Tíminn - 13.04.1951, Blaðsíða 3

83. blaff.
. TÍMINN. föstudaginn 13. apríl 1951.
3.

VETTVANGUR ÆSKUNNAR
Mulg'agn Sambaiids nngra Framsóknarmanna — Ritstjórl: Sveinn Skorri Höskuldsson
MaiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiHuiuHmiiiHiiiHiuiiHimmmiiiuuiiiiiiiHiimiiimHiiimiiiiiiiuiHmmiiuiiiiiiHiiiiuiiiiHmiiiiiiiuiiHiiimimmmimimmimiiimimimHiiHHiiimiiimiimmmiiiimimmimmiiHiiiHmmiimiiimiiimHi
| LandbúnaðarmáL á síðustu árum:
Byggingar- og landnámssjóður
Inngangur. (
Frá upphafi hafa Fram-,
sóknarmenn álitið það einn
af hyrningarsteinunum und- j
ir góðri afkornu þjóðarinnar,
að fjármagninu væri sem jafn
ast skipt á milli framleiðslu-
átvinnuvega hennar. í sam-
ræmi við þessa skoðun hafa
Framsóknarmenn jafnan vilj- !
að efla landbúnaðinn, sem er!
annar aðalatvinnuvegur þjóð
arinnar og það geigvænleg
hætta, ef hún yrði aðeins að {
treysta á einn, áhættusaman
atvinnuveg, sjávarútveginn. j
S Það er skoðun Framsóknar'
manna; að því fleiri sem fram
ijeiðslugreinar þjóðarinnar|
séu, því öruggari sé afkoma
þj óðarheildarinnar.
Ungir Framsóknarmenn
telja fulla ástæðu til að kynna 1
þá baráttu, sem flokkurinn!
héfir háð fyrir þessum mál- J
unj, Þeir telja jafnframt, að 1
rétt sé, að dregið sé fram í |
öagsins ljós, hvernig íhaldið:
hefir fjandskapazt við þessi
framfaramál. Hvernig kjarni
•þess, kaupmanna- og heild-
salavaldið, og formælendur
þess á þingi hafa verið drag-
bítur umbótamál þjóðarinnar,
Á næstunni verða því rakin
hér á síðunni þau mál, sem
dýpst og heillaríkust spor
hafa markað í þróun búnað-
armála síðustu árin. Verður
hvert mál tekið fyrir út af
fyrir sig og því sjálfstæð grein
innan þessa greinaflokks.
Það þykir rétt að byrja þess
ar greinar með því máli, sem
hefir orðið bændum og al-
þjóð meiri lyftistöng en flest
önnur.
Frv. um byggingar- og
landnámssjóff kemur fram.
Á þinginu 1925 bar Jónas
Jónsson fram frumvarp sitt
um byggingar- og landnáms-
sjóð. Árið áður hafði Tryggvi
Þórhallsson komið fram með
frumvarp um búnaðarlána-
deiid, og var það fyrsti vísir-
inn að eins konar bænda-
banka. Það frumvarp varð að
lögum, en Jón Þorláksson
beitti ofbeldi gagnvart lögun
um, og á fyrri hluta vetrar
1925 skoruðu bændur úr flest
um kjördæmum landsins á
þingið að knýja þá íhalds-
stjórn, sem þá sat, að hætta
mótspyrnunni.
Þetta stórkostlega framfara
mál, sem Jónas Jónsson bar
-fram og allir Framsóknar-
menn fylgdu einhuga, hlaut
íádæma mótspyrnu íhaldsins
og náði ekki samþykki fyrr
en 1928, en þá voru líka Sjálf-
stæðismenn komnir i minni-
hluta á Alþingi.
Ummæli Jóns Þorlákssonar
um málið eru táknræn fyrir
afstöðu íhaldsins, en hann
sagði við umræður um málið
1925:
„Þetta er gjöf. Fátækra-
styrk eða sveitarstyrk mætti
líka kalla þaff. Mest af núver-
andi sveitarstyrk er einmitt
veitt sem vaxtalaust lán. —
Ég held, að fáir dugnaðar-
menn gerðust til’ þess að sækj
ast eftir þessum sveitarstyrk.
