Tíminn - 25.08.1950, Blaðsíða 5

185. blað.
TÍMINN, föstudaginn 25. ágúst 1950.
5.
Fösiud. 25. áfjúst
Grein Gunnlaugs
Tíminn birti fyrir nokkrum
dögum síðari hluta greinar
eftir Gunnlaug Jónasson á
Seyðisfirði. Grein þessi, sem
áður hafði birzt í mánaðar-
ritinu „Gerpir,“ fjallaði um
stéttarbaráttuna. Einn meg-
inþáttur hennar var að sýna
fram á, að alþýðustéttirnar
högnuðust ekki á almennum
kauphækkunum, nema þær
ættu rót að rekja til fram-
leiðsluaukningar, en undir
slíkum kringumstæðum væri'
þó betra fyrir alþýðuna að fá '
kjarabótina í formi verðlækk-
unar en kauphækkunar. Kaup
hækkun, sem ekki grundvall-
aðist á framleiðsluaukningu,
yrði hins vegar til ills eins
fyrir almenning, því að jafn- |
an fylgdi í kjölfar hennar ný
verðbólga, sem gerði kaup-
hækkunina einskisvirði fyrir ]
alþýðuna, en skilaði miklum
og fljótfengnum gróða í vasa
braskarastéttarinnar.
í grein Gunnlaugs var þessi
skoðun svo skilmerkilega rök-
studd, að erfitt mun reynast
að hagga henni, eoda styðzt
hún við dýrkeypta reynslu al-
mennings hér og víðar.
Því fer líka fjarri, að Gunn-
laugur sé að boða hér nokkur
áður óþekkt sannindi, heldur
eru þau aðeins óvenjulega vel
skýrð í grein hans. Jafnaðar-
mannaflokkarnir, sem komizt
hafa til valda erlendis, byggja
baráttu sína yfirleitt á þeim
staðreyndum, er Gunnlaugur
reifar í grein sinni. Þeir reyna
að halda kauphækkunarkröf-
um í skefjum eftir megni, en
vinna hins vegar að því að
tryggja verkamönnum og öír
um lágtekjustéttum kjara-
bætur eftir öðrum leiðum.
Þeir leggja t. d. mikið kapp á
að efla samvinnufélagsskap-
inn, því að þeim er ljóst, að
engar kjarabætur koma al-
menningi að meiri notum en
hagstætt verðlag og heilbrigð
verzlun.
Valdhafar Sovétríkjanna
hafa lika uppgötvað þessi
sannindi. Nær aldrei heyrist
frá því skýrt, að kauphækk-
anir hafi átt sér þar stað, en
þins vegar er oft sagt frá
verðlækkunum, sem þar hafa
orðið.
Hér á landi hefir hins vegar
ekkert tillit verið tekið til
framangreindra staðreynda,
sem erlendir verkamanna-
flokkar, er komizt hafa til
valda, byggja starf sitt á. Hér
hefir það verið helzta trúar-
atriðið í verkalýðsmálunum,
að kauphækkunarleiðin væri
eina kjarabótaleiðin. Ástæð-
urnar fyrir þessu eru mjög vel
skýrðar í grein Gunnlaugs.
Annars vegar hafa forráða-
menn verkalýðssamtakanna
byggt völd sín á því, að halda
þessari kenningu að verka-
lýðnum. Hins vegar hafa svo
braskararnir í hópi atvinnu-
rekenda séð, að þeim var það
hagkvæmt að láta undan
kröfunum og auka verðbólg-
una. Þegar allt kom til ajls
voru það þeir, sem græddu, en
ekki verkalýðurinn. Þetta
samspil ábyrgðarlausra verka
lýðsforkólfa, sem tryggðu sér
þannig völd, og ófyrirleitinna
ERLENT YFIRLIT:
Horfið frá þjóðnýtingunni
I hinni nýju stefnuskrá brezka verka-
mannaflokksins cru fíerri þjóðnýtinsfar-
loforð en í kosnin«'asÉefnuskránni í vetur
Flokkstjórn brezka verka-
mannaflokksins hefur nú í vik-
unni látið frá sér fara nýja
stefnuskráryfirlýsingu, er ber
naf nið: V erkamannaf lokkur-
inn og þjóðfélag framtíðarinn-
ar. Stefnuskráryfirlýsing þessi
verður lögð fyrir þing flokksins,
er kemur saman í október, og
er talið víst, að hún verði sam-
þykkt þar. Almennt er litið
á yfirlýsingu þessa sem næstu
kosningastefnuskrá flokksins,
þar sem líklegt þykir, að kosn-
ingar séu ekki langt undan. Það
er jafnvel búizt við þeim í nóv-
ember.
