Tíminn - 13.09.1950, Blaðsíða 4

4.
TÍMINN, miðvikudaginn 13. september 1950.
200. blað.
Persónudýrkun kommúnista
Austan járntjald er Stalin ncfndnr
„liinn mikli *
Nýlega rakst ég á apríl-
hefti tímaritsins ,;Soviet Lit-
erature“ (Bókmenntir Sovét-
ríkjanna), sem gefið er út í
Moskvu, skrifað á enska
tungu, og dreift út á meðál
kommúnista um aiiar jarðir.
Mun þykja „fint“ í hópi
kommúnista að lesa rit þetta
og b^ra vott um sérstaklega
þroskaðan bókmenntasmekk.
Þetta mun og vera ein aðal-
biblía kommúnistiskra rit-
höfunda.
Það er fróðlegt fyrir venju-
legan 'oorgara að kynnast hin
um seðri bókmenntalegu frscð
um - rússneska heimatrúboðs-
ins og fara því liér á eftir
nokkrar glefsur úr aðalei’ni
ritsins. Þegar menn hafa los-
ið þær, hafa þeir lesið allt
efnið. Það, sem ekki er birt
hér er sama efnis, en sagt
með dálítið öðruvísi orðum,
nefnilega að „hinn mikli
Stalin,“ sé mesti bókmennta-
fræðingur, mesti lisramaður
og tónskáld, sem nú sé uppi,
og geislar snilldar hans nái,
sem betur fer, að lýsa þeim
villuráfandi sauðum, sem af
eigin rammleik reyni að
skrifa ljóð og lag, ella mundu
þeir aðeins vesöl úrhrök.
Nefnin á aðalgreinunum í
timaritinu, kynna efnið og
mætavel. Greinarnar heita:
Hinn mikli velunnari bók-
menntanna, Blómgun sovét-
listarinnar, Hin óviðjaínan-
lega aðstoð (þ. e. aöstoð Stal-
ins við tónskáldin).
Hér fara á eftir nokkrir
kjarnar úr þessum bókns.ennt
um. lauslega þýddir Má vera
aö betur mætti vanda þýð-
inguna. en þótt ekki hafi
unnizt tími til aö fága hana
eða pússa, ætti þaö ekki að
koma að sck me-5 jjvl að n.eg
íne-fni grciuanna er fulliiost
fyrir þtú.
„Blómgun Sovétlistarinnar.“
„Það vekur fögnuð í brjósti
mér að heyra þig, virðuleg-
an öldunginn, sem hefir lifað
í hundrað sumur, kalla Sfal-
in föður,“ skrifaði Georgíu-
skáldið Grishashvili til Jam-
bul.
Faðir! Hvað gæti verið nær
eða kærara en það nafn?
Sovétþjóðirnar, einn og allir,
frá ungherjunum til hvít-
hærðra öldunga, kalla Stalin
„föður okkar.“
Því að eins og ástríkur,
mildur faðir, eins og vitur
uppalandi og kennari, elur
Stalin upp nýja kynslóð nýrr
ar þjóðar, þá, sem byggja upp
kommúnismann.
Margfalt og allt innibind-
andi er afl snilldar Stalins.
Hver einasta grein skapandi
starfs Sovétþjóðanna hefir
notið geislanna frá gáfum
hans, sem hafa bent á leið-
ina til tinda nýrra frægðar-
verka.
Allt það, sem er nýtt, fag-
urt, framsækið og óeigin-
gjarnt í lífi okkar, stefnir upp
á við, til Stalins, eins og til
sólarinnar. Stalin gefur þjóð-
inni kraft og gefur henni
vængi. Orð hans, góðleiki
hans og umhyggja, er sá
kraftur, sem gefur milljón-
unum styrk og líf.
