Tíminn - 28.02.1950, Blaðsíða 5

49. blað
TÍMINN, þriðjudaginn 28. febrúar 1950
5
Vantrausíið
Ástæðurnar til þess, að
Framsóknarflokkurinn hefir
borið fram tillcguna um van-
traust á ríkisstjórnina eru
augljósar cg auðskildar.
Strax þegar rikisstjórnin
kom til valda, var því lýst
yfir, að Framsóknarflokkur-
inn bæri ekki traust til henn-
ar. Hann taldi þó rétt að
gefa henni ráðrúm til að
leggja fram tillögur sínar um
lausn vandamálanna. Sjálf-
stæðisflokkurinn hafði lengi
gumað af því, að hann íéði
þar yfir óbrigðulum og auð-
veldum ráðum, en hafði hins
vegar forðast að nefna þau.
Þar sem ílokkurinn fór nú
einn með völdin, en lausn mál
anna var mjög aðkallandi,
gat það ekki lengi dregizt, að
stjórn hans yrði að leggja
fram eir.hverjar tillögur.
Þótt Framsóknarflokkurinn
yndi stjórn hans illa, taldi
hann þó tilvinnandi að eira
henni um stundarsakir, ef
það gæti orðið til þess, að
Sjálfstæðisflokkurinn mann-
aði sig loksins upp og reyndi
að benda á ákveðnar leiðir til
úrlausnar.
Þessi þohnmæði Framsókn-
arflokksins hefir nú borið til-
ætlaðan árangur, þar sem
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
loksins gert grein fyrir því
opinberiega, hvernig hann
vill leysa þann vanda, er nú
steðjar að þjóðinni fyrir til-
verknað hans og kommún-
ista.
Framsóknarflokkurinn taldi
rétt, að stjórnin segði af sér
strax og hún hefði lokið til-
lögum sínum. Hann hvorki
treysti henni til að hafa for-
ustu um afgreiðslu málsins í
þinginu né til þess að fram-
kvæma það. Afstaðan til máls
ins í þinginu hlýtur vitan-
lega að fara mjög eftir því,
hverjir eiga að hafa fram-
kvæmdina nieð hondum. Frá
þessu sjcnarmiði sínu skýrði
F ramsóknarflokkurinn Sjálf
stæðisflokknum strax eftir að
hann hafði sent Framsókn-
arflokknum tillögur sínar
sem trúnaðarmál. Hann lýsti
sig jafnframt fúsan til við-
tals um málin, en þó á þeim
grundvelli, að stjórnin hefði
áður sagt af sér.
Ríkisstjórnin neitaði hins-
vegar að fallast á það að
segja af sér, þótt henni mætti
vera ljóst, að hún gat ekki
leyst málín af eigin ramleik
og áframhaldandi seta henn
ar yrði aðeins til að tefja
málið og torvelda lausn
þess.
Til þess að láta viðræður
ckki stcðvast alveg vegna
framangreinds metnaðar
Sjálfstæðisflokksins, féllst
F’ramsókr.arflokkurinn á þá
tillögu Siálfstæðisflokksins,
að þeir ræddust við um mynd
un stjórnar, án fyrirfram
gerðs málefnasamnings.
Fyrsta yerk slíkrar stjórnar
yrði að reyna að koma á sam
komulagi en segja af sér,
ef það mistækist. Um skeið
horfði vel með það, að
samningar tækjust um mynd
un slíkrar stjórnar og reyndi
Framsóknarflqjckurinn að
hliðra eins mikið til og hon-
um var fært. Þannig hafði
hann t. d. fallist á, að forsæt
ERLENT YFIRLIT:
Bækur og höfundar
Bók um svikara. — Lítið ríki en volduRt. — Saga
loftbrúarinnar. — Skoðanakönnun um barnabók. —
Hver fær Nobelsverðlaunin?
Af þeim bckum, sem komu út á
seinasta ári, hafa fáar vakið meiri
athygli en bók ensku skáldkonunn-
ar Rebeccu West, er hún nefnir
„Meaning of Treason1'. Bók þessi
fjallar einkum um þá William
Joyce, sem var útvarpsþulur hjá
Þjcðverjum á stríðsárunum, og
Alan Nunn Máy, sem varð uppvís
að kjarnotkunjósnum fyrir Rússa.
West fylgdist vel með réttarhöld-
unum í málum þeirra beggja og
aflaði sér jafnframt beztu heim-
ilda um fortíð þeirra. Hún reynir
síðan að kryfja til mergjar þær
orsakir, er getðu þá að svikurum
við þjóð sína og föðurland.