Frumdrögin að stefnuyfirlýs-
ingu þessari eru sögð hafa vcrið
lögð á ráðstefnu, sem haldin
var fyrir ^þremur mánuðum, en
þar mætti öll flokksstjórnin,
allir ráðherrarnir og fulltrúar
frá verkalýðssamtökunum og
samvinnuhreyfingunni. Talið er,
að þar hafi aðallega gætt
tveggja sjónarmiða. Aðalfull-
trúi annars þeirra var Bevan
heilbrigðismálaráðherra, sem
vildi að flokkurinn tæki upp
enn eindregnari þjóðnýtingar-
stefnu en áður. Fulltrúi hins
sjónarmiðsins var Morrison
varaforsætisráðherra, sem vildi
að flokkurinn færi sér hægar í
þessum efnum en áður, því að
ella myndi hann missa fylgi mið
stéttanna, er hefðu brugðist
honum verulega í kosningunum
í vetur.
Hin nýja stefnuyfirlýsing er
talin óyggjandi sönnun þess, að
sjónarmið Morrisons hafi sigr-
að.
Þjóðnýtingarframkvæmdir
Verkamannastjómarinnar.
Það verður ekki sagt að brezka
verkamannastjórnin hafi ráð-
ist í stórfelldar þjóðnýtingar-
framkvæmdir á fyrra kjörtíma-
bilinu eða á árunum 1945—50.
Hún þjóðnýtti þá þjóðbankann,
járnbrautirnar og gas- og raf-
orkustöðv., en siík fyrirtæki
var áður búið að þjóðnýta viða
annars staðar, svo að segja má,
að hér hafi Bretar verið búnir
að dragast aftur úr og verka-
mannastjórnin því jafnað met-
in. Þá þjóðnýtti hún kolanám-
urnar, en um þá þjóðnýtingu
var ekki meiri ágreiningur en
svo, að stjórnarandstæðingar
sættu sig við hana og hefðu
sennilega sjálfir orðið að fram-
kvæma hana, ef þeir hefðu haft
völdin. Rekstur námanna var
þannig, að óhjákvæmilegt var
að setja hann undir eina stjórn
og var þá trauðla úm annað
heppilegra form að ræða en þjóð
nýtingu. Um allar þessar þjóð-
nýtingarframkvæmdir gilti því
það,að hér var eigi um neina þá
þjóðnýtingu að ræða, sem veru-
legar deilur eru um milli sosíal-
ista og einkarekstursmanna, því
að þeir síðarnefndu viðurkenna,
að opinber rekstur eigi rétt á
sér á vissum, takmörkuðum
sviðum.
Sú eina þjóðnýting, sem verka
mannastjórnin réðist í og ekki
samrýmdist þessu sjónarmiði,
var þjóðnýting stáliðnaðarins.
Þar var um mjög stóra og þýð-
ingarmikla iðnaðargrein að
ræða, sem staðið hefur með
miklum blóma og talinn er einn
bezt rekni iðnaðurinn í Bret-
landi. Stjórnarandstæðingar
hafa beitt sér eindregið gegn
þessari þjóðnýtingu, enda varð
hún eitt mesta deilumál kosn-
inganna, og átti sinn þátt í fylg
istapi Verkamannaflokksins.
Þjóðnýting þessi á að ganga í
gildi nú um áramótin. Stjórnar
andstæðingar hafa lýst yfir því,
að þeir muni afnema hana, ef
þeir ná meirihluta.
Loforð, sem ekki eru
lengur nefnd.
I kosningastefnuskrá þeirri,
sem verkamannaflokkurinn
lagði fram fyrir seinustu kosn-
ingar, var því heitið, að flokkur
inn skyldi á næsta kjörtímabili
beita sér fyrir þjóðnýtingu á
tryggingarstarfseminni, sykur-
iðnaðinum, sementsframleiðsl-
unni, kjöt- og frystihúsunum,
kjötverzluninni og vatnsveit-
um. Hér var hvergi um þjóðnýt
ingu á neinni stórri atvinnu-
grein að ræða og þótti þvi sýnt,
að flokurinn teldi sér heppilegra
að fara vægar í sakirnar í fram
tiðinni en i sambandi við stál-
iðnaðinn. í hinni nýju stefnu-
yfirlýsingu er ekki minnst á
neitt þessarra þjóðnýtingarlof-
orða, nema það, sem snýr að
vatnsveitunum. Á hin er ekki
minnst. Hér er því talið um
mikið undanhald að ræða.
í stefnuyfirlýsingunni er þó
reynt að láta líta svo út, að
ekki sé að ræða um beint frá-
hvarf frá þjóðnýtingarstefn-
unni og er það gert til að þókn-
ast þjóðnýtingarsinnum í flokkn
um. Þessvegna er sagt, að flokk
urinn telji sér skylt að láta rík-
ið yfirtaka rekstur fyrirtækja er
ekki fullnægja þjóðfélagslegum
skyldum sínum, eða að stofna
braskara, er tryggðu sér þann
ig mikinn gróða, hefir leitt
þjóðina út í það fjármálaöng-
þveiti, er nú ógnar öllu at-
vinnulífi hennar og verka-
lýðnum með neyð atvinnu-
leysisins.
Verkalýðnum hefir verið
talin trú um að hann hafi ver
ið að sigra, þegar kaupkröf-
um hans hefir verið fullnægt.
Gunnlaugur Jónasson sannar
að þetta sé rangt og því sé
það öíugmæli hjá Jónasi
Jónssyni í Landvörn, að at-
vinnurekendur hafi tapað i
hverjum slíkum leik að und-
anförnu. Það rétta sé, að þaö
séu atvinnurekendurnir eða
réttara sagt braskararnir í
hópi þeirra, er hafa unnið.
Þeir hafi grætt mest á verð-
bólgunni. Reynslan sýnir líka
bezt merkin. Fyrir tilverknað
verðbólgunnar eigum við nú
nokkra tugi milljónera, en at-
Attlee
vinnulif í rústum og atvinnu-
leysi vofandi yfir verkalýðn-
um.
Fyrir verkalýðinn er nú ekki
annað aðv gera en að snúa við
á þeirri braut, sem hann hefir
verið blekktur til að ganga
undanfarið. Leiðin til kjara-
bóta er nú ekki önnur en að
efla framleiðsluna. Meðan ver
ið er að rétta hana við, verða
kaupkröfurnar að bíða. Hér
verður að taka upp sömu
vinnubrögð og í löndunum,
þar sem verkalýðsflokkarnir
hafa völdin. Fyrir því á verka
lýðshreyfingin að beita sér
með öllu sínu afli. Áframhald
kaupstreitubaráttunnar, að ó-
breyttum aðstæðum, getur
ekki leitt til annars en nýrrar
verðbólgu, er annað hvort
stöðvar atvinnulífið alveg, eða
leiðir til nýrrar gengislækk-
unar í einni eða annarri
mynd.
ný ríkisfyrirtæki til að keppa við
þau einkafyrirtæki, sem illa
reynast. Þá er og sagt, að til
mála komi að þjóðnýta einok-
unarhringi, ef ekki verði haml-
að gegn einokun þeirri á annan
hátt. Allt er þeta mjög almennt
orðað og því engin loforð gefin
um ákveðna þjóðnýtingu, eins
og áður hefir verið gert. Und-
anhaldið frá þjóðnýtingunni er
því augljóst, þótt þannig sé
reynt að dylja það með almenn
um og óákveðnum yfirlýsing-
um.
Ýmis atriði úr yfir-
lýsingunni.
Yfirlýsingin ber það líka
glöggt með sér, að flokkurinn
ætlar fyrst og fremst að byggja
á grundvelli ríkjandi þjóðskipu-
lags. Það er viðurkennt full-
komlega, að einkareksturinn
eigi rétt á sér, en þarfnist ým-
iskonar aðhalds og eftirlits.
Hagsmunir almennings eigi að
vera leiðarljós stjórnendanna,
segir í ávarpinu, og því marki á
að ná með opinberum rekstri
eða með ráðstöfunum sem
tryggja það, að einkarekstur-
inn þjóni heildinni.
1 yfirlýsingunni segir, að sér-
(Framhald á 7. síðu.)
Rangfærslur Al-
þýðublaðsins
í forustugrein Alþýðublaðs
ins í fyrradag er veizt mjög
hatramlega að Tímanum og
j hann áskaður fyrir f jand-
skap við verkalýöshreyfing-
una. Undantekninarlítið eru
i þessar árásar byggðar á rang
f, færðum ummælum eða útúr
snúningum.
Það er t. d. sagt, að Tím-
inn hafi mælt gegn kröfum
sjómanna í togaradeilunni.
