Tíminn - 12.10.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, miðvikudaginn 12. oktéber 1949
218. blað
Ætluðu Bandaríkin að vanefna
herverndarsattmálann ?
Bjarni Ben. gefur til kynna, að hann hafi verið
reiðubúinn til að verja vanefndirnar
Til þess er hvorki tími né
rúm að leiðrétta allar þær
mörgu missagnir, sem eru i
hinum langa greinaflokki, er
Bjarni Benediktsson hefir
verið að birta í Mbl. undan-
farnar vikur og fjallað hafa
um utanríkismál. Þess mun
heldur ekki gerast þörf, þar
sem umræddir málavextir
munu mönnum enn í fersku
minni, en þeir, sem síðar
kynnu að vilj a athuga þessi
mál, munu eiga auðvelt með
að sjá skekkjurnar. í augum
þeirra mun greinaflokkur
Bjarna að því eina léyti þykja
merkilegt plagg, að hann er
vitnisburður um sálarástand
manns, sem reynir að finna
sér afsökun og hugsvölun í
því að skrifa hólgreinar um
sjálfan sig upp á hvorki
meira né minna en 14 Morg-
unblaðssíður!
í grein Bjarna er þó eitt
atriði, sem þarfnast nánari
umtals og skýringar og miklu
getur breytt í ísl. utanríkis-
málum, ef rétt reynist frá
því sagt. Jafnframt gefur það
merkilegar upplýsingar um,
hver sé afstaða Sjálfstæðis-
flokksins og hvers megi af
honum vænta í utanrikis-
málum.
Skýlaus ákvæði her-
verndarsáttmálans.
Það atriði, sem hér er átt
við, er sú frásögn Bjarna, að
Bandaríkjamenn hafi ætlað
sér að túlka herverndarsátt-
málann frá 1941 á þann veg,
að þeir mættu hafa her á
íslandi þangað til að gengið
hefði verið frá friðarsariin-
ingum við Þjóðverja. Þessu
hafi verið afstýrt með Kefla-
víkursamningnum og þess-
vegna hafi verið nauðsyn-
legt að gera hann. Raun-
verulega hafi Bandaríkin
neytt hann upp á Íslendínga
með þessum hætti.
Sé það rétt hjá Bjarna, að
Bandarikjastjórn hafi ætlað
að túlka herverndarsamning
inn á þennan veg, hefð'I þar
verið um hreinar og yfirlagð
ar vanefndir að ræða. Á-
kvæði herverndarsáttmálans
um þetta efni eru eins skýr
og greinileg og verða má-
Herverndarsáttmálinn var
gerður með þeim. hætti, að
orðsendingar fóru milli
stjórna íslands og Bandaríkj
anna. í orðsendingu íslenzku
stjórnarinnar sagði svo:
„Eftir vandlega íhugun á
öllum aðstæðum og með
tilliti til núverandi ástands
fellst íslenzka ríkisstjórn-
in á, að þessi ráðstöfuu (þ.
e. herverndin) sé í sam-
ræmi við hagsmuni Islands
og er þessvegna reiðubúin
til að fela Bandaríkjnnum
vernd íslands með eftirfar
andi skiiyrðum:
1. Bandaríkin skuldbintla
sig til ,að hverfa burtu af
íslandi með allan herafla
sinn á landi, í lofti og á
sjó, undir eins og núver-
andi ófriði er lokið“.
í svari Roosevelts forseta
eru öll skilyrðin, sem ís-
lenzka stjórnin setti, talin
upp og síðan sagt á þessa
leið; ’ * "
„Mér er það ánægja að
staðfesta hér með við yð-
ur, að skiiyrði þau, sem
sett eru fram í orðsendingu
yðar, er ég hefi nú mót-
tekið, eru fyllilega að-
gengileg fyrir ríkisstjórn
Bandaríkjanna, og að skil-
yrða þessara muni verða
gætt í viðskiptum íslands
og Bandaríkjanna“.
