Tíminn - 17.03.1951, Blaðsíða 5

64. blað.
TÍMINN, laugardaginn 17. marz 1951.
5.
Lauyard. 17. marx
Pólitískt frumhlaup
Áttu Dalamenn og Snæfeilingar enga
fulltrúa aö eiga á Búnaðarþingi?
St j órn
Síðan að ég skrifaði grein
í Tímann nýlega um Búnað-
! arþingskosningarnar í Döl-
I um og á Snæfellsnesi hefir
Þorsteinh Þorsteinsson,
Alþyðusambandsins sýslumaður, látið Morgunblað
gaf út hirðisbréf og mæltist ið birta »í þriðja sinn brigzl
til þess, að sambandsfélög sín
segðu upp kaupsamningum og
leituðu nýrra samninga á
þeim grundvelli, að tryggð
væri mánaðarleg kauphækk-
un samkvæmt framfærsluvísi
tölu ef hún færi hækkandi.
Alþýðusambandsst j órnin
hafði ekki samráð við nokk-
urt stéttarfélag innan sam-
bandsins um þetta tiltæki.
Hún tók það upp hjá sjálfri
sér að ákveða hvaða „línu“
fylgja skyldi í málinu. Hér
ætlaði hún sjálf og hún ein
að fara með herstjórnina.
Ef verkalýðsfélögin færu
almennt að ráðum alþýðusam
bandsstjórnarinnar, segðu
upp samningum og krefðust
mánaðarlegra hækkana sam
kvæmt visitölu, er um tvennt
að ræða, og ekki nema tvennt
Annað hvort leiðir það til
verkfalla eða verðbólgu.
Hvorugt er nein kjarabót
fyrir verkamenn. Hvorki
verkamenn sjálfir né þjóðin
í heild má nú við langvinn-
um verkföllum og framleiðslu
stöðvun af þeim sökum. Það
er meira en nóg tjón, sem
þjóðin hefir haft af slíku síð
ustu árin, og það er í sjálfu
sér enginn ljómi yfir slíkum
neyðarúrræðum. Það er t.d.
ekkert ál:tlegt að láta
siga sér út í verkfall,
sem tapast, þannig að kaup-
hækkun verður lítU, en verk-
fallið hefir þó valdið fram-
leiðslutruflun og lamað efna
hag þjóðarinnar.
En segjum nú að stéttar-
félög Alþýðusambandsins
hefðu sitt mál fram, og kaup
ið hækkaði mánaðarlega. Þá
er þess að gæta, að öll þjón-
usta innanlands leggst á al-
menning. Öll kauphækkun
verzlunarfólks, flutninga-
verkamanna, opinberra starfs
manna og flestra iðnaðar-
manna lendir á almenningi
sjálfum líkt og þegar far-
gjöld með strætisvagni hækka
til að standa undir hækkuðu
kaupi vagnstjóra og viðgerð-
armanna, mjólkurvörur
hækka til að standa undir
launahækkun bilstjóra og
verzlunarfólks eða útsvör og
tollar hækka til að standa
undir kauphækkun hjá starfs
mönnum bæjar og ríkis.
Sjávarútvegurinn leitar til
ríkisvaldsins eftir einhvers
konar hjálp eða heimild fyr-
ir nýjum álögum til að rísa
undir nýjum byrðum, sem á
hann leggjast.
Og 1. september í haust
eiga: bændur svo að fá hækk-
un á afurðaverði sínu til sam
ræmis við almennar kaup-
hækkanir í landinu síðasta
verðlagsár þeirra.
Það má kalla, að kaup-
gjald hafi tífaldast á síðustu
15 árum, en fáum mun þó
finnast, að þessar „kjara-
bætur hafi gert kjör al-
mennra launamanna tifalt
betri. Hitt er auðséð, að ef
aukin framleiðsluverðmæti
geta ekki staðið undir nýjum
kauphækkunum, geta þær
aldrei orðið almennar kjara-
bætur.
Þetta vita launastéttirnar
almennt og bess vegna hugsa
verkamenn sig tvisvar
Eftir Vlgfiis Guðniiimlsson
um „lagabrot“ Framsóknar-
manna, út af umræddri kosn
ingu. í þetta sinn er það heil
síðugrein með stóru, svörtu
fyrirsagnarletri yfir þvera
síðuna. Heyri ég, að hann
hafi veriö búinn að koma
þessari grein út um land í
„ísafold-1 áður en mín grein
birtist.
