Tíminn - 30.10.1949, Síða 4

4
TÍMINN, sunnudaginn 30. október 1949
233. blað
Af siónarhól hálfrar aldar
Niðurlag-
Og nú mynduð þið ekki ó- !
líklega spyrja með skáldinu
á þessu fimmtíu ára afmæli
byggðar ykkar: I
„Hvað er þá orðið okkar starf ?
Höfum við gengið til góðs j
götuna fram eftir veg?“ ,
Ef þið ættuð sjálf að svara
þeim spurningum, mynduð
þið vafalaust gera sem allra
minnst úr því, sem þið hafið |
afrekað, ég þekki ykkur nógu
vel til þess. En nú hef ég
leyft mér að færast það í
Eftir eir. Ricliard Bcck.
fang að svara þeim spurr;-
ingum sjálfur, og ekki að-
eins út í bláinn, því að ég
byggi svör mín við þeim bæði
á eigin kynnum af byggð ykk-
ar og starfi, og einnig á hinni
greínagóðu og næsta ítarlegu
sögu byggðarinnar, eftir sveit
unga ykkar og byggðarskáld,
Jóhannes H. Jíúnfjörð, sem
birtist í Almanaki Ó. S. Thor-
geirssonar 1937-’40.
Persónuleg kynn; mín af
ykkur hér í byggðinni og lest-
ur ofangreindrar sögu henn-
ar hafa fyrst og fremst sann-
fært mig um það, að þið hafið
með prýði innt af hendi hið
daglega starf ykkar, bænda-
starfið, ræktun landsins, en
það er meginstarf ykkar lang
flestra. Og hversu mikilvægt
og grundvallandi starf bónd-
ans er í þjóðlífinu benti Jón-
as skáld Hallgrímsson á eftir
minnilega í þessum alkunnu
orðum sínum:
„Bóndi er bústólpi,
bú er landstólpi,
því skal hann viröur vel.“
Og Davíð Stefánsson, sem
um margt er skyldur Jónasi
skáldi fyrirrennara sínum, og
kann jafn vel og hann að
meta starf bænda og búa-
liðs, lýsir gildi þess starfs í
eftirfarandi gullfallegu og
sönnu ljóðlinum:
„Þeir, sem akra yrkja,
auka landsins gróður,
eru í eðli tryggir
ættjörð sinni og móður,
ryðja grýttar götur,
gjafir lífsins blessa.
Bóndans starf er betra
en bæn og sálumessa."
En þið hér í þessari byggð
hafið ekki aðeins leyst hið
daglega starf ykkar af hendi
með sóma. Þið hafið haldið
uppi, og gerið enn, jnerkilegu
og harla margþættu félags-
lífi, ekki fjölmennari en þið
hafið verið og eruð. Tel ég
ykkur það til híns mesta sóma
hvað vel þið hafið haldið hóp
inn, og ber það fagurt vitni
góðum byggðaranda og fé-
lagslegum áhuga ykkar.
Trúin var grundvallarþátt-
ur 1 hugsun og lífi landnem-
anna. Frá því um aldamót
hefir hér einnig verið starf-
andi íslenzkur söfnuður, er
séra Jónas A. Sigurðsson stofn
aði og þjónaði fyrstur is-
lenzkra presta, er síðan hafa
fylgt honum í spor i því starfi.
En haustið áður höfðuð þið
stofnað íslenzkt lestrarfélag,
sem ber réttnefnið „Fróði“,
og er enn lifandi. Ber það
fagran vott fróðleikshneigð
ykkar og bókmenntaást. Þá
er það ekki siður ykkur til
sæmdar og ber hinu sama
vitni, að þið urðuð fyrstir til
þess, landarnir, að stofna
skólahéruð á þessum slóðum.
