Tíminn - 20.02.1951, Page 5

42. blað.
TÍMINN, þr'ðjudaginn 20. febrúar 1951,
5
ntttmi
Þriðjjud. 20. febr.
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ:
Snædroftningin
Rányrkja
og ræktun
Það sem af er þessari ver
tíð hefir víðast hvar verið
tregur afli í verstöðvum lands
ins og sums staðar svo, að
nærri liggur ördeyðu. Þetta
eru mikil tíðindi og ill, en þó
ekki annað en menn hafa átt
að venjast öðru hvoru og
mega búast við framvegis og
það jafnvel í vaxandi mæli
ef ekki er að gert.
Þessar fréttir benda í fyrsta
lagi á það, hve rányrkja fiski
miðanna segir til sín á þann
hátt, að fiskistofnarnir ganga
til þurrðar. Viðnámið gegn
þeirri hættu er fyrst og fremst
það, að friða uppeldistöðvar
nytjafiskanna fyrir botn-
vörpuveiðum. Það mál er sam
tengt því að færa út land-
helgi íslands, því að í raun
og veru er það fyrst og fremst
vegna ágengni erlendra tog-!
ara, sem þess er þörf og því
er það í sjálfu sér ekki aðal- j
atriði málsins með hvaða for
sendum tekst að friða grunn-
miðin fyrir botnvörpuveið-
um. Friðunin er aðalatriðið,!
enda sameiginlegt hagsmuna 1
mál allra þjóða, sem stundaj
fiskveiðar á íslandsmiðum
eða neyta fisksins þaðan. Og'
það er mikið fagnaðarefni og 1
stórmikið hagsmunamál hvað
á hefir unnizt i þeim efnum!
síðustu missirin, þar sem ýms j
um flóum og fjörðum hefir
verið lokað fyrir botnvörpu-
veiðum. En aflatregðan á mið
unum nú sannar, að slíkt er
ekki að ófyrirsynju og minn
ir jafnframt á, að enn þarf
að halda áfram í sömu stefnu.
Rýmkun landhelginnar og
friðun allra grunnmiða gegn
skefjalausri botnvörpuveiði er
það takmark, sem stefna verð
ur að.
En jafnframt því, sem
menn hugleiða slíkt er rétt
að muna að stöðugt berast
fréttir um nýjar og fullkomn
ari veiðiaðferðir. Veiðskipin
hafa tæki, svo að þau sjái
hvar fiskur er í sjónum og
með rafmagni er farið að
smala fiskunum saman hvort
sem þeir vilja taka beitu eða
ekki og án tillits til þess,
hvort þeir eru það djúpt, að
botnvarpa næði til þeirra,
eða uppi í sjó. Veiðitæknin
er í hraðri framför, en að
sama skapi verður rányrkj-
an ægilegri og gjöreyðing
fiskimiðanna færist nær ef
ekki er aðgert.
Hér skal engu spáð um þró
un þessara mála í einstökum
atriðum, en þess er þó að
vænta, að eftir því sem afla-
leysi verður almennara og
langvinnara aukist skilning-
ur manna á nauðsyn þess að
vernda fiskistofnana og koma
við eðlilegri friðun og tak-
mörkun veiðanna. Samt væri
bjartsýni að hugsa sér, að
slíkar ráðstafanir bæru mik-
inn árangur fyrr en almenn-
ar þrengingar hefðu orðíð
hlutskipti fiskveiðaútgerðar-
innar um hríð.
Þetta allt saman hlýtur að
minna hvern raunsæan og
skynsaman alvörumann á það
hvílíkur geysimunur er á því
að byggja afkomu sína á rækt
un eða rányrkju. Þetta er því
hverjum raunsæjum íslend-
hverj um raunsæum íslend-
Þjóðleikhúsið hefir aukið
nýjum þætti við starfsemi
sína með því að sýna Snæ-
drottningúna, en það er ævin
týraleikúr; ætlaður börnum
og miðaður við þeirra hæfi.
Þó að Nýjársnóttin sé ævin-
týraleikur; sem er ágætur fyr
ir börn, þá er hann þó ætlað-
ur fullorðnum áhorfendum
en á engan hátt miðaður sér
staklega við börnin, eins og
Snædrottningin.
Þessi sjónleikur er margra
manna verk, því að fyrst var
hann byggður á ævintýri H.
