Tíminn - 21.02.1950, Blaðsíða 7

43. blað
TÍMINN, þriðjudaginn 21. febrúar 1950
7
Örlagabaráíta og aldahvörf.
(Framhald af 4. stovj. | Járn og stál, kol og olíu,
Þættir menningarinnar. korn °S jarðepli verður að
lífs, vísindalega eða fræðilega framleiða til að gera efna-
Öll menningarsköpun bygg 11 a® manna °g lífskjör betri,
ist á þeirri viðieitni að full-|en framleiðslumagnið eitt
segir ekki til um framför
það aðeins val milli ýmiskon
ar trúarbragða. Þess vegna
höfum við orðið vitni að nýj
um trúarbrögðum, illum, villi
mannlegum trúarbrögðum,
sem hafa fyllt upp tómt rúm
í menningu samtíðarinnar,
en þetta tóma rúm myndað-
ist þegar menningin var
gerð efnisleg og veraldleg.
kvæmiregum" lTfsþörfum. Við laust ai® framleiða sem mest. Einungis í lotningu fyrir
komna einhver mannleg
grundvallarverðmæti, sem
fullnægja djúpum og óhjá-
þjóða, því að þaö er ekki tak
mark mannsins skilmála-
Ilvers gjalda sam-
vinnufélögin?
(Framhald af 5. slOu).
andi félagsmannafjöldi kaup
félaganna skapi engan rétt
til aukins vöruinnflutnings
S. I. S.. Samkvæmt félags-
mannatölu Sambandsfélag-
anna þá þurfa þau að sjá
Gunnar Þórðarson
sextugur.
(Framhald af 3. siOu).
mikil fyrr á árum og allt til
skamms tíma, meðan sam-
göngur voru seinfærar, en fátt
opinberra gistihúsa. Munu
margir gestir, er leið áttu um
í Grænumýrartungu, lengi
Þeir eru auðvitað til, sem því, sem er æðra okkur sjálf|m“n meirf en he!mlngi Þjóð j minnast rausnar og atorku
„• _! • arinna.r fvrir tipv7 nvnriim i..-. ^ :____________1___
mgveldur
leg skilyrði til fullkomins umJ 1 uiaau Ilimininn-1 tieidenstein nenr sagt það j ^mi”sé nTfnt" Þessu maeTi' eignueust cvær aæuir- sigríði-
lífs, vísindelag eða fræðilegai- þvl að með þvi geri niað- j rétt og glöggt, að maðurinn I “fm{„® konu Ragnars Guðmundsson-
menningu, sem fullnægja|U1 ekkeit »§agn . En vel má
mannlegri fræðsluþörf og
það vera, að á slíkri stund
þekkingrrþrá, ðferðilega |íinnum, vlð einmitt eitthvað
menningu, sem elur upp sam 'a þvi bezta> sem lifi,5 á fil>
úð og samkennd með félög-:og tllemkum okkur eitthvað
unum og lífinu yfirleitt, fag iaf. þv!’ sem ger;r það nokk-
urfræðilega menningu, sem í111 virði að vera ma3ur-
getur þroskað fegurðar-j
Svona frumstæð sannindi
kunna að þykja einföld og
gamaldags, en margur nú-
tímamaður hefir gleymt
þessu.
Hollendingurinn fljúgandi.
Sænska skáldið Viktor
Rydberg lýsir Hollendingn-
um fljúgandi í kvæði sínu
einu og þrotlausri siglingu
hans. Honum liggur svo á,
hann verður að flýta sér,
flýta sér, flýta sér, — og þó
á hann ekkert takmark.