Þetta er með öllu rangt, því
að Tíminn hefir engan dóm
lagt á þær af þeirri einföldu
ástæðu, að hann hefir ekki
haft aðstöðu til að kynna sér
þær. Það, sem Tíminn hefir
sagt um togaradeiluna, er
fyrst og fremst það, að sjó-
menn og útgerðarmenn eigi
að leggja tillögur sínar og
gagntillögur opinberlega
fram, ásamt nauðsynlegum
greinargerðum, svo að al-
menningur hafi aðstöðu til
að dæma um deiluefnið og
geti síðan lagt álit sitt á
metaskálarnar. Það gæti orð
ið til að greiða fyrir lausn-
inni, ásamt því að sátta-
menn ríkisins hröðuðu störf
Raddir nábúanna
Alþýðublaðið segir í forustu
grein í gær i tilefni af þátt-
töku íslendinga í Brusselmót
inu:
„Það er gleðilegt, að íþrótta-
áhuginn virðist fara sívaxandi
meðal íslenzkrar æsku. Þar
finnur unga fólkið heppilegt
hugðarefni. Gildi íþróttanna
er engan veginn fólgið i sigrum
þeirra, sem fram úr skara,
heldur í aukinni hreysti, feg-
urð og þjálfun glaðrar og fram
sækinnar æsku. Maðurinn, sem
stundar íþróttir í tómstund-
um til að auka hreysti sina og
heilbrigði, en keppir aldrei á
opinberu íþróttamóti, getur
haft meiri not þeirra en meist
arinn eða methafinn. Þó skal
hlutur afreksmanna ekki van-
metinn. Þeir kveikja áhugann
og valda því, að æskan, sem
ella kynni að leiðast á glap-
stigu, sækir út á iþróttavell-
ina eða upp til fjalla og inn
til dala til að styrkja og stæla
likama sinn. Og þá er þjóð
félagsgildi íþró.ttanna komið
til sögunnar.
Við höfum ástæðu til þess
að fagna því, hvað íþróttirnar
eru orðnar ríkur þáttur í þjóð
lífi og uppeldi okkar Islend-
inga. Og það á að vera okkur
aðalatriðið, þó að við fylgj-
umst af áhuga með afreks-
mönnum okkar, hvort sem þeir
keppa innbyrðis hér heima eða
reyna sig við syni annara
þjóða.“
Vissulega er gildi íþrótt-
anna ekki bundið við keppn-
isiþróttirnar heldur hina hóf
legu iðkun þeirra. Þess vegna
ber að stuðla að sem almenn-
astri iðkun þeirra.
um sínum.
Þá hefir og Tíminn áfellst
það, að Sjómannafélagið
skyldi stöðva karfaveiðarnar
þar sem engin ágreiningur
var um kjörin. Með því hefir
hinsvegar engin afstaða verið
tekin til ágreiningsins í tog-
aradeilunni og því hreinn
uppspuni hjá Alþýðublaðinu,
að Tíminn hafi verið að gefa
sjómönnum ein eða önnur
fyrirmæli um að fara á veið-
ar aftur upp á óbreytt kjör.
Þessi uppspuni og útúr-
snúningur Alþýðublaðsins
kann að einhverju leyti að
stafa af því, að það ruglar
saman ummælum Tímans
um hinar almennu kaup-
hækkunarkröfur, sem Al-
þýðusamb. er að undirbúa,
og togaradeiluna. Það er vit
anlega með öllu rangt að
telja þessar tvær deilur hlið
stæðar, þar sem sjómenn
hafa gamla og að ýmsu leyti
úrelti samninga, sem allir við
urkenna, að þarfnist endur-
skoðunar.
Varðandi hina almennu
kauphækkunarherferð, sem
Alþýðusamb. er að undirbúa,
nægir ekki að líta á það eitt,
að almenningur þarfnist
kjarabóta, heldur engu síður
hitt, hvort ástandið leyfi þeir
og hvort nokkuð sé áunnið
við nýja kauphækkun nú.
Því aðeins getur kauphækkun
orðið raunhæf kjarabót, að
þjóðartekjurnar eða fram-
leiðslan aukist, en slíku er
nú síður en svo til að dreifa,
heldur því gagnstæða. AI-
menn kauphækkun nú gæti
því ekki leitt til neins ann-
ars en nýrrar verðbólgu, sem
leiddi til algerar atvinnustöðv
unar eða nýs gengisfalls, í
einhverri mynd. Slíkt yrði
ekki til bóta fyrir verkalýð-
inn.
Það er á þetta viðhorf, sem
Tíminn leyfir sér að benda,
og hann telur það stafa síður
en svo af verkalýðsfjandskap
eða afturhaldssemi. Það er
byggt á nákvæmlega sömu á-
stæðum og verkamannaflokk
arnir í Bretlandi og á Norður
löndum vara nú vio kaup-
hækkunum. Því liggur beint
(Framhald á 6. síðu.J ,