Tíminn - 28.12.1950, Blaðsíða 3

289. blaff
TÍMINN, fimmtudaginn 28. dcs. 1950
3,
Íslendingaþættir
Dánarminning: Óíafur Björnsson,
bóndi á Árbakka
Hugsjónaskáldi
Mbl. svarað
Samkirkjuhreyfing
Norðurlanda
Efíir Sisitr^jörn Á. Gíslason
11. nóv. s.l. var til moldar
borinn einn af bændahöfö-
ingjum þessa héraðs, að við-
stöddu fjölmenni, Ólafur
Bjþrnsson á Árbakka. Hann
lézt að heimili sínu 1. nóv.
s. 1. á 86 aldursári.
Um hálfrar aldar skeið hafði
Ólafur verið einn af helztu
og atkvæðamestu ráðamönn-
um sveitar sinnar, því auk
þess að vera búhöldur góður,
var hann jafnan í fylkingar-
brjósti um framfara og menn
ingarmál hér i héraði.
Ólafur var fæddur í Finns-
tungu í Blöndudal 14. febrúar
1865, sonur Björns bónda þar
Ólafssonar og konu hans
Önnu Jóhannsdóttur. Stóðu
að honum traustar og kjarn-
miklar ættir og dugnaðar- og
gáfufólk.
Ólafur missti föður sinn sjö
ára, og varð því fljótlega að
sjá sjálfum sér borgið.
Snemma bar á metnaði hans
til að mannast, þótt tækifær-
in væru ekki mörg og fátækt-
in væri honum þung i skauti,
sem mörgum unglingum á
þeim árum. Hálfþrítugur fór
hann í Möðruvallaskóla og
útskrifaðist þaðan 1892. Að
löknu skólánárhi gerðist hann
Verkstjóri hjá föðurbróður
(Framhald af 4. siðu.j
staðahugsjóna" að skipakaupj
um SiS í gre n smni. Það j Sv0 sem kunnugt er var á- að áskrifendur á íslandi megi
hefir orðið þungur biti að kveðið liðið sumar að Þjóð- greiða árgjoldin í ísl. kr. til
jkyngja fyrir suma Sjáifstæð kirkja íslands skyldi taka mín fyrst um sinn. — Sýnis-
ismenn, að samvinnumenn þátt j „Samkirkjuhreyfingu hefti get ég sent ókeypis —
skuii haia látið sér detta í Norðurlanda.“ Að þeirri á- þeim einum þó, sem um þau'
hug að eignast kaupsKm. Og kvörðun stóðu biskupinn og biðja, og eru fúsir til að sýna
gre narhöf. blandar fram- so kennimannanefnd, sem þau áhugamönnum í ná-
kvæmdasjóði Sis inn í þesssi hann befir sett til að annast grenní sfnu.
skrif um verölagningarregl- saixisktpti vig alkirkjusam- Ef þessi kirkjulega sam-
ur á framleiðluvurum bænda. pond og Biskupakirkju Eng- vinna á að verða nokkuö
Þaö er hre nasta vitieysa af iands, — ásamt nefndinni, meira en nafnið tómt að því
þéim mönnum, sem eru að sem prestastefnan kaus til að er kirkju vora snertir, þurfa
róa gegn skipaútgerð Sís að greiða fyrir heimsóknum áhugamenn og þá sérstaklega
vera að því. Þeir v ta vel að kennimanna frá Norðurlönd- prestar vorir að verða henni
bændur tapa engu á því og um tjt ísiands. En tilefnið var miklu kunnugri en þeir ern
það fé, sem þeir festa í því heimsókn kirkjufulltrúanna nú allflestir. Einangrunin,
er jafnmikið til styrktar bú- frá Norðurlöndum — með átumein vort í aldaraðir, ei
skap þeirra eins og það fé Björkquist Stokkhólmsbiskup alltaf yfirvofandi þar sem fátt
sem þeir leggja í kaup á t fararbroddi — um sýnódus- er um góð erlend kirkjulee
„jeppum“ og öðrum sam- ieytið pðið vor. tímarit, og enn minna un.
gcngutækjum. Þeir skirskota j gornil menn, sem að fyrr- bréfaviðskipti við erlenda
t:i þess að Eimsk pafélagið grein(jri ákvörðun stóðu, kusu kirkjuleiðtoga.