Greinilegar gat Bandaríkja
stjórn ekki gengið að skil-
yrðum íslendinga og þar á
meðal því, að fara með her
sinn héðan „undir eins og
núverandi ófriði er lokið“ þ.
e. ófriðnum við möndulveldin.
Þeim ófriði lauk vitanlega
með uppgjöf möndulveld-
anna og afvopnuninni á herj
um þeirra, en hitt skipti í
þessu sambandi engu máli,
hvenær formlega var frá frið
arsamningum gengið.
Er ekki hægt að treysta
Bandaríkjunum?
Af hinum tilfærðu ummæl
um úr orðsendingum stjórna
íslendinga og Bandaríkjanna
er það ljóst, að það hefðu
verið hreinar vanefndir af
hendi Bandaríkjamanna, ef
þeir hefðu ætlað að túlka þær
þannig, að þeir þyrftu ekki
að fara með her sinn héðan
fyrr en búið væri að ganga
frá friðarsamningum. Það
hefðu verið hrein svik á ský-
lausu loforði Roosevelts for-
seta.
Sé það rétt, að Bandarík-
in hafi ætlað að vanefna
herverndarsamninginn á
þennan veg, hlýtur það að
gerbreyta viðhorfi íslenzku
þjóðarinnar til þeirra. Hing-
að til hafa íslendingar gert
samninga sína við Bandarík-
in í fullu trausti þess, að
samningum við þau og yfir-
lýsingum þeirra mætti
treysta. íslendingum hefir
virzt, að öll framkoma
Bandaríkjanna væri slík, að
treysta mætti orðum og lof-
orðum stjórnenda þeirra í
milliríkjamálum. Upplýsist
það hinsvegar hér, að þau
hafi ætlað að vanefna her-
verndarsáttmálann, breytist
þetta viðhorf gersamlega.
Reynist það rétt, hljóta ís-
lendingar að líta eftirleiðis
alla samninga við Bandarík-
in með fyllstu tortryggni.
Hjá íslendingum skapast þá
tortryggni til Bandaríkjanna
1 stað trausts þess, er þau
hafa áður notið.
Af þessum ástæðum hlýt-
ur það að verða skilyrðislaus
krafa íslenzku þjóðarinnar,
að fyllstu heimildir verði
birtar um þetta mál og al-
veg verði því hægt að ganga
úr skugga um það, hvort
Bandaríkin hafi ætlað að
vanefna herverndarsáttmál-
ann eða ekki-
Gögn, sem verða að
birtast.
Að óreyndu getur þjóðin
ekki vænzt þess, að utanrík-
isráðherra hennar beri þær
sakir á erlent ríki, sem hún
á mikil skipti við, að það hafi
ætlað að brjóta á henni samn
inga, nema hann telji sig
hafa öruggar, skjallegar
heimildir fyrir því. Þessar
heimildir verður hann að
birta þjóðinni. Þjóðin getur
ekki látið sér nægja sleggju-
dóma um það, að erlent ríki
hafi ætlað að svíkja samn-
inga við hana. Hún verður
að fá að vita heimildirnar,
sem þessir dómar eru byggð-
ir á.
Þessir atburðir eru líka
þannig vaxnir, að ekkert
ætti að vera í vegi þess, að
öll gögn úm þá væru birt.
Fyrst sá maður, sem bezt á
að vita um þessi mál, er líka
búinn að koma þeim orðrómi
af stað, að Bandaríkin hafi
ætlað að svíkja samninginn,
spillir það ekki neinu til við-
bótar, þótt hann birti sann-
anirnar fyrir áburði sínum.
Með því móti ávinnst hins-
vegar það, að þjóðin veit það
rétta í málinu.
Fer ráðherrann með
uppspuna?
Aðeins ein skiljanleg á-
stæða virðist geta legið því
til grundvallar, ef utanrikis-
ráðherrann birtir ekki nein-
ar sannanir fyrir áburði sín-
um, heldur lætur sér nægja
dylgjurnar einar. Hún er sú,
að hann fari hér með upp-
spuna einan í þeim tilgangi
að réttlæta óhappaverk
þeirrar ríkisstjórnar, sem
þröngvaði Keflavíkursamn-
ingnum upp á þjóðina. Til
þess að finna henni máls-
bætur láti hann í það skína,
að Bandaríkin hafi neytt
hana til þess að gera Kefla-
víkursamninginn með hótun-
um um, að ella svíki þau her-
verridarsamninginn og hefðu
hér herlið áfram um óákveð-
inn tíma eða þangað til frið-
arsamningar hefðu verið
gerðir við Þjóðverja.