Glötun ofsatrúarbragðanna.
' William Joyce var brezkur þegn,
sem gekk nazistum á hönd. Þeir
notuðu hann á striðsárunum til
þess að flytja áróðursræður í út-
varpið og töldu Bretar sér hann
hættulegastan af öllum áróðurs-
mönnum Þjóðverja. Hann var á-
gætlega greindur, en haldinn af of-
stæki og minnimáttarkennd.
Alan May Nunn var enskur vís-
indamaður, sem gerðist verkfæri
kommúnista. Hann bauðst til þess
að vinna sem sjálfboðaliði að kjarn
orkurannsóknum Breta, en fyrst
og fremst gerði hann það i þeim
tilgangi að géta veitt Rússum upp-
lýsingar. Það gerði hann lika
dyggilega þangað til uppvíst varð
um njósnir hans í sambandi við
kanadisku málaferlin.
Þeir Joyce og May voru að ýmsu
leyti ólikir. Joyce þjáðist af löng-
un til að láta á sér bera, en May
kaus að vinna í skugganum. Hins-
vegar áttu þeir það báðir sam-
merkt að vera ofstækismenn og
þeir létu stjórnast af blindri trú,
sem réttlætti öll misindisverk í
augum þeirra. Ofsatrúarbrögð hins
nýja tíma, nazisminn og kommún-
isminn, gerðú þá að samsæris-
mönnum gegn þjóð þetrra og föð-
urlandi.
Bók Rebeccu West dregur upp
giögga mynd af ó'.áni þeirra, sem
verða öfgum nazismans og komm-
únismans að bráð, og er því á-
hrifamikill boðskapur gegn þeim
háska, er stafar af þessum nýju
ofstækistrúarbrögðum.
Bækur um páfaríkið.
Nýlega eru komnar út i Dan-
mörku tvær bækur um katólsku
kirkjuna. Önnur þeirra er eftir
Göran Stenius, sem verið hefir
sendimaður Finna í páfaríkinu.
Nefnir hann bókina „Bag Vat:-
kanets Mure“. Hin er eftir Alf B.
Chrisiiansen og nefnist hún „Det
katolske Komplot".
Stenius segir í bók sinni frá sögu
páfarikisins og frá starfsháttum
þar. Hann telur m. a. að páfarík-
ið hafi betri frétta- og upplýs- j
ingasöfnun á sviði heimsmálanna
en nokkuð annað ríki og komi fáir
stjórnmálaatburðir því á óvart.
Kirkjunnar menn virðist mjög
lagnir í því að afla sér frétta um
það, sem gerist bak við tjöldin,
enda byggist sú starfsemi þeirra á
gömlum merg.
Christiansen segir í bók sinni
frá stefnu og viðhorfi katólsku
kirkjunnar um þessar mundir. í
mörgum löndum hefir kirkjan mik-
il pólitísk áhrif og stendur víða í
fylkingarbrjósti i baráttunni gegn
kommúnismanum. Christiansen tel
ur rangt að telja kirkjuna aftur-
haldssama, því að hún hafi á síð-
ari árum tekið upp frjálslynda
stefnu í stjórnmálunum. Flokkar
þeir, sem styðjast við hana, eru
flestir hófsamir miðflokkar, sem
vinná að almennum umbótum, t.d.
flokkur Gasperis á Ítalíu og flokk-
ur Bidaults í Frakklandi.
Báðar þessar bækur gefa ljóst
til kynna, að þótt páfaríkið sé lít-
ið að flatarmáli, sé það samt
raunverulega eitt af mestu stórveld
um heimsins.
Sagan um loftbrúna.
Nýlega er komin út í Bandaríkj-
unum bóle eftir Lusius D. Clay
hershöfðingja, sem var hernáms-
stjóri Bandaríkjanna í Þýzka-
landi. Bók þessa nefnir hann
„Decision in Germany“. Bók þessi
mun nú vera i þann veginn að
koma út í danskri þýðingu.
Bók þessi er ekki sögð sérlega
skemmtileg, en hún hefir að
geyma margar nýjar upplýsingar
og er glöggt yfirlit um það, sem
gerðist í Þýzkalandi fyrstu her-
námsárin.
