Tíminn - 16.08.1950, Blaðsíða 5

177. blað
TÍMINN, miðvikudaginn 16. ágúst 1950.
5.
Jfliðvihud. 16. áffúst
Utanferðir
Um það er oft talað manna
á milli, einkum þegar erlend-
ur gjaldeyrir er að skornum
skammti, að ferðalög ís-
lenzkra manna til annarra
landa.séu óþarflega tíð, og að
miklu fé sé eytt í dvalar-
kostnað erlendis.
Utanfarir hafa færst mjög
í aukana á síðari árum. Staf-
ar það af því, að fjárráð
margra hafa verið mun
rýmri en fyrr, en auk þess
hefir hin óeðlilega lága
skráning á erlendum gjald-
eyri valdið hér miklu um.
Vegna þessarar óeðlilegu
gengisskráningar var tiltölu-
lega ódýrara að ferðast er-
lendis en innanlands, og sama
var að segja um dvalarkostn-
að. Það er því skiljanlegt, að
mikil eftirspurn hafi verið
eftir því að komast til út-
landa og dvelja þar. Nú er
hér að vísu allmikil breyting
á orðin vegna hinna nýju
gengislaga. En eftirspurnin
eftir gjaldeyri til utanferða er
þó enn miklu meiri en svo, að
þjóðin hafi ráð á að full-
nægja henni.
Láta mun nærri, að gjald-
eyrisleyfi vegna ferðalaga til
annarra landa og dvalarkostn
aðar þar hafi á árinu 1949
numið 23—24 milljónum kr.,
ef miðað er við núverandi
gengi. Þar við bætist svo sá
gjaldeyrir, sem utanfarar
kunna að hafa aflað sér með
ýmsum hætti, eftir miður lög
legum leiðum, en það verður
ekki gert að umtalsefni að
þessu sinni. Þessum 23—24
millj. má skipta í þrennt:
Dvalarkostnað námsmanna,
sjúkrakostnað og almennan
ferðakostnaö. Gjaldeyrir til
almenns ferðakostnaðar var
sem kunnugt er seldur með
allháu álagi, sem rann í ríkis-
sjóð, sem leyfisgjald, en gjald
eyrir til námsmanna og sjúkl
inga á venjulegu gengi, og
hefir þessu fyrirkomulagi ver
ið haldið eftir gengisbreyt-
inguna.
Af þessari upphæð hefir
sjúkrakostnaður sennilega
numið 2 y2—3 millj. kr. miðað
við núverandi gengi. Hér er
um að ræða utanfarir sjúkl-
inga, sem talið er, að ekki
geti fengið bót meina sinna
hér á landi. Það mun hafa
verið venja innflutningsyfir-
valda, að leita umsagnar sér-
stakra trúnaðarmanna í
læknastétt um þörf sjúklinga
til utanfara, enda er það ekki
á valdi annarra en lækna að
meta þá þörf hverju sinni.
Það er almennt viðurkennt,
að rétt sé að láta það ganga
fyrir flestu öðru að hjálpa
fólki, sem er í nauðum statt
af þessum sökum, og er því
þá treyst, að þeir sem hlut
eiga að máli, telji það dreng-
skaparskyldu að biðja ekki
um annað eða meira en
fyllsta nauðsyn ber til.
Um helmingur allrar upp-
hæðarinnar, sem nefnd var
hér að framan, mun hafa
gengið til íslenzkra náms-
manna erlendis, eða 13—14
milljónir samkvæmt núver-
andi gengi. Fjöldi náms-
manna erlendis hefir verið
mjög mikill hin síðari ár.
Sjálfsagt er að gera allt, sem
ERLENT YFIRLIT:
Er Kóreustríðið verk Molotoff?
Molotoff or onn einn siiini oitt liolzta um-
ialscini lioimsblaðaiina
Fyrir skömmu síðan birtu
heimsbiöðin þá fregn, sem þó
var ekki staðfest, að Molotoff,
fyrrum forsætis- og utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna, væri
staddur í Peking. Það hefir enn
ekki fengizt um það full vitn-
eskja, hvort þessi frétt sé sann-
leikanum samkvæm, en hins
vegar eru það nú fullyrðingar
margra þeirra blaðamanna, er
þykjast vita lengra en nef
þeirra nær, að Molotoff sé aðal-
hvatamaður Kóreustríðsins og
það hafi fyrst og fremst verið
hafið samkvæmt ráðum hans.