C. Andersens en Eugene
Schwarts sneri því í sjón-
leik en þó er hin enska gerð
leiksins sem snúið hefir verið
á íslenzkuy kennd við sérstaka
höfunda, Seria Magifca og
Rudolf Weil.
Snædrotfcningin er fallegur
ævintýraleikur um hlýju
hjartans—og trygga vináttu,
erfiða pílagrímsför til að
leysa vin sinn úr álögum. Og
þar bregður fyrir ýmiskonar
ævintýraverum allt frá Snæ-
drottningunni sjálfri að
krákuhjónunum.
Jón Aðils er sögumaður og
mörgum leikhúsgesti mun
vera það eýjung að sjá hann
í þvi hlutverki. því að sögu-
maður er. fyrst og fremst
hj artahlýr, og góðgj arn og
reynir hvarvetna að koma
fram til góðs. Og kaflinn um
hann og Breddu litlu er raun
ar einhver hinn fegursti
skáldskapiir um siðbætandi
áhrifavald- ævintýraskálds-
ins og SQgnmannsins, því að
þar, er það sýnt, hvernig sá
sem segir.góðar sögur fallega,
göfgar hjaxtað. Trúlegt er það
að Jón Aðilg búi lengi að þeim
vinsældun)„ sem hann vinnur
sér með þessum leik, því að
það eru einkum leikhúsgestir
framtíðariohar, sem horfa á
Snædrottninguna.
Inga Þóðardóttir leikur
Snædrottoinguna og hin
kalda tigö’pg’ ægimáttur frost
hörkunnar jiýtur sín þar vel,
enda er vetrarfegurö í bún-
ingi henpar.
Regína , Þórðardóttir er
amma, gr^jærð og gömul, en
fyrst og ,'fremst góð og blíð
og elskuleg amma eins og vera
ber.
Það er óvenjulega mikið af
ungum leikendum i þessum
leik og meðal þeirra eru þrjár
ungar leikkonur, sem gaman
er að sjá.
Ragnhildur Steingrímsdótt
ir leikur Heigu, en það er að-
alhlutverk. Segja má að vísu,
að yndisjpokki saklausrar
bernsku eigi meiri þátt i því
en leikrsen listbrögð, að hún
nær hjörtum áhorfenda, en
það er álítaf aðalatriðið, að
ná til hjáftnanna.
Anna Stífla Þórarinsdóttir
og Friðrika Geirsdóttir leika
tvö eftirlætisbörn, kongsdótt
ur og dóttur ræningjaforingj
ans. Þetta eru athyglisverðar
persónur, því að báðar eruþær
brekóttar af eftirlæti, þó að
þær hafi vanizt mismunandi
framgönguháttum, en í raun
og veru hafa þær báðar óspillfc
hjörtu, sem sjálfselskan og
sjálfsdekrið er ekki enn búið
að breyta svo að varanlegt sé.
Og það verður að segja, að
báðar þessar ungu leikkonur
gera hlutverkum sínum góð
skil.
Valdimar Helgason er kong
ur og þó allt annað en
konunglegur, enda ekki gott
að fara svo með hlutverkið,
því að kongsi er enginn tign-
arhetja, heldur hégómlegur
almennilegur karl, sem vill
vera hátign og þorir því ekki
að láta sjást að hann sé kump
ánlegur en það er honum svo
eiginlegt, að hann ræður
ekki við það. Sennilega gerir1
Valdimar þessu hlutverki góð
skil og svo mikið er víst, að
skoplegur er hann.
Jóhann Pálsson leikur kon-
ungsefni, ungan og frískleg-
an strák, sem annars er fátt
um að segja.
Valur Gústafsson leikur
Karl, leikbróður Helgu. Leik- |
ur hans í hásætinu í snæhöll
inni sýnir meðal annars, að
hann hefir góðan skilning á
hlutverkinu og vald yfir
rödd og svip. Þar mælir hann
fram svör sín á þann hátt,
að það er eftirminnilegt leík-
atriði.
Róbert Arnfinnsson og
Þóra Borg eru krákuhjón en
þau eru sérstök prýði í leikn
um og sérstaklega er Krák-
ur glæsilega skemmtileg per
sóna og hefir Róbert þarna
unnið leiksigur.
Lúðvík Hjaltason er ráð-
gjafi Snædrottningarinnar,
kaldur í ráðum og kaldur í
viðmóti eins og vera ber.
