Tíminn - 25.08.1950, Blaðsíða 3

185. blað.
TÍMINN, föstudaginn 25. ágúst 1950, ,
3.
Fimmta Fjórðungsþingi
Norðlendinga nýlokið
Þlngið ræddi um stjórnarskrármálið,
fræðslumálin, sjúkrahúsmálin ug' togara*
deiluna
Dagana 20. og 21. ágúst s. 1.
var haldið á Akureyri 5.
Fjórðungsþing Norðlend-
inga.
Formaður fjórðungsráðs,
sr. Páll Þorleifsson á Skinna
stað, setti þingið. Sigurðiir
Sigurðsson, bæjarfógeti var
kjörinn forseti þingsins, en
Þórarinn Eldj árn varaf or-
seti.
Öll sýslu- og bæjarfélögin
í Norðlendingafjórðungi eru
meðlimir í sambandinu að
undanskildum Siglufirði og
V.-Húnavatnssýslu. Alls
mættu 16 fulltrúar á þinginu.
Þingið tók til meðferðar
mörg merkileg og þýðingar-
mikil mál, bæði fyrir lands-
fjórðunginn og landið í heild.
Verður hér getið nokkurra
þeirra helztu.
Stjórnarskrármálið
Þingið skorar á alþingis-
menn í Norðlendingafjórð-
ungi að beita sér fyrir mál-
inu“.
Hin hljóðar svo:
„Fjórðungsþing Norðlend-
inga haldið dagana 20.—21.
ágúst 1950 á Akureyri, lýsir
yfir því, að það telur hina
nýju skólalöggjöf vélræna um | ágúst 1950 á Akureyri, telur
of og eigi tengda atvinnulifi Það í senn undrunar- og
og reyndar landsins alls.
Ennfremur telur þingið að
óeðlilegt sé að ætlast til að
Akureyrarbær reki svo um-
fangsmikla og fjárfreka stofn
un, og telur eðlilegast, að
Tryggingarstofnun ríkisins
eða ríkið sjálft ellegar þessjr
aðilar í félagi sjái um rekst-
ur sjúkrahússins“.
Togaradeilan.
Þá var flutt að tilhlutan
fjórðungsráðs, en í því eru
þeir Páll Þorleifsson, Karl
Kristjánsson og Brynjólfur
Sveinsson, eftirfarandi tillaga
vegna togaraverkfalls þess,
sem enn stendur yfir í
Reykjavík og víðar um land.
„Fjórðungsþing Norðlend-
inga haldið dagana 20.—21.
Um
landsins sem skyldi. Ekki
heldur tekið nægilegt tillit
til mismunandi aðstöðu i
landinu.
Ennfremur telur þingið að
kostnaður við framkvæmd
löggjafarinnar séu þjóðfélag
inu ofviða"
Sjúkrahúsmálið
Guðm. Karl Pétursson,
læknir, flutti langt og ýtar-
legt erindi um fjórðungs-
sjúkrahúsið á Akureyri
Þoiinmóð þjóð
Eftir úr. Jón Dúason
stj órnarskrármálið og kom hann víða við.
flutti Karl Kristjánsson, al-
þingismaður frá Húsavík,
framsögu.
Fjórðungsnefnd, en í henni
eiga sæti Karl Kristjánsson,
Jónas G. Rafnar, Friðjón
Skarphéðinsson, Gísli Magn-
ússon og Steingrímur Davíðs
son, hafði svo málið til at-
hugunar og var samþykkt
samhljóða eftirfarandi tillaga
frá nefndinni í því máli:
„Fjórðungsþing Norðlend-
inga haldið á Akureyri dag-
ana 20.—21. ágúst 1950 lýsir
yfir því, að það telur mikils-
vert, að öll sýslu- og bæjar-
félagasambönd, sem þegar
hafa verið stofnuð í landshlut
unum, leitist við að sameina
sig um tillögur til breytinga
á stjórnarskránni.
Þess vegna felur þingið
fjórðungsráði að gangast fyr
ir því, að samböndin haldi
sem fyrst sameiginlega full-
trúaráðstefnu um stjórnar-
skrármálið, þar sem rétt
hafi til þátttöku 2 menn frá
hverju sambandi.
Samþykkir fjórðungsþing-
ið að kjósa 2 menn og aðra
til vara til þess að mæta fyr
ir fjórðungssamband Norð-
lendinga á ráðstefnuna."
Var þessi tillaga samþykkt
samhljóða og voru kjörnir
þeir Karl Kristjánsson og
Jónas G. Rafnar til þess að
vera fulltrúar sambandsins.
Fíæðslumál.
Um fræðslumál voru
flutt tvö erindi á þinginu.
Fluttu þau Þórarinn Björns-
son, skólameistari, og Snorri
Sigfússon, námsstjóri.
Allsherjarnefnd fékk svo
málið til frekari meðferðar
og lagði hún eftirfarandi
tvær tillögur í þessum efnum
fyrir þingið, sem báðar voru
samþ. samhljóða.
Sú fyrri hljóðar svo: „Fjórð
ungsþing var haldið 20.
—21. ágúst 1950 á Akureyri,
lýsir yfir því, að það telur
illa farið, að gagnfræðadeild
Menntaskólans á Akureyri
verði lögð niður og æskir þess
eindregið, að hún fái að
starfa áfram svo sem verið
hefir.
Jónas G. Rafnar, Brynjólf
ur Sveinsson, Karl Kristjáns
son og Páll Þorleifsson fluttu
eftirfarandi tilllögu, sem var
samþykkt samhljóða: -
„Fjórðungsþing Norðlend-
inga haldið dagana 20.—21.
ágúst 1950 á Akureyri fagnar
því, hversu langt er komið
byggingu fjórðungssjúkrahúss
ins á Akureyri, og væntir
þess, að hraðað verið öllum
útbúnaði. þess, svo- að það
geti tekið sem fyrst til starfa
og bætt þar með úr mjög
brýnni þörf í sjúkrahúsmál
um Norðlendingafjórðungs
Kristniboði og læknir frá Kína
Frú Steinunn Hayes frá Sárafá voru tækifærin til að
Eystra-Staðarfelli á Hval-1 tala íslenzku og blaða- eða
fjarðarströnd hefir dvalið
hérlendis um 6 vikna tíma
hjá frændfólki sínu, aðallega
á Akranesi, en er nú á för-
um aftur heim til sín í Kali-
forníu.
Sextán ára gömul fór hún
að heiman vestur um haf fyr
ir fullum 60 árum, og um 40
ára skeið dvaldi hún með
manni sínum Charles A.
Hayes lækni við kristniboð
og sjúkrahússtörf í Kína. All
an þenna tlma kom hún að-
eins einu sinni til íslands.
Það var vorið 1909, og voru
þau hjónin þá eina 10 daga
á íslandi. Þórhallur Bjarnar-
son biskup skrifaðu mjög hlý
lega um þá heimsókn í N.
Það eru nú full fimmtíu
ár síðan síldin lagðist frá
Austurlandi. Það voru Norð-
menn, sem höfðu aðallega
stundað þar veiðar og enginn
ríkissjóður hélt þá upp halla
rekstrinum með því að verð-
bæta þeim upp halla-
rekstur þeirra, sem ekki
höfðu aflað, svo veiðinni varð
ekki haldið áfram þar.. _
Þetta er nú 6. sumanð í
röð, sem síldin bregst fyrir
Norðurlandi. Það mun nú
vera orðið stórlega úr þess-
ari útgerð dregið, ef landið
hefði ekki tekið á sig tapið
hvert sumarið eftir annað,
og nú einnig þetta 6 sumar.
Ef landið hefði ekki tekið
á sig tapið, hvað myndi þá
hafa gerst?
Sum skip hafa öll þessí ár
aflað fyrir kostnaði og ein-
stök vel það. Þau myndu
hafa haldið áfram sildveiði
eins og áður. En útgerðar-
menn þeirra skipa, sem ekk-
ert eða þá sáralítið hafa afl-
að, mundu annaðhvort hafa
orðið gjaldþrota, eða orðið
að svipast um eftir arðbær-
ari starfsmöguleikum fyrir
skip sín. En meðan landssjóð
ur borgar tapið, hví ekki þá
að halda áfram í vitleysunni,
halda dýpra og dýpra út
í foraðið, þvi ekkert er ör-
uggara en ábyrgð ríkissjóðs
Og nú síðan ríkisábyrgð
komst á útgerðina, hefir hún
í fyrsta sinn síðan landið
bygðist orði trygg og örugg
fyrir útgerðarmanninn. Áð-
ur var þetta endalaust basl
og barátta. Er þess þá að
vænta nú að útgerðarmenn
óski að hafa þetta öðru vísi
en það er? Er þess að vænta,
að útgerðarmenn fari undir
slikum kringumstæðum að
fitja upp á einhverju nýju
og fari að brjóta nýjar braut
ir á eigin ábyrgð? Skjól ríkis
ábyrgðarinnar er svo nota-
legt.
