Tíminn - 08.09.1951, Síða 5

202. bíað.
TÍMINN, laugardaginn 8. september 1951.
5.
ERLENT YFIRLIT:
' Haiidaríkiyiiym
VerzlunarmáSln
Eirís og kunnugt er, hefir
núverandi ríkisstj órn beitt sér
fyrir því að auka verulega
innflutning ýmsra neyslu-
vara og reynt jafnhliða
að draga úr þeim höftum, er
innflutningur þessara vara
var háður. Þetta hefir vitan-
léga sætