Tíminn - 12.07.1950, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, miðvikudaginn 12. júlí 1950
149. blaff
ff
Margt býr í þokunni
: áá
Niðurlag.
VI.
Skrif Morgnnblaðsins um samvmmimál
Senn er komið að kjarna
þessa máls, ástæðurnar til
þess, að Mbl. hefir þótt nauð
syn til bera að Mtefja herferð
þessa. Mbl. segir um kröfur
þær til réttlætis, sem Fram-
sóknarfloljkurinn hefir gert
fyrir hönd kaupfélaganna:
„Hann hefir krafist þess, að
þau fengju einokunaraðstöðu
um alla verzlun í landinu“.
Og hvernig voru þá þessar
kröfur Framsóknarflokksins
um „einokunaraðstöðu“ til
handa kaupfélögunum? Mbl.
svarar þvi sjálft með þessum
orðum:
„Síðast nú fyrir nokkrum
mánuðum lögðu Framsóknar
menn kapp á að koma fram
löggjöf á Alþingi, þar sem á-
kveðið skyldi, hve hár
hundraðshluti af innfluttum |
vörum skyldi kom í hlut sam i
vinnufélaganna".
Þar kom það! í verzlunar-
frumvarpi Framsóknar-
manna fólst hvorki meira né'
minna en „einokunarað-
staða“ til handa kaupfélögun
um „um alla verzlun í land-
inu“! Heyr undur mikið!
En hver er sannleikurinn í
þessu máli?
VII.
Á árunum 1948 var ungum
iögfræðingi, sem fylgt hefir
Sjálfstæðisflokknum að mál-
um, falið að framkvæma ná-
kvæma rannsókn á því,
hversu margir félagsmenn
raunverulega væru í kaupfé-
lögum innan Sambands ísl.
samvinnufélaga og hve margt
fólk þeir hefðu á framfæri
sinum að sjálfum sér með-
töldum. Lögfræðingurinn fór
víða um land í þessu skyni
og vann verk sitt af mikilli
samvizkusemi . M. a. gekk
hann úr skugga um, að þeir,
sem eru í fleiri en einu félagi,
væru hvergi taldir nema einu
sinni. Niðurstaða rannsóknar
innar var sú, að í sambands-
félögunum væru þá rúmlega
27 þúsundir félagsmanna, og
að á framfæri þeirra væru 89
þúsundir manns (um3,3 á fé
lagsmann) eða 67% af allri
þjóðinni. — Síðan hefir fé-
lagsmönnum enn farið fjölg-
andi.
Nú er gjaldeyrisskortur í
landinu og innflutningshöft á
öllum erlendum vörum. Kaup
félögin hafa ekki óskað þeirra
innflutningshafta heldur
hafa þau verið lögfest af þjóð
arnauðsyn til að innflutnings
verzlunin færi ekki á ringul-
reið, og innflutningur brýn-
ustu nauðsynja stöðvaðist
ekki með öllu. Opinber yfir-
völd skipta gjaldeyrinum, og
einhvernveginn verða þau að
fara að því að framkvæma
þessa skiptingu. Er skipting
in framkvæmd á þá leið, að
kaupfélögin, sem áttu að geta
séð 67% af þjóðinni fyrir
nauðsynjavörum, fengu ekki
ekki nema 20—30% af
innflutningi ýmsra helztu
vara, svo sem vefnaðarvöru,
búsáhalda og skófatnaðar, og
stundum minna.
Og nú mætti spyrja, enda
hefir oft verið spurt áður á
sömu leið: *
Er það rangt, að við út-
hlutun gjaldeyris til kaup-
félaganna sé tekið tillit til
þess, hve margir hafa gengið
í félögin og þar með falið
þe>m að sjá um viðskipti sín,
og hve marga þessir menn
hafa á framfæri sínu?
Ef þetta er rangt — hvað
er þá rétt?
Á ekki að taka neitt tillit
til þess, þótt fólk til sjávar
og sveita hafi á ári hverju
um langt skeið streymt hundr
uðum og þúsundum saman
inn í kaupfélögin? Á þetta
fólk engan rétt? Mbl. mælir
sjálft með því í sömu grein,
og verður að því vikið síðar.
Og ef ekki er hægt að fá
stjórnskipuð innflutningsyfir
völd til að viðurkenna rétt-
inn og breyta hlutföllunum
við skiptingu innflutningsins
— hvaða le ð er þá til önnur
en sú, að fara fram á það við
Alþingi, sem er ofar ríkis-
stjórnum og innflutningsyfir
völdum að það ákveði sjálft
þessi hlutföll með lögum, á
meðan innflutn’ngshafta er
þörf?
Þetta hefir Framsóknar-
flokkurinn gert á Alþingi —
og meiri hluti Alþingis neit-
að.
Og hver var þá tillaga
Framsóknarflokksins,* sem olli
því, að Mbl. telur sér nú sæma
að halda því fram að hann
hafi heimtað „e'nokun“ til
handa kaupfélögunum á allri
verzlun landsins?
Framsóknarflokkurinn fór
fram á, að hluti kaupfélag-
anna af nokkrum helztu nauð
synjavörum, innfluttum, yrði
45% eftir að leitte-hafði verið
í ljós að kaupfélögin hefðu
þurft að geta séð 67% af þjóð
inni fyrir vörum.
Hvorki meira né minna en
55% af þessum vörum áttu
að vera utan við „einokun-
ina“!
Byggingarvöruleyfunum
vildi Framsóknarflokkurinn
úthluta til þeirra, sem fjár-
festingarleyfin fengju. Þeir
gátu því sjálfir ráðið hverju
sinni, hverjum þeir fælu að
útvega byggingarefni.
Var þetta líka „einokun"?
Hversu lítinn hluta af er-
lendu vörurmi mega kaup-
félögin flytja inn til þess, að
Mbl. telji ekki, að þar sé um
„einokun“ að ræða?
Svari þeir sjálfir, sem vita
— og vilja.
Einn af núverandi þing-
mönnum Sjálfstæðisflokksins
sagði einu sinni eitthvað á
þá leiff, að allt hefðist með
„frekjunni". Skip sitt nefndi
hann eftir þessum einkar
hentuga mannlega eiginleika
að hans dómi. Málsvarar kaup
mennskunnar skyldu gæta
þess, að einhverntíma kunna
að risa þeir boðar, að jafn-
vel „Frekjunni“ verði siglt í
strand, ef svo er stýrt til fram
búðar, sem þeim er skapi
næst.
IX.
Mbl. þykir það furðulegt, að
„deilurnar um skiptingu inn-
flutningsins“ setji að ein-
hverju leyti svip sinn á stjórn
málabaráttuna í landinu.
Hvað er einkennilegt við það,
þegar skipting innflutningsins
er í höndum pólitískra stjórn
arvalda eða fulltrúa þeirra?
Eða læzt Mbl. ekki vita, að
þessi skipt'ng innflutningsins
er brennandi hagsmunamál
margra fyrirtækja, sem
leggja fé í Mbl. og flokkssjóö
Sjálfstæðisflokksins? Hví
skyldi það þá skipta álíka
miklu fyrir samv'nnufélögin,
og hví skyldi aðrir ekki nota
pólitíska aðstöðu sína til að
hafa áhrif á það mál eins og
nánustu aðstandendur Mbl.
og Sjálfstæðisflokksins gera?
Auðvitað ber almenningi í
samvinnufélögunum að nota
þessa aðstöðu hvenær sem
með þarf, enda þótt öll gát
sé við höfð, og aðalflokkur
samvinnumanna láti það
ekki knýja sig til að neita
samstarfi um önnur mál, sem
líka þarfnast sinnar úrlausn
ar — svo lengi sem slíkt sam
starf er óhjákvæmilegt.