Hér skal ekki fullyrt um sann-
leiksgildi þessara fullyrðinga, en
rétt þykir hins vegar að minna
á, að þær ágizkanir eru nú alveg
úr sögunni, að Moltof hafi ver-
ið ,;færður niður“, þegar hann
lét af utanríkisráðherraemb-
ættinu fyrir fáum misserum
síðan. Hann er tvímælalaust nú
sem áður hægri hönd og helzti
ráðunautur Stalins. Ástæðan
til þess, að hann var losaður við
utanríkisráðheraembættið mun
fyrst og fremst hafa verið sú,
að heppilegt þótti, að hann
hefði lausar hendur til að gefa
sig að vissum störfum, er þóttu
sérstaklega mikilvæg. Meðal
þessara verkefna eru kjarn-
orkurannsóknirnar og áróðurs-
starfsemi kommúnista erlendis.
Eins og nú standa sakir, virð-
ist það sameiginlegt álit þeirra
blaðamanna, er mest rita um
Rússlandsmál, að Molotoff yrði
arftaki Stalins, ef hann félli
frá. Stjarna Malenkoffs hefir
dalað aftur, eins og allar þær
„stjörnur", er um skeið hafa
lýst skærar en stjarna Molo-
toffs. Hann hefir staðið af sér
öll hret og alla samkeppni. Með-
al þeirra, sem nýlega hafa hald-
ið því fram, að áhrif Molotoffs
séu nú meiri en nokkuru sinni
fyrr, er John Foster Dulles,
helzti ráðgjafi republikana í
Bandaríkjunum í utanríkismál-
um.
Bezti þjónninn.
Molotoff, sem heitir raun-
verulega Wiaceslaw MiVhilo-
witsch Skrjabin, varð sextug-
ur á þessu ári. Hann valdi sér
ekki Molotoffsnafnið fyrr en
hann varð virkur félagi í sam-
tökum kommúniafca, en það
þýðir hamarinn. Molotoff er
fæddur í Suður-Rússlandi,
sonur verzlunarmanns, er vildi
að sonurinn gengi menntaveg-
inn. Molotoff var líka um skeið í
menntaskólanum í Kasan, en
hrökklaðist þaðan vegna þátt-
töku í byltingatilrauninni 1905
og var um skeið hafður í betr-
unarvinnu. Síðar fékk hann þó
aö halda áfram námi við tækni-
skóla í Pétursborg. Þar kynnt-
ist hann Lenin, sem fékk á
honum mikið álit og fól honum,
er hann var rúmlega tvítugur,
umsjón hinna kommúnistisku
leyniblaða „Pravda“ og „Isvest-
ia“.
Molotoff vann síðan í þjón-
ustu kommúnista og slapp hurð
oft nærri hælum, þegar keis-
aralögreglan var að elta hann.
Henni tókst að klófesta hann
1915 og var hann þá fluttur til
Siberíu. Honum tókst að
sleppa þaðan aftur og var
hann kominn til Pétursborgar,
þegar byltingin hófst. Hann
varð einn af leiðtogum hennar
og fór vegur hans stöðugt vax-
andi innan kommúnista-
flokksins. Lenin hafði á honum
mikið álit og hafa andstæðingar
Molotoffs stundum haft eftir
Lenin, að Molotoff væri „bezti
þjónninn“ í Sovétríkjunum.
Skuggi Stalins.
Strax á þessum árum tókst
náið samstarf milli Stalins og
Molotoffs, er hefir haldizt æ
síðan. Molotoff fylgdi Stalin fast
að málum í öllum átökum, sem
urðu innan flokksins á næstu
árum. Svo trútt var fylgi hans
við Stalin, að andstæðingarn-
ir kölluðu hann oft „skugga
Stalins“ á þessum árum.
Stalin kunni líka vel að meta
þjónustu Molotoffs. Árið 1930
hlaut Molotoff þá stöðu, sem
svipar mest til forsætisráð-
herraembættis í vestrænum
löndum. Þessari stöðu gegndi
hann í rúm tíu ár, en þá tók
Stalin við henni, en hann hafði
fram til þess tíma látið sér
nægja að vera ritari kommún-
istaflokksins. Árið 1938 varð
Molotoff jafnframt utanríkis-
ráðherra og gegndi hann því
starfi um 10 ára skeið. Síðan
hann lét af þeirri stöðu, hefir
hann ekki gegnt neinu sérstöku
opinberu embætti og stafaði af
því sá orðrómur, að hann hefði
verið „færður niður“, en þeir,
sem kunnugastir eru, bera nú á
Hefnr verið spillt
fyrir ísl. fiskinum
í Bandaríkjunum ?