Og þó réðust í fyrra nokkr
bókasendingar engar héðannr útgerðarmenn í nýjungar.
harmsefni, að togarafloti
landsins liggur nálega allur
við landfestar um hásumarið
vegna verkfalls, þegar þjóð-
ina vantar gjaldeyri til brýn
ustu þarfa, og togarar á
Akureyri og Norðfirði sanna,
að mikla og verðmæta veiði
er að fá.
Telur fjórðungsþingið aug
ljóst, að þjóðarheill krefst
þess að komið verið í veg fyr
ir, að þvilík óhæfa geti endur
tekið sig í atvinnu- og fjár-
hagslífi þjóðarinnar.
Bendir fjórðungsþingið á,
að setja beri lög um að skor-
ið skuli úr kaup- og kjara-
deilum með dómum, ef ekki
náist skjótar sættir og bein
ir eindreginni áskorun til
ríkisst j órnarinnar, um að
láta nú þegar undirbúa slíka
löggjöf, er geti orðið sett á
næsta Alþingi“.
Eins og áður segir, ræddi
þingið mörg fleiri mál en
þau, sem hér er getið og
gefst ef til vill tækifæri til
að segja nánar frá þeim síð
ar. —
nema orurlítið við og við síð
ustu 6 árin, — og því ekki
undarlegt að nú sé enskan
og kínverskan orðin tamari
en íslenzkan. Samt fór það
svo að „túlkurinn“ fékk lítið
að gjöra, er hún talaði við
morgunbænir á Elliheimilinu
1. þ. m. Gamla fólkið, sem
auðvitað fyllti hátíðasalinn,
tók henni með svo miklum
fögnuði að hún gleymdi allri
feimni þótt hana vantaði
Aúð og við islenzkt orð. Þér
skiljið okkur og við skiljum
yður og það er nóg,“ sagði
fólkið.
í kvöld kl. 8 V2 ætlar frú
Steinunn að flytja erindi í
Kirkjublaðið, enda segir frú.húsi K. F. U. M. að tilhlutun
Steinunn Hayes, að þeim
hafi orðið ógleymanlegar ást
úðlegar viðtökur á biskups-
heimilinu.
Þórhallur biskup skrifar m.
a. (Sjá N. Kbl. 1909 bles 158):
„Alveg var það aðdáanlegt
hve vel frú Steinunn talaði
íslenzku eftir að hafa verið
erlendis full 20, ár og varla
heyrt islenzkt orð, og ekki
fengið blöð né bækur héðan.
Tvær smábækur íslenzkar
hafði hún þó með sér, og hef
ir aldrei skilð við sig. Það
voru Passíusálmarnir og Hall
grímskver.“------
Síðan eru liðin full 40 ár.
Kristniboðssambands Island,
og segir þá frá endurminn-
ingum sínum frá Kína. Er-
indið verður túlkað, ef ástæða
þykir til og allir eru vel-
komnir.
Þetta verður jafnframt
kveðjusamkoma, því að frú
Steinunn fer vestur um haf
á mánudaginn kemur. Hún
á þar til margra vina að
hverfa, ef ráða má eftir þeim
bréfafjölda sem henni hafa
borizt um mínar hendur
vestan um haf undanfarna-
ar vikur.
Sigurbjörn Á. Gíslason.
Björgvin Bjarnason vildi
ekki vera lengur með í þessu
samfélagi heilagra eða „á
sveitinni“ eins og einhver
orðaði það. En það átti að
gera Björgvin ómögulegt að
geta bjargað sér á eigin spýt
ur með útgerð við Grænland.
Skip hans voru tilbúin í rétt
an tíma til að fara til Græn-
lands, en þá var skellt i lás
fyrir honum. Honum var al-
staðar synjað um lán til þess
að geta komist af stað. Loks
ins komst hann úr höfn, en
vist ekki með stoð í^lenzkra
lánsstofnana. Mig undar
ekki, að honum hrísi hugur
við að hverfa strax heim. Svo
rækilega virðist hafa verið
„skrúfað fyrir“ framkvæmd-
ir hans.