— Ég tel bændastéttinni mis-
boðið með slíku tilboði um
fátækrastyrk. Það er reynsla
allra tíma, að engin menn'ng
þrífst meðal þe rra, sem aldir
eru á ölmusugjöfum“.
Þetta var afstaða íhaldsins
þá. Þessi löggjöf átti að gera
bændur að ölmusuaumingj -
um. Þær fjárveitingar, sem!
orðið hafa íslenzkri bænda-1
stétt hvað mest lyftistöng, ■
taldi það, að myndu gera þá
að framtakslausum ræfium. I
Það er einnig vert að gefa
gaum þeim skollaleik, sem þá 1
átti að leika, sem var sá sami
skollaleikur, sem íhaldið hef
ir síðan leikið í flestum þeim
málum, sem til framfara hafa
horft fyrir bændastétt lands
ins. Ólafur Thors sagði á
fundi við Þjórsárbrú: ,.Við út-
vegsmenn erum aflaklærnar.
Frá okkur eiga að koma pen-
ingarnir í ræktun landsins“.
En svo þegar átti að hefja
raunhæfar aðgerðir til að efla
landbúnaðinn, kom annað
hljóð i strokkinn. Jón Þor-
láksson sagði: „En hitt dreg
ég engar dulur á, að þá teldi
ég bezt farið, ef þetta frv.
ætti sér sem skemmstan ald-
ur“.
Þannig snerist íhaldið við
þessu hagsmunamáli bænda-
stéttarinnar. Þetta er sá sýnd
arleikur, sem Sjálfstæðisflokk
ui*inn heflir jafnan sýnt í
þessum málum. Mæla fagurt
við kjósendurna úti um land,
en drepa síðan hagsmunamál
þeirra á þingi.
Bændur geta sjálfir dæmt
um það, hver ræfilsháttur og
ómenning hafi siglt í kjölfar
þessara laga.
Baráttunni haldið áfram.
Málið var drepið á þinginu
1925, síðan var það borið fram
á hverju ári, og loks eftir
kosningasigur Framsóknar-
flokksins 1927 náði það fram
að ganga á þinginu 1928.
Málið tók nokkrum breyt-
ingum í þessum meðförum,
bæði hjá búnaðarþingi og
milliþinganefndum, en grund
vallarhugsj ón þess var ávallt
hin sama.
Að síðustu var það borið
fram á þinginu 1928 og var þá
samþykkt. Var efni þess þá í
stórum dráttum þetta:
Taka skyldi 5 millj. kr. lán
og því variö á þann veg aðal-
lega að endurbyggja sveita-
býli og byggja nýbýli. Dýrustu
lánin skyldu veitt til þess að
endurbyggja ibúðarhús á jörð
um í sveitum og skyldu þau
endurgreiðast á 42 árum með
5% vöxtum. Næsta flokki lána
skyldi varið til þess að reisa
nýbýli á ræktuðu lanöi, og
skyldu þau greiðast með 3V2%
vöxtum á 50 árum. Þriðji
flokkur lánanna skyldi vera
til þess að byggja nýbýli á
algjörlega óræktuðu landi, og
skyldu þau vera vaxta- og
afborganalaus fyrstu fimm ár
in, en síðan greiðast með jöfn
um afborgunum á 50 árum,
en vaxtalaus skyldu þau jafn
an vera.
Enn er fjandskapur Sjálf-
stæðismanna botnlaus. Jafn-J
vel þingmenn sveitakjördæma 1
eins og Pétur Ottesen og Jón 1
Sigurðsson sýndu málinu
fjandskap.
Pétri þótti það fáránleg ráð
stöfun, að ætla sér að veita
styrk til þess að reisa við ,,nið
urnídd býli“.
Og Jón Sigurðsson núver- ^
andi þingmaður Skagfirðinga
sagði um þetta mál 1928: |
„Nú er tilgangurinn orðinn
aðallega sá, að endurbyggja
þá sveitabæi, sem eru orðnir
hæfilega niðurníddir“.