Um þessar mundir gengur
sá orðrómur hér í bænum,
] að mjög alvarleg mistök hafi
átt sér stað í sambandi við
sölu hraðfrysta fisksins til
Bandaríkjanna. Erfitt er þó
að henda reiöur á því, hvað
rétt er hermt í þessum efn-
um, enda venjan sú, að reyna
að þagga það niður, ef áhrifa
mönnum verður eitthvað á.
Samkvæmt orðrómi þessum
hefir undanfarið verið mikil
eftirspurn eftir íslenzkum
fiski í Bandaríkjunum, svo að
óvenjulega lítið af frosnum
fiski hefir komið þangað ann
ars staðar frá. Þetta er Sölu-
miðstöð hraðfrystihúsanna
sögð hafa notað sér til að
senda vestur allmikið af fiski,
,, „ .. „ . , er ekki var sérvcrkaður fvrir
athygli utan Sov^nkjanna. Sa Ameríkumarkað os auk bess
áróður andstæðinganna hafði!
fest verulega rætur, að hann ^ra % ^ hraðfrystihus-
gegndi fyrst og fremst þjóns- ] um> sem vitað var um, að var
störfum hjá Stalin. Nánari (langt frá því að vera 1. fl.
upplýsingar leiddu hins vegar , vara. Ekkert var heldur gert
MOLOTOFF
móti því að svo ké. Molotoff á
líka áfram sæti í æðstu stjórn
kommúnistaflokksins, en þar
hefir hann átt sæti um 30 ára
skeið.
Hættulegur andstæðingur.
Lengi vei vakti Molotoff litla
annað í ljós. Molotoff virðist
vera lítið gefinn fyrir að láta
á sér bera, en vill vinna í kyr-
þey. Þess vegna hafa ókunnug-
um oft dulizt hin miklu áhrif
hans.
Öllum kemur saman um, að
Molotoff sé frábær starfsmaður
og falli flestum betur að sjá um
skipulagsvinnu. Hann er reglu-
maður mikill og neytir aldrei
sterkra drykkja. Hann er róleg-
ur í framgöngu og er erfitt að
sjá á svip hans, hvort honum
líkar betur eða ver. Hann er
kappræðumaður góður, er held-
ur sér jafnan fast við þau at-
riði, sem hann leggur höfuð-
(Framhald á 7. síðu.)
unnt er til að þeir, sem hafið
hafa nám^ erlendum skól-
um, geti lokið því. En vafa-
samt verður að telja, að þörf
sé á svo miklu erlendu námi,
sem tiðkaSt hefir undanfarið.
Leyfi til ýmiskonar ferða-
kostnaðar mun hafa numið
8—9 millj. kr., sömuleðis sam-
kvæmt núverandi gengi. Þar
mun þó ekki meðtalinn ferða
kostnaður fulltrúa ríkisstjórn
arinnar, sem utan fara til við
skiptasamninga eða í öðrum
opinberum erindum, og kostn
aður við hina föstu utanríkis-
þjónustu erlendis er hér held-
ur ekki meötalinn. Verður
ekki annað sagt, en að sú
upphæð sé ískyggilega há.
Það skal tekið fram, að
þær upphæðir, sem nú hafa
verið nefndar, eru ekki ná-
kvæmar, enda erfitt að nefna
nákvæmar tölur um þetta
efni, þar sem talsvert af leyf-
unum hefir verið veitt í doll-
urum á meðan dollaragengið
var kr. 6,50, en hér aðeins
lauslega áætlað, hve mikill
hluti upphæðarinnar það hef
ir verið.
Á þessu ári munu innflutn-
ingsyfirvöldin hafa sýnt tals-
verða viðleitni i þá átt, að
lækka þau gjaldeyrisútgjöld,
sem hér er um að ræða. Varð
andi sjúkrakostnaðinn verður
þó sennilega ekki miklu um
þokað. En námskostnaður og
sérstaklega hinn almenni
ferðakostnaður til útlanda
verður að lækka. Á þessu ári
er nauðsynlegt að gera fyrir-
fram nákvæma áætlun um
upphæð þessara útgjalda á
næsta ári, og setja eftir þvi
sem unnt er, fastar reglur um
veitingu leyfanna.
Þess eru mörg dæmi á síð-
ari árum, að stórir hópar
manna fari utan, jafnvel
margir á hverju ári. Segja
má, að sumar slíkar ferðir
hafi orðið þjóðinni til nokk-
urrar sæmdar, en illa hefir
hún ráð á slíku, nema tilsvar
andi gjaldeyristekjur komi á
móti af ferðum útlendinga
hingað. En óhætt er að segja,
að sumar utanfarir undanfar
inna ára hafi verið til lítils
ávinnings fyrir hlutaðeigend-
ur og þjóðina í heild.
