Tíminn - 24.10.1950, Blaðsíða 5

Z36. blað
TÍMINN, þriðjudaginn 24. október 1950.
5,
Þriðjiiil. 24. okt.
Einn heimur
Það er ekki sjaldan, að
nokkrar óána^gjuraddir heyr-
ist í tilefni af því, að ísland
hefir tekið á móti framlögum
frá Marshallstofnuninni og er
hér þá ekki átt við áróður
þann, sem kommúnistar
halda uppi og er af allt öðr-
um toga spunninn. Þær óá-
nægjuraddir, sem hér ræðir
um, telja það ósamboðið sjálf
stæðri þjóð, að þiggja gjafafé
af annarri. Það sé eitt af ein-
kennum og frumskilyrðum
sjálfstæðisins að þiggja ekki
fé af öðrum.
í þessu sambandi er vert að
benda á það, að þjóðir, sem
eru miklu fjölmennari og auð
ugri en íslendingar, hafa not
ið aðstoðar Marshallstofnun-
arinnar og það í miklu ríkara
mæli en íslendingar. Að vísu
má segja, að þær hafi orðið
fyrir meiri skakkaföllum af
völdum seinustu styrjaldar.en
þrátt fyrir það, hafa þær bú-
ið á miklu traustari grund-
velli efnahagslega, en íslend-
ingar. Þær hafa haft við meiri
náttúruauðæfi að styðjast,
hafa átt mikið af gömlum
byggingum og verið búnar að
koma traustum grunni undir
atvinnulíf sitt. Hins vegar
hafa íslendingar þurft að
byggja svo að segja allt upp
á einum mannsaldri og búa
fáir og dreyfðir í stóru og
haröbýlu landi, þar sem
vantar ýms mikilsverð auð-
æfi, sem eru einn höfuðþátt-
ur afkomumöguleikanna ann
ars staðar, eins og t. d. málma
og skóga.
Það er þó ekki þetta, sem
hér er nefnt, sem er höfuð-
atriðið í þessu sambandi. Höf
uðatriðið er það, að samstarf
og samhjálp í heiminum er
að aukast. Fram til skamms
tíma hefir flest samhjálp ver
ið takmörkuð við landamær-
in, eða réttara sagt, ekki náð
út yfir landamæri hlutaðeig-
andi þjóðar. Aðeins örfáar
stofnanir, eins og Rauði kross
inn, hafa verið undantekn-
ingar. Nú er þetta að breytast
og samstarfið eða samhjálpin
miöuð við mörg lönd og jafn-
vel allan heiminn. Landamær
in eru óðum að breytast í
þessum efnum. Þróunin stefn
ir, þótt hægt gangi, í þá átt,
að heimurinn sé ekki marg-
skiptur, heldur sé hann einn,-
eins og hinn þekkti ameríski
stjórnmálamaður Wendel
Willkie komst að orði.
Stærsta skrefið, sem stigið
hefir verið í þá átt að koma
á einum heimi, er stofnun
Sameinuðu þjóðanna, en
þeirra samtaka er sérstaklega
minnst um víða veröld í dag.
Markmið þeirra er ekki aðeins
að vernda friðinn í heimin-
um. Markmiö þeirra er engu
síður að vinna að efnahags-
legri samvinnu og samhjálp
þjóðanna, er byggist á þeim
grundvelli, að þær þjóðir, sem
betur mega, miðli þeim, sem
lakar éru settar, Og hjálpi
þeim til viðreisnar, svo að
þannig komist á jöfnuður og
jafnrétti í heiminum.
Það kann vel að vera, að
þessi hugsjón, sem Samein-
uðu þjóöirnar byggjast á, eigi
enn langt í land. Það fer mik
ið eftir því, hve yfirgangs- og
ójafnaðaröflin í heiminum
ERLENT YFIRLIT:
Bækur og höfundar
Ný skáldsaga eftir Per Lagerkvist. — Tólf úrvalssög-
ur. — Athyglisverð bók um Sovétríkin.
Sá orðrómur færist nú í vöxt, [
að sænska skáldinu Pár Lager-
kvist verði veitt Nobelsverðlaun
að þessu sinni. Hann hefir oft
komið til greina áður, en þykir
nú standa nær því en nokkru
sinni fyrr.
Það hefir ýtt mjög undir þenn
an orðróm að nýlega er komin
út ný skáldsaga eftir Lager-
kvist, er ýmsir ritdómarar telja
eina beztu eða beztu bók hans.
Þessi nýja saga hans nefnist
Barrabas.
Lagerkvist hefir hér valið sér
söguefni úr nýja testamentinu.
Aðalsöguhetjan er Barrabas, sem
múgurinn frelsaði, þegar hann
átti að velja milli hans og Krists.
