steðja að i heimi
nútímatækni. Auk þessa munu
Evrópuríkin afla 4 milljörðum
dollara minna en þau þurfa að
greiða á þessu ári. Ef aðstoð okk-
(Frumliald á 6. síðu'
„Vinir“ sjóraanna
Það hefir verið eitt helzta
áróðursefni kommúnista i
undanförnum kosningum, ar:
þeir væru vinir sjávarútvegs
ins og vildu allt fyrir hanr
gera. Reyndin hefir hinsveg
ar verið sú, að allt frá 1942,
cn þá tók áhrifa kommún-
ista að gæta á stjórnarfarió,
hefir stöðugt hallað meira og
meira undan fæti hjá sjáv
arútveginum. Verðbólgan,
sem kommúnistar og Sjáíf
stæðismenn hafa hjálpasl
við að skapa, hefur bitnað
meira á sjávarútveginum en
nokkrum atvinnuvegi öðr
um.
Fyrir nokkrum dögum hei:
ir þó gerst atburður, sem ai
hjúpar þessa „vináttu<;
kommúnista betur en nokk
uð annað. Þegar Bretar lækk
uðu sterlingspundið, var o
hjákvæmilegt að láta íslenzku.
krónuna fylgja á eftir, eí:
ekki átti að lækka fiskverðk
um 30% og tekjur útvegs-
manna og sjómanna að sama
skapi. Slíkt hefði þýtt, ac
þessum stéttum hefði veri'c'
sköpuð verri kjör og afkoma
en öllum öðrum landsmönn
um.
Það hefði því mátt ætla, a'ci
hinir margyfirlýstu „vinir-
sjómanna og útvegsmanna
kommúnistar, hefðu dyggi-
lega fylgt þeim ráðstöfunum
En því var þó ekki aí)
heilsa. Dag eftir dag ræðst:
Þjóðviljinn nú á ríkisstjórn
ina fyrir að hafa ekki lækkac
fiskverðið og þar með tekjur
sjómanna og útvegsmanna
um 30%.
Slík er öll „vinátta" komm
únista í garð sjómanna og úv
vegsmanna, þegar á reynn
Hér hefir þessi „vinátta"
þeirra afhjúpist til fullnustu,
Sjómenn og útvegsmenn, sen:
áður hafa ginnst til fylgis vic
kommúnista, munu minnasv
þessa vinarbragðs við kosning
arnar 23. október.
10 % verðlækkun
Forsprakkar Sjálfstæðis-
flokksins þreytast aldrei á
þeirri yfirlýsingu, að þeir séui
hinir einu og sönnu „vinir‘;
bænda.
Þeir forðast hinsvegar afe'
skýra bændum frá því, hverr;
afurðaverðið hefði orðið j!
haust, ef þeir hefðu mátv
ráða.
Fulltrúar Alþýðuflokksins
og Reykjavíkurdeildar Sjálf -
stæðisflokksins, sem sæti
eiga í verðlagsnef ndinni,
lögðu til í sumar að afurða-
verðið yrði Iækkað um 10%,
Hefðu þessir aðilar fengið afe
ráða. myndi því hafa orðife
10% lækkun á afurðaverðinv.
Vegna þeirrar skipunar,
sem er á þessum málum fyrijr:
tilverknað Framsóknarflokks
ins, náði þessi tillaga ekkr
fram að ganga. En það sésv
á kosningaávarpi Alþýðu-
flokksins, að hún verður tek
in upp eftir kosningarnar. Og
ekki mun þá standa á Reykji..
víkurdeild Sjálfstæðisflokks
ins, en það er hún sem ræð-
ur flokknum. Hún mun þa
ekki horfa í það að leysa dýr
tíðarmálið þannig á kostnaf
bænda, svo að auðvel.dara
verði að hlífa bröskurunúm
Bændur skulu því ekki:
láta „bændavináttu" Sjált
stæðisflokksins og útsendara.
hans blekkja sig. Tillagau,
sem greind er að framan, syn
ir, að það getur orðið þemi
dýrkeypt.