Sú umhyggja fyrir menntun
barna og unglinga hefir einn
ig borið ríka ávexti, meðal
annars í þvi, að myndarlegur
mun orðinn hópur þeirra héð-
an úr byggð, sem stundað
hafa nám í æðri skólum og
getið sér hið bezta orð á
menntabrautinni. i
Þá hafa hér verið starfandi
um lengra og skemmra skeið:
knattleikaflokkur (Baseball),'
lúðrasveit, Góðtemplarastúka
og Rauða Kross deild, að ó-
gleymdu kvenfélaginu ,.Fjól-
an“, sem á mikið starf að
baki, og er enn bráðlifandi, j
og þjóðræknisdeildin „ísland“
sem starfað hefir í meir en
aldarfjórðung óslitið, og er
enn með fullu fjöri- Ber það
því crækan vott, að þið haf-
ið viljað halda við sem bezt
tengslunum við ættlandið og
varðveita sem lengst íslenzk- j
ar menningarerfðir. Eins og
oft hefir verið bent á af mér j
og öðrum á þingum þjóðrækn
isfélagsins, þá á þessi byggð,
sérstöðu um það, að hér er (
öll byggðin í félaginu, í þeim
skilningi, að einn eða fleiri
af hverjum heimili eða því^
sem næst eru í félagínu. Er
það bæði þakkarvert og mjög
til fyrirmyndar.
í sambandi við félagsmál
ykkar og félgagslíf er þá eins
ógetið, og hreint ekki hins
ómerkilegasta, sem sé þess,
að snemma á árum réðust
þið í það að byggja samkomu
hús. Það var bæði mikið verk
og þarft, en fyrir þá framsýni
ykkar og dugnað, hafa hin
félagslegu samtök ykkar átt
þak yfir höfuðið, og er auð-
skilið, hve mikils virði það er
fyrir alla menningarlega við
leitni í byggðinni.
Með tilliti til þess, sem
sagt hefir verið um almenn
störf ykkar, félagsleg sam-
tök og menningarviðleitni,
svara ég því, hiklaust og raup
laust, játandi spurningum
skáldsins, sem ég vitnaði til:
Ykkar starf er mikið, marg-
þætt og ávaxtaríkt orðið, og
þið hafið vissulega til mik-
ils góðs gengið götuna fram
eftir veg. Þið hafið eigi aðeins
ræktað jörðina, heldur haf-
ið þið lagt engu minni ástund
un á ræktun hins andlega lífs.
Þið hafið, með öðrum orðum,
fetað í fótspor frumherjanna
til gagnsemdar sjálfum ykk-
ur og landinu sem þið búið
í og eigið þegnskuld að gjalda,
og jafnframt ykkur til heið-
urs og ættlandinu; sómi
barna þess og afkomenda
þeirra hvarvetna er sómi
þess.
Og þegar við á þessum degi
minnumst að verðugu og um
annað fram íslenzkra frum-
herja þessarar byggðar, þá
minnumst við einnig með
þakkar- og ræktarhug lands
ins, sem ól þá, landsins svip-
mikla og sögufræga á norð-
urslóðum, íslands, ættlands
okkar allra og fæðingarlands
margra okkar. Við biðjum því
og heimaþjóðinni blessunar
um ókomna tíð, minnugir
þeirra erfða, sem við höfum
þaðan fengið, og jafnt minn
ug þess, að ,,lengi mun lifa
í þeim glæðum, sem landarn
ir fluttu um sæ“.
Þegar ég svo að málslokum
þakka ykkur hjartanlega
unnin störf og óska ykkur til
hamingju með þetta merkis-
afmæli byggðar ykkar, óska
ég þess jafnframt, að hér í
þessu byggðarlagi megi hið
bezta í íslenzkum hugsjóna-
og menningarerfðum halda
áfram að sameinast hérlend-
um menningarstraumum á
sem affarasælastan hátt. Og
þá mun framtíðin segja: Hér
voru að verki menn og kon-
ur af íslenzkum stofni, trúir
hinu bezta í sjálfum sér og
erfðum sínum, trúir og gjöf,-
ulir þegnar lands síns, og
minnug þeirra orða skálds-
ins:
„Að fólk, sem tignar trú-
mennskuna í verki,
það tendrar eilíf blys á sinni
gröf“.
