Tíminn - 28.10.1950, Blaðsíða 4

4.
TÍMINN, laugardaginn 28. október 1950.
240. blað.
Helgi Hjörvar:
Útvarpsgjald og útvarpstæki
Spara mætti árlega nær hálfa miljón króna í rekstri útvarpsins
með einni skipulagsbreytingu
Það mun nú liggja mjög
nærri að hækka verði útvarps
gjaldið, og skal hér út af fyrir
sig ekki rætt um það.
Nú er hvert útvarpstæki í
iandinu skrásett, eða á að
vera það. Þetta er gamall úr
eltur arfur, sem lifir af illum
vana *frá þeim tíma að fáir
einir höfðu útvarp. Nú má
heita að útvarp sé á hverju
heimili og útvarpsgjaldið er
orðið hreinn og beinn heimil
isskattur um gervallt landið.
Það er orðið álíka gáfulegt
að skrásetja útvarpstæki eins
og skrásettar væri eldavélar
eða saumamaskínur.
Það er orðin firra, almennt
séð, að vissir eigendur útvarps
tækja notfæri sér útvarp sér
staklega öðrum fremur. Ung-
ir og gamlir njóta útvarps
hvarvetna í landinu, á heimil
um, í samkomustöðum út um
allt land (t. d. danslögin), I
langferðabílum, leigubifreið-
um o. s. frv. Vissulega væri
bezt og eðlilegast að fella nið
ur bæði skrásetninguna og
gjaldið og kosta útvarpið
beint af almannafé. Þvi mið-
ur kemur þetta ekki til greina.
Útvarpið verður að fá sitt eig
ið fé enn um sinn. En til þess
barf ekki óbærilega skrif-
finnsku, ekki lengur að
minnsta kosti. Hér má hafa
bann einfalda hátt að leggja
lágt gjald á hvern verkfæran
mann, 16—67 ára (þá sem
tryggingarsjóðsgjald greiða),
bæta einni línu á þinggjalds-
seðilinn og greiða innheimtu-
mönnum ríkissjóðs 20 þús. kr.,
eða minna, spara með öllu
450 þúsundir króna, af nær
470 þús. sem nú munu fara í
fávíslegt iinnheimtuvafstur,
en láta síðan hvern mann eiga
svo mörg eða fá útvarpstæki
sem hann sjálfur vill, laust
við allan eltingaleik og reki-
stefnu.
Það fé sem þannig mætti
beinlínis spara, væntanlega
full 450 þús. kr., mundi t. d.
nægja til þess að hinni marg-
þráðu hljómsveit yrði borgið.
En nú er svo, að vonin ein um
sinfóníuhljómsveitina er að
ríða slig á alla dagskrárstarf-
semi útvarpsins. Þetta spar-
aða fé mundi nægja til að
greiða þessa dagskrárliði, mið
að við tvö síðastliðin ár: Öll
erindi, allan upplestur, öll leik
rit, alla barnatíma, alla
kennslu, þ. e. allt talað orð
í útvarpinu, og að auki allar
aðkeyptar hljómplötur. Nú er
öllu þessu fé fleygt í ráðleysu,
fyrir andstyggilega skrif-
finnsku.
Nú er veitt til útvarpsefnis
(fyrir utan fréttir) um eina
miljón kr. alls. Þetta fé gæti
þá tónlistin fengið ein, allt
eða mestallt. Skyldi henni þá
ekki finnast önnur ævin? Nú
hefur verið fast sótt að fá af-
notagjöldin hækkuð, allt að
hálfu, en verja eftir sem áður
nær hálfri miljón í skrif-
finnskuna. Væri ekki sæmra
að losna við hvorutveggja?
Gegn hinu skynsamlegra
skipulagi eru engin rök onnur
en hin almennu og marg-þver
brotnu rök gegn persónu-
skatti. Allt slíkt tal verður að
fánýtu pexi í því þjóðfélagi
sem leggur á menn hvern nef-
skattinn af öðrum, svo sem
kirkjugjald, þó að stjórnar-
' skráin veiti trúfrelsi, kirkju-
garðsgjald, þó að maður eigi (
seinna að liggja vestur í
Ameríku eða úti í Grænlands
hafi. Og hvernig skyldi vera
t. d. um kostnað við mennta-
skóla og háskóla, 6 miljónir á
ári? Skyldu þessi gjöld eink-
um koma niður á þeim sem
nota sér þessa skóla, eða að-
standendum þeirra?