Góðviljaðir og þjóðræknir
menn réðust í að gera út
Súðina sem stöðvarskip til
Grænlands. Mér er kunnugt
um, að það, sem knúði þessa
menn til aðgerða, var alls
ekki von um gróða fyrir þá
sjálfa, heldur einvörðungu
hitt, að ryðja íslenzkri útgerð
nýja bráut. En hvernig var
snúist við viðleitni þeirra?
Landsstjórnin sjálf tafði það
með endalausum vifilengj-
að leiðangur þessi kæmist af
stað fyr en aflinn við Græn-
land var búin það sumarið.
Nú mundi mörgum finnast,
að nóg hefði verið aðgert af
hálfu valdhafanna. Og þó er
það haft fyrir satt, að ofan
á þetta hafi einn valdamikill
maður komið í veg fyrir það,
að tveir vélbátar, sem voru
sjófænr og samningsbundn-
ir til að fara með Súðinni til
Grænlands, stæðu við samn-
inginn og færu. Svo Súðin
fékk aöeins einn sjófæran
bát með sér til Grænlands í
stað 10—11, sem reikað var
með, og 5, er orðnir voru
samningsbundnir, er mótbár
an og andstaðan gegn þess-
ari tilraun reis.
Þriðji leiðangurinn braust
einnig í að fara til* Græn-
lands. Ég vildi óska, að betur
hefði verið búið að honum
en ekki öllu ver en hinum.
En ekki sást fyrirgreiðsla
honum til handa á því að
hann kæmist fyr að stað en
hinir. Þótt simskeyti flyttu
fregnir um mokafla við
Grænland viku eftir viku og
mányð eftir mánuð ,komst
heldur ekki hann af stað fyr
en aflahrotan var að fjara
út, þá virðist svo sem öllum
hafi verið meinarlaust þótt
hann kæmist af stað.
Þótt þessar undantekning-
ar frá aðgerðaleysinu hafi átt
sér stað, er þess alls ekki að’
vænta, að útgerðarmenn vilji
breyta til frá því, sem nú er,
Útgerðin er alls ekki lengur
rekin í þeim tilgangi, að
draga afla á land, heldur tií
atf geta sýnt landssjótfi
rekstrarreikning hirða grótf-
ann, ef hann verður nokkur
en láta landið borga, ef það
er tap. Og næðissamara og
notalega útgerðarfyrirkomu-
lag hafa útgerðarmennirnir
aldrei þekkt síðan landið
byggðist. Bændur, iðnaðar-
menn, kaupmenn og aðrir,
vilduö þið ekki líka fá svona
rikisábyrgð i ykkar starfs-
grein? Og ef þið hreppið
hana, myndi ykkur þa ekk;
finnast hún notaleg; og
mynduð þið þá kæra ykkur
um að breyta til, ef þetta
hnoss væri fengið?
Farmanna- og fiskimanna
samband íslands og Fiski-
þingið hafa hvað eftir ann-
að, og ár eftir ár, samþykkt
áskoranir, er hníga að því, að
fiskifloti landsmanna verði
að verulegu leyti starfræktui
við Grænland vor, sumar og
haust, eða sem mest af tím-
anum eftir að vetrarvertif
lýkur. En það er ein stétt
manna, sem fremur öllu öðr-
um hefir látið slik hvatning
arorð þessara sérfroðu
manna eins og vind um eyr-
un þjóta, og það eru útgerð-
armenn. Þeir eru priviieger-
aðir, þeir hafa rikisábyrgð á.
rekstri sinum, hversu vitiaus
og brjálaður sem hann er.
En svo er hér einn aðili til,
sem kemur málið viö, það ei
ísl. þjóðin, sem á í raun og
veru skipin, sem eru í skuld,
og féð, sem útgerðin er rekir
með. Metur hún það meira,
að braskarar geti í iy2—2
mánuði að sumrinu spi að f.
síldarlottaríinu við rður-
um og þó raunar miklu j íand á hennar kostna., eða aé'
meira með hreinum og bein- bátaflotinn geti, er -ært.ð lýk
um drætti á að selja Súðina. (Framhala á 6. siðu.)