Raddir nábilanna
Júlíus Ólafsson vélstjóri
skrifar í Alþýðublaðið í gær
grein um staðsetningu vænt-
anlegs dvalarheimilis fyrir
aldraða sjómenn. Hann minn
ist þar m. a. á Laugarnes,
Laugarás og Hvaleyri, sem
Hafnfirðingar bjóða. Síðan
segir hann:
„Reykjavíkurbær á sambæri-
legt land og Hafnfirðingar
bjóða, á ég þar við Gufunes.
Ef bæjaryfirvöldin vildu láta
þar land undir dvalarheimil-
ið, mætti vel við una, því
Gufunes hefir kosti góða, sem
ekki er auðvelt að fá annars
staðar. 1 Gufunesi er landrými
nóg, þar má byggja eftir þörf-
um og því, sem ástæður leyfa á
hverjum tíma. Ræktunarskil-
yrði eru hin beztu, bæði til
nytja og yndisauka. í Gufu-
nesi er skjólsamt, oftast logn,
þótt kuli við Laugarnestanga.
Frá Gufunesi sjást skipakom-
ur að og frá Reykjavík, þar er
einnig góð skilyrði til hrogn-
kelsaveiða og að fara út á
sundin til veiða fyrir þá, er
vildu. Fínn og góður sandur í
fjörunni til að sóla sig á þeg-
ar þannig viðrar. Korpúlfs-
staðir eru einnig eign Reykja-
víkurbæjar, þar er landrými
mikið, en ekki skjólsamt. Land
ið er á bersvæði, þess vegna
ekki heppilegt fyrir dvalar-
heimilið.
Ég tel Gufunes bezta staðinn
af þeim þremur, sem ég hefi
nefnt. Vonandi verður Reykja-
víkurbær það rausnarlegur, að
láta dvalarheimilið fá nægi-
legt land á þessum skjólgóða
— og gróðursæla stað.“
Þessi tillaga Júlíusar er
vissulega þess verð, að hún
sé tekin til gaumgæfilegrar
athugunar.
til þess að halda þessum lé-
lega fiski sér, heldur var hon-
um dreift innan um hinn fisk
inn, svo að lítið bæri á hon-
um. Þetta uppgötvaðist hins-
vegar fljótt þegar vestur kom
og varð þess valdandi, að all-
ur íslenzki fiskurinn fékk ó-
orð á sig. Fyrir vikið hefir
íslenzkri fisksölu verið unnið
mikið tjón vestra.
Eins og áður segir, skal hér
ekki fullyrt um, hvað hæft er
í þessum orðrómi. Og fúslega
mun Tíminn veita móttöku
leiðréttingu, ef hægt væri að
hnekkja þessu.
Sú saga fylgir þessum orð-
rómi einnig, að það sé vani
hjá Sölumiöstöðinni, þegar
fiskur er fluttur út, að blanda
saman lélegum og góðum
fiski, en halda ekki lélega
fisknum sér. Vitanlega er svo
þeim hraðfrystihúsum, er
framleiða lélega fiskinn, borg
að sama verð fyrir hann og
þau frystihús fá, er framleiða
góða vöru. Slíkt er vitanlega
ekki hvatning til vöruvönd-
unar.
Þeir miklu ágallar, sem
komið hafa í ljós í sambandi
við frysta fiskinn, gera það
bersýnilega óhjákvæmilegt,
að matinu á frysta fiskinum
verði gerbreytt. Það verður að
meta hann í flokka, alveg eins
og gert er með kjötið og salt-
fiskinn. Frystihúsunum verði
siðan greitt mismunandi
verð eftir því í hvaða flokki
framleiðsla þeirra er. Önnur
öruggari leið til að tryggja
vöruvöndun er ekki til.
Hér er um svo mikið alvöru-
mál að ræða, að ríkisvaldið
má ekki láta það afskipta-
laust. Efnahagsafkoman er
nógu erfið, þótt jafn mikil-
væg atvinnugrein og fram-
leiðsla hraðfrysta fiskslns
verði ekki eyðilögð fyrir hel-
beran slóðaskap og kæruleysi.
Vel má líka vera að það sé
á fleiri sviðum útflutnings-
framleiðslunnar, sem þörf er
á aukinni aðgæzlu og að-
haldi. Þess vegna ætti líka
að láta fara fram svipaða at-
hugun þar og átt hefir sér
stað í sambandi við hrað-
frysta fiskinn. Afkoma okk-
ar í framtíðinni er mjög und
ir því komin, að útflutnings-
vörur okkar vinni sér álit sem
góð og vönduð framleiðsla.
X+Y. ,