Fjöldi nútímamanna líkist
Ef fegurðin verður ríkjandi1 Hollendingnum fljúgandi
verðmæti getur það leitt til nii°g mikið, einkum borgar-
hnignandi öfga eins og var íil búar. Tignun afkastanna
dæmis á endurreisnartimabil hefir gert líf okkar að kapp-
inu. Siðferði getur snúizt upp, hlaupi án takmarks og til-
í þurra og andlausa siðfræði gangs. Það, sem átti að vera
ef einblínt er á það, eins og ! tæki í þjónustu mannsins
smekkinn og trúarlega menn
ingu, sem hjálpar mönnum
til að skynja helgi tilverunn
ar og hið guðdómlega.
Allir þessir þættir menn-
ingarlífsins eru verulegir í
sönnu og hellbrigðu menn-
arríki, ef jafnvægi á að hald
ast. Ef einn þátturinn fær
að eflast á kostnað annars,
kemur fram afskræmd mynd
og sjúkdómseinkenni á menn
ingunni og slíkt bitnar venju
lega að lokum á því, sem af-
vöxturinn var í.
varpaði af sér dýrshaminum cr ,sklpt m,Ih felaSanna; Það ar> bónda j Grænumýrar-
á þeirri stundu á morgni ald- getm' hver sagt ser sjálfur tungu> og steinunni, konu
anna sem hann reisti hið að Það folæ,sem byr i byggðar Benedikts Jóhannessonar,
fyrsta altari. Við getum logum; Þar sem emungis er bónda a saurum í Laxárdal.
bætt því við, að maðurinn kauPfelaEsverzlun> f*r ekki En auk þess hafa tveir bræðra
muni aftur draga á sig dýrs ofmældan smn skammf af j synir Gunnars alizt upp hjá
þessum eftirsottu vorum. A j þeim hjónum, og fleiri börn
þetta fólk að gjalda þess þeim nákomin dvalizt með
var í tímum Púritanna.
hefir náð valdi yfir honum,
og fer illa með vald sitt. Við
emm eins og töframaðurinn
í ævintýrinu. Hann hafði
sært fram volduga anda en
kunni engin ráð til að
Vísindin vilja vera allt.
Á miðöldum drottnaði trú-
arlífið yfir öðrum þáttum
menningarinnar og kirkjan
varð víðtæk einveldisstofn- , stjöma þeim og þeir steypt-
un og lagði undir sig margt, ■ust yfir hann og tættu hann
sem henni kom ekki við. Vis- ,1 suncfui\
indin urðu þá að heyja harða'
baráttu við kirkjuna fyrir,Að veIfa um trúarbrogð.
frelsi sínu og sjálfstæði. Súj Meðan efnisleg skilyrði
barátta varð sigursæl, en sorg menningar okkar eíldust
arsaga um leið. Sigurvegarinn mjög með geysilegum hraða,
ofmetnaðist. Á okkar timum hefir andlegur grundvöllur
vilja vísindin ekki aðeins vera hennar orðið í fullu ósam-
einn þáttur menningarlífsins, ræmi. Lengi vel bar ekki mik
heldur drottna yfir menning- ið á þessu, en þar að kom,
unni og vera allt. 1 að þróuhin leiddi til fullra
Miðaldakirkjan vildi koma óskapa. Það er varla hægt
í stað vísindanna og vísindi að deila um það, að kristin-
nútimans vilja sjálf koma í dómurinn er eitt af því, sem
stað trúar og trúarlífs af borið hefir uppi menningu
sömu óbilgirni. Þessu fylgir t Vesturlanda og raunar
einhliða áherzla á fræðilega
menningu og þar með andlegt
volæði og hrörnun manns-
kennda, og mun það að lok-
um bitna á vísindunum sjálf-
um. Með öðrum orðum: Þar
sem vísindi og tækni unnu
glæsilega sigra og efldust á
allan hátt hafa aðrar hliðar
haminn á þeirri stundu, sem
hann veltir síðasta altarinu
tií jarðar.
Við sjáum nú á okkar dög-
um hvernig menn á guðlaus
um tímum lítillægja sig á
að falla aumkvunarlega á
kné fyrir mannguðum, sem
kallaðir eru „foringjar“.