Ritdómarar segja, að Lagerkvist
sameini prýðilega í bók sinni
mikla sögulega þekkingu og
glæsilegt hugarflug, án þess þó
að hagga nokkuð frásögn biblí-
unnar.
Sagan um Barrabas.
í sögunni lætur Lagerkvist
Barrabas vera viðstaddan kross-
festinguna á Golgata og er
lýsing á þeim atburði sögð meist
araleg. Barrabas fagnar siðan
fengnu frelsi með því að heim-
sækja gleðistaði borgarinnar, en
hann finnur þar fljótt, að hann
getur ekki orðið sami maður
aftur. Hann hefir orðið fyrir á-
hrifum af Kristi og lærisveinum
hans. Hann reynir að rísa gegn
þessum áhrifum og að afneita*
Kristi, en dregst þó alltaf ó- ^
sjálfrátt nær og nær því að trúa
á hann. Barrabas lendir aftur í.
höndum lögreglunnar og er'
settur í þrælavinnu, þar sem
kristinn Armeni verður nánasti
samverkamaður hans. Trúin og
efinn hefja aftur baráttu í sál
hans. Þegar Nero setur eld í
Rómaborg, heldur Barrabas að J
Kristur sé kominn til að full- j
nægja dómi sínum og efi hans.
hverfur um stund. Hann gerist |
baráttumaður Krists, en í stað,
þess að þjóna kristninni, þjónar
hann villimennskunni. Hann J
hleypur um götur borgarinnar:
og kveikir í húsum, því að hann j
heldur sig vera að þjóna Kristi,
og framfylgja Öómi hans. Vegna
þessa er kristnum mönnum1
kennt um brunann og er refsað
harðlega fyrir hann. Barrabas
er handtekinn sem einn hinna
kristnu og þeir telja hann í (
fyrstu tilheyra söfnuði sínum, |
unz þeir uppgötva hver hann I
er. Hann verður einmana með- j
al fanganna. Þegar farið er með,
fangana á aftökustaðinn, eru.
þeir látnir ganga saman tveir j
og tveir, en Barrabas verður stak
ur og er látinn ganga síðastur.
Áhrifamikil bók.
Barrabas er áhrifamikil bók,
segir danski rithöfundurinn Er
hardt Larsen, enda er henni
bersýnilega ætlað það af höfund
inum. Hún er saga um mann-
inn, sem ekki getur fundiö Guð,
en þráir hann þó, — um mann-
inn, sem þráir félagsskap, en er
þó alltaf einmana. Þessi maður
er el^kert sérstakur, — hann get
ur verið þú eða ég — og hann
er ekki bundinn við neinn sér-
stakan tíma, því að saga Barra-
basar getur eins vel gerzt í dag
og fyrir nær tuttugu öldum.
Sennilega eru það efasemdirnar,
vonleysið og óstöðuglyndið, sem
einkenna líðandi tíma, er Lager
kvist hefir hér í huga öðru frem
ur.
Larsen telur bókina engan veg
in gallalausa, en fáir, sem lesa
hana, munu þó geta gleymt
Barrabas eða frásögninni um
Golgata. Sumir kaflar bókar-
innar séu meðal þess bezta, er
frá Lagerkvist hafi komið.
Bók þessi hefir þegar verið
þýdd á nokkur tungumáþ M. a.
þykir líklegt, að hún muni hljóta
miklar vinsældir vestanhafs
þar sem skáldsögur um biblíu-
leg efni eiga nú miklum vin-
sældum að fagna.
Sigurd Hoel
velur úrvalssögur.
Fyrir um 20 árum síðan byrj
aði bókaútgáfa Gyldendals í
Noregi að gefa út hinar
svonefndu gulu bækur, en
það voru úrvalssögur, sem
Sigurd Hoel valdi.. f fyrstu
brátt unnu gulu bækurnar sér
miklar vinsældir. Þær eru nú
orðnar rúmlega 70 og hefir Hoel
valið þær allar. Hann telur, að
hann hafi til jafnaðar lesið um
25 sögur við val hverrar einstakr
ar.
Gyldendal hefir nú ákveðið
að gefa út í sérstökum flokki
12 beztu gulu sögurnar. Hoel
Val hans lítur þannig út:
hefir einnig gert þetta úrval.
1. Ludwig Lewisohn: Herbert
Crumps ekteskap. 2. John Stein
beck: Dagdrivergjengen. 3.
André Malraux: Menneskets
lodd. 4. Rosamond Lehman:
Svevende svar. 5. Thornton Wild
er: Til himlen vil jeg fare. 6.
Franz Kafko: Prosessen. 7. Ric
hard Hughes: Storm over
Jamaica. 8. Francois Mauriac:
Ormebolet. 9 Arthur Koestler:
Ankomst og avreise. 10. Richard
Wright: Nigger. 11. James M.