eigi að annast verkefni Sís- j haust biskupinn sem for-j Mér þótti það átakanlegí;
^ skipanna. En það er bara það mann og Ásmund próíessors að lesa í fyrrnefndu tímariti
Skagstrendinga. Félagið hafði ekT ge^^^SömunÍ'Í - ! ’ n?ef’ að framkvfmdaráS
wx í u.*ii . ______________x 1 a; unuaniurnum ar ísiandsdeild fyrrnefndrar alkirkjusambands luterskra
um. Og stjórn þess hefir ekki samicirkjuhreyfingar Norður- kirkna hefði í ágúst s.l. svipt
treyst sér til að leysa verk- ianda> — og Sigurbjörn próf. kirkju vora fulltrúarétti á
f ™ á Sy.!paðaílx,r_lt UPS Einarsson í ritnefnd timarits- næsta allsherjarþingi lút-
þá í taili lent í nokkrum erf-
iðleikum, svo hugir manna
voru nokkuð á reiki um hvað
gjöra bæri, og hversu björt-
um augum mætti líta til fram
tíðarinnar. Það var því með
nokkurri forvitni og eftir-
væntingu, að ég virti fyrir
mér hið nýja umhverfi, og þá
einkum forvígismenn félags-
málanna og þá aðra, sem ég
myndi einkum hafa samstarf
við. Einhvern fyrstu dagana
kóm maður til mín á skrif-
stofuna. Hann var stór mað-
sínum, séra Arnljóti Ólafs- ur vexti. Beinn í baki, þrátt
syni á Sauðanesi, hinum
kunna vitmanni og skör-
yngi. 1895 kvæntlst hann eft
irlifandi konu sinni, Sigur-
laugu Sigurðardóttur, dugn-
aðar- og myndarkonu. Fyrstu
búskaparárin voru þau búlaus
og stundaði Ólafur þá barna-
kennslu, verzlunarstörf, vega-
vinnu og ýms önnur störf, sem
til féllu. Vorið 1903 hófu þau
hjón búskap að Hofi á Skaga-
strönd, og bjuggu þar 8 ár,
en fluttust síðar að Árbakka
og bjó hann þar síðan meðan
honum entist aldur. Jörð sína
sat hann vel, átti þar jafnan
gott og gagnsamt bú, og gerði
á henni miklar umbætur.
Þeim hjónum varð tveggja
barna auðið. Björn son sinn,
hinn efnilegasta mann, mistu
þau árið 1936. Björg, dóttir
þeirra, er gift Guðmundi Guð
laugssyni, bónda á Árbakka.
Þá ólu þau upp nokkur börn,
sum að nokkru, og önnur að
öllu leyti, og létu sér farast
við þau sem sin eigin börn.
Meðal þeirra er frú Þórhildur
Jakobsdóttir, kona Guðmund-
ar Torfasonar i Reykjavík.
Skaplyndi Ólafs, áhugi
hans fyrir almennum málum
fyrir háan aldur. Svipurinn
var greindarlegur og höfð-
inglegur i senn. Án efa glæsi
legur og drengilegur maður á
velli á yhgri árum. Þetta var
Ólafur á Árbakka. Við tók-
um tal saman um kaupfélags-
mál, og ég fann fljótt, að hér
var enginn veifiskati, sem
miðaði allt við þrengstu eig
haflega var ætlast til v.ð lns> gem þessi >;hreyfing“ gef_ ej-skra manna árið 1952, ,.af
stofnun þess, en sleppum þvi ur út þyí að ísland hafei ekki hald_
að smm. En ég hef gert mér Tímaritið heitir á sænsku íö sambandinu við,“ — eöa
jiær hugmyndir um Sjálfstæð Kristen Gemenskap, á dönsku með öðrum orðum: ekki svar-
ísmenn, að þeir vildu styðja Kristeligt Fællesskab — og á að bréfum frá lútersku alls-
frelsi einstakl ngsins t;l fram finnsku Kristittyjen Yhteys. herjarskrifstofunni í Sviss. —
taks og sj álfsákvorðunar og Það er 4 hefti á ári> hvert 48 ^ður mátti þó Island senda 5
,.fianst pvi aö p. 0.mi bls., brotið lítið eitt stærra en fulltrúa á slík þing. — Nygren
ur horðustu átt, er þeir vilja Kirkjuritsins, og flytur að biskup í Lundi er formaður
eK.kl iata bœn0ur lantlsins jafnaði ágætar fréttagreinar framkvæmdaráðsins og hinír
sjalfráða um hvernig Þe r um ýmsa kirkjUiega sam- tólf, sem að þessari refsiað-
verja fjárraðum sinum. vort vinnu einkum meðal Norður- gerð stóðu, eru biskúpar og
þeir vilja kaupa buvélar eða jandakirkna. Ritstjórinn
sem
hlutabréf eða annað,
þeir telja sér hag i.