Það er raunar aðeins sönn-
um og sýnishorn þeirrar stað
reyndar, að menn hafa tap-
að sjálfsvirðingunni.
Að baki hverju svari, leyn-
ist alltaf ný spurning. Það
er hægt að halda áfram að
spyrja, hvernig á því standi,
að menningin hafi verið gerð
veraldleg. Hér verður ekki
reynt að rekja þá sögu frek-
ar. Aðeins skal það sagt, að
þung sök liggur þar á máls-
svörum kristindómsins sjálf-
um. Það hafa ekki alltaf ver
ið verstu mennirnir, sem
hafa barizt gegn kristindóm
inum, — oft hefir reyndin
verið þveröfug.
Okkur er frjálst að vona.
Niðurstaða þess, sem nú
hefir verið sagt, verður sú,
að það sem okkur vantar
fj'rst og fremst til að bjarga
menningu okkar er ekki
meiri vísindi og meiri tækni,
en það er endurnýjun
af andlegum og trúarlegum
toga. Þetta held ég, að sé þýð
ingarmesta kenningin sem
hinn blóðugi og sorglegi
fyrri hluti þessarar aldar
hefir fært okkur.
Hvort seinni hluti aldar-
innar muni bera okkur
nokkra ávexti í samræmi við
þessa kenningu þýðir ekki
að spá neinu um. Enginn
þannig, að gróðamöguleikar
fyrir kaupmannaverzlun eru
ekki fyrir hendi í byggð þess,
þeim um skemmri tíma.
Síðari árin hefir Gunnar
minnkað mjög búskap sinn Og
leyti. Frá honum stafar það,
sem er einkenni vestrænnar
menningar, hve einstakling
urinn, maðurinn, er virtur
mikils. Einkenni menningar
geta haldizt við um langan
aldur eftir að það afl, sem
skapaði þau i fyrstu, hefir
menningarlífsins ekki fylgt misst tök sín á mönnunum.
með í þróuninni, hvorki sið- j Andlegir frumherjar fyrri
ferðislega, fagurfræðilega né kynslóða tóku oft afstöðu
og þess vegna enginn kaup- j fengið tengdasyni sínum jörð-
maður til þess að miðla j jna i hendur að mestu leyti.
skammti heildsalanna af Hefir hann og orðið að vera
þessum vörutegundum? Þrátt
fyrir þetta er reynt að koma
þessu fólki og öðrum til að
trúa því, að viðskiptamenn
kaupfélaganna gangi á rétt
samborgara sinna og fái
vegna forréttindaaðstöðu S.
í. S. meira af innfluttum
vörum en því réttilega beri.
Rökstudd gagnrýni á ætíð
rétt á sér. En rakaiítill and-
róður í því skyni að svipta
keppinaut sinn réttmætum
sigri situr illa á þeim, er
telja sig fylgja frjálsri sam-
keppni. Menn verða að
beygja sig fyrir staðreynd-
um og draga af þeim skyn-
samlegar ályktanir. Þótt S.
I. S. sé ódýrara í rekstri en
nær tvö hundruð heildsölu-
fyrirtæki samanlagt, þá er
ekki þar með sagt, að það
stafi af skattaívilnunum eða
annarri sérstöðu Sambands-
ins. Eðlilegt svar keppinauta
langdvölum hér í Reykjavík,
vegna opinberra starfa sinna
hér. Hann nýtur enn strafs-
krafta í bezta lagi, og er þess
að óska, að svo megi enn
lengi verða.
Jón Guðnason.
samvinnumanna í verílun
verður því ekki hróp og íra-
fár út af ímynduðu skatta-
hagræði hinna síðarnefndu,
heldur t. d. stofnun innkaupa
sambands smásala, sem ekki
er eins kostnaðarsamt og
allir heiídsalarnir.