Verði sú niðurstaðan, að
utanríkisráðherrann geti eng
ar sannanir fært fyrir slúðri
sínu og kjósi því þögnina,
hefir hann bersýnilega fram-
ið verknað, er í sérhverju sið
uðu landi myndi tafarlaust
kosta hann embættið. Hann
hefir þá orðið ber að því að
ljúga samningsrofum á vin-
veitta þjóð og ætla þannig
að afsaka vondan málstað
sjálfs sín og samherja sinna.
Slík afglöp manns, sem
gegnir embætti utanríkisráð
herra, eru vissulega svo mik-
il, að hann á tafarlaust að
víkja úr embættinu, ef þau
sannast á hann. Og þau sann
ast á Bjarna Benediktsson,
ef hann getur ekki fært sönn
ur fyrir því tali sínu, að
Bandaríkin hafi ætlað að
vanefna herverndarsáttmál-
ann.
Reiðubúinn verjandi
vanefndanna.
Þjóðin bíður nú eftir því,
að Bjarni Benediktsson færi
sönnur á þann áburð sinn,
að Bandarikin hafi ætlað að
vanefna herverndarsáttmál-
ann, og þessvegna hafi orðið
að gera Keflavíkursamning-
inn. Þeirra sannana mun hún
krefjast með sívaxandi þunga
og vilji Bjarni ekki leggja
gögnin á borðið, verður næsta
Alþingi að knýja það fram.
Meðan þjóðin biður eftir
hinni endanlegu vitneskju
um það, hvort Bandaríkin
hafi ætlað að vanefna her-
verndarsáttmálann eða ekki,
hefir hún það óvéfengjan-
lega fyrir augunum, að til
eru þeir íslenzkir menn, sem
virðast hafa verið reiðubún-
ir til að styðja málstað
Bandaríkjanna, ef þau hefðu
kosið vanefndaleiðina- í stór
letraðri fyrirsögn yfir einni
grein sinni tekur Bjarni
Benediktsson svo til orða, að
án Keflavíkursamningsins
„hafi verið óvíst, hvenær
Bandaríkin væru skyldug að
flytja herafla sinn frá ís-
landi“. Bjarni reynir hér m.
ö. o. að véfengja það ský-
lausa ákvæði herverndarsátt
málans, að Bandaríkjunum
hafi borið skylda til að fara
með her sinn héðan í ófriðar
lokin. Hér hefðu Bandarík-
in því átt tilbúinn verjanda,
ef þau hefðu reynt að bregð-
ast íslendingum.
Enginn Títóismi í Sjálf-
stæðisflokknum.
Þjóðin getur sannarlega
dæmt vel af þessu, hvert
traust hún getur borið
til Bjarna Benediktssonar
og annarra forsprakka Sjálf-
stæðisflokksins, þegar Banda
ríkin eru annarsvegar. Svo
mikil er undirgefni og hlýðn-
isafstaða þessara manna, að
þeir ganga þannig fram fyr-
ir skjöldu til að túlka ský-
lausa samninga og yfirlýs-
ingar íslandi í óhag, þegar
Bandaríkin eru annarsvegar.
Eins og Bjarni Ben. hefir
verið reiðubúinn til að verja
í þessu tilfelli samningsrof
af hálfu Bandaríkjanna,
myndi hann vafalaust fús til
þess í öðrum svipuðum tilfell
um að fylgja hinum amer-
íska málstað.