Cain: Postbudet ringer alltid to
ganger. 12. William Faulkner:
Mörk august.
Bók um Sovétríkin.
Nýlega er komin út á norsku
bókin „Lost Illusion“ (á norsku
„Den tapte illúsjon") eftir
Freda Utley. Bók þessi hefir
halda lengi fram þeirri stefnu
og vinnubrögðum, er gera víg
búnaðarkapphlaupið óhjá-
kvæmilegt. En tækist að sann
færa þau um, að ójöfnuður-
inn leiði ekki til árangurs,
eins og Kóreustyrjöldin ger-
ir vonandi, getur það verið
skemmra undan en margur
hyggur í dag, að samvinna og
samhjálp þjóðanna beinist ó-
skipt að því að efla framfar-
ir og velmegun í heiminum.
Þess er vert að minnast, að
einn af áhrifamestu öldunga-
deildarþingmönnum demo-
krata í Bandaríkjunum bar
fram það tilboð á síðastl.
vetri, að Bandaríkin legðu
fram meginhluta þess fjár,
sem þau verja nú til vígbún-
aðar, tll viöreisnar þjóðun-
um, sem lakar væru settar, ef
samkomulag næðist um alls-
herjarafvopnun.
Það er áreiðanlega ósk allra
góðgjarnra manna 1 heimin-
um,að sá tími sé sem skemmst
undan, að S.Þ. geti einbeitt
sér í þágu framfara og vel-
megunar í heiminum. Þá
myndi samvinna og samhjálp
ieysa sundurlyndi og tor-
tryggni af hólmi. Þá myndi
skapast einn heimur. Margt
myndi þá breytast frá því,
sem nú er. Landamærin
myndu hverfa í sinni núv.
mynd og mikil breyting verða
á sjálfsákvörðunarrétti þjóð-
anna. Þá myndi það ekki
þykja nein óvirðing, heldur
talinn sjálfsagður jöfnuður,
að þær þjóðir, sem lakar eru
settar, þiggi aðstoð þeirra,
sem betur mega sín. Jöfnuð-
ur og samhjálp yrði einkenni
hins nýja heims í stað sund-
urlyndisins og sérhagsmuna-
togstreitunnar, sem nú held-
ur mannkyninu á barmi glöt-
unarinnar. —

Pár Lagcrkv.'st
vakið mikla athygli. Höfundur
hennar er kona, sem stundaði
félagsfræðinám við Lundúnahá-
skóla og gerðist kommúnisti, á-
samt ýmsum skólasystkinum
sínum. Það gerðist árið 1926.
Nokkru seinna giftist hún rúss
neskum manni, sem starfaði í
þjónustu Sovétríkjanna og fór
með honum til Japans og Kina
og að síöustu til Sovétríkjanna.
Þar dvaldi hún þangað til mað-
ur hennar týndist í einni „hreins
uninni“.
í bók sinni segir Utley frá
þessum æfintýralega ferli sín-
i um og hvernig hún missti smám
saman trúna á kommúnismann
við að kynnast framkvæmd hans
í Sovétríkjunum.
Þar sem Utley er félagsfræð-
ingur og hagfræðingur að mennt
un, reynir hún að gefa yfirlit
um efnahagskerfi Sovétríkj-
anna, en getur þess jafnframt,
að það sé mjög erfitt, þar sem
engar heildarhagsskýrslur hafi
. verið birtar síðan 1939, og stjórn
in birti ekki aðrar tölur en þær,
sem hún telur sér æskilegar.
| Meðal annars upplýsir Utley að
1939 hafi söluskatturinn numið
70% af öllum tekjum Sovétríkj-
(Framhald á 7. síðu.)
Raddir nábáanna
Alþýðubl. ræðir á sunnu-
daginn um stúdentafjöigun
og segir m. a.:
„Mörgum kann að virðast, að
fjöldi þeirra landsmanna, sem
nú afla sér háskólamenntunar,
sé ærið mikill fyrir svo fá-
menna þjóð. Þykir mörgum sem
núverandi embætti muni varlá
hrökkva til, og þessi vaxandi
fjöldi því knýja á um myndun
nýrra embætta og draga sig
út úr beínum framleiðslustörf
um. Svo var að heyra á ræðu
rektors í gær, að honum og
öðrum forráðamönnum skól-
ans sé þetta einnig fyllilega
ljóst. Er nú unnið að því að
auka fjölbreytni náms við skól
ann, svo að hann geti séð
kennarastéttinni fyrir sem full
komnastri og beztri menntun.