En svo vikið sé að skrif-
finnskunni, þá hefur sjálfur
útvarpsstjórinn, sem sér um
skrásetningu tækja og inn-
heimtu, lýst því málefni á
þessa leið:
„Innheimta afnotagjalda
er tafscm hvarvetna á land-
inu og kostar mikla eftirgangs
muni, eins og titt er um allar
innheimtur. Innsiglun við-
tækja gerist ekki án þess að
innheimtumenn geri sér ferð
— og í flestum tilfellum tvær
ferðir — heim til vanskila-
mannsins, aðra til þess að inn
sigla, hina til þess að taka
undan innaligli. Sérstaklega
verður þetta örðugt og kostn-
aðarsamt í sveitum landsins.
Innheimtan sjálf er aðeins
önnur hlið á innheimtustarf-
inu. Hin hliðin, sú sem krefst
mestrar vinnu og fyrirhafn-1
ar í öllu innheimtustarfinu,
er eftirlit með útvarpsnotum
og sífelldar breytingar og leið
réttingar á innheimtuskrán-
um........Þúsundir viðtækja
skifta um eigendur ár hvert
og þúsundir útvarnsnotenda
fara vistferlum og hafa bú-
staðaskifti. Hlutverk inn-
heimtustofunnar og ínn-
heimtumanna um land allt
verður það að fylgjast með
þessu: rekja feril hvers við-
tækis og hafa upp á búsetu
útvarpsnotenda sem flytja frá
einum stað til annars, leið-
rétta innheimtuskrárnar og
haga innheimtunni sam-
kvæmt þessu og senda síðan
innheimtustofunni í Reykja-
vík nákvæmar skýrslur um
þetta allt“
Þetta er heldur ámátleg lýs
ing á óþörfu og vitlausu verki,
og er þó sumu hinu lakasta
sleppt hér. Þess er skvlt að
geta, að röksemdir útvarps-
stjóra voru fram bornar til
þess að gera grein fyrir hin-
um mikla kostnaði við inn-
heimtuna, en ekki til þess að
breyta um eða fá ófögnuðin-
um af létt.
Væri nú hin _leiðin farin,
mundi mikið angur sparast
og mikill einfaldleiki fást, í
stað endalausrar flækju, að
vera t. d. mánuðum eða miss-
erum saman að rekast, í því
með bréfum og símkostnaði,
hvort tækisgarmi, sem einu
sinni var til, hafi vissulega
verið fleygt út á haug á koti
sem komið er í eyði þegar
sönnunin loksins fæst.
Skatturinn sem upp þyríti
að taka eftir minni tiliögu
svarar 6 sígarettupökkum á
ári, á ári, eða 7—8 bíómiðum
á ári, eins og verðlag er nú.
Þetta má kalla háan skatt eða
lágan, eftir því sem hver vill.
Allar skrár liggja sjálfkiafa
fyrir innheimtumönnura rík-
isins, vegna annara laga. Eina
ómakið er að bæta nýrri línu
á þinggjaldsseðilinn.
En því miður er hér einn
ljóður á nú að sinni, en það
er gjaldeyrisþröngin. Til þess
, að koma á þessari breytingu
þurfa að vera næg, litvarps-
tæki til sölu, þ. e. hver og einn
húsráðandi, sem kann að
vanta tæki, verður að geta
fengið það keypt (ella yrði
hann að sjálfsögðu að vera
skattfrjáls fyrir sitt heimili).
Nú hafa útvarpstæki varla
eða ekki fengist á annað ár,
og svo er enn. Tækin ganga
úr sér, og nú er að verða mjög
tilfinnanlegur tækjaskortur i
landinu. Ætla má að tekjur
útvarpsins geti rýrnað um 50
—100 þús. kr. á ári, ef slíku
fer fram. Það er óhjákvæmi-
leg nauðsyn að bæta úr þess-
um skorti, hvað sem líður skrá
setningu og innheimtu.
Hvaða ráð eru til þess?
Útvarpið var byggt upp að
allmiklu leyti á útlendu láni
á þrengingartíð, og hefur það
allt afklæðst vel. Hvers vegna
gætum við ekki byggt upp
nýtt og betra skipulag með
útlendu bráðabirgöaláni?
Ætla má að við þyrftura að
fá á næstu misserum ný út-
varpstæki fyrir 2—4 milj. alls.
