Tíminn - 24.05.1951, Qupperneq 4

4.
TÍMINN, fimmtudaginn 24. maí 1951.
112. blaff.
Björn JnliminoNNon:
Áburðarblandanir og stríð
Þann 17. maí s.l. birti Tím-
inn grein eftir Friðjón Júl-
tusson, þar sem deilt er á mig
iyrir þekkingarskort varðandi
olöndun áburðartegunda. Við
lestur greinarinnar varð mér
,iö orði: „Það á ekki úr að
aka með búnaðarfræðsluna!“
Og óg held hreint að Tíman-
um sé einkar umhugað að
skapa mér atvinnu með því
að flytja bændum „fróðleik"
um áburð á svo nýstárlegan
hátt, að tæpast er hægt að
láta ósvarað. Grein Friðjóns
er nefnilega ekki sú fyrsta í
pessum „fræðsluflokki“. En
pó að ég sé ekki í þörf fyrir
atvinnubótavinnu mitt í vor-
ónnunum, þá sé ég mig knú-
mn til að bregðast við eins
og til var stofnað og gera
■ itutta athugasemd.
S. 1. vor birtust eftir Frið-
;jón tvær greinar, þar sem
íann varaði garðeigendur í
ííeykjavík og bændur alvar-
iega við hættum þeim, er
stafaði af áburðarblöndun og
deildi jafnframt allharkalega
á mig fyrir villukenningar og
pekkingarskort. Ég svaraöi
ekki þessum skrifum, en birti
asamt ræktunarráðunaut
tteykjavíkurbæjar örstutta
æiðréttingu i dagblöðum bæj
arins. — í viðtali við Frið-
:,on. er hann getur um með
nokkru yfirlæti í Tímagrein
uinni, kom m. a. í ljós, að
hann kunni ekki skil á einföld
astu undirstöðuatriðum í efna
fræði, sagðist enda ekki vera
„neinn efnafræðingur." Nú
getur enginn gert kröfu til
pess, að Friðjón kunni endi-
iega frumatriði efnafræði,
hvað þá meira. En þessi skort
ur á undirstöðuþekkingu fyr-
irmunar honum að skilja um
nvað hann er að tala, eða
hverskonar breytingar geti átt
sér stað, þegar mismunandi
áburðartegundum er bland-
að saman. Hanri getur í bezta
tilfelli lært eins og páfagauk-
ur það sem hann nær í á
prenti um þessi efni. Að loknu
þessu viðtali virtist mér sem
ekki gæti verið um að ræða
nokkurn faglegan umræðu-
grundvöll með okkur Frið'jóni.
En hann er bersýnilega á ann
arrí skoðun. Nú skrifar hann
:með fræðilegu yfirbragði, en
jafn hneykslaður og fyrr á
þekkingarskorti minum og
tornæmi.
f þeim stuttu útvarpserind
um um notkun áburðar, er ég
hefi flutt, var bent á, að ó-
hætt væri að blanda saman
þeim áburðartegundum. sem
væru á boðstólum, ef blönd-
mni væri dreift áður en hún
rynni í kekki. f erindinu á
dögunum varaði ég þó vlð því,
að blanda bóraxi saman við
íöfnunarefnisáburð, þar eð
ofurlítið af ammoniaki myndi
rjúka burt eí raki kæmist að
alöndunni. Og ég vil leyfa
,nér að nota þetta tækifæri
til að endurtaka þessar ráð-
ieggingar. Það liggúr i hlut-
arins eðli, að hér er átt við
pær áburðartegundir, sem fá-
anlegar eru, en ekki thomas-
fosfat eða einhverjar aðrar á-
burðartegundir, sem ekki eru
fhittar tll landsirts.
Margskonar efnabreyting-
ar geta átt sér stað, þegar ó-
iikum áburðartegúndum er
blandað saman, og ef að lík-
um lætur, ætti ég að hafa um
þær nokkru ljósari hugmynd-
ir en Friðjón Júlíusson. Nefnd
ar efnabreytingar eru ekki
eingöngu háðar því, hvaða
efnasambönd um er að ræða,
heldur engu síður eðlisástandi
þeirra, geymsluaðstæðum,
(hita, loftraka, umbúðum),
og siðast en ekki sízt, hve
lengi blandan er geymd áður
en henni er dreift. Það er t.
d. reginmunur á því, hvort
blöndunni er dreift samdæg-
urs eða mjög fljótlega eftir
að hún er sett saman, eða
hvort hún er geymd í fleiri
mánuði.
Blöndurnar.
Friðjón greinir réttilega frá
sumum annmörkum, er géta
verið samfara blöndun áburð
artegunda. Þannig valda efni,
er gefa sterka lútkennda (bas
iska) vatnsupplausn tapi á
ammoníaki, ef ammoníum-
sambönd eru í blöndunni. —
Thomasfosfat og bórax eru
lútkennd á þennan hátt. Kalk
saltpétur, sem Friðjón minn-
ist á, er mjög rakasækinn, og
verður því að dreifa honum
fljótlega eftir að pokinn er
opnaður. Af þessari ástæðu
er kahcsaltpétur óheppilegur
í hverskonar áburðarblöndur,
en rakasækni slikra blanda
vex þó enn, ef þær innihalda
klórið. Þessi áburðartegund
hefir ekki flutzt inn síðustu
tvö árin. Ýmsar áburðarteg-
undir aðrar en kalksaltpétur
eru rakasæknar, að visu í mis
munandi ríkum mæli, og
blotna og renna saman, ef
loft leikur um þær í lengri
tíma, og því fyrr sem það inni
heldur meira af raka. Gildir
þetta m.a. um ammoníaksalt-
pétur, kalkammonsaltpétur
og ammonsúlfatsaltpétur. Ef
til vill hefir þessi eiginleiki
ammonsúlfatsaltpéturs átt
einhvern þátt í því, að blanda
af þessari og „einhverri“ ann
arri áburðartegund,rann sam
an við ótíltekin geymsluskil-
yrði í ótiltekinn tíma, eins og
Friðjón getur um í greln
sinni. Það er erfitt að komast
að ákveðinni niðurstöðu um
orsakir samrunans á grund-
velli slíkra forsenda, og álykt
anir Friðjóns varðandi þetta
atriði jaðra helzt við fleipur.
Annars þolir blanda af amm
onsúlfatsaltpétri og kalíá-
burði (brennisteinssúru eða
klórsúru kali) nokkra geymslu
án þess að renna í kekki, sé
blandan geymd i rakaþétt-
um pokum — óháð skoðun-
um Friðjóns um þetta atriði.
Þá segir Friðjón, að enginn
skyldi „blanda saman inn-
byrðis“ hinum ýmsu tegund-
um köfnunarefnisáburðar. í
þvi sambandi skal honum
bent á, að ammonsúlfatsalt-
pétur er samansettur af
brennisteinssúru ammoníaki
og ammoníaksaltpétri, —
Hins vegar kemur það tæp-
lega til greina að blanda sam
an tveim tegundum köfnunar
efnisáburðar til notkunar hér
lendis.
f kafla um áburðarbland-
anir segist Friðjón ekki trúa
því „að Ameríkumenn blandi
áburðarefnum saman, hvern-
ig sem helzt.“ Þakkað skyldi
honum! En óljóst er mér,
hvernig flugu um slíkar vinnu
aðferðlr hefir skotið upp í
kollinum á honum. A.m.k.
neita ég að hafa haldið fram
slíkri firru.
Friðjón nefnir þrjár áburð
artegundir, sem oft eru not-
aöar í áburðarblöndur. En
lengja mætti þann lista, því
að mörg önnur efni eru not-
uð í þessum tilgangi, svo sem:
ammoníak, ammoniummítrat
þvagefni, þrífosfat, ammoní-
umfosfat, kaliumklórið o. fl.
íslenzkir ræktunarmenn
blanda saman áburðartegund
um eingöngu til flýtisauka
við dreifingu. Telji þeir sér
ekki hag í slíkum vinnubrögð
um, er að sjálfsögðu ekki á-
stæða til að blanda saman
fleiri tegundum. Þá er með
öllu ástæðulaust að blanda
áburðinum fyrr en rétt áður
en honum er dreift, og því
er þessi vinnuaðferð algjör-
lega áhættulaus, miðað við
þær tegundir áburðar, er nú
fást, að bóraxi fráskildu.
Nokkuð öðru máli gegnir
um blandaðan eða algildan
áburð, sem framleiddur er
fyrir markað og þarf því að
geta geymst í langan tíma, án
þess að renna saman. Ef um
mekaniska blöndu er að ræða,
er, ef þurfa þykir, bætt í hana
fylliefnum til varnar sam-
runa. En oft er hráefnum, er
innihalda jurtanæringarefni,
blandað það snemma i fram-
leiðslukeðjunni, að hvert korn
í hinum fullunna áburði hef-
ir sömu samsetningu, og vænt
anlega órar Friðjón fyrir þess
ari aðferð, þegar hann ræðir
um framleiðslu blandaðs á-
! burðar á „efnafræðilegum
I grundvelli." Nitrophoska og
| sá algildi áburður, sem nú er
hér á markaði er t. d. fram-
leiddur á þennan hátt.
Stríðið.
Mér skilst af grein Frið-
jóns, að hann hafi att mér
fram til orrustu gegn þúsund-
um evrópískra fræðimanna
og vísindastofnana, og má
segja, að þar sparaði hann
mér stríðsyfirlýsingar1 Hitt er
þó ef til vill öllu kynlegra,
að Friðjón virðist hafa lýst
stríði á hendur sjálfum sér,
því að á einum stað í gr$in-
inni farast honum orð á þá
leið, að það sé í sjálfu sér
ekkert við það að athuga, að
menn blandi áburði áður cn
honum er dreift, sé réttilega
að farið. Hér gerir hann eng-
ar undantekningar með áburð
artegundir. Sjálfsstríð Frið-
jóns kann að vera tvísýnt. —
Hins vegar býst ég við, að
stríð mitt við Evrópu verði
evrópískum vísindamönnum
og stofnunum ekki á milli að
því er varðar blöndun áburð-
artegunda. Staðreyndirnar
liggja raunar svo ljóst fyrir,
að þessi atriði eru yfirleitt
ekki umdeild af öðrum en
Friðjóni Júlíussyni.
í annan stað efast ég um
það — þar til annað reynist
sannara, að þeir evrópísku
vísindamenn hafi kjörið Frið
jón sem umboðsmann og tals
mann þeirra i stríði við hér-
lenda. A.m.k. myndi ég hugsa
mig um tvisvar áður en ég
gæfi honum umboð til að
túlka mínar skoðanir, hér
heima, eða i öðrum löndum —
í stríði við þarlenda.
Að lokum vil ég biðja þess,
að Timinn geri það a.m.k.
ekki visvitandi að neýða mig
til að standa í Jafn fánýtu
þvargi og þetta áburðarblönd
unarmál er í raun og veru.
Ég hefi áður fundið mig
knúðan til að eiga i álika fá-
(Framhald á 7. síðu.)
Víkverji okkar segir í gær frá
karlmönnum, sem voru í sínu!
„fínasta pússi“. Ef til vill hefir j
hann ætlað að segja stássi ogj
þó er stáss fremur skraut, sem1
haft er á fötum, en skrautklæð- j
in sjálf. Púss er aftur á móti
gamalt íslenzkt orð, karlkyns-
orð, dregið af pungur eins og
pyngja, samanber, að hafa eitt
hvað í pússi sínum. Víkverji
mun ekki hafa átt við slíkan
púss. Til er í dönsku puds, sem
þýðir skraut og Danir munu
tala um það, að menn séu í
„fuld puds“. En því sagði þá ekki
maðurinn í fullu pússi?
Ég minntist á mál. Stundum
er verið með óþarfar og ástæðu- j
lausar aðfinnslur. Einn slíkur
er hjá bæjarpósti Þjóðviljans í1
gær, og kallar sig Njörð á Núpi.
Honum finnst vitlaust að tala
um „útilegubáta". Það heldur
hann að sé „nýstárlegt“. „Ætli
þeir séu notaðir á afréttum“? [
segir hann. Manntetrið hefir lík
lega heyrt talað um útilegur og
útilegumenn á afréttum, en skil
ur ekki málið og veit ekki, að
það er líka hægt að liggja úti á
hafinu.
Hann langar líka „dæmalaust"
til að sjá „landróðrarbátana“,!
sem stundum er minnst á í út- I
varpl. Náttúrulega eru það ekki;
róðrarbátar, því að róður er lagð [
ur af og þessir bátar eru ekki
rónir og yfirleitt ekki ætlaðir til
þess, en þeir eru landróðrarbát
ar meðan sjór er sóttur á þeim
frá landi en ekki legið úti. Land
róðrar eru veiðiferðir, sem stund
aðar eru frá höfn. Línubátur
fer þá til dæmis með beittar
lóðir úr landi, leggur þær og
dregur og flytur afla og veiðar-
færi síðan gagngert í land til
aðgerðar. Svo verður þessi sami
bátur ef til vill útiiegubátur. Þá
gæti fiskurinn verið flattur og
saltaður um borð, beita væri
höfð með í margar lagnir og
línan beitt um borð. Þetta ætti
Njörður að kynna sér áður en
hann heldur áfram. Yfirleitt er
það farsælt, að hafa dálitla
nasasjón af því, sem menn eru
að tala um, áður en hátt er
látið með fullyrðingar.
Ég get sagt Nirði það, að það
er gamalt og gott mál að tala
um sjávarjarðir, og þarf þó ekki
að vera átt við flæðilönd, sem
sjór gengur yfir. Annars hættir
mörgum við að halda, að það,
sem hann hefir ekki vanizt hljóti
að vera rangt mál, en fáir
munu þeir vera, sem kunna ís-
lenzkt mál svo vel, að þeir muni
allar orðmyndir og orðasam-
bönd, sem teljast verða þó rétt
mál, ef slíkur kunnáttumaður
er þá nofekur til. Við megum
hvorki gleypa hugsunarlaust við
„pússinu" hans Vikverja né reka
upp fíflahlátur, þó að við heyr-
um talað um útilegubáta.
Nokkurt umtai vekur frásögn
Kristins Andréssonar af því, að
Guðgeir Jónsson fann ekki góð-
templarastúku í Rússlandi. Þess
er þó lítil von að sú regla blómgv
ist þar í landi. Vel má minna á
það, að Hitler bannaði þýzku
stórstúkunni fyrst að vera í
sambandi við alþjóðasamtök
templara og leysti hreyfinguna
síðan upp til fulls. Nú er regla
templara aftur tekin til starfa
í Vestur-Þýzkalandi, en stúkum
þeim, sem tekið hafa til starfs
á hernámssvæði Rússa í Austur-
Þýzkalandi, er meinað allt sam-
band við alþjóðasamtökin.
Þetta á sér allt eðlilegar or-
sakir. Reglan er alþjóðleg hreyf
ing, sem byggir starf sitt á
bræðralagi og jafnrétti allra
þjóða og manna og viðurkennir
því ekki nein flokksleg forrétt-
indi. Slíkur félagsskapur getur
blátt áfram ekki þrifizt og starf-
að undir þeim stjórnarskrárá-
kvæðum, að þeir menn, sem
skipa sér í þennan ákveðna
flokk, myndi forustuna í öllum
menningarlegum samtökum.
Það ákvæði rússnesku stjórnar-
skrárinnar, að menn úr st.iórn-
arflokknum skuli alls staðar
hafa forustu í menningarlegum
félögum, er í hrópandi mótsögn
við þann anda, sem byggir á
bræðralagi og jafnrétti allra
manna án tillits til skoðana í
trúmálum, stjórnmálum og svo
framvegis.
Auk þess er svo það, að mis-
jafnlega er litið í einræðisríkj-
um á þá viðleitni að rækta
bróðurþel um allan heim. Hitler
taldi ríki sitt og völd ekki þola
það. Þess vegna bannaði hann
góðtemplararegluna. Og sumum
virðist nokkur skyldleiki koma
fram með ríkjum þeirra Hitlers
og Stalins, jafnvel í þessu sam-
bandi.
Starkaður gamli.
r
=i.
Ungling
vantar til blaðburðar í VOGAHVERFI.
Afgreiðsla TÍMANS
Sími 2323.
f
n
<►
<►
l
Dieselmótor til sölu
Diselmotor 12 ha. er til sölu. — Dynamor 4 kw. getur
fylgt. Hentugt til raílýsingar á sveitaheimili.
Upplýsingar gefur Kristinn Gnðnason, Klapparstíg
27. — Siml 2314.