En rektor hvatti stúdenta einn
ig til þess að leggja fyrir sig
framleiðslustörf, til dæmis
landbúnað, og mundi það
verða aukinn styrkur bænda-
stétt landsins, ef stúdentar
beindu starfskröítum sínum í
þá átt í stað þess að setjast á
skrifstofur og taka þátt i kapp
hlaupi um embætti í bæjun-
um. Svipað mætti. segja um
fleiri atvinnugreinar. Hal 1
fjölgun stúdenta áfram eins og
verið hefir undanfarin ár. verð
ur sá háttur a.ð komast á, að
þeir láti sér stúdentspróf eða
BA próf nægja og fari með það
ágæta vegarnesti til framleisiu
starfa, en bætist ekki allir í
hóp embættismanna og em-
bættisumsækjenda".
Vissulega er það nauðsyn-
legt að stúdentar hafi mennt-
un sína í þágu framleiöslunn
ar. En til þess að svo g'eti orð-
ið, þarf að gera framleiðslu-
störfin jafn eftirsókr.arverð
og embættismennskuna. Ann
ars heldur straumunnn frá
framleiðslunni áfram, jafnt
stúdenta sem annara •
Talentan, sem var
grafin í jörðu
Stokkhólmávarpið svokall-
aða var samið á síðastliðnu
vori og undirskriftasöfnun
hafin víða um heim.
Kommúnistar hér á Iandi
fóru þá strax á stúfana. Þeir
komu því í kring, að einhverj-
ir íundir gerðu ályktanir um
fylgi við ávarpið og söfnuðu
jafnframt nokkrum undir-
skriftum.
Hér á landi var þessu á-
varpi og áróðri þeim, sem því
fylgdi, tekið tómlega. Menn
sáu almennt, að ávarp þetta
var ekki neitt friðarávarp
Auk þess þótti það ekki bæta
úr skák, að þeir, sem eink-
um fluttu ávarpið, voru allra
manna herskáastir og grimm-
astir í hugsun og höfðu löng
um staijið að hatursfullum
æsingum gegn samþegnum
sínum.
Botninn datt því fljótlega
úr hreyfingunni. Leið svo
fram á sumar, að ekkert var
aðhafzt hér, þó að undir-
skriftasöfnun færi fram víða
um heim.
En svo lifnar yfir með haust
inu. Þá er búin til „Friöar-
hreyfing“. Raunar munu fáir
vita hverjir skipa þá friðar-
nefnd. En nokkrar greinar,
sem Þjóðviljinn birti, voru sér
prentaðar í einu blaði, sem
kallað var „Friðarhreyfingin“.
Svo er hafður fundur, al-
menn vakningasamkoma, þar
sem Jóhannes úr Kötlum vitn
ar, og jafnframt boðað, að
gengið verði fyrir hvers
manns dyr með undirskrifta-
íista.
Það mun mörgum þykja,
sem kommúnistar vorir hafi
orðið næsta síðbúnir til skrift
anna að þessu sinni, og sé
þeim illa brugðið, því lítt hef
ir þá skort hvatvísi til þessa.
Hins vegar eru þeir skarpir
á sprettinum, því að nú er
þetta eina mál, sem Þjóðvilj-
inn ræðir af kappi. Biaðið er
eins og yfir stæði hin snarp-
asta kosningahryna. Og öllum
íslenzkum málum er þokað til
hliðar. Allt það, sem er að
gerast á íslandi, fölnar fvrir
hinu mikla ljósi Stokkhólms
ávarpsins.
En hvers vegna var legið á
þessu mikla máli í allt sumar?
Hvers vegna kom Þjóðviljinn
ekki til að gera skyldu sína í
víngarði „Friðarhreyfingar-
innar“ fyrr en á elleftu
stundu? Undirskriftasöfnun
undir ávarpið er að verða lok-
ið, svo að nú er hver síðastur.
Það er bersýnilegt, að ís-
lenzkir kommúnistar hafa
ætlað að humma þetta ávarp
fram af sér. Þess vegna létu
þeir sumarið líða hjá. En svo
hafa yfirboðarar þeirra kraf-
ið þá reikningsskapar. Og þá
varð hinn illi og ótrúi þjónn
að hefjast handa og ávaxta
talentu herra síns.
íslenzkir kommúnistar hafa
fengið skipun um að bæta úr
framtaksleysi sínu. Og auðvit
að hafa þeir sett alla áróðurs
vélina i gang, fyrst þeir máttu
til. Glansnúmer, sem alitaf
er gripið tH þegar Stalin vant
ar siðferðisvottorð, eru dreg-
in fram og blásið af þeim ryk
ið. llalldór Kiljan Laxness og
Jóhannes úr Kötlum syngja
messuna og allur söfnuðurinn
vegsamar föður Lenin og
Stalin frelsara sinn og drott
inn.
Kommúnistum hafa orðið
á ýms óhöpp í sambandi við
(Framliald á 7. síða V