Hvað væri þvi til fyrirstöðu
að tvö helstu útvarpstækja-
| félögin (Marconi og Philips)
vildu veita okkur slíkt lán í
tækjum sínum til nægilegra
margra ára? Ný innheimtu-
skipun mundi ein gefa útvarp
inu 3—4 miljónir á 7—8 árum.
En ekki tjáir að gefa upp alla
von um viðskiptamál okkar,
jafnvel í nánustu framtið.
Bæði félögin hafa haft hér
mikil viðskipti á okkar mæli-
kvarða og annað þeirra stutt
útvarpsstarfsemi okkar mjög
með lánum og samvinnu, og
mun þar enginn ljóður hafa
á orðið.
Það er engin ástæða til að
efast um að þesi leið yrði fær
og mundi vel gefast. Ég hef
fyrir löngu lagt það til í út-
varpinu að skrásetning tækja
yrði hætt; tækjaskorturinn
einn mundi hamla því eins og
nú er, en eitt ár þyrfti til að
skifta um. Nú legg ég þessar
tillögur fram fyrir þjöð og
þing, en því betur mun fara
sem þessi ráð verða fyr upp
tekin.
Helgi Hjörvar.
SKIPAUTG6KD
RIKISINS
M.b. Þorsteinn
Tekið á móti flutningi til
Vestmannaeyja í dag.
LÖGUÐ
fínpúsning
send gegn póstkröfu um allt
land.
Fínpúsningsgerðin
Reykjavík — Sími 6909
Pétur Jakobsson ræðir um
sæluviku Skagfirðinga:
„Sæluvika Skagfirðinga er
komin til ára sinna. Mun hún
sextug vera. Um síðustu alda-
mót man ég fyrst eftir þeirri
sæluviku. Svo var þá háttað á
Sauðárkróki, að þar voru nokkr-
ir danskir kaupmenn. Safnað-
ist utan um þá nokkur öreiga-
lýður, sem beið eftir því að mol
ar hrytu af borðum þeirra. Voru
'kaupmenn þessir spikfeitir, og
það svo, að þeir sáu alls ekki
niður á tærnar á sér, hve fegnir
sem þeir vildu. Hamlaði ýstran
því. Allt skuldalið kaupmann-
anna var feitt og fallegt fólk, en
hinir, sem Sauðárkrók byggðu,
voru magrir. í sannleika sagt
var þetta skjögrandi horgrinda-
hópur, sem starði hungruðum
kýraugum upp á kaupmennina
og öfundaði þá af spikinu. Þess-
ir kaupmenn voru sómamenn,
eftir því, sem dauðlegir menn
geta verið. Þeir voru greindir,
menntaðir og listfengir menn,
hjartahlýir og aðlaðandi.
Lítil var menntun Sauðkræk-
inga á þeim árum, dáð þeirra og
drengskapur takmarkaður um
of. Menntahiminn þeirra var
auðvirðilegt asklok, sem öllum
er bezt að gert sé sem minnst að
umtali. Stéttamunur var þar
mikill í þann tíð. Þéraði fólkið
kaupmennina og var reiðubúið
að kyssa á tána á þeim. Mætti
skrifa langt mál um stéttamun-
inn á Sauðárkróki fyrr á tímum,
en hér er ekki rúm fyrir þá
raunalegu og hlægilegu sögu.
Væri hún ágæt spegilmynd af
hégómadýrð mannanna barna.
Kaupmannaliðið setti svip
sinn á staðinn. Annars hefði
hann verið sviplaus. Þegar Sauð
árkrókur tók að byggjast og
húsakostur rýmkaðist, var tek-
ið að hafa ýms héraðsmót þar.
Var byrjað að halda sýslufund
Skagafjarðarsýslu á Króknum
um 1890 og hefir hann ætíð síð
an verið haldinn þar. Tóku þá
kaupmennirnir sig til og efndu
til gleðskapar um sýslufundar-
vikuna. Gengust þeir fyrir leikj
um, fyrirlestrahaldi og fleiru,
sem setti hátíðasvip á staðinn.
Var sjónleikur sýndur á hverju
kvöldi, fýrirlestrar haldnir á dag
inn, samsöngur og fleira. Sjón-
leikirnir fóru fram í vöru-
geymsluhúsi. Var þar kalt og
óvistlegt. Var áhorfendasvæðið
hækkað upp. Voru tveir efstu
bekkirnir aðeins fyrir höfðingja
staðarins og fjöiskyldur þeirra.
