Tíminn - 23.12.1950, Qupperneq 4

4.
TÍMINN, laugardaginn 23. des. 1950
288. blað.
Smávegis hugdettur
Tfðarfarið.
,,Ég er bóndi og allt mitt á
undir sól og regni“, segir
Stephan G. Stephansson, og
þetta er satt, eins og svo
margt fleira, sem þessi stór-
gáfaði snillingur sagði. Þess
vegna er það engin furða.þótt
tíðarfarið verði það fyrsta,
sem grannarnir tala um þeg-
ar þeir hittást, og spyrji hvor
annan hverju þeir spái, og
hvernig sá og sá haldi að veðr
áttan verði nú i sumar, haust
vetur eða vor. Því enn eru þeir
nú til hér á Suðurlandi, sem
á Norður- og Austurlandi —
eftir sögn Benedikts Gíslason
ar í Hofteigi — sem láta sér
ekki nægja að spá til 1 dags
eða viku, heldur heila og
hálfa ársfjórðunga. Og þótt
all oft hafi þessir spádómar
ekki ræzt, stundum orðið öld-
ungis öfugir, eins og hjá
Gvendi gamla Gunnarssyni,
sem var hjá okkur Skúla Þor-
varðssyni fyrv. alþm., þegar
hann bjó í Austurey hér f
hreppi. Gvendur spáði á hverj
um degi en Skúli sagði, að
það væri þó eitt gott við spá-
dómana hans Gvendar, að
þeir rættust oftast nær, en
alltaf þveröfugt við það, sem
hann spáði. Nú, mér þótti það
nú ekki svo bölvað, verra gat
það verið. En hvað um það,
það hafa þó alltaf verið til
veðurglöggir menn og athug-
ulir. „Dragið þið piltar, ég skal
passa veðrið", er haft eftir
Jóni bónda á Hrauni í Grinda
vík, miklum og veðurglögg-
um farmanni. Allir hásetarn-
ir drógu vitlausan fisk, en
Jón var með sama fiskinn á
færinu allan daginn, unz
hann harkaði sig upp, og fór
allt vel, Jón passaði sjóinn.
Þó er sagt, að honum hafi
einu sinni mistekizt. Var
hann þá róinn. Hvessti brátt
á hann, svo hann skipaði há-
setunum að flýta sér í land,
og mátti ekki tæpara standa,
að allt færi vel. Þá sagði Jón:
„Svona fór það, það gerði að
ég leit ekki í „austurskömm-
ina“ í morgun“. En það voru
fleiri en Jón á Hrauni af far-
mönnum fyrri tíðar, sem tóku
eftjr veðurfari, enda ekki á
annað að treysta. Þá voru
ekki áttavitar eða loftvogir
til að fara eftir. Og þótt ann-
að sé Jón á Hrauni og Vælu-
kjóinn, þá vil ég engum ráð-
leggja, að breiða mikið af heyi
daginn þann, sem hann fer að
væla að morgni, því hann veit
sínu viti um tíðarfarið, ekki
síður en mennirnir, og svo
eru fleiri fuglar. Tekið hef ég-
eftir því, að ekki bregzt það
hey, sem hrafninn krúnkar yf
ir nýslegið. Og svona mætti
lengi halda áfram í þessum
dúr.
Tíðarfar á Suðurlandi mátti
heita farsælt í sumar, spretta
góð á endanum, og þótt stirð
tíð væri um mitt sumarið,
náðist mikið og gott hey.
Haustið einmuna gott fram i
nóvember. Síðan kælur, og nú
í hálfan mánuð snjór og harð
indi til þessa, en nú er aftur
kominn mari og blíða. Til mín
kom nágrannabóndi i gær,
sem Grímur heitir, og sagði
mér, að sig hefði dreymt, að
til sín hefði komið nágranna-
kona sín, sem Aðalbjörg heit-
ir, ríðandi á undurfallegum
hesti, brúnum að lit. Þetta
réði Grímur fyrir góðviðris-
kafla. En nú hefir verið hér
óvanalegur músagangur, það
sem af er vetrar, sem margir
Eftli* Böðvar Magmísson, L.augarvatni
hafa haft trú á, að vissi á
kuldavetur. Og verður þá erf-
itt að spá um, hvort betur
hefir, mýsnar eða draumur
Gríms.