V.
Ég hefi hér að framan í
grein minni „Hugleiðingar
er kirkjufélagaleiðtogar úr ýnns-
dócent Nils Karlström dr. um löndum.
theol. i Uppsölum, en í rit- j Þótt þetta sé fyrsta opin-
nefnd eru fulltrúar frá sam- . bera refsiaðgerðin — og von-
vinnudeildum Norðurlanda, ‘ andi sú síðasta — sem þjóð-
einn frá hverri þeirra. j kirkja vor verður fyrjr út af
Mér undirrituðum var fal-: hirðuleysi um bréfaskriftir,
um samvmnumál sýnt fram m ag henda kirkjuvinum hér-! þá er það engan veginn í
á a.ð það væri ekki bjargrað lendis á þetta tímarit. Þeir, fyrsta skipti, sem erlendir
viu ng- JyJ'1151-Ía:nÍJr!,,!;UT fíam" sem vilía kynnast þeirri fjöl-
ln hagsmunl, e3a hræddlst Sfuvörum itea ,rS Vl breít‘U samvlnnu
sem verið hefir. En höf. „Há-
erfiðleika augnabliksins. Hér
var samvinnumaður af lífi og
sál. Bjartsýni hugsjónamarms
ins og varfærni hins lífs-
reynda manns, virtust hag-
lega samanslungnar og born-
ar uppi af óvenjulega öruggri
og traustri skapgerð. Þannig
kom maðurinn mér fyrir
sjónir, og frekari kynning
staðfesti þetta í öllu. Enda
þótt st.arfsdegi Ólafs væri að
mesíu lokið, er fundum okkar
bar fyrst saman, hefi ég nær
engan mann þekkt, sem væri
áhugasamari um félagsmál
og opinber mál, og bryti þau
til mergjar af sjálfstæðari i-
hugun.
Ólafur var einn af stofn-
endum Verzlunarfélags Vind-
hælinga og helstur hvata-
maður. Fyrstu þrjú úrin var
nefsstaðahugsjóna“ finnur
eitthvert samband milli fram
lags rikisins til styrktar ó-
sem nú á sér stað milli er-
lendra kirkjufélaga, fá varla
annað jafn ódýrt og greina-
gott tímarit. Árgangurinn
kostar í Svíþjóð 5 sænskar
þurrkasvæðunum og útborg- krdnur> — og yæntanlega 16
unarreglanna hjá kaupfélug kr íslenzkar. Hefir svo um
og hæfileikar hans ollu því,, hann formaður þess og fram-
að hann tók þegar á unga! kvæmdastjóri. í stjórn félags-
aldri mikinn þátt í almenn-
um málum. Vorið *1901 var
unum. Skilur ekki sá góði
maður að hér er um tvennt
ólíkt að ræða. Hann vill láta
bændur sjálfa leggja til það
fjármagn, sem þarf til að
yfirbuga þennan vetur. En
framlag ríkisins miðar að því
að ve'.ta auknu fé til búrekst-
ursins. Og hversvegna er
þetta fé lagt fram? Ég ætla
það sé gert til þess að þjóðin
komist hjá ofmikilli bústofns
skerðingu. Afleiðingarnar af
ofmikilli fækkun búfjár í land
inu gæti komið illa við gjald-
eyristekjur þjóðarinnar á
komandi árum, ef þyrfti að
flytja frá öðrum löndum kjöt
o. s. frv. handa Reykvíking-
um. Þess vegna er framlag
samist milli mín og útgefenda
ins sat hann óslitið í 27 ár,
og var jafnan þar, sem ann-
hann kosinn í hreppsnefnd j ars staðar er hann kom að i ríkisins eðlilegt eins og á
og sat i henni samtals í 26 ár. | málum, áhrifamikill og í j stendur. Það miðar að því að
Oddviti Vindhælishrepps hins! fremstu víglínu um allt, er
forna, var hann í 21 ár. Vind
hælishreppur var þá einn
víðlendasti hreppur á land-
inu, mannmargur, og sjónar-
mið hinna ýmsu hreppshluta
ólík. Starfi þessu gegndi
hann með einbeittni og stjórn
semi unz hann hafði tvö um
sjötugt.