Stalin þekkir og skilur allt,
sem hrærist í hjörtum Sovét-
þjóðanna, hann þekkir hug-
sjónir og vonir allrar þjóð-
arinnar. Hann þekkir þarfir
og leit háskólaborgarans og
vélavarðarins, uppfinninga-
mannsins og kennarans,
námumannsins og veður-
fræðingsins, hinna frægu
sona móður Rússlands og
framtíðarhetja sósíalísks
starfs, vísindajöfra og snill-
inga framtíðarinnar. Meö
snilld framsýni sinnar stýrir
félagi Stalin dug, viljakrafti
og hugsunum Sovét-manna
og kvenna, upp á tind full-
komnunarinnar, hann er að
skapa ný Sovét-vísindi og
nýja Sovétmenningu. Það er
hann, sem hefir kveikt heíta
ást til sovétmóðurlandsins^í
brjósti þjóðarinnar, og lista-
manna hennar. Það er hann.
sem hefir kennt okkur að
meta fjársjóði þá, sem fólkið
skapaði á liðnum öldum“....
og þannig áfram, þindarlaust
á þremur stórum blaðsíðum.
„Hin óviðjafnanlega aðstoð.“
Næsta grein fjallar um tón
listarlíf og er skrifuð af
sjálfum Shostakovich, sem
villtist út af línunni um ár-
ið, en baðst fyrirgefningar
og var tekinn í sátt á ný. Sú
grein hefst þannig:
„Flokkurinn og hinn mikli
Stalin hafa kennt Sovétþjóð-
unum að eignast sinn eigin
Sovétmælikvarða til þess að
meta allskyns fyrirbrigði.
Aldrei fyrr hefir hiutverk
listamannsins verið eins há-
leitt og flókið."
Síðar í greininni, sem öll er
lofsöngur um „hinn mikla
Stalin,“ segir svo, og rná
segja, að það sé aðalinnihald
greinarinnar:
„Flokkurinn og hinn mikli
Stalin hafa sýnt tónskáldun-
um, að sérhvert frávik frá
þeirri braut, að þjóna fólkinu
leiðir listamanninn til lista-
og hugsjónalegs gjaldþrots.“
Hinn mikli velunnari
bókmenntanna.
í enn einni grein, sem ber
þetta veglega heiti: „Hinn
mikli velunnari bókmennt-
anna,“ er sami söngurinn
sunginn í gegn. Flestar máls-
greinar hefjast á þessa leið:
Hinn mikli Stalin hefir
kennt oss. — Eins og hinn
mikli Stalin hefir sagt. — Þeg
ar Stalin sagði. — Sú útskýr-
ing Stalins o. s. frv.
Það er kunnara en á þurfi
að minnast, að verkföllin eru
hér álíka tíð og þarfir fólks-
ins til að hafa sokkr.skipti.
Stéttafélögin eru orðín nær
óteljandi. Einstök stéttafé-
lög eru í sífelldum saman-
burði við önnur um kaup og
kjör. Við þennan sífellda út-
roikning og samanburð er
fundinn mismunur kaups- og
hvíldarkjara . Stundum er
þessi mismunur meira tilbún
ingur en veruleiki.
Það er svo komið í okkar
ríki, að á öllum tímum árs-
ins er eitthvert stéttarfélag í
verkfalli. Sáttasemjari ríkis-
ins hefir nær aldrei frið fyr-
ir önnum af samningaumleit
unum þeirra, sem vinnu selja
og vinnu kaupa.
Gömul saga er, að þeir séu
sælir, sem friðinn semji, en
ég geng í mikinn vafa um að
sáttasemjari vor. í vinnudeil-
um, sé sæll í þessu samninga-
Hér eru nokkrir kjarnar
úr þessari grein:
(Stalin sagði:) „Verk ykkar
(þ. e. rithöfundanna), er sér-
staklega dýrmætt, því að þið
eruð verkfræðingar sáln-
anna.“ Og vissulega sýna
þessi orð okkur hversu djúp
er ást hans og virðing fyrir
starfi rithöfundanna. Aðeins
hann, uppalandi miljónanna,
leiðbeinandi leiðbeinendanna
sém ekkert sér dýrmætara á
jörðinni en manninn, gat
hafa skilið þannig gildi rit-
höfundarins í hinu nýja þjóð
félagi og skýrt það með orð-
um, sem eru þrungin ást og
vizku.“
Þetta tímarit er 168 blaðsíð
ur. Á einum stað er „mikli
Stalin“ nefndur 27 sinnum
á hálfi annari siðu. Geta
menn af því og þessum úr-
dráttum ímyndað sér, um
hvað rit þetta fjallar bezt.
Skáldsagan líka lofgerð
um hinn „mikla föður“!
