Tíminn - 19.08.1951, Qupperneq 4

4.
TÍ!VTTNN, sunnudaginn 19. ágúst 1551.
186. blað.
Starfsdagur á Bíldudal um aldamótin
Mér verður fyrst fyrir að
lýsa gleði minni yfir þvi að
hafa borið gæfu til þess að
vera staddur hér í dag við
þetta tækifæri.
Það er bæði staðurinn og
stúndin, sem fylla bikar gleði
minnar. Ég hefi ekki farið
dult með það, hve Bíldudal-
ur er mér kær, þótt ég hafi
ekki verið þess megnugur að
sýna það i verki, eins og marg
ir, fyrr og síðar, hafa gert,
sem unna þessum stað.
Ég hefi talið dagana til þess
arar stundar og lofa nú for-
sjónina fyrir að hafa leyft
mér að njóta hennar.
Þetta er í þriðja sinni, sem
ég lít Bildudal, síðan ég fór
héðan alfarinn 1908, eða fyrir
13 árum. í tvö fyrri skiptin
stóð ég hér aðeins stutta
stund, en nú vona ég að mér
megi auðnast að dvelja hér
ofurlítið lengur.
Oft hefir hugurinn reikað
am þessar slóðir í öll þessi ár.
Birtan frá þeim árum. sem ég
átti hér heimili mitt, hefir
oft yljað mér um hjartað.
Allt, sem ég lærði að unna
hér — fjöllin, fjörðurinn fal-
legi, Bíldudalsvogurinn og
blessað fólkið, sem var mér
samtíða hér — hefir allt ver-
iö mér svo hugstætt. — Mér
hefir jafnan fundizt Bíldu-
dalur, með sinni athafna-
gleði — samstarfi fólksins í
erfiði daganna — samtökum
til þess að skapa gleðistund-
'ir — hluttekningu þess og
hjálpfýsi þegar á móti blés,
— vera mér sem horfinn sól-
skinsblettur. Allir íbúar þessa
litla þorps, sem voru sem ein
fjölskylda. Mér var ekki kunn
ugt um, að neitt missætti milli
manna værl hér til þau ár,
sem ég átti hér heima, og ég
lít svo til, að svo sé það hér
enn þann dag i dag.
★
Þessi athöfn, sem hér fer
fram í dag, hlýtur að kalla
fram í hugann ótal hugljúfar
minningar frá þeim tíma, sem
Bildudalshjónin, sem svo voru
jafna kölluð, þau Ásthildur
og Pétur Jens Thorsteinsson,
gerðu hér garðinn frægan með
dugnaði sínum, hagsýni, hygg
indum og velvilja.
Ég tel það vafasamt, að
nokkrum íslendingum hafi
verið reist minnismerki, sem
hærra hafa borið á athafna-
'Mðinu eða höfðu meiri verð-
lsika í þeim efnum en þessi
merkishjón. Þökk sé þeim og
heiður, er unnið hafa þetta
verk Þeir hafa, fyrir eigið fé,
sýnt á fegursta hátt, hvers
þeir mátu störf Bildudalshjón
anna, bæði inn á við og út á
við. —
Mér finnst engín fjarstæða
að láta sér detta í hug, að hér
hefði hið opinbera átt að eiga
nokkurn hlut að, þegar þess
er gætt, að starf Péturs Thor-
steinssons hér var þjóðinni
allri til mikils góðs — var
hin bezta landkynning á þeim
árum, vegna hinnar ágætu
útflutnmgsvöru, sem hér var
íramleidd í stórum stíl undir
hans umsjá og hlaut frægð-
arorð i viðskiptalöndum ís-
tendinga. Vandvirkni sú, er
rikti hér í fiskverkun, var
★
Mig langar til að bregða
upp fyrir ykkur, sem hér er-
uð viðstaddir, lítilli svipmynd
af athafnalífinu hér um alda
mótin síðustu. Nokkrir ykkar
munu kannast vel við hana.