„Lagabrot“ Framsóknar-
manna eiga einkum að vera
þau, að Búnaðarþing leyfði
Ásgeiri bónda í Ásgarði og
Gunnarirbónda á Hjarðar-
felli að vera fulltrúum bún-
aðarsambanda sinna á Bún-
aðarþingl. Hefði það ekki ver
ið gert, áttu héruð þeirra eng
an fulltrúa á þessu þingi og
það virðist aðallega hafa ver-
ið það, sem Þ. Þ. þráði, úr því
sem-koíhið var.
Þorsteihn lætur Mbl. birta
kæru sína og leiguliða sins
og sannar hún það, sem ég
sagði í gtein minni, að aðal-
formgaltar á kosningu Ás-
geirs og"Gunnars væru þeir,
að mistök voru um atkvæða-
greiðslu'f þremur hreppabún-
aðarfélöghm. Tvær minnstu
deildirnar á Snæfellsnesi
urðu of seinar með atkvæða
greiðsluna. Á Sandi voru
einkum fáeinir sjómenn í
deildinni, sem kærðu sig ekki
mikið úíh að skipta sér af
málinur'Ý Fróðárhrepp voru
í deildihni 12 menn, er áttu
atkvæðisfétt og tókst þar ekki
að koma á fundi nógu
snemmáT- — Báðar þessar
deildir Iýktu sig samt seinna
fylgjandi sérkosningu í
hverju búnaðarsambandinu
út af fyfir sig.
En það, sem aðallega skipti
máli vaf, að atkvæðagreiðsla
fór aldréi fram í búnaðarfé-
laginu FLaxárdal í Dölum. í
stjórn þeirrar deildar og að-
alráðaniaður var Þorsteinn
sýslumaðúr. Sinnti hann ekki
tilmælum stjórnar Búnaðar-
sambands Dalamanna um að
láta fará fram atkvæða-
greiðslu í deildinni um sér-
kosningtr í hvoru búnaðar-
sambandihu fyrir sig. Er
hann þannig sjálfur valdur
að aðalformgallanum á bún-
aðarþingskosningunni, sem
hann Svo kærði yfir!
Nú vill svo til, að mætur
búnaðarfrömuður í Þingeyj-
arsýslu, kærði yfir samskon-
ar formgöllum í sérkosningu
í búnaðarsamböndunum í
Þingeyjarsýslum, eftir að
hinu sameiginlega sambandi
sýslnanna var slitið.
Kom sú kæra fram á Bún-
aðarþingi árið 1943 og átti
þá Þorsteinn Dalasýslumað-
ur sæti í kjörbréfanefnd
þingsins! Sú nefnd lagði ein-
dregið til að kosning fulltrú-
anna: Helga í Leirhöfn og‘
Sigurðar á Arnarvatni, sitt
fyrir hvort samband, ýrði
tekin gild, og var það sam-
þykkt á Búnaðarþingi með
20 samhljóða atkvæðum. Þá
þagði Þorsteinn Þorsteins-
son!
En kært var yfir, að ekki
hefði farið fram atkvæða-
greiðsla í ölium hreppabún-
aðarfélögunum um sérkosn-
ingu til hvers sambands eins
og Þ. Þ. og leiguliði hans
gera nú, og ekki hefði held-
ur verið getið í fundarboð-
um um búnaðarfélagsfundi,
að atkvæðagreiðsla ætti að
fara þar fram um sérkosn
ingu til Búnaðarþings í
hverju sambandi út af fyrir
bandskjördæmisins hafði
stiórn Búnaðarf. fsl. gefið
„álit“ sitt um ólögmæti kosn
inganna, eins og þær voru
íramkvæmdar, en vísaði þó
mál nu til Búnaðarþings til
mskurðar. Sjálf gerði svo
sijórn Bún. ísl. ekkert í því
að ,,lögleg“ ' kosning færi
f.am í Dölum og á Snæfells-
nesi, eftir að hún vissi þó
um hina „ólöglegu“ kosn-
ingu.
Var þá æt.lunin að svifta
alveg þessi héruð fulltrúum
sínum? Nei. Stjórn Bún. ísl.
visaði málinu til Búnaðar-
þings. Það gat því „brotið
lögin,“ eins og Þ. Þ. orðaði
það, eða hafnað kosningunni.
Fyrst kom kjörbréfanefnd-
in á Búnaðarþingi fram með
tillögu að „brjóta lögin“ og
und r hana skrifuðu m. a.
tveir flokksbræður Þ. Þ. at-
hugasemdalaust.
Nei, annað hvort var kosn
ingin gild eða ógild. Allir
játa, að dálitlir formgallar
voru á henni. En voru þeir
svo stórir, að þeir réttlættu,
að gera kosninguna þgilda á
ráðgefandi þing bændastétt-
arinnar og svipta um leið
sin-
sig.
