Tíminn - 06.09.1951, Qupperneq 4

4.
Túninn, fimmtudaginn 6. september 1951.
290. blað.
Guðni Þórðarson:
4. grein úr Bandaríkjaför
org m kosningaréttar
Fiíafen mýrar fyrSa* ISS' ánMií. — Byggð til að vora höfuðliorg
- Ifvíta luisið Capttoi - ítíðsnii! Iijéia strákar í kiirekaleik
Á sólheitum sumardegi, með
an geislar hinnar brennandi
Marylandssólar skapa nær 40
stiga hita í skugganum, geng
ur lífið sinn vanagang í
höfuðborg Bandaríkjanna.
Manneskjurnar samlagast hit
anum, fötin límast við sveitt
an líkamann, en bílamergð
in, á fullri ferð, eítir hinni
miklu þjóðbraut höfuðborgar
innar, er eins og kröftugur
árstraumur, með Hvítahiísið,!
eða Capitol (þinghús Banda-
ríkjanna) fyrir stafni. Penn-;
sylvania Avenue er þjóðbraut
þings og stjórnar, um hana
hefir leið forsetans legið kyn
slóð fram af kynslóð, frá
Hvíta húsinu til þinghússins
og senatsins og stjórnarráðs-
bygginganna.
Hvítahúsið og Capitol
fyrir brautarendanum,
Þarna er Plvíta húsið, bú-
staður Bandaríkjaforseta fyr
ir götuendanum í norðvestri.
Látlaus en fögur bygging í
gömlum amerískum bygging-
arstíl, sem minnir á daga
íyrstu landnemanna, sem
feistu sér byggingar við hæfi
hins nýja heims.
Hinu megin lokast gatan af
þinghúsinu (Capitol), sem er
mikil og skrautleg bygging,
sem bandaríska þjóðin hefir
reist sér, sem tákn sameining
ar, frelsis og lýðræðis. Þingið
efndi á sínum tíma til verð-
launasamkeppni um útlit
hússms, viðvaningur í húsa-
gerðarlist vann verðlaunin
með frábærlega snjallri og list
rænni hugmynd. Hornsteinn
inn að Capitol var lagður
1793, af sjálfum Washington
forseta Bandaríkj anna, með
mikilli viðhöfn. Þingið kom
fyrst saman í einni álmu bygg
ingarinnar 1800, en húsið var
ekki fullgert fyrr en 1863.
Byggingin, sem er á þriöja
hundrað metra að lengd og á
annað hundrað metra að
breidd, er gerð úr sandsteini
frá Virginia og marmara frá
Massachuets. Að innan er bygg
ingin skreytt stórum og smá-
um listaverkum, en undir
turnhvelfingunni í anddyri
hússins gnæfir frelsisstytta
um sex metrar áð hæð.
Risavaxin minnismerki
og skrúðgarður.
í vestur frá Capitol opnast
fagur heimur gerður af
mannahöndum. Þar eru á
stóru svæði komið fyrir risa-
vöxnum minnismerkjum
þri'-gj a forseta Bandaríkj-
an^a, sem settu mestan svip-
inn og festuna á bernskuár
hins unga lýöveldis sam-
bandsríkjanna.
Tignarleg og fögur hvert
á sinn hátt standa minnis-
merkin í geysistórum lysti-
garði og minna á stórbrotna
anda foringjanna, sem settu
svip á bæinn, þeirra Washing
ton, Lincoln og Jefferson.
Minnrsmerkin mynda stóran
þríhyrning þegar Capitol er
talin með, því að í réttri sjón
arllnu milli þinghússins og
Lincolns-minnismerkisins er
hin nær, tvö hundruð metra
Washington-súla. í þríhyrning
frá þessari línu er svo minnis
merki Jeffersöns. Það og
Lincolns-minnismerkið eru
; < n >.
Framhlð þinghússins
stórhýsi byggð í grískrómversk
um stíl. Allur hinn mikli garð
ur er skipulagður, hvert tré,
; hver gangstígur og reitur gerð
' ur meö það fyrir augum, að
fegurð hinnar ungu höfuðborg
ar sé sem áhrifamest. Sannár
l lega hefir höfundum þessa
stórbrotna listaverks tekizt
verk sitt vel, þar sem tilkomu
miklar og fagrar byggingar
speglast í tjörnum og vötnum
milli trjáa og grasflata.
Táknræn saga úr lífi
bandarísku þjóðarinnar.
Saga Washingtonborgar er
merkileg og táknræn um ævin
týralega þróun og framfarir
bandarísku þjóðarinnar í hin
um nýja heimi, þar sem jörð-
in var þakin blómum og á-
vextir trjánna fjórum sinn-
um stærri og betri en í hinum
gamla heimi, svo notuð séu
orð hinna fyrstu landnema.
Washington með fögrum
görðum, minnismerkjum óg
skrauthýsum, að ógleymdnm
breiðgötum og umferSa-
straumi meira en einnar mill
jón íbúa,var litið þorp að rísa
upp úr mýrarflákum óg forar
pyttum á bökkum Potomac-
árinnar fyrir 150 árum síð'an.
í rauninni varð það hend-
ing ein, sem réði þvi að höfuö
borg' Bandaríkjanna reis á
bökkum Potomac árinnar.þar
sem nokkrir meðal fyrstu land
nemanna fundu land og
urnar og þingið frá Philadelp
hia, sem verið hafði höfuð-
borg sambandsríkjanna fram-
an af . Um aldamótin 1800 var
’stj órnaraðsetriö og þingið
formlega flutt til Washington
og farið á bátum með skjöl
og pappíra hins unga lýö-
veldasambands til borgarinn-
ar, sem var að rísa á bökkum
Potomacárinnar.
Votlendið var hvergi nærri
þornað og loftið var þrungið
raka. Er sagt að margir em-
bættismenn, þingmenn og
aðrir hafi þá haft or'ð á þvi
að betra væri að flytja burt
úr forardíkjunum strax meö
höfuðborgina til einhverrar
þegár risinnar borgar.
Er nú í tölu fegurstu
borga heims.
En höfuðborgin hélt áfram
að rísa, eftir fögru og ná-
kvæmu skipulagi. Hverri bygg
ingu ákveðinn sinn staður og
garðar, stööuvötn og gangstíg
ar ákveðnir með jafnmikilli
nákvæmni á stórum auöum
svæðum, milli stjórnarbygg-
inga og risavaxinna minnis-
merkja.
Þessvegna er Washington í
dag í tölu hinna fegurstu
borga veraldarinnar, enda
hefir ekkert verið sparað, til
að auka á fegurð hennar og
fuUkomna skipulag hennar.
Á 150 ára afmæli Washing-
tonborgar telur hún um
eina milljón íbúa. Langsam-
lega mestur hluti íbúanna
hefir lífsviöurværi sitt af
störfum í þágu hins opinbera
og ýmis konar starfsemi og
þjónustu í sambandi við störf-
in í stjórnarráðsdeildunum.
Um helmingur af íbúunum
eru blökkumenn.
Höfuðborg án
kosningaréttar.
Að einu leyti eru íbúar
Washingtonborgar þó ver
settir en aðrir Bandaríkja-
þegnar. Þeir hafa ekki kosn-
ingarétt í sambandi við
stjóm landsins. Bandaríkja-
menn telja það ekki rétt gagn-
vart hinum landshlutunum,
að þeir sem afkomu sína eiga
undir stj órnarstarf seminni,
hafi nein áhrif í kosningum
á stjórnarkerfið.
í fljótu bragði mætti ætla,
að þetta sé þýðingarlítið, en
SUPpL_.,_.,
wsm
sigldu inn í hinn nýja heim|Svo er þó ekki. Bandaríkja-
lullan af fyrirheitum og ævin ■ möhnum sjálfum finnst það
týrum á skógivöxnum bökk
unum.
Þegar hið unga lýðveldi var
komið á legg vildu sambands-
rikin öll keppast um aö fá
nöfuðborgina. Eftir nokkrar
deilur milli norður- og suður
ríkjanna um það hvar höruð-
borgin ætti að vera, var end-
anlega ákveðið að byggja r ó-
byggöu svæði, meöfram
Potomacáhni. Þetta var árið
1790 og tveimur árum seinna
var byrjað að byggja opinber
ar byggingar, hinnar’ nýju
höfuðbörgar, sem reist var frá
grunni með það eitt íyrir aug
um að vera höfuðborg.
Þing og stjórn flytur í
borg í smíðum.
Borgin var hvergi nærri ris
in upp úr vptlendinu á ár-
bökkunum, er farið var að1
fi-ýtja stjórn^rráösskrifstof-
« i
ómissandi og sjálfsagt og i
augum útlendinga er það
enn ein sönnunin fyrir djúp
sæum skilningi bandarísku
þjóðarinnar, á tilveru lýðræð
isins og framtíð frjálsra
þjóða undir því kerfi. Þótt
ekki sé þar með sagt að ein-
hverja galla megi ekki finna
í fari Bandaríkjamanna eins
og annarra dauðlegra manna.
Washing'tonborg er mitt á
milli suð’urs og noröurs í
Bandaríkjunum. Loftslagið er
milt en nokkuð heitt og
rakasamt á sumrin.
Höfuðborgin í hugum
fólksins.
Bag eftir dag og ár eftir ár
er höfuðborgin tengd tilveru
fólksins í hinum 48 sambands
ríkjum. Milljónir fólks hvað-
anæva úr Bandaríkjunum
(Framhald á 7. síðu)
Hér er kominn gestur, er vill
spjalla um daginn og veginn, og
verður honum gefið orðið:
„Heill og sæll, Starkaður
bóndi. Mig langar til að biðja
þig að lofa mér að hvíla mig á
rúmstokknum hjá þér stundar-
korn og rabba við þig um dag-
inn og veginn. Hugsa ég mér-
samtalið á þessa leið:
Starkaður: Komdu blessað-
ur og sæll, og heimill er þér
rúmstokkurinn. En hvað heit-
irðu, og hvaðan ber þig að?
Aðkomumaður: Ég á heima. á
Akureyri og heiti Káig.
Starkaður: Skrítið nafn. En
það er nú svo margt skritið, að
maður kippir sér ekki upp við
það. En þú segir sjálfsagt ein-
hverjar fréttir þar að norðan.
Kásig: Svo ætti það nú að
vera, en ég er nú samt ekki
margfróður. Það er þá helzt til
tíðinda að síldin hefir lítið
stanzað hjá okkur Eyfirðingum
i sumar. Einu sinni hefi ég get-
að náð mér í síld í soðið, og
kostaði hún 25 aura stykkið. Það
er af sem áður var, að maður
gat gengið hér niður á bryggj-
urnar og fengið síld eins og mað
ur vildi, fyrir ekki neitt.
Starkaður: Já, það eru nú
horfnir þeir góðu og gömlu
tímar. En er það satt að Sigl-
firðingar hafi tekið prestinn af
þeim á Raufarhöfn í hefndar-
skyni fyrir að þeir hafa tekið
af þeim síldina?
Kásig: Satt er það, þeii* hafa
náð prestinum frá þeim, og
munu líklega treysta því að sild
in komi á eftir. En síldin er duttl
ungasöm skepna, og ekki er al-
veg víst að hún hlaupi á eftir
prestinum.
Starkaður: Já, ekki er því að
treysta. En um hvað er nú mest
talað þar fyrir norðan.
Kásig: Það er nú æði margt.