Emilía Jónasdóttir er Sal-
vör ræningjaforingi, hressi-
leð dyrgja, og ein af þeim
persónum, sem atburður er
að sjá.
Auk þessa fólks eru svo í
leiknum verðir, þjónar, ræn-
ingjar, hreinn og hvítabirnir
og yrði oflangt að telja það
allt upp. En dýrahöfuðin hef
ir Nína Tryggvadóttir gert og
auk þess teiknað búningana.
Hildur Kalman er leik-
stjóri en það hlýtur að reyna
talsvert á hagsýni og smekk
vísi, þó að óvíða séu tilþrifa-
mikil átök. Sýningin í heild
virðist hafa tekizt vel.
Lárus Ingólfsson hefir gert
leiktjöldin. Sumt ér fallegt,
eins og kastalinn, þakherberg
ið hennar ömmu er smekk-
legt en þó að snæhöllin sé
kuldaleg mætti hún gjarnan
vera glæsilegri og tilkomu-
meiri.
Bíemi r'u^mundsson hefir
islenzkað leikinn, en ekki alls
kostar á létt og lipurt og
hreint mál. Það er til dæmis
alveg óþarft að tala um
knúpp á rós í staðinn fyrir
knapp eða hnapp. Blóm-
knappur er orð, sem allir eiga
að kunna. Þá er það heldur
engin islenzka að „fatta“ og
betur hefði farið í munni
TCráks að tala um að gripa
enda er það bæði íslenzkt
mál og rökrétt hugsun. Eins
er leiðinlegt að heyra að vagn
inn komi „rúllandi“ og óþarfi
er að nota danska orðið „tak“
i staðinn fyrir þökk. Annars
staðar er málið ekki sem fim
legast, eins og þegar talað er
um að eiga landamæri að
öðru landi að að vera „dug-
lega þreyttur“. En svo er það
til, að málið sé óþarflega í-
burðarmikið, eins og þegar
Helga litla er látin minnast
sumarsins, þar sem „korn-
stangamóðan blikaði yfir ökr
unum“. Hér hefði þó sannar-
lega verið ástæða til að leggja 1
rækt við hreinleik og einfald-
leik tungunnar, og svo er allt
það, sem sagt hefir verið um
skyldur Þj óðleikhússins við
tunguna.
En í heild er sýning Snæ-
drottningarinnar sæmdar-
spor á braut Þjóðleikhússins,
og færir það nær því tak-
marki, sem það er helgað.
H. Kr.
Vélritunar-
stúlka
sem einnig er fær í bók-
haldi, getur fengið at-
vinnu. Eiginhandar um-
sókn, merkt: Vélritun 813,
leggist inn á skrifstofu
Tímans fyrir 23. þ.m.
Rafmagns-
þvottapottar
53 lítra. 3300 vött. — Send-
um gegn póstkröfu.
Véla- og raf-
fækjaverzlunin
Tryggvagötu 23. Sími 81279
þjóð hanss verður að leggja
aukna áherzlu á ræktun og
leggja með því grundvöll að
framtíðargengi sínu.
í því sambandi er túnrækt
in næsti áfanginn en fram-
sýnir menn gleyma þar
hvorki skógrækt né akur-
yrkju. Það’sem næst liggur
er þó það, að vernda þá byggð
sem nú styðzt við ræktun og
efla hana til aukinna land-
vinninga. Én jafnframt því,
sem þau dægurmál eru tekin,
svo að samboðið sé hugsandi
og sfcynsömum mönnum, verö
ur með framsýni að undir-
búa ræktunarmál komandi
ára og alda.
Allt kapp verður að sjálf-
sögðu lagt á rýmkun íslenzkr
ar landhelgi og verndun upp
eldisstöðva nytjafiskanna en
bak við þá víglínu verða allir
hugsandi og framsýnir menn
sem finna til ábyrgðar gagn-
vart íslenzkri framtíð, að
sameinast um það, að efla
ræktunina því að það er hún,
sem brauðfæðir þjóðirnar, þeg
ar rányrkjan er komin í þrot
eftir eyðingarstörf sln.
Kr. 40-50 þús.
LÁN óskast gegn öruggu veði
Vextir fengjust greiddir með
gólfteppi eða öðru ófáanlegu.
Uppl. gefur Halldór Guð-
mundsson, sími 80 005.
Nlnningarspjöld
Krabbameinsfélagsins
í Reykjavík.