Clay lýsir þvi í upphafi, hvern-
ig Bandaríkjamenn hafi haldið
innreið sína i Þýzkaland í þeirri
góðu trú, að þeir væru komnir
þangað til að endurreisa lýðræðið
og grundvalla varanlegan frið. En
brátt döpruðust þessar fögru
vonir. Samkomulag stórveldanna
fór síversnandi og þar kom að lok-
um, að Rússar stöðvuðu samgöng-
ur til Berlinar vegna „viðgerða",
Píus páfi XII.
sem þyrfti að gcra á járnbraut-
um *og vegum. Fyrst var þó sagt,
að þessar viðgerðir myndu ekki
taka langan tíma, unz rússneska
Handahóf eða
skipulag
Bændasamtökin hér á
landi gera upp vi® sig sjálf
hvaða hlutfail skuli vera á
söluverði cinstakra iandbún-
aðarafurða. Þar er ekki stöðv
uð sala á nýmjólk einn daginn
á þeim forsendum, að mjólk-
urverðið sé of lágt í saman-
burði við kjötverðið. Þar er
heldur ekki krafizt hækkun-
ar á rjóma einn daginn og
síðan á skyri á mcrgun, af
því rjóminn hafi verið hækk
aður svo mikið í gær.
Bændasamtökin ákveða
sjálf verðflutfall sinna fram-
leiðsluvara.
í öðrum lönduni vinna
sambönd fagfélaganna mikið
hernámsstjórnin tilkynnti, að „við- verk til að samræma kjör og
gerðunum" yrði ekki lokið fyrr en kaup hjá einstökum starfs-
hætt hefði verið við stofnun rík- . hópum.
isstjósnar i Vestur-Þýzkalandi. Þá
skýrðist til fullnustu, sem reyndar
Hér er ekki um neitt slíkt
að ræða, svo að kunnugt sé.
hafði verið ljóst áður, að „viðgerð- Engar sögur fara af því, að
irnar" voru ekki tæknilegs eðlis,' Alþýðusambandið hafi skipt
heldur pólitísks. j sér af því hvaða hlutfall v^prl
Það var þá, sem Clay hershöfð- í kaupgjaldi innbyrðis meðal
ingi hófst handa um að skipu- félagsdeilda þess. Það hefir
leggja „loftbrúna". Stjórnin í Was- ekki verið fylgt þeirri reglu,
hington var í fyrstu á báðum átt- að starfsfólk innan Alþýðu-
um, en þá tók Clay málin í sínar
hendur og lýsti yfir því, að Banda
sambandsins væri sameinað
um heildarkröfur, hcldur hef
menn færu ekki frá Berlín. Upp- ir hver hópur sótt fram út
gjöf okkar þar myndi þýða sigur j af fyrir sig svo langt sem
kommúnismans í Evrópu, sagði j ástæður hans hafa leyft, og
hann. Stefna hans sigraði. „Loft- allir hafa þeir ætlast til þess,
brúin“, sem Clay átti manna mest að Alþýðusambandið veitti
þátt i að byggja, varð stærsti sig-
ur Bandamanna eftir styrjöldina.
Hún mun halda nafni Clay á lofti,
þótt honum heppnaðíst ekki starf
sitt jafnvel á öðrum sviðum.
Börn ráða bókmennta-
vcrðlaunum.
Nýlega fór fram sænsk-norsk
(Framh. d 6. siðu.)
Raddir nábúanna
þeim fullan stuðning.
Alþýðusamband íslands
mun ekki hafa talið það verk
efni sitt að gæta þess, að ó-
eðlilegum byrðum yrði eþki
komið á bak alþýðunnar á
sviði verzlunarmála og við-
skipta. Það hefir talið sitt
verkefni að sporna við því,
að menn utan alþýðusamtak
anna seildust í hvers manns
vasa og söfnuðu sér auði á
þann veg.
Alþýðusamband íslands hef
ir heldur ekki talið hlutverk
sitt að gæta þess, að ein-
i isráðherrann væri Sjálfstæð-j
ismaður. En þá gerist það j
allt i einu, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hættir þessum
viðræðum og segist við nán-
ari athugun ekki geta fallist
á stjórnarmyndun, án mál-
efnasamnings, þótt hann
hefði hinsvegar sjálfur átt
uppástunguna að því, að slík
stjórnarmyndun yrði reynd.
Jaínframt lýsti hann yfir því,
að hann myndi leggja tillög-
ur sínar fyrir þingið. Með j
þessu var vitanlega slitið að
sinni frekari viðræðum milli
hans og Framsóknarflokks-
ins.
Fyrir •ramsóknarflokkinn
var vitanlega ekki annað að
gera en að svara þessu með
vantrauststillögu, þar sem
hann hafði jafnan lýst yfir
því, að hann treysti ekki
stjórninni til að hafa forustu
um lausn málsins í þinginu
né til að framkvæma það.