En Búnaðarþing hafði auö- tvö héruð fulltrúum
vitað úrslitaréttinn um hvort, um á Búnaðarþingi?
taka ætti kosningu búnað-
arþingsfulltrúa gilda, eins og
nú I vetur. Og geta menn
lesið 25. grein reglugerðar
um kosningar til Búnaðar-
þings því til sönnunar/
Eins og getið var um í
Tímagreininni sýndi mikill
meirihluti greiddra atkvæða
í hinu gamla kjördæmi Dala-
og Snæfellsness, að memj þar
óskuðu eftir að þeir fengju
að kjósa sinn fulltrúa á Bún
aðarþing, aðeins fyrir sitt
búnaðarsamband. 18 hreppa-
búnaðarfélög, af 21, greiddu
atkvæði fyrir búnaðarsam-
bandsfundi s. 1. vor og þar af
voru 218 menn með sérkosn-
Það sýnist dálítið hart að
reka tvo bændur heim, sem
kosnir höfðu verið í héruð-
um sínum, af löglega kosnum
fulltrúum úr flestum hreppa-
búnaðarfélögunum, nær því
í einu hljóði á löglegum að-
alfundum sambandanna.
í kcsningareglum þeim.sem
sjálf stjórn Bún. ísl. hefir
sett fyrir kosningum á Bún-
aðarþing, stendur þetta í 25.
grein, þrátt fyrir allt „álit“
þeirrar virðulegu stjórnar:
„Á fyrsta Búnaðarþingi,
eftir að kosningar hafa farið
fram úrskurðar þingið sjálft
um lögmæti kosninganna.
Getur enginn fulltrúi tekið
ingu í hvoru sambandi, en 381 sæ^. ^ Búnaðarþingi, nema
á móti og var það meira en
nógur meirihluti til þess að
uppfylla skilyrðin fyrir sér-
kosningu í hvoru sambandi
fyrir sig.
Þessi vilji manna, sem
halda uppi samböndunum, er
líka mjög eðlilegur, þar sem
ekkert er eftir af gamla sam-
bandinu nema samkosninga-
slitrin ein.
En af því að ekki tókst
strax að fá atkvæðagreiðslu
í öllum deildum gamla sam-
áður en þeir hlaupa eftir
hirðisbréfi Alþýðusambands-
stjórnarinnar.
En nú hafa þeir menn, sem
s'tja í stjórn Alþýðusam-
bandsins eflaust vitað þetta
allt saman líka. Hvernig
stendur þá á því, að þeir
gera þetta, þrátt fyrir það?
Þetta hirðisbréf er póli-
tískur leikur í þeirri skák,
serr Alþýðuflokkurinn teflir
nú. Það er ekki verið að reka
stéttarfélögin með hagsmuni
þess almennings, sem mynd-
ar þau, fyrir augum, heldur
pólitíska hagsmuni stjórn-
málaflokkanna. Það átti að
vera bjargráð fyrir Alþýðu-
flokkinn, að hans stjórn í
Alþýðusambandi íslands
hefði frumkvæðið og for-
göngu um nýja samninga,
umlenda þótt þeir gætu alls ekki
á þessu stigi haft í för með
sér neina blessun fyrir al-
þýðu landsins í heild.
Þetta er frumhlaup Al-
þýðusambandsstj órnarinnar
og svona er það til komið. Það
á að vera bjargráð fyrir Al-
þýðuflokkinn. Það er þáttur
í hinni ,,miskunnarlausu“ bar
áttu Stefáns Jóhanns fyrir
völdum og gengi Alþfl. Það
miskunnarleysi mun að
sönnu bitna sárast og verst
á honum sjálfum. íslenzk
stéttarfélög vilja áreiðanlega
hugsa og meta málavexti
sjálf. Alþýðusambandið á að
efla þau til að koma fram
raunverulegum hagsbótum en
ekki að vera neitt dríTttinvald
eða ráðstjórn, sem segir ein-
stökum stéttarfélögum fyrir
um það, hvað þau eigi eða
megi leggja til málanna.
þingið hafi samþykkt kosn
ingu hans.“
Úrskurðarvaldið sýnist
þarna vera nokkuö skýrt hjá
Búnaðarþingi
Allar tillögurnar um kosn-
ingu Ásgeirs og Gunnars.sem
fram komu á Búnaðarþingi,
fóru fram á að taka kosningu
þeirra að einhverju Jeyti
gilda. Og sú tillaga, sem
lengst og hreinlegast gekk
til verks, þótt hún félli, var
um að taka kosninguna al-
veg gilda, þrátt fyrir dálitla
formgalla, sem á henni voru
Sú tillaga var borin fram á
þingi af tveimur mætum og
þjóðþekktum mönnum og er
annar þeirra einn af þremur
i aðalstjórn Búnaðarfélags
íslands. Og fer þá heldur að
rýrast gildi „állts“ þeirrar
virðulegu stjórnar, sem hún
var reyndar áður búin að
megra, með því að athafast
ekkert i því að láta kjósa upp
aftur, til þess að héruðin ættu
þá sina „'löglegu" fulltrúa á
Búnaðarþingi.