X.
En „margt býr í þokunni“.
Málsvarar kaupmennskunn-
ar eiga tvö andlit, og snúa
bæði fram samtímis, er svo
þykir henta. Mbl. segir á
sömu blaðsíðunni og rætt er
um 45% „einokun“ kaupfélag
anna:
„Þjóð'n, viðskiptamennirn
ir eiga alltaf að ráða því, við
hverja þeir verzla-----Hin
frjálsa samkeppni milli ein-
st^klingsverzlunar og félags-
verzlunar á alltaf að ráða
þvi, í hvaða búðum fólkið tel
ur sér hagkvæmast að kaupa
nauðsynjar sínar.------Þetta
hefir verið stefna Sjálfstæðis
flokksins í verzlunarmál-
um-------“
Var nokkur að hlæja?
Eru forystugreinar Mbl.
lesnar fyrir af blindum
mönnum? Skynja þeir ekki
einu sinni það, sem fram fer
við næstu dyr í Austurstræti?
Vita þeir ekki um biðraðirn-
ar á strætum Reykjavíkur?
Vita þeir dæmi til þess nú síð
ustu árin, að útlend vara hafi
ekki gengið út, þótt dýr kunni
að vera. Hafa þeir orðið varir
við, að biðraðirnar hafi flutt
sig milli búða, af því að allt
i einu hafi komið upp úr kaf
inu að „bomsurnar“ eða
kjóleefnið sem „staðið“ var
eftir, væri fjórum eða fimm
krónum ódýrari við næsta
stræti?
Nei. Jafnvel í svörtustu
Morgunblaðsþoku sjá menn
hvers virði hin „frjálsa sam-
keppni“ er, þegar vörumagn-
ið er langt frá því að full-
nægja eftirspurninni. Þá er
engin trygging fyrir réttu
verði, nema verzlunin, sem
selur, tilgangur hennar eða
hófsemi — og svo strangt og
heilbrigt verðlagseftirlit, ef
því verður við komið. ______
xt
■ XI.
Það er auðvitað mikið til í
því hjá Mbl., að fóllj hagi
„yfirleitt ekki verzlun sinni
og viðskiptum eftir því, hvar
það er statt í stjórnmála-
flokki“. — Innganga í kaup-
félögin er öllum heimil, án
tillits til stjórnmálaskoðana.
E'ns og nú standa sakir verða
kaupfélagsmenn — vegna
skiptingar innflutningsins —
að kaupa í einkaverzlunum
margt, sem þeir fremur
myndu kjósa að kaupa í sín-
um eigin búðum, og gera það,
þótt sumum kunni að vera ó-
ÍFramhald á 7. slOu.J
Skógræktarstjórinn sagði frá
því nýlega, að nú í vor myndi j
hafa verið sett niður nokkuð
yfir hálfa milljón trjáplantna
hér á landi. Flest eru þetta barr-
tré, fura og greni frá öðrum
löndum, með öðrum orðum skóg
ar til húsaviðar, er stundir líða,
ef lán er með. Þeir, sem komið
hafa í byggðir forfeðranna,
austan hafsins, sjá í anda mikl-
ar sýnir, sem birtast munu þeim
sem nú eru í vöggu, og gera
þeim tilefni til að miklast af
sínu foreldri, eins og vér mikl-
umst nú af þeim, er landið
námu, enda þótt þrekvirki nú-
tíðarinnar sé minna en þeirra,
er hingað sóttu á litlum far-
kosti um ókunn höf, með sólina
eina að leiðarvísi, og fólu hvik-
ulli formannsgift allt, sem þeir
áttu í þessum heimi.
En gott væri nú til þess að
hugsa, ef hinir ágætu búþegnar
Ingimundur og Skallagrímur,
Ingólfur í Reykjavík og fleiri
hefðu haft með sér þó ekki hefði
verið nema nokkrar þúsundir
barrfræa á skipum sínum og
dreift þeim við túngarðinn.