Það er sólríkur sumarmorg-
íin. Hæg góðviðrisgola liggur
Ræða Finnboga J. Arndals vi8 afhjúpun
minnisvarða Thorstcinssonslijónanna
Þegar minnismerki þeirra Thorsteinssonshjóna var af-
hjúpað á Bildudal um síðustu heigi, flutti þar ræðu Finnbogi
J. Arndai* sjúkrasamlagsstjóri í Hafnarfirði, og lýsti starfs-
degi á Bíldudal um aldamótin. Er Finnbogi einh þeirra fáu
manna, sem störfuðu hjá Pétri Thorstöinsson á Bíldudal, er
enn eru á Iífi — fluttist til Bíldudals 1887. Hefir Finnbogi
góðfúslega leyft Tímanum að birta ræðu sína og frásögn af
starfsdegi hjá hinam mikla athafnamanni fyrir .50 árum
inn fjörðinn og vex hún nokk
uð er á daginn líður. Vogur-
inn, lognkyrr og fagur, blas-
ir við auganu. Á honum liggja
nokkur færeysk fiskiskip, kom
in hingað til þess aö selja
afla sinn kaupmanninum á
staðnum. Nokkur fiskiskip,
sem hér eiga heima, er ný-
komin af hafi og bíöa losun-
ar, önnur tilbúin að leggja til
hafs á fiskimiðin, og enn önn
ur heimaskip eru á hafi úti
við veiðar. Loks liggja allmörg
fiskiskip, kútterar frá Reykja
vík, utan til við voginn, og
eru í þeim erindum að kaupa
hér síld til beitu, sem þau fá
úr síldarlás, er liggur fyrir
iandi.
Út frá ströndinni liggja
tvær hafskipabryggjur ,önn-
úr byggð fyrir 12—14 árum,
en hin aðeins 2ja ára gömul
og er hún miklu stærri. Ofan
við bryggjurnar eru allmörg
hús. Þar á meðal fallegt íbúð-
arhús, tveggja hæða hátt
stórhýsi á þeirrar tíðar mæli
kvarða. Meðfram suðurhlið
þess er umglrtur skrúðgarð-
ur með gosbrunni. Fram af
efri hæð hússins eru veggsval
ir, og er þaðan góð yfirsýn
yfir athafnasvæðið við bryggj
urnar og yfir höfnina. Þetta
hús er heimili hjónanna, sem
við minnumst i dag, frú Ást-
hildar og Péturs Thorsteins-
sons og barnanna þeirra
mörgu og mannvænlegu.
★
Stundu fyrir miðjan morg-
un, þennan sólskinsdag, geng
ur húsbóndi þessa fagra heim-
ilis, þrekvaxinn og kvikieg-
ur, heiman að frá sér út eft-
ir járnbrautinni, sem lögð
hefir verið neðan af bryggj
unum og út eftir endilöngu
fiskverkunarsvæðinu.
L'tur hann yfir það athug-
ulum augum. Til beggja
handa standa fiskstakkarnir
í reglulegum röðum, vandlega
umbúnir. Hann sér á umbún-
aði þeirra, hvers um sig,
hversu langt mun komið verk
un á fiski þeim, sem í þeim
er. —
Minni Arnarfjarðar
Hve fagur ertu, fjarðaval,
í fjallaskjaldborg þinni,
meís hörpum í hverjum dal
— þar hljóma fossar inni.
Og döggvuð grundin glóir heit
við gliti ofna strauma,
og æskumanna arnfirzk sveit
þar á sér bjarta drauma.
í dularheima djúpum þín
má dýra sjóðl finna,
það gull á þeirra götum skín,
sem glaðir hjá þér vinna.
Þú áttir marga afreksmenn
sem íslenzk þjóð ei gleymir.
Og mannval göfugt áttu enn,
sem orku og frama dreymir.
Þig blessí guð um öld og ár
og allar þínar byggðir,
hann græðir ný og gömul sár,
og glæðlr von og tryggðir.
í þínum faðmi, finnum vér,
að farsælt er að búa.
Vorn hug og starf skal helga
þér,
á hagsæid þína trúa.
Þegar hann er kominn á
enda svæðisins, snýr hann
heimleiðis, en nemur þó stað-
ar við og við, sennilega til
þess að ihuga ‘á hvern hátt
bezt muni vera að haga verki
þann dag, sem nú er að byrja.
Á heimleiðinni mætir hann
yfirverkstjóra sínum við f'sk-
verkunina, Jóni Sigurössvni,
háum manni og hvatlegum,
sem ekki er síður árrisuli en
núsbóndinn. Þeir talast við
litla stund og virðist, að þeir
séu sammála og berl í brjósti
gagnkvæmt traust, þegar um
er að ræða hið vandasama
starf, sem hér er unriið.
★
Klukkan sex — miður morg
un! Verkstjórinn hringir
klukku allstórri, sem komið
þekkt utan lands og innan.
er fyrir utan á húsi, nálægt
miðju athafnasvæöisins. —
Hringingin ómar um allt
þorpið, allan dalinn, og oft
munu hljómar klukku þess-
arar hafa borizt til norður-
strandar fjarðarins, þegar
hljóðglöggt var.
Á næstu mínútum streymir
fjöldi fólks til vinnu sinnar á
fiskverkunarsvæðinu. Meðal
þess dylst ekki hár og höfð-
inglegur maður með göfug-
mannlegan svip. Þetta er
Árni Kristjánsson, samstarfs
maður Jóns Sigurðssonar við
verkstjórnina, vitur og elsk-
aður af verkafólkinu.
Tnnan 3—4 klukkustunda er
ailt svæðið orðið driflivítt af
Lreiddum fiski. — Og morgun
sólin býr hina dýrmcetu vöru
undir heimsmarkaðinn, með
nintim ylriku geislum sínum.
Við morgunhrhiginguna
kemst líka allt á ferð og flug
v'ð bryggjurnar. Þar má Jíta
verkstjórann Sigfiis Berg-
mann og Vilhjálm Gunnars-
son, vökula og áhugasama,
segja fyrir verkum með lip-
urð sinni og hagsýni ,svo
hvergi verða mistrk á.
BílddæJingar og Færeving-
ar skípa upp fiskinum sír-um,
sem fluttur er á þar til gerð-
um vögnum eftir iárnbrautun
um út að þeim stað við fisk-
verkunarsvæðið, sem fi.sk-
þvotturinn fer fram.
Út úr fiskgeymsiuhúsunum
er rennt vögnum, hlöðnum
fullverkuðum fiski, sem fara
skal í erlent skip, sem liegur
við stærri bryggjuna. Það á
að ílytja fiskinn fceint til
markaðslandsins, þegar það
er fuJJhlaðið.
Dagurinn er langur, strang-
ur, ea íagur. Vinnan gengur
eftir áætlun. Engin mistök.
þótt kappsamlega sé unnið.
— Allt er fyrirfram skipu.'agt
á pessu .stóra býli af húsbónd
anum, sem reis úr rekkju
stundu ívrir miðjan morgun.
Klukkan er átta að kvöldi.
Sólin er að hverfa bak vió
íjöllin í vestri, vinnudagur-
inn á enda. Þá er búið að’
ganga órugglega frá íísk- j
stökkunum, loka húsum og
(Framhald á 6. síðu.i I
Nýlega hitti ég einn kunn-
ingja minn, sem sagði sínar far
ir ekki sléttar gagnvart leigu-
bílstjóra einum:
Kunningi minn sagði, að
hann hefði nýlega verið að
skemmta sér með nokkrum vin-
um sínum, og m. a. heíði ein
flaska af vini verið drukkin, en
vegna þess að hópurinn var fjöL
mennur sagði það lítið, og var
því það ráð tekið, að „splæsa“
í flösku. Kunningi minn fór af
stað til að reyna að nálgast
„góðgætið". Þegar hann hafði
gengið spölkorn kom leigubíll,
sem hann stöðvaði. Fór hann
upp í bílinn og gengu viðskiptin
þar fljótt fyrir sig, hann fékk
flösku og greiddi bílstjóranum
„hæfilega" fyrir. En nú stóð
svo á, að kunningi minn þurfti
að koma við í húsi og bað hann
því bílstjórann að aka þangað.
Auðvitað datt honum ekki í
hug að bilstjóri, sem seldi brenni
vín, væri ekki heiðarlegur í öll
um sínum viðskiptum. Skildi
hann því „mænuna" eftir í sæt-
inu, og stökk út úr bílnum. En
hann hafði rétt skellt hurðinni,
þegar bílstjórinn steig benzínið
í botn, og flaug með minnst 80
km. hraða niður götuna og fyr-
ir næsta horn, og náttúrulega
sá kunningi minn aldrei pening
ana eöa flcskuna meir.