Útvarpið.
Varla er hægt að ganga
fram hjá því, að minnast á
útvarpið, tvtta undraverða
menningartæki, en misjaínt
lætur það í eyrum okkar full-
orðna sveitafólksins. Öll hlust
um við á fréttirnar, miðviku-
dagskvöldvökurnar og söng-
inn, hvort sem það er einsöng
ur eða kórar. Þá eru oft flutt
fræðandi erindi, sem allir
hafa ánægju af að hlusta á,
sem geta. Og oft af gömlum
vana frá rökkrunum í fýrri
daga, hlakka ég alltaf til þeg
ar kveða á stökur í útvarp-
inu, en endirinn er oft sá
sami, að ég verð gramur þeg-
ar hætt er. Þetta er enginn
kveðskapur, mest af þvi er
hálfgert hávaða gaspur, svo
hátt, að maður hefir það ein-
hvernveginn á samvizkunni,
að þeir rífi sig eða fari í mút-
ur, sem kallað var. Svona
kveða ekki gömlu kvæðamenn
irnir og svona á ekki að kveða.
Þetta er eitthvað á milli söngs
og kveðskapar, einhver við-
rinissöngur. Þó er hitt ennþá
verra, að tilbreytingarnar,
stcmmurnar eru sárafáar, og
þær fáu, sem kveðnar eru,
aldrei eins, eða eins og kveð-
endurnir kunni enga stemmu
rétta, heldur séu þetta ein-
stök afbrygði. Þetta er því
leiðinlegra, sem maður þekkir
einn kvæðamanninn, Kjartan
Ólafsson, sem ágætan söng-
mann, enda kveður hann ein
stöku sinnum fallega stemmu,
en of sjaldan. Kvæðamenn-
ina vil ég hafa áfram, bara
að þeir kveði lægra, og hafi
fallegri stemmur. Þær eru nóg
ar til.
„Sinfóníur og jazz“ skiljum
við ekki sveitafólkið, og væri
því kærast, að allt slíkt kæmi
síðast og ræki einatt lestina
í dagskránni handa lærðu
gleðifólki í kaupstöðum,því þá
er einyrkja sveitafólk og smá
börn farið að syfja eftir lang-
an vinnudag. En um þessa
hluti þýðir nú lítið að tala.
Happdrættin.
Ekki get ég látið vera, að
láta óánægju mína í ljós yfir
því hvað há;r eru hæstir vinn
ingar í Ríkishappdrættinu, og
happdrætti háskólans. Til
hvers er þetta, og fyrir hverja
er þetta liaft? Ekki fyrir al-
þýðufólkið eða okkur sveita-
fólkið. Við erum ekki vön að
meðhöndla svo háar upphæð-
ir, að við þættumst ekki hepp
in ef við lentum á t. d.
5000.00—10000.00 krónum. Við
þykjumst alltaf heppin, ef við1
spilum fritt.
Hafa stjórnir þessara mála
gert sér það ljóst, hvað mörg
þúsund manns myndu oftar
spila frítt í happdrættum
þessum, ef til dæmis, að
hæsti vinningur væri aldrei
hærri en 10000.00 kr. 1 stað
75000.00, og 150000.00, sem á
að vera hæsti vinningur í
happdrætti háskóla íslands
næsta ár. Þessi ráðstöfun hlýt
ur að vera gerð fyrir þá stóru,
sem ekki telja 100.00—1000.00
kr. neina peninga.
Bækur.
Ég er að enda við að lesa
eina bók, sem ég varð óvenju
hrifinn af að lesa, en það er
bókin Guðmundur Friðjóns-
son, ævi og störf, samin af
syni hans, Þóroddi Guðmunds
syni. Þessi bók varpar ljósi á
viðburðaríka ævi bóndans og
skáldsins á Sandi. Bókin v'rð
ist vera svo hlutræknislaust
skrifuð, að maður man ekki
eftir því, að þarna er sonur að
skrifa um kæran föður.