Fyrir rúmum þrettán ár-
um fluttist ég hingað til
Höfðakaupstaðar í þeim til-
gangi, að veita forstöðu VeVzl
unarfélagi Vindhælinga, sem
síðar hlaut nafnið Kaupfélag
varðaði hag og velgengni fé-
lagsins.
tryggja búfjáreignina á sama
hátt eins og útborgunarregl-
ur kaupfélaganna miða að
Fyrir þremur árum kaus Þvi að treysta fjárhag bænd-
Kaupfélag Skagstrendinga, anna. Þetta hafa Sjálfstæðis-
Ólaf sem heiðursfélaga sinn,1 mennirnir í ríkisstjórninni
um leið og það þakkaði hon- skilið, þó að höf „hugsjón-
um ágæt störf í þágu félags- ' anna“ vilji ekki skilja það.
ins. _ | Jafnvel þó ríkið leggi fram
í ágætri aímælisgrein um virðingarverðann skerf til
Ólaf á Árbakka áttræðan, Þess að bjarga bústofninum
segir Magnús bóndi og fræði- og jafnvel þó regla höf. um ! fenffið .1 ®kkaTrAA30Öí,t^®.1
maður á Syðra-IIóli svo um útborgun fyrir búvöru væri Aftur á m6tl vir6lst auðvelt
Ólaf: ' látin koma .til framkvæmda
ur. Hröktu heyin eftir sumar
ið 1950 geta orðið harla vara
samt fóður í hörðum vetri.
Og sú spurning vaknar í huga
hvort ekki hefði verið réttara
að velja meira úr bústofn-
inum til frálags í haust er
leíð og bæta með því við-
skiptajöfnuð bændanna og
bústofninn með það fyrir
augum að auðvelda uppeldi
bústofns við betra árferði en
nú hefir verlð um sinn. Verið
gæti að framlag ríkisins
hefðu ekki síður komið að
notum til þess en leggja það
í hættu á þessum vetri. Til
þess að fyrirbyggja misskiln-
ing og hleypa ekki hugsjóna
skáldinu af stað, skal ég að-
eins taka það fram að þetta
er ekki tillaga frá mér, því ef
svo væri hefði ég komið henni
fyrr á framfæri. En við vanga
veltur um þessi mál í sumar
og haust hefir ýmislegt hvarfl
að í hugann og meðal annars
það, að fjármagn til bústofns
auka við smábúin cr ekki auö
sem
menn hafa kvartað í mín —
og sennilega fleiri manna
— eyru um svipað.
„Vér misstum alveg sam-
bandið við ísland þangað til
danskur préstur gat bent oss
á íslenzkan prest, sem svaraði
bréfum,“ skrifuðú Sviarnir í
fyrra haust, er samkirkju-
hreyfingin ncrræna var að
þreifa fyrir sér um ísiandsför.
— Og .... nei, það er bezt að
telja ekki upp fleira að þessu
sinni.
En sem sagt: þekking er-
lendra kirkj umáia er góð vörn
gegn einangrun, og um leið
hvatning til að komast í per-
sónuleg kynni við erlenda
kirkjuleiðtoga — og þá má
varla minna vera en að menn
svari bréfum þeirra.
„í nálega hálfa öld hefir Ól-
(Framhald á 7. síðu.)
er óvíst hvort tekst að bjarga
bústofninum yfir þennan vet
að fá fjármagn til togara-
smíða og annars af því tagi.
3. des. 1950
A ugiý h iHgasiiui
l'iiaians
er «13ö©