Það, að efla bændur t
landsins til að byggja mann-
sæmandi húsakynni átti að
vera að stuðla að „hæfilegri
niðurníðslu.“ Hvílík víðsýni
hjá bændaþingmanni. Var
hægt að snúa málunum öllu
freklegar við en kalla það mál,
sem hefir gert fjölda bænda
fært að byggja upp á jörðum
sínum, eiga að stuðla að nið-
urníðslu.
Ennfremur sagði þessi sami
þingmaður: „Það er spilling á
hugsunarhætti bænda að verð
launa jafnvel verstu jarðníð-
inga“.
Með því að veita stuðning
til þess að byggja upp bæina
átti að vera verið að verð-
launa verstu jarðníðinga.
Þetta var skoðun Sjálfstæðis-
flokksins á þessu menningar-
og hagsmunamáli þá. Hvað
ætli kjósendum Jóns í Skaga-
firði þyki um þessa víðsýni
hans? Og mikið mun Jón hafa
orðið að líða fyrir, að verða
að horfa upp á þá spillingu
hugarfarsins, sem siglt hefir
í kjölfar þess, að fátækum
bændum var gert kleyft að
byggja yfir höfuðið.
Sigur næst.
Þrátt fyrir skammsýni Sjálf
stæðismanna og harða mót-
spyrnu þeirra gegn málinu var
það samþykkt.
Árangur þess er löngu kom-
inn í ljós. Með þessari löggjöf
var efnalitlum bændum gert
kleyft að byggja upp bæi sína.
Ungu fólki, sem vildi stofna
sitt eigið heimili, var gert það
léttara.
En ómenningin, betlarahug
arfarið, ölmusumennskan, er
íhaldið spáði, hefir ekki orðið
bændum að falli.
Mergsugur þj óðarinnar
kunna að liggja nær Sjálf-
stæðisflokknum sjálfum en
einyrkjabændum, sem fá
stuðning til að lifa mannsæm
andi lífi.
Lokaorð.
Með valdatöku Framsókn-
arflokksins 1927 og þessari
lagasetningu 1928 færist nýtt
KyndiLL eða
grútartýra
Kyndill nefnist ritlingur tæki samvinnumanna eða út-
nokkur, sem ungkratar láta hlutað til þeirra sjálfra.
á þrykk út ganga. Mun hann j petta er staðreyndin um
eiga að túlka pólitískar skoð- , kratabaráttuna fyrir sam-
anir unglinganna úr „Litla vinnuhreyfinguna. Svo koma
flokknum“. | ungkratar og segja: Þessi
Fyrir nokkru rakst ég á eitt hagsmuna- og menningar-
eintak af pésa þessum. Það samtök alþýðunnar eru sterk
getur verið nógu fróðlegt að fyrir skelegga baráttu Alþýðu
bera saman þær fáu heil-' flokksins.
legu skoðanir, sem af honum j Annað hvort heldur þessi
má ráða, og hins vegar, hvern unglingur, sem þetta skrifar,
ig hinn íslenzki Alþýðuflokk-
ur hefir haldið þessum hug-
sjónakyndlum á lofti.
Janúarhefti þessa árs hefst ekkert,
á grein, er nefnist „Verkefni skrifa.
jafnaðarmanna“. Fyrrj hluti
greinarinnar er eiginlega „In
memoriam" um liðinn aldar-
helming. Þrátt fyrir þá jarð
arfararstemmingu kemst höf
að fólk almennt sé haldið ein-
hverri ungkratatrúgirni á
blekkir.gar, eða hann veit
hvað hann er að
„Alþýðu okkar lands hafa
verið tryggðar margvíslegar
réttar- og kjarabætur“, segir
greinarhöfundur.
Ein sú kjarabót, sem krat-
undur að lokum að þeirri nið- ar hafa hrósað sér mest af,
urstöðu, að lífskjör fólks hér er bygging verkamannabú-
lendis hafi batnað, verkalýðs staða, sem þeir ásamt Fram-
hreyfingin hafi eflzt, sam- f sóknarmönnum börðust fyrir
vinnuhreyfingin sé orðin ein að komið væri á.
af sterkustu og fjölmennustu j Það var, áður en kratar tóku
hagsmuna- og menningar- J upp dinglumdangl-stefnu
samtökum alþýðunnar og al- ( sína.