Ekki veit ég, hvort þetta hefir
verið á þeirra valdi, og skóg-
ræktin var líka skammt á veg
komin í þá daga. Þá þóttu þeir
menn vel gera, sem ruddu skóga
á Norðurlöndum og gerðu akra
í þeirra stað eins og Olafur tré-
telgja í Svíþjóð, sem hafði við-
urnefni sitt af því verki, en
hlaut ill gjöld að lokum, er þétt-
býli gerðist svo mikið á lendum
hans, að af hlauzt hallæri, og
fer svo ýmsum þeim, sem vel
vilja, er aðvífandi menn dæma
af skjótræði um mál þeirra.
Maður kom að máli við mig
og spurði, hvort ég vissi, hversu
þekkja mætti lax frá urriða.
Ég sagði, að laxinn væri stærri.
1 Ekki þótti honum þetta ein-
j hlítt, og sagði, að stundum
í myndi enginn stærðarmunur
I vera, ef um smálax væri að
I ræða. Mig minnir þá að ein-
hver hefði sagt mér, að laxinn
væri auðþekktur á neðri skolt-
inum, sem væri boginn upp á
við. Maðurinn þakkaði mér fyrir
en ég sagði honum, að ég væri
ekki viss um aS þetta væri rétt,
og ég veit það ekki enn, enda
hefi ég aldrei veitt lax. Gott
ef einhver glöggur laxveiðimað-
ur vildi senda mér pistil um
þetta eða þá náttúrufræðingar-
nir, því að þeir vita líka sínu
viti, þó að þeirra vitzka sé úr
bókum.
K. S. skrifar og vill fá að láta
í ljós álit sitt út af fríkirkju-
málunum í Reykjavík. Hann
segist ekki sjá neina ástæðu
til að hafa fríkirkjur hér á
landi. Hann segist hafa hlustað
á marga fríkirkjupresta og þjóð-
kirkjupresta, og segir að frí-
kirkjuprestarnir gætu alveg
eins verið þjóðkirkjuprestar og
þjóðkirkjuprestarnir fríkirkju-
prestar. Á kenningunni sé eng-
inn munur og ekki heldur á
kirkjustaðinn. Hann segist hafa
áhuga fyrir því, að þjóðkirkju-
söfnuðirnir eignist frikirkjuhús-
in, sem til séu, og taki presta
þeirra í þjónustu þar eða ein-
hverstaðar á landinu.
Þessi bréfritari ræðir fleira
um kirkjumál, segir, að kirkjur
í sveitum séu víða allt of illa
upphitaðar, og að! biskupinn
eigi að skipa svo fyrir á yfir-
reiðum sínum, að góður ofn sé
settur í hverja kirkju, og séð
um, að messufólk bíði ekki tjón
á heilsu sinni sakir kulda. Hann
segist ekki mundi þola slikt,
ef hann væri prestur. Hin lé-
lega kirkjusókn stafi að einhver
ju leyti af því, hvað márgar
kirkjur séu óvistlegar og kaldar
og illa við haldið. Og menn
megi ekki gleyma því núna í
sumarblíðunni, að aldrei sé
langt til Vetrar á íslandi. Hann
segir, að Kirkjublaðið eigi að
skrifa um þetta oftar en það
geri. Slíkt blað geti komið miklu
til leiðar. — ÖIlu þesu kem ég
nú til skila í stuttu máli.
Gestur
STÚLKA
sem gæti tekið að sér mjaltir með mjaltavélum, ósk-
ast á gott sveitaheimil.
Upplýsingar í síma 1257 í dag og á morgun kl. 11-12
Fyrirliggjandi:
Alikálfakjöt
Nautakjöt
Kýrkjöt
Ærkjöt
Folaldakjöt.
Samband ísl. samvinnufélaga
Sími 2678.
Frestið ekki lengur, að gerast
askrifendur TÍMANS