En líklega er einna mest talað
um dýrtíðina. Það er ráðgáta
hverjum manni hvernig þeir
geti dregið fram lífið næsta vet
ur. Að vísu eru laun manna há,
og ef þeir hafa átvinnu, ættu
þeir að geta keypt sér brýnustu
iífsnauðsynjar. En nú er út-
litið einmitt þannig, að það
verði lítil atvinna. Allt, sem þarf
til bygginga er orðið svo geipi-
dýrt, að þaö geta fáir keypt það.
Byggingarvinna hlýtur að stöðv
ast, þegar allt sem til bygging-
anna þarf er orðið svo dýrt. T.d.
kostar 50 kr. kúbikfetið, og 10
kr. hvert fet í bárujárni, og allt

er eftir þessu. Þó er það sorg-
legast að menn gera lítið að
því að spara. Allt að þessu hef-
ir fólk haft fullar hendur fjár,
og þar af leiðandi hefir það
vanið sig á alls konar eyðslu,
óg getur nú ekki fellt sig við að
neita sér um nokkurn hlut.
Skemmtanafíkn unga fólksins
er orðin alveg takmarkalaus.
Enda vantar ekki ginningar-
fíflin til 'að lokka það út i alls-
konar svall.
Nú er það orðið svo, aö jazz-
hljómsveitir úr Reykjavík eru
teknar upp á því að ferðast um
landið. Það er eftirtektarvert að
þeir elta uppi allar hafnir þar
sem von er um einhverja síld-
armóttöku. Þar er fjöldi af ung-
lingum, sem eru að reyna aö
vinna fyrir skólakostnaði fyrir
næsta vetur. Þar eru boðaðir
dansleikir. Þeir vita aö ungling-
arnir eru ekki fastheldnir á
peninga, ef skemmtun er i boði.
Flestum þessum skröllum fylgir
drykkjuslark og alls konar
svall. Enda mun margur ung-
lingurinn koma heim í haust
peningalaus. Sögurnar sem sagð
ar eru um þessa dansleiki eru
ekki fallegar. Þar eru aðgöngu-
miðar seldir fyrir hærra verð en
viðgengst hjá heimamönnum og
þeir eru seldir svo lengi sem
nokkur maöur vill kaupa, án til
lits til þess hvort pláss er í hús-
inu.
Maður, sem kom í hótelið í
Vaglaskógi í sumar, og ætlaði
að fá sér hressingu, sagði mér
eftirfarandi sögu. Þar var þá
hljömsveit Bjarna Böðvarsson-
ar að leika á hljóðfæri sín. Inni
í salnum var svo fullt af fólki,
að ekki var nokkur blettur auð--
ur á gólfinu til að dansa á. Þar
var dimmt af tóbaksreyk og
sterkur vínþefur úr vitum
manna. Þar voru fjórir lög-
reglumenn, önnum kafnir við að
ryðja út ölvuðum mönnum. Allt
þetta fólk var á æskuskeiði, og
auðvitað flest frá Akureyri.
Ekki eru sögurnar fallegri frá
Hrafnagili, eftir dansleik Björns
R. Einarssonar. Þar kvað hafa
verið selt inn þar til þrengslin
voru orðin svo að ómögulegt var
að dansa. Og ölvun mikil. AUð-
vitað var þar að miklu leyti
sama fólkið, sem var í Vagla-
skógi fyrir fáum vikum.
Starkaður: Já, ekki eru nú
þetta fallegar fréttir. En hvað-.
an fær fólkið áfengi á þessum
skemmtistöðum ?
Kásig: Já, hvaðan fær það
áfengið. Það er ekki gott að
svara þeirri spurningu. En grun
ur leikur á því að bílar liggi í
(Framhald á 3. síðu)
Þurrm jólk
fyrirliíiíijamli:
Mýinjólkurduft
Untla nrciiiiiid nf I
t
l
HERDUBREIÐ
Sími 2678