Hreppstjórar og stórbændur
áttu þar og sæti, en sauðsvartur
almúginn varð að sitja á þrep-
um neðar.
Utan um þessa leiki og sýslu-
fundi hópaði sig fjöldi héraðs-
búa. Var vika þessi hin skemmti
legasta, enda fékk hún brátt
nafn sitt og var kölluð sæluvika
Skagfirðinga. Var þá oft mikil
gleði á Sauðárkróki. Mun hún
ekki hafa staðið að baki gleðinni
að Jörfa í Haukadal, að ýmsri
dægradvöl. Sýslufundur Skag-
firðinga hefir ávallt verið virðu
leg samkoma. Ekki mun nokkur
sýsla í landinu hafa haldið slík
an ársfund með meiri glæsibrag.
Sæluvika Skagfirðinga er fyrir
löngu þjóðkunn. íbúar annara
héraða í landinu hafa fegnir
viljað apa eftir þessari þjóðhá-
tíð Skagfirðinga, í sambandi við
sýslufundi sína, en þeim hefir
enn ekki tekist það. Skortir
víst menntun, dáð og drenglyndi
þar til, en viljann ekki.
Á síðari árum hefir slegið
skugga á sæluviku Skagfirðinga.
Er það slæmt, því það var bjart
yfir henni. Þau tíðindi hef ég
spurt, að búið sé að aðskilja
sýslufundinn og Jörfagleðina.
Þetta kalla ég að spyrja ill tíð-
indi. Sýslufundinn, með sinn
þunga virðuleik og gleðskapinn,
með sitt „pomp og pragt“, mátti
ekki aðskilja, þvi máttarvöldin
höfðu sameinað þetta. Jörfa-
gleði sæluvikunnar þolir ekki
bið til vorsins. Verður því að
hafa hana að vetrinum. Sýslu-
fundur Skagfirðinga var í mínu
ungdæmi haldinn í þorralok og
þá voru hæfilega löng kvöld og
nótt fyrir gleðina. Ég heyri sagt,
að skagfirzkir sýslunefndar-
menn harmi það mjög að skiln
aður sýslufundarins og gleðinn-
ar skuli hafa átt sér stað. Þeir
eru vel flestir menn á bezta
aldri og hæfir til að taka þátt í
gleðinni. Ég er Skagfirðingum
sammála um, að þetta má ekki
svo til ganga. Sýslufundurinn
nýtur sín bezt með gleðinni og
gleðin nýtur sín bezt með sýslu-
fundinum.
Sýslumaður Skagfirðinga er
þjóðkunnur heiðursmaður, fé-
lagslyndur maður, vinsælt yfir-
vald og skáld gott. Þó held ég
að hann hljóti að vera nokkur
seinlætismaður, að geta ekki
haldið sýslufundinn fyrr en um
sumarmál. Sæluvikan er ekki
nema hálf, ef sýslufundinn vant
ar. Því verða Skagfirðingar að
sameina þetta aftur til þess að
frægð sæluvikunnar, hennar
virðuleiki, ánægja og yndis-
þokki, megi vara meðan land
vort er byggt og tunga vor er
töluð“.
Ekki er ég dómbær á sagn-
fræði og menningarsögu Péturs
og því síður get ég dæmt í því
máli, hvenær Skagfirðingar eiga
að hafa sínar skemmtanir. En
ég skil vel tilfinningar gamals
Skugfirðings í þessu sambandi,
þó að ég viti að nútíðin þurfi
alltaf að byggjast á fleiru en
tilfinningum þeirra, sem horfn-
ir eru af sviðinu, en Pétur mun
vitanlega eiga meiri þátt í Skag
firðingamótum í höfuðborginni
en héraðshátíðum heima fyrir.
Starkaður gamli.
Mjólkurbarinn
framleiöir heitan mat, kaffi og kökur allan daginn.
Selur sumtr brauð og heitan mat út í bæ eftir pönt-
un. Sími 1627
MJÓLKURBARINN, Laugaveg 162
Innilegustu þakkir færi ég öllum er glöddum mig <>
í tilefni af áttatíu ára afmæli mínu. Sérstaklega ] [
þakka ég þó Kvenfélagi Hálsahrepps fyrir auðsýnda
vináttu og gjafir.
Kristín Kjartansdóttir
frá Sigmundarstöðum