Til þess að finna hliðstæða
framkomu utanríkismálaráð
herra verður áreiðanlega að
fara austur fyrir járntjald,
þar sem utanríkisráðherrar
leþpríkjanna meta meira hag
Rússa en sinnar eigin þjóð-
j ar. Það er vissulega ekki til
! neinn Títóismi í Sjálfstæðis-
flokknum, þegar Bandaríkin
eru annarsvegar. Hitt hefir
gert gæfumuninn, að Banda-
ríkjamefm beita ekki sömu
aðferðum 1 skiptum við smá-
þjóðirnar og Rússar. En
þrátt fyrir það er nauðsyn-
legt fyrir þjóðina að vera
jafnan á verði og gæta vel
hagsmuna sinna, hver sem á
hlut að máli.
Inngangur í Atlantshafs-
bandalagið.
í íslenzkum utanríkismál-
um eru stór verkefni fram-
undan á því kjörtímabili,
sem nú fer í hönd. A því mun
það ráðast, hvernig fer með
Keflavíkursamninginn og
hvernig framkvæmdum At-
lantshafssáttmálans verður
háttað.
í áróðursgreinum Bjarna
Benediktssonar er látið líta
svo út, að svo til fullkomin
samstaða hafi verið milli
stjórnarflokkanna í utanrík-
ismálum, t- d. í sambandi við
inngönguna í Atlantshafs-
bandalagið. Þetta er hin stór-
felldasta blekking, sem kann
að villa ýmsum sýn vegna
þess, að ekki reyndi á stefnu-
muninn við inngönguna í
Atlantshafsbandalagið, þar
sem engar bindandi kvaðir
fylgdu inngöngunni. Þess-
vegna mun fyrst reyna á
stefnumuninn við fram-
kvæmd bandalagssáttmál-
ans.
Um inngönguna í Atlants-
hafsbandalagið sameinuðust
tveir hópar manna með ger-
ólíkar grundvallarskoðanir
og markmið í þessum mál-
um. Annarsvegar voru menn
eins og Ólafur Thors og Stef-
án Jóhann Stefánsson, er
ekki fóru dult með það i ára-
mótahugleiðingum sínum, að
þeir vildu fá hingað erlend-
an her og fullkomnustu víg-
vélar. Þessir menn telja
þátttökuna í Atlantshafs-
bandalaginu spor að þessu
marki. Hinsvegar voru svo
Framsóknarmenn, er telja
þátttöku í bandalaginu skapa
þjóðinni bætta aðstöðu til
þess að afla sér skilnings og
viðurkenningar hlutaðeig-
anda ríkja á því, að hún geti
ekki haft neinn her eða neins
konar hernaðarlegar bæki-
stöðvar í landinu á friðartím
um. Með því að flytja þetta
mál okkar vel og drengilega
á fundum bandalagsins og í
nefndum þess, eigum við að
hafa tryggt okkur hina beztu
aðstöðu til að skýra sérstöðu
okkar og eyða óeðlilegri tor-
tryggni í okkar garð.
Skýrar stefnur.
Þær stefnur, sem þjóðin
velur nú um í þessum mál-
um, eru skýrar og ljósar.
Annarsvegar er það stefna
Sjálfstæðisflokksins og AI-
þýðuflokksins. Þessir flokkar
hafa engar yfirlýsingar gef-
ið varðandi framtíð Keflavík
ursamningsins, en afstaða
þeirra til Atlantshafsbanda-
lagsins mótast af áðurnefnd-
um áramótahugleiðingum
flokksforingjanna. Þær sýna
bezt, hvað í vændum er, ef
þessir tveir flokkar fá að
móta utanríkismálastefnuna.
Hinsvegar er það stefna
Framsóknarflokksins. Fram-
sóknarflokkurinn hefir sett
þaö sem stefnuatriði, að end-
urskoðunarákvæði Keflavík-
ursamningsins verði notuð
eins fljótt og hægt er og að
unnið verði að því á allan
hátt, að Keflavíkurflugvöll-
urinn komist undir islenzka
stjórn. Framsóknarflokkur-
inn vill nota þátttökuna í
Atlantshafsbandalaginu til
að afla skilnings og viður-
kenningar þeirra ríkja, sem
ráða öryggismálum Atlants-
(Framhald á 6. síðu*