En svo er líka hægt að láta sér
detta í hug að rétt innan við
hornið hafi einhver annar veif
að bílnum, gengið síðan rólega
til bílstjórans og spurt kurteis-
lega, áttu ekki „kollu“, kunn-
ingi?
Það er staðreynd, sem ekki
verður á móti mælt, að leigubíl-
stjórar hafa góðan aukapening
fyrir að selja brennivín á
„svörtum“, og leigubílarnir hafa
oft fengið viðurnefnið „vinbúð-
ir á hjólum". En sem betur fer
munu vera fá dæmi, að þeir
„stingi“ af með allt saman, eins
og umræddur bílstjóri gerði.
En það eru fléiri en leigubíl-
stjórar, sem selja áfengi á „svört
um“. Þeir menn, sem oftast
gista „Grand Hótel“ þ. e. a. s.
sóla sig við járnplöturnar á Arn
arhólnum, hafa einnig lagt
þessa iðju fyrlr sig. Þeir eru líka
lítillátari í sínum „bussiness“
því þar er hægt að fá bæði
heila og hálfa. Labbi maður til
þessara „þekktu borgara",
kannske að kvöldlagi eða
kannske um mið'jan dag á helgi
dögum. og segi vlð einhvern
þeirra. „Heyrðu, áttu ekki hálfa,
vinur“, þá líta þeir ósköp ró-
lega á mann, og manni finnst
að þeir hljóti að hugsa. Hvaða
ræfill er þetta, sem á ekki nema
fyrir hálfri. Jæja, síðan er svip
azt um eftir tómri bjórflösku,
og þegar hún finnst er allt klapp
að og klárt.
Þá er lagt af stað niður af
hólnum, og ef bjórflaskan er
áberandi skítug er hún skoluð
lítilsháttar á „planinu“. Síðan
er gengið á bak við hús, og snör
handtök æfðra manna fara um
flöskurnar, og áður en varir er
bjórflaskan full, tappi sleginn
í, og flöskunni troðið undir belt
ið. Síðan lætur kaupandinn selj
andann hafa sextíu krónur og
viðskiptin eru þar með um garð
gengin. Og þá er gengið frá hús
inu aftur og þelr, sem ganga
framhjá, álíta, að þessir menn
hafi skroppið bakvið húsið til
að létta eitthvað á sér.
Það mun koma mörgum
spánskt fyrir, að einmitt „gest
ir Grand Hótels“ skuli fást við
slíka iðju, og margir álita, að
þeir séu einmitt manna fljótast
ir að losa innihaldið úr brenni-
vínsflöskum. En „gestirnir“
kunna að leggja saman tvo og
tvo og þetta er auðveldasta leið
in til að geta keypt nóg af víni,
því alltaf eru nógir um boðið í
„bokku“ á kvöldin í Reykjavík,
Og auðvitað eru þetta fljóttekn
ari peningar fyrir „Grand Hótels
gestina" heldur en að vera að
snapa tómar flöskur hingað og
þangað.
Og þá dettur mér í liug kon-
an, sem var að fárast við mann
inn sinn um, hvað margar tóm
vr flöskur væru í kjallaranum.
Nú, sagði maðurinn, það er ein
kennilegt, og ég sem aldrei
kaupi tómar flöskur.
Áætlunarf erði
frá Kaupfélagi Árnesinga
Stokkseyri
Eyrarbakki
Selfoss
Hveragerði
Alla daga sumar og vetur.
Reykjavík
Frá Stokkseyri
— Fyrarbakka
— Selfossi
— Hveragerði
kl. 9,30 f.h.
— 10,00 —
— 10,30 — og kl. 4,00 e.h.
— 11,00 — og — 4,30 e.h.
Frá Reykjavík tvisvar á dag kl. 9. f.h. og 6,30 e.h.
Kvöldíerðir frá Stokkseyri alla sunnudaga kl 9 e.h. yfir
sumartímann.
FJjótar ferðir. — Traustir og góðir bílar.
Afgreiðsla í Reykjavík hjá Frímanni, Hafnarhúsinu.
Afgreiðsla austan fjalls í útibúum vorum og á Selfossi
í Ferðaskrifstofu K. Á.
- Kaupfélag Árnesinga