Auðvitað er að ýmsu leyti
afsakanleg framkoma stjórn-
ar Bún. ísl. Hún gaf út „álit“
sitt um lagabókstafinn. En
Búnaðarþing er þarna eins
og nokkurskonar kviðdómur,
sem á að meta allt með og
móti málinu, en síður að
þrælbinda sig í meira eða
CFramhald á 7. síðu.)
VerzSíð ekki
við okrara
Svo hefir verið fyrirmælt
af stjórnarvöldunum, að vör
ur þær, sem væru á hinum
svokallaða bátalista, skyldu
undanþegnar verðlagseftir-
lit. Var þessi ákvörðun m.a.
gerð í trausti þess, að svo mik
ið yrði flutt inn af vörum
þessum, að framboðið full-
nægði eft rspurninni, og
myndi þannig skapast rétt
verð á þessum vörum.
Við því mátti þó alltaf bú-
azt, að ýmsar verzlanir
myndu reyna að notfæra sér
þetta til óeðlilegrar álagn ng
ar meðan verið væri að bæta
úr mesta skortinum. Slíkt
átti þó ekki að koma að sök,
ef neytendurnir væru sjálf-
r á verði. Svar þeirra gegn
slíkum okurtilraunum var að
fresta að kaupa vörurnar
þangað til að nægilegt væri
komið af þeim á markaðinn
og rétt verð skapaðist þann-
g af sjálfu sér.
Sá ótti, að umræddar okur-
tilraunir yrðu reyndar, hefir
ekki reynst ástæðulaus. En
nú er það neytendanna að
bregðast við á réttan hátt.
Eitt dæmið um þetta er
það, að ýmsar verzlan r eru
nú byrjaðar að selja nylon-
sokka á 90—96 kr. parið. Verð
þetta, sem er langt fyrir of-
an svartamarkaðsverðið, er
áður var, er afsakað með þvi,
að sokkarnir séu fluttir inn
fyrir svokallaðan bátagjald-
eyri. V ð nánari athugun fæv
þetta þó ekki staðizt, heldur
hlýtur hér að vera um að
ræða okurálagningu hlutað-
eigandi verzlana.
t tilefni af þessu hef r sá,
sem þetta ritar, kynnt sér
verð á nylonsokkum, .er ný-
lega hafa verið fluttir inn af
S.Í.S. og ekki eru keyptir fyr-
r bátagjaldeyri. Þeir eru því
verðlagðir eftir hinum gömlu
álagningarreglum. Sokka
þessa er nú verið að selja í
Kron. Hér er um þrjár sokka
tegundir að ræða, tvær eru
frá Bretlandi, en ein frá ísra-
el. Verð ð á brezku sokkunum
er kr. 25,95 og kr. 28,70, en á
sokkunum frá ísrael kr. 45,55.
Eru þeir dýrari vegna þess,
að þeir eru keyptir inn í vöru
skiptum.
Ef sokkar þessir væru flutt
ir nn fyrir svokallaðann báta
gjaldeyri og verð þeirra af
þeim ástæðum hækkað um
50%, ættu brezku sokkarnir
að kosta um 40 kr., en ísraels
sokkarnir innan við 70 krón-
ur. Vafasamt er þó að leggja
e'ns mikið álag vegna báta-
gjaldeyrisins ofan á vörur,
sem keyptar eru í vöruskipt-
um eins og ísraelSsokkarn r,
því að raunverulega verður
þá um tvöfallt álag að ræða.
Af þeim upplýsingum, sem
greindar eru hér að framan,
sést það ljóslega, að um gíf-
urlega okurálagningu er að
ræða, þegar nylonsokkar eru
seldir á 90—96 kr. Við slíku
okri á almenningur ekki
nema eitt svar. Það er að
kaupa ekk', vörur, sem þannig
er okrað á. Þá mun verðið
fyrr en síðar lækka.
Útgerðarmenn ættu líka að
gera sitt 11 þess að koma f
veg fyrir þetta okur. Því að-
eins geta þeir vænzt þess, að
ahnenningur sætti sig við
þetta nýja fyr rkomulag, að
þeir geri sitt til þess, að ekki
þrffist óeðlilegt okur f skjóli
þess.
X+Y.