Enn frekari sönnun.fyrir van
trausti sínu á stjórninni hafði
Framsc^narflokkurinn feng-
ið, er hún ákvað að varpa
gengislækkunarfrumvarpi
sínu inn í þingið, án þess að
hafa nokkra tryggingu fyrir
samþykkt þess né hve lengi
það yrði þar til meðferðar.
Er það áreiðanlega einsdæmi
í siðuðu þjóðfélagi, að þannjg
sé haldið á gengislækkunar-
máli af hálfu opinberra að-
ila.
Á þessu stigi skal engu um
það spáð, hver afdrif van-
traustsins verða. Hagsmun-
ir þjóðfélagsins krefjast þess
sannarlega, að hér komist á
ábyrgari og . heilbrigðari
stjórn en þjóðin hefir nú við
að búa. Þess' ber að vænta,
að Alþingi hagi afgreiðslu
málsins með þetta markmið
fyrir augum.
Alþýðublaðið ræðir um
ensku kosningarnar á sunnu
daginn og segir m. a., að ' stakir starfshópar innan þess
menn kenni of mörgum sjálfs seldu ekki vinnu sina
menn kenni of mcrg-j svo dýrt, að það þrengdi ó-
um stjórnmáíamönnum um maklega að ölln venjulegu
„glundroðann" hér og því fólki. Þvert á móti hefir ver-
eigi að taka upp tyeggja ið ætlast til þess af Alþýðu-
1 flokka kerfi. Það'segir: sambandinu að það veitti
„Bretar eru talin þroskuð þeim hópum öllum fulltingi
þjóð stjórnmálalega. Þeir hafa að , til að hafa sitt fram, þó að
vísu enga skrifaða stjórnarskrá, kauptekjur þeirra yrðu út-
en Þeir hafa tveggja flokka kerfi gjöld hjá alþýðunnj.
Hér má nefna byggingar-
iðnaðinn til dæmis. Auðvitað
fer allt verðlag á húsnæði eft-
ir því, hver byggingarkostn-
og ekki verður að kjóa á nýj- aðurinn er. Ef einhverjir
an leik. j hafa óeðlilegan gróða af bygg
Þetta ástand hefir skapast ingum, þá hlýtur það að
þrátt fyrir tveggja flokka kerfið, leggjast á allan almenning,
politískan þroska, einmennings-
í föstum skorðum, eins og kosn-
ingarnar nú sýndu. En samt eru
þeir nú á barmi glundroðans, og
það er óvíst, hvort starfhæf rík-
isstjórn fæst út ,úr kosningunum
kjördæmi og annað slikt. Þetta
er athyglisvert fyrir þá menn,
sem í húsum býr. Ef einstök-
um mönnum verður ofborguð
sem hér á landi vilja lækna öil I vinna við bygginguna eða
vandamál þjóðarinnar með þvi
að taka upp nýja stjórnskipan.
Sannleikurinn er sá, að bókstaf-
urinn, venjan, kjördæmaskipun-
in og stjórnarskráin geta öll
brugðizt. Það er hugarfar og vilji
þjóðarinnar, sem mestu ræður
um gang mála og stjórn lands-
efnisútvegun til hennar,
verða það auðvitað leigjend-
urnir, sem það borga endan-
lega.
Það má hka tala hcr um
hlutaskiptin. Því fleiri „dauð
ir hlutir" sem verða, því
ins. Þegar tvær stefnur togast lægri verður hinn almenni
á í einu þjóðfélagi og eru svo t hlutur. Þess vegna verður
jafnar að fylgi, sem reynzt hef-
ir á Bretlandi, getur líka verið
erfitt að mynda ríkisstjórn".
ekki framhjá því komizt, að
„dauðu hlutirnir“ eru teknir
af almenningi. Og því eiga
Það er rétt hjá Alþýðublað | hagsmunasamtök almenn-
inu að ekkert stjórnskipulag ■ ings að beita sér fyrir því, að
er óbrigðult, en misjafnlega | ekki verði teknir „dauðir
farsæl eru þau þó. Mestu. hlutir“ að óþörfu.
máli skiptir vitanlega hugar-
farið og viljinn og þessvegna
má ekki setja of mikla trú á
hin ytri form. Stjórnarbót er
góð, var einu sinni sagt, en
siðabót er öruggari og betri.
Þess vegna á Alþýðusam-
band Ísíantís að gangast fyr-
ir samkomulagi um hlutfall
í kaupi og kjörum starfshóp-
anna innan vébanda hess.
Ö+Z.