Sérkennileg tilviljun?
Edgar Poe andaðist 7. októ
ber 1849. Hann var stórskáld
en ólánsmaður. Andlátsorð
hans voru: „Drottinn hjálpi
mér aumum manni". Nokk-
ur — of fá — minningarorð
voru í því tilefni lesin upp í
Útvarpinu fyrir nokkrum dög
um. Þá var um leið lesið upp
hið víðkunna og fræga kvæði
hans ,-Hrafninn“, í þýðingu
Einars Benediktssonar.
í erindi um „The Philosophy
Of Composition“ minntist Poe
á það hvernig þetta kvæði
varð til Hann segist þar hafa
reynt að vera frumlegur
(„eins og vanalega"), enda
er bragarhátturinn svo „dýr“
að ég hygg að tæplega verði
fundinn annar „dýrari“ á
enska tungu. En svo tekur
Poe fram, að hann hafi gert
annað, sem aukið hafi á „dýr
leikann" með „óvenjulegum
og sumpart algerlega nýjum
áhrifum", sem voru auk þess
hvernig hann rímaði, að nota
stafarím (alliteration). Með
öðrum orðum líkt og við ger
um með því að nota höfuð-
stafi og stuðla. Dæmi um
þetta eru víða í ,,Hrafninum“
og þarf ekki að nefna nema
þetta úr upphafinu:
Once upon a midnight dreary,
while I pondered weak an
weary
Over many a quaint an curi-
ous
volume of forgotten lore
While I nodded nearly
napping . . .
En dæmi um þetta eru við
ar í kvæðum Poes og má
nefna þetta úr kvæðinu Anna
bel Lee, þar sem bregður fyr-
ir rammíslenzkum hætti
ljóða:
For the moon never beams
without bringing me dreams
Of the beutiful Annabel Lee...
En er það víst að Poe hafi
ékkert þekkt til íslenzks brag
arháttar?
Það er sennilegt.
En þó má benda á línur í
einu kvæði hans, sem keppir
(Framhald á 6. síðuj
Hvarvetna er talað um kosning-
ingarnar og úrslit þeirra þessa
dagana. Menn ræða um þau á
vinnustöðum, í strætisvögnum, á
götunum og hvar sem þeir mæt-
ast.
Engar almennar ályktanir verða
dregnar af því, sem einn maðui’
heyrir. En ýmsum þeim, sem vöktu
á þriðjudagsnóttina og hófu þá
vöku í þeirri trú, að það væri
satt sem Þjóðviljinn hefði sagt:
„Katrín skal á þing“ og svo fram-
vegis, mun hafa fundizt nóttin sú
bæði löng og köld. Og í grárri
skimu haustmorgunsins var Kat-
rín fallin og þeir Sigfús Sigurhjart
arson og félagi Brynjólfur báðir
á hana ofan.
Ég gekk niður Skólavörðustíginn
á miðvikudaginn. Enn lágu útbreidd
á gangstéttinni Þjóðviljablöð með
vígorðunum: Katrín skal á þing“.
Eg var nýbúinn að heyra menn
tala um það sín á milli, að þetta
væru undarleg kosningalög, sem
ekki létu sósíalista fá fleiri þing-
menn í Reykjavík. Eg festi mér
þau orð í minni, rökstuðninginn
heyrði ég ekki til fulls, en þó að
ég kenni ekki kosningalögunum
um þá hluti, veit ég vel, að ann-
að eins hefir nú verið lagað með
lagabreytingum og þykir ekki vanda
samt handan járntjaldsins. Þeim
finnst nefnilega, Kommúnistunum
okkar, að 'þetta sé ekki neitt lýð-
ræði hér, úr því að þeir fá ekki
hreinan meirihiuta.