Eftir að hafa lesið um þessa
ógeðslegu skurðgoðsdýrkun,
hrýs manni hugur við að
leggja í að lesa skáldsögu þá,
sem birt er í þessu hefti, með
því að búast má við, að þar
sé sami söngurinn. Enda
bregst það ekki. Lokaorð
skáldsögunnar lýsa vel inni-
haídi hennar: „Félagar —
þetta er kommúnismi. Látum
þakklæti vort hljóma til hins
volduga lands vors og til
snillingsins, sem leiðir oss —
hins mikla Stalins." Þannig
lýkur þessu bókmenntaaf-
reki.
Þessar bókmenntir lesa ný-
skirðir kommúnistaunglingar
hér heima á íslandi og tár-
fella ofan í blaðsíðurnar þeg-
ar yfirmannlegum eiginleik-
um foringjans er lýst sem
fjálglegast. Hér mun vera um
sálfræðilegt fyrirbrigði að
ræða, er greint fólk, sem met
ur sjálft sig nokkurs, gerist
þátttakandi í svo fyrirlitlegri
persónudýrkun, að hún yfir-
stígur allt það, sem nazistar
afrekuðu á sinni tíð, og var
það þó eftirminnilegt.
feni, sem hann er í sýnkt og
heilagt. Þá koma nú aðilarn-j
ir og þjóðin í heild sinni. Svo
er með vinnuseljendur að
þeir eru sialdnast búnir að
vinna upp skaðann ai fyrra
verkfallinu, þegar hið síðara
skellur á, svo þeir eru alltaf
að tapa. Að sjálfsögðu skað-
ast vinnakaupendurnir á þess
um skæruhernaði, þeir verða
ergileg’r og miður vinveittir
þessunj viðskiptavinum sín-
um, sem ávallt eru með ófriði
á hendur' þeim.
Loks kemur þjóðarheildin,
sem mest skaöast á þessum
sífellda skæruhernaði eða
borgarastyrjöld. Þessi taum-
lausa verkfallspólitík er bæði
skömm og skaði og ósamboð-
in heiðri þjóðarinnar. Er eng
in leið út úr þessum ógöng-
un:.? Er það órjúfanlegt lög-
mál tilverunnar, að þessi inn
ar.landsófriður sé alltaf á
(Framhald á 6. slOuJ.
(Dagur).
VERKFÖLLIN
Þá skal þráðurinn upptekinn,
þar sem seinast var frá horfið,
og birt niðurlag á bréfi karls-
ins, sem telur sig geðillann og
orðljótan:
„Alltaf vex dýrtíðin og fjölda
margar lífsnauðsynjar fást ekki,
svo sem efni til klæðnaðar o. fl.
Er ekki kominn tími til þess, að
litast um og athuga hvert stefn
ir?
Við skulum byrja á gamla
fólkinu. Fólki, sem hætt er að
geta unnið, og hefur því ekki
annað en ellilaunin til að lifa
á. Hvernig fer það að lifa?
Vitanlega má segja, að það
sé ekkert þjóðartjón þó okkur
fækki, þessu gamla og geðilla
rusli. En því miður er ég hrædd
ur um, að við drögum fleiri með
okkur í djúpið.
Minnkandi atvinna leiðir af
sér þverrandi gjaldþol almenn-
ings, allt dregst saman, sem til
lífsbjargar horfir, unz hungurs-
neyðin heldur innreið sína í
landið. Kannske er það, hún,
sem getur læknað þjóðina? Vill
þjóðin bíða eftir því?
Eitt er víst: Fáir munu óska
eftir hungursneyð. Hún heim-
sækir ekki fyrst þá menn, sem
helzt þyrftu tilsagnar hennar
við.
En samt mundi hún sannast
ennþá vísan hans Magnúsar
gamla:
„Ef að dauður almúginn
allur lægi. á Fróni,
mætti ske að mörvömbin
minnkaði í honum Jóni“.
Mikið er ég þakklátur séra
Halldóri Jónssyni frá Reynivöll-
um, fyrir þrjár greinar, sem
hann hefur birt í Tímanum með
stuttu milli bili, einkum þó tvær
þær fyrri.
Hann upplýsti, að mörg af
þeim lögum, sem Ríkisútvarpið
nefnir íslenzk lög, séu alls ekki
íslenzk.
Hér talar maður, sem veit
hvað hann segir.
Fyrst nú, að svona er um þetta
atriði, getur þá ekki verið rétt-
mætt að athuga fleira?
Það hafa áður heyrzt kvart-
anir frá hlustendum um of mik
inn hljómplötuglaum í útvarp-
inu. En forráðamenn útvarps-
ins hafa svarað því, að þær
kvartanir væru ástæðulausar,
og bæru aðeins vott um vits-
munaskort og vanþekkingu
þeirra hlustenda, sem létu þær
frá sér fara. Það er bæði, að ég
hef ekki áður lagt neitt til þess
ara mála, og ég játa þekkingar-
skort minn á gildi tónverka.
Með hvaða sanngirni er líka
unnt að ætlast til þess, að það
fólk kunni að meta listagildi
tónverka, sem aldrei fékk neina
tilsögn í neinu því, er að söng
eða tónfræði lýtur?
Við, sem þannig er ástatt um
eigum ekki annars kost en að
meta tónverkin eftir þeim á-
hrifum, sem flutningur þeirra
hefur á skynfæri okkar, og skap
gerð. Að halda því fram, að
allar þær hljómplötur, sem út-
varpið ber á borð fyrir hlust-
endur séu svo ágæt list, að
hreinasta goðgá sé, að finna
nokkuð að þeim, er í minni vit-
und hin mesta fjarstæða. Því
til eru plötur, sem heyrst hefur
í í sumar, sem ekki eru færar
um að framleiða „garg“, hljómur
inn íþeim, ef hljóm skyldi kalla
•— er andstyggilegt væl, og ekki
til annars betur fallið, en að
venja mann á að vera fljótur að
„skrúfa fyrir“.
1 sumar í júlí, var einu sinni
tilkynnt að næsti liður á dag-
skránni væru lög eftir Sigvalda
Kaldalóns. Ég skal engum get-
um að því leiða, hvort þessi dag
skrárliður hefur orðið til að til-
hlutan útvarpsráðs eða af ein-
hverri tilviljun. En þarna kom
þó nokkuð, sem hlustandi var
á.
Þetta var eitthvað annað en
bannsett vælið af sumum út-
lendu plötunum.
Ég ætla ekki að fara að hlaða
lofi á tónskáldið Kaldalóns.
Þess þarf ekki. Hann er fyrir
löngu viðurkenndur.
En hvernig í ósköpunum stend
ur á því, að útvarið notar ekki
meira af íslenzkum lögum en
raun ber vitni um?
Hví er ekki hafizt handa um
að afla útvarpinu til handa,
möguleika til að flytja íslenzk
lög við íslenzk ljóð, meira en
gert hefir verið? Það er áreið-
anlega mikið til af því efni, bæði
prentað og einnig óprentað hjá
höfundunum sjálfum. Hvers
vegna ekki gefa þjóðinni kost
á cð njóta verka tónskálda
sinna, einkum þegar þau eru
sameinuð verkum ljóðskáld-
anna?
Hér lýkur svo bréfi þess, sem
þykist geta kallað sig geðvond-
an og orðljótann. Nú geta þeir,
sem á hann hafa hlýtt, dæmt
um það, hvort hann lýsir sjálf-
um sér rétt.
Starkaður.
Alúðar þakkir til allra nær og fjær, sem sýndu okkur
hluttekningu við fráfall og jarðarför konunnar minnar
LAUFEYJAR SIGURÐARDÓTTUR,
frá Syðra-Langholti.
Fyrir hönd barna minna, foreldra hinnar látnu og
annarra vandamanna
Bjarni Kristjánsson.
Jarðarför
JÓHÖNNU KNUDSEN
hjúkrunarkonu
fer fram frá Fossvogskirkju fimmtudaginn 14. þ. m.
kl. iyz síðdegis.
Athöfninni verður útvarpað. Blóm og sveigar er af-
þakkað. Þeir sem óska eru beðnir að minnast Barna-
spítalasjóð Hringsins.
Ósvaldur Knudsen Aðalheiður Knudsen
Fríða Knudsen Þorvaldur Þórarinsson