þýðu landsins hafi verið Þegar Stefán Jóhann fór
tryggðar ýmsar kjarabætur. frá völdum, voru sjóðir þess-
Svo kemur þetta: „Alla' ara bygginga svo gjörsamlega
þessa sigra í félagsmálum má ' þrotnir undir stjórn kratanna,
rekja til beinna og óbeinna' að ekki hefði verið hægt að
áhrifa Alþýðuflokksins, sem
allt frá stofnun hans til þessa
dags hefir háð skelegga bar-
áttu í sókn og i vörn fyrir hags
munum alþýðunnar.“
Jú, þeir hafa verið skeleggir
bitlingasnáparnir í Alþýðu-
flokknum, mikið hafa þeir
styrkt samvinnuhreyfinguna.
Samvinnumenn muna enn
það langt, þegar þingmenn
Framsóknarflokksins reyndu
á þingi að koma fram höfða-
tölureglunni í innflutningi.
Þá voru kratarnir skeleggir.
Það var tæplega, að þeir gætu
verið öllu magnlausari i dingl-
umdangl-stefnu sinni aftan í
heildsalasjónarmiðunum. Og
það hefir verið stefna krata-
broddanna um árabil, að sam-
vinnuhreyfingin mætti ekki
verða sterkari. Það skipti engu
lána út til einnar einustu
byggingar.
Þegar Framsóknarmenn
tóku þátt í ríkisstjórn i fyrra,
tryggðu þeir þessum sjóðum
þriðjung þess gengishagnað-
ar, sem af gengisbreytingunni
leiddi. Þetta varð til þess, að
hægt var í ár að halda áfram
þessum byggingum.
Gegn þessu börðust kratar
hnúum og hnefum, eins og
allir geta séð með því að lesa
Alþýðublaðið um það bil, sem
gengisbreytingin var gerð.
Þeir börðust gegn gengisbreyt
ingunni án þess að geta bent
á aðrar leiðir, börðust þá um
leið gegn því, að hægt væri að
halda áfram byggingu verka
mannabústaða.
Það er von, að unglingurinn
sé fjálgur yfir þessari skel-
máli fyrir alþýðu landsins,1 eggu baráttu.
hvort verzlunargróðinn rynni
í vasa einstakra kauphéðna
eða væri lagður í arðbær fyrir
Ungkratar hampa því mik-
ið í þessum pésa sínum, að
(Framhald á 7. síðu.)
fjör í íslenzkan landbúnað.
Ár hvert 1924-1926 var framl.
ríkisins til landbúnaðar 553,
933 kr., en árin 1927—1931
1.302.680 kr., og hefir þetta
framlag síðan farið stórhækk
andi á hverju ári.
Árið 1947 var þessum lög-
um breytt nokkuð. En á tíma-
bilinu frá því að lögin gengu
í gildi og til þess dags nutu
samtals 459 býli stuðnings úr
byggingar- og landnámssjóði.
Hálf u fimmta hundraði bænda
var gert kleift að byggja upp.
Mikil spilling hugsunarhátt-
arins var það.
Það er óþarfi að dæma nokk
uð um framkomu íhaldsins
i þessu máli. Það getur hver
og einn gert út af fyrir sig.
Það er sama baráttan fyrir
„öllum stéttum‘“ og fram hef*
ir komið siðan og síðast I
áburðarverksmiðj umálinu.
Einhver spakur maður
sagði einhvern tíma, að sigur
væri ekki annað en kostur á
að halda baráttunni áfram, og
svo er í þessum málum.
Bernharð Stefánsson sagði
við umræðurnar 1928:
„Það, sem liggur til grund-
vallar fyrir þessu máli, er sú
sannfæring, sem nú virðist
vera að verða almenn, að fram
tíð og heill þjóðarinnar sé
undir þvi komin, að hægt sé
að finna leiðir, til þess að
fólkið geti lifað viðunandi lífi
í sveitunum".
Þetta er sú hugsjón, sem
þarna fékk sigur og sem Fram
sóknarmenn munu jaffián
bera fram til sigurs.