Þeir, sem trúðu á mikið gengi
„stjórnarandstöðunnar" eins og
Þjóðviljinn sagði, finnst ýmsum
að þetta séu dimmir dagar. Menn
hafa misjöfnu láni að fagna í
kosningum. En víst er það vor-
kunn að Þjóðviljinn sé beiskur á
bragðið þessa dagana. Það verður ilt
að tendra baráttubálin fyrir bæjar
stjórnarkosningarnar, svo mjög
sem eldiviðurinn hefir blotnað við
þetta áfall. En ekki mun það bæta
tóninn í blaðinu, að ritstjórinn
féll en bæjarpósturinn komst á
þingið, — á atkvæðunum hennar
Katrínar.
Áður en farið var að telja í
nokkru kjördæmi, sagði Vísir, að
þessar kosningar myndu litlu breyta
um styrkleik flokka á þingi. Þá var
allt í einu hjaðnað allt tal Sjálf-
stæðisblaðanna um hreinan meiri-
hluta á þingi. Og nú sjá líka all-
ir, að það tal var ekki annað en
fánýtt gaspur. Hitt hafa ef til vill
ekki allir gert fér ljóst, að hefði
Alþýðuflokkurinn hlotið 113 atkv.
umfram það sem hann fékk, hlyti
hann 8 þingmenn, en Sjálfstæðis-
flokkurinn ekki nema 19. Svo tæp
ur er nú Sjálfstæðisflokkurinn að
halda sömu þingmannatölu og
hann hafði fyrir kosningarfiar. Og
þó hafði hann 20 menn eftir síð-
ustu kosningar. Miðað við það
vantaði nú lítið á að hann missti
tvo þingrilenn.
Og þó er enginn efi, að Sjláf-
stæðismenn fengu nú mörg hundr-
uð atkvæði eða jafnvel þúsundir
vegna þess, að þeir töldu mögu-
legt, að þeir fengju hreinan meiri
hluta, en engin slík samstæða var
tii á mðti þeim. Framsóknarmenn
létu sig ekki dreyma um annað, en
að þessar kosningar yrðu ákveðin
bending til stjórnmálamanna um
það, að alþýða landsins vildi hafa
umbótastarf á þjóðlegum grund-
velli, þar sem vinnan, sannvirði
hennar og mannréttindin lægju til
grundvallar. Þetta hefir að vissu
leyti náðst, og á grundvelli þeirr-
ar kenningar mun þjóðin hafa að-
stöðu til að mynda sterkan þing-
meirihluta fyrir íslenzka alþýðu-
stjórn í næstu kosningum, enda
þótt erfitt sé að sjá á þessu stigi
hvernig málin leysast á næsta stigi,
svo sem þingið er nú skipað.
Nú tala menn um það, hvernig
stjórn verði mynduð. Um það er
allt óvíst og verður engu spáð
hér. Ef til vill verður hægt að
mynda einhverjá þingstjórn, með
meirihluta eða minnihluta þings.
En um þetta getið þið lesið í stjórn
málagreinum blaðanna frá degi
til dags. Eg mun halda mér meira
við útjarðana og þau þjóðmál,
sem síður eru þungamiðja flokka-
baráttunnar, og þó kann að vera
að ég segi ykkur til gamans frá
einni og einni kviksögu, sem nóg-
ar munu myndast, ef að líkum
lætur.
Starkaður gamli.
Alúðarþakkir fyrir auðsýnda samúð við andlát og
jarðaríör mannsins mins
PÉTURS J. JÓNSSONAR
frá Fljótstungu
Halldóra Jónsdóttir
Tek að mér raflagnir í hús, skip
og báta, ennfremur ýmsar rafvéla-
viðgerðir.
s\oiuie >i\c;\i sso\
Rafvirkjameistari. - Sími 166 B. - Suðurg. 5 - Akranesi.
TAPAST
í kosningahitanum töpuðust tveir manchetthnapp-
' | ar úr silfri annar með drekaskrauti hinn með hauskúpu
og leggjum. Finnandi vinsamlegast tilkynni i síma
Fundarlaun.
>
►
<> 4399.
»
i