Það er sannarlega mál til
komið, að íslendingar e'gi
kost á, að kynnast þessum
einkennilega manni, sem um
meir en hálfa öld stóð á verði
um allt, sem íslenzkt var og
kunni aldrei að þegja við því,
sem honum fannst rangt, sem
átti oft erfiða andstæðinga,
en líka fjölda unnenda. Sem
j lifði og dó með sigri, sem
! bóndi og faðir 12 efnilegra
barna og eitt íslenzkasta stór
skáldið, sem þjóðin hefir átt,
Þessa bók þarf þjóðin að
eiga og lesa-
Vopn Mánudagsblaðsins
Þegar mér var sagt ný-'
lega, að í Mánudagsblaðinu
væri níðgrein um mig og starf
mitt, þá hugsaði ég: er ekki
bezt að taka þessu sem krist-
inn maður. Ritningin segir:
Verið glaðir og fagnið,
þá er menn atyrða yður og
ofsækja og tala ljúgandi allt
illt um yður.“
Þegar menn níða okkur
bindindismenn vegna bind-
j indisstarfsemi okkar, þá verða
j þeir að grípa til vopna Mánu
! dagsblaðsins og fara með
! blekkingar og ósannindi,
: því til annars er ekki að grípa
| þegar sækja skal gegn góðum
málstað.
Um allan heim eru þeir
menn þekktir, sem berjast
fyrir öl og áfengi. Allir vita,
hvaða öflum þeir þjóna: á-
girnd og eigingirni. Um ann-
að er ekki að ræða. Á öllum
öldum hefir þessum mönnum
verið sama um, þótt konur
og börn hafi orðið að lifa
kvalalífi og þróttmiklum
mönnum verið hrundið út í
Bandaríkin eru orðin það
land, sem mest hefir keypt af
íslenzkum vörum siðasta mán-
uð. Um það skal ekki fjöryrt
hér, en svo mikið er víst, að
þetta væri ekki ef haldið heföi
verið óbreyttri gengisskrán-
ingu. Markaðurinn í Ameríku
hefir unnizt gegn ráðum þeirra,
sem kallað hafa gengislækkun
ina svik við þjóðina. Þar með
er ekki verið að segja, að ekk-
ert sé vangert eða að gengis-
lækkunin hafi verið skemmti-
legt úrræði. Hún var neyðar-
úrræði og það hefði mátt
halda svo á' íSlenzkum fjármál-
um og atvinnumálum undanfar
ið, að hennar hefði ekki þurft
með til að geta selt afurðir
vestur um haf. En það verður
að greiða hverjá skuld, sem
stofnað er til, og það er mynd-
un skuldarinnar en ekki greiðsla
hennar, sem er gæfulausa spor-
ið. Það verðum við að slcilja.
Nú snúast hugir manna mjög
um jólagjafir og skal það ekki
lastað. Þess má þó geta, að ,
fyrir þessi jól fæst ekki neitt j
í svuntu, sængprver, náttföt'
eða neitt af þvi tagi, þó ,að
þessir hlutir fáist fullsaumaðír,
með því verði, sém er þá á
þá komið. Þetta ætti aldr \
framar að þurfa að endurtakast.
Þáð má aldrei láta falla niður (
baráttuna fyrir því, að útrýma (
atvinnuleysi . á heimilunum,
láta almenning fá þær kjara-
bætur að konur megi sjálfar
sauma fyrir sig það sem þær
vilja og menn geti valið mllli
verzlana í kaupum á efni í
einfaldan fatnað. Það kostar
þjóðina í heild ekki neitt að
leiðrétta þessa hluti og að því
skal verða unnið. Núverandi á-
stand er óhæfa en engin sjálf-
sögð skipun. Ríkisstjórnin hef-
ir nú boðað nýja hætti i þess-
um efnum og skyldu menn
fylgja öllum gangi málanna
með vakandi athygli.
En hvaða gjöf er bezt? Um
það má margt ræða og flestir
eiga gjafir, sem þeir vilja ekki
lóga og ríkar eru að minja-
gildi. Oft má finna sál vinar-
ins sem gaf í gjöfinni. Góðar
bækur, sem opna lesandanum
ný sjónarmið, eru alltaf mikils
virði. Bækur eiga mikinn þátt
í því, að móta lífsskoðun okkar
og kenna okkur að lifa. Stund-
um finnum við í bókum orð og
setningar, sem við getum aldrei
gleymt, af því að með þeim
opnast okkur ný viðhorf. En
ofar öllu sem við lesum er
þó fólkið sjálft, sem við lif-
um með. Áhrif þess eru meiri
og merkilegri. Þar eru þær gjaf-
ir, sem mestu máli skipta. Og
um þær gjafir ættum við helzt
að hugsa líka, engu síður en
það, sem við kaupum.
Þú lítur um öxl og minnist
þess, sem einkum hefir orðið
til að manna þig, glæða lörigun
þína fil að verða til góðs, vekja
áhuga þinn á viðfangsefnun-
um, kenna þér að verða manna
sættir án þess að bregðast
góðú máli, áúká þrek þitt til
að uná ósigri ög litlum hlut.
Ef til vill verður þér þá ljúf-
ast að minnast einhvers sem
stóð í erfiðum sporum, en
kunni að bera mótlætið. Ef til
vill Var það einmitt þannig,
sem þér var gefin bezta jó'a-
gjöfin. Þess vegna eru það líka
hetjur hins fábrotna hversdags
lífs, sem stundum rísa hæst og
hafa gert bezt, — fólkið, sem
geymir góðvildina óskemmda,
þrátt fyrir erfiðleikana. Eigi
þessi heimur eihverja von er
hún bundin við brjóstin, sem
harka heimsins nær ekki að
kæla. Þaðan berast ævinlega
beztu gjafirnar, hvað sem fæst
í búðum og hvað sem öllum
jólapappír líður.
Starkaður gamli.
\>w}[ « "‘kljQ
Norman Krasma :
eymd og spillingu, ef aöeins
þessir áfengisdýrkendur hafa
getað kýlt vömb sína og fitað
sig á gróða áfengis- og ölsöl-
unnar.
Nokkrum sinnum hafa
menn spurt mig: Hefir þú
séð Mánudagsblaðið? Nei,
svara ég ævinlega, eins og
satt er. Þessir menn segja
svo frá einhverjum níðgrein-
um blaðsins, en ævinlega láta
þeir það fylgja, að blaðið sé
ekki svara vert. enginn taki
mark á því. Þannig er talað
um það almennt. Ég hefi
ekki litið í það, ,en ég hefi
lesið grein í öðru blaði, þar
sem ritfær maður tekur ofan i
Mánudagsblaðið fyrir níðskrif
þess um alkunna atorltu
bændur, svo að eitthvað sé
nefnt. Ég hefi heldur ekki séð
þessa grein blaðsins um mig
og mun ekki hirða frekar um
hana, tel hana ekki frekari
svara verður, hvernig sem
hún er. Ég hefi sagt aöeins
einfaldan sannleikann um öl-
tFramLald a ð. aiðu.'

Elsku Rut”
Leikstjóri: Gunnar Hansen
Sýning í Iðnó arfnlh dag
jóla kl. 8. — Aðgöngumiðar
seldir sama dag frá kl. 1. —
i Sími 3191. —
cfmuArusujJoéUiAnaA. a*u áejtcJl'
0Ccu/e/-£i$Í0 %
Bókaútgáfan Björk gefur að-
|éins út úrvals barnabækur;
;:eftir víðkuntia höfunda. —t
Margar myndir prýða bæk-
llurnar.
I',
r
Þesar eru helztar:
:
i
«•<.
♦ Auður og Ásgeir
••Bangsi og flugan
ÍÍBörnin hans Bamba -
ÍÍElla iitla
Kári litli í sveit
Litla bangsabókin
Palli var einn í
^heiminum
♦íNú er gaman
•♦Selurinn Snorri
••Snati og Snotra
liSveitin heiilar
lÍÞrjár tólf ára telpur -
íSÆvintýri í skerja-
ligarðinum
kr. 20,00:
- 5.oor
8.001
20.00:
22.501
5.00|
15.00:
12.00:
22.00:
n.ooi.
20.00J
11-00?
£
- 14.00::
I: Gefið börnunum Bjarkar-i
ilbækurnar. Þær eru tryggingi
”fyrir fallegum og skemmti-*
; legum barnabókum.
Fást hjá öllum bóksölum.i
BOKAUTGAFAN BJORK
...^