Með því að stuðla að sparn
aðarviðleitni einstaklinganna
vinna samvinnufélögin gott
verk. Hvernig sem á er litið,
virðist áróðurinn gegn þeim
koma úr hörðustu átt frá
þeim mönnum, sem þykjast
vilja heilbrigt borgaralegt
þjóðfélag. V.
j Vöruhappdrætti
S.Í.B.S.
Stofnað með lögum nr. 13, 16. marz 1949.
byggt hana upp að miklu veit- hvort roðinn út við
gegn kristlndóm’fnum, en
þeir virtu menningarlega á
vexti hans og væntu þess, að
þeir gætu haldizt við án
kristindómsins sjálfs. Það er
trúarlega.
Tæknin er ekki
takmark.
Nútíðarmaðurinn er orðinn
svo ölvaður af tækni sinni að Þetta, sem nú hefir sýnt sig
honum finnst í vímunni, að,að' er einungis draumsjón.
tæknin sé i sjálfu sér tak- Sagan hefir nú sjálf sýnt af
mark en ekki meðal í þjón- leiðingarnar af lífsskoðun
ustu mannsins. natúralismans. Sú lífsskoð-
Við erum fallin í endalausa un byrjaði með því, að lit:ð
dýrkun ^afrekanna, fram- var & manninn sem æðri
kvæmdanna. Okkur finnst, að skepnu — og endar með þvi,
það sé hundrað sinnum betra að farið er með manninn
að ferðast með hundrað eins °° skepnu.
mílna hraða á klukkustund en Trúarleg þörf er mannin-
einnar mílu hraða aðeins, en um eiginleg og ef henni er
vitanlega er sannleikurinn sá, ekki fullnægt á þennan hátt
að þetta er allt undir því kom brýzt hún út með öðru móti.
ið að hverju við stefnum. Ef Mannkynið á Jpvi ekki um
við göngum til glötunar, er það að velja. hvort það lifi
betra að fara sér hægt. | trúarlífi eða ekki, heldur á
sjóndeildarhringinn er síð-
asti bjarmi liðins dags eða
elding nýrrar dögunar. En
okkur er alltaf frjálst að
vona. Við skulum minnast
hinna fögru orða í forna ind
verska sálminum, Rigveda:
Það bjarmar víða af björt
um degi, sem búinn er ekki
að skína.
Sjötta umferð
skákþingsins
Sjötta umferð skákþings-
ins var tefld í fyrradag. Úr-
slit urðu þau, að Guðjón
vann Lárus, Haukur vann
Hjálmar, Ingvar vann Stein-
grím, Gunnar vann Þórð,
Bjarni vann Kára, Guðm. S.
vann Jón.
Jafntefli gerðu Frðrik og
Þórir og Gilfer og Snævarr.
Biðsákir urðu hjá Pétri og
Óla, Sveini og Baldri, Árna
Stefánssyni og Birni, Benó-
ný_ og Öuðmundi Ágústssyni.
Átti að tefla biðskákirnar í
gærkvöldi.
1
4
3
14
16
31
43
58
87
40
119
315
3268
1 Vinningur á kr. 25,000,00
— - — 15,000,00
— - — 10,000,00
— - — 8,000,00
— - — 5,000,00
— - — 4,000,00
— - — 3,000,00
— - — 2,000,00
— - — 1,000,00
— - — 500,00
400,00
300,00
200,00
100,00
Verð miðans í 2. flokki er kr. 20.00. Endurnýjunar-
gjald kr. 10.00. — Ársmiði kr. 60,00. — Dregið 6 sinnum
á ári. —
115 söluumboð um land allt. Miðarnir fást þvi í ná-
grenni hvers manns á landinu.
Ollum ágóða er varið til nýbyggingar að Reykjalundi,
Vinnuheimili SÍBS fyrir berklasjúklinga.
Hver króna, sem til SÍBS rennur er vopn í baráttunni
gegn berklaveikinni og greiðir göngu íslendinga að
öndvegissæti meðal menningarþjóða heimsins. Reykja-
lundur er óskabarn íslands.