Fást í verzluninni Remedia,
1 Austurstræti 7 og á skrifstofu
Elli- og hjúkrunarheimilisins
GÚMMÍLÍMIÐ GRETTIR
í smásölu og heildsölu
Gúmmlímgerðin Grettir
Laugaveg 76 — Sími 3176
Forsóttahúslð
Mikla athygli og umtal hef
ir skýrsla sparnaðarnefndar,
sem bæjarráð skipaði til at-
hugunar á rekstri sjúkrahúsa
og vistheimila Reykjavíkur-
bæjar, vakið í bænum og víðs-
vegar um land.
Einnig hefir það vakið eft-
irtekt, að ekkert blaðanna hef
ir birt hana eða tekið til um
ræðu, nema Tíminn. Öll hin
blöðin, Þjóðviljinn, Morgun-
blaðið og Alþýðublaðið hafa
gengið í eina sæng og reynt
að þegja í hel álit og tillögur
sinna eigin manna.
Skýrsla nefndarinnar tek-
ur til athugunar rekstur sjö
stofnana, sem bærinn kostar,
og allsstaðar finnur nefndin
verkefni, sem betur mætti
fara. Sameiginlegt með þeim
flestum eða öllum virðist vera
að innkaup á matvörum og
rekstrarvörum, eru gerð í smá
sölu. Þó er til stofnun á veg-
um bæjarins, sem ber nafnið:
Innkaupastofnun Reykjavikur
bæjar.
Við umhugsun um þetta,
verður mönnum að að spyrja:
Hverskonar barnaskapur eða
ráðleysi er hér á ferð? Eða
er þetta gert af ráðnum hug
til hagsbóta fyrir þá, sem við
skiptanna njóta?
Þetta er brennandi spurs-
mál, sem alla skattborgara
bæjarins varðar. Og eftir
þessa uppljóstrun nefndarinn
ar, verður það tæplega þagað
í hel, eða stætt á þannig bú-
skaparháttum.
En annað atriði í skýrsl-
unni vekur þó enn meiri eft-
irtekt og undrun. En það er
rekstur Farsóttahússins.
Þeger nefndin gefur skýrslu
sína, eru 12 sjúklingar á Far-
sóttahúsinu, en starfsliðið 11
manns. Auk þess er aðstoðar
fólk tekið, þegar sjúklingum
fjölgar. Reksturshalli á þess-
ari stofnun var árið 1948 krón
ur 546 þúsund. Það ár virðist
hafa verið tekin daggjöld af
sjúklingum rúmar 3 krónur á
dag. En kostnaður á hvern
dvalardag sjúklinga er kr.
108 og er þá framlag bæjar-
ins 105 krónur á hvern legu-
dag.
Árið 1949 verður á þessu
nokkur breyting. Þá er tekið
í daggjald tæpar 30 krónur á
dvalardag. Kostnaðurinn á
legudag færist þá úr 108 kr.
frá fyrra ári niður í 85 krón-
ur. Og er því framlag bæjar-
ins „aðeins" um 55 krónur á
dvalardag s. 1. ár.
Þá upplýsir nefndin, að að-
keyptar matvörur séu kr. 28.73
á hvern dvalardag, eða á mán
uði á mann kr. 861.90. Þetta
er aðeins efnið í matinn, aulc
allrar vinnu. Dýr myndi Haf-
liði allur, og eru hlutirnir
varla skornir við neglur sér á
bænum þeim.
Nefndin er ekki stórorð um
þetta, Þó segir hún, að hér sé
1 um „óskiljanlega eyðslu að
ræða“, og telur að lækka megi
þennan útgjaldalið um hvorki
meira né minna en 90 til 100
þúsund krónur árlega, „ef
skynsamlega væri á haldið“
eins og hún orðar það.
í nefndinni, sem kveður
upp þennan dóm, áttu sæti:
Jónas Thoroddsen, lögfræðing
ur formaður, Sig Á. Björns-
son, framfærslufulltrúi, skrif
ari, Kristín Ólafsdóttir lækn-
ir, Hulda Á. Stefánsdóttir,
forstöðukona Húsmæðraskóla
Reykjavíkur, Katrín Thorodd
sen, læknir.
Nefndin endurtekur í tillög
um sínum, að á Farsóttahús-
inu ætti að vera hægt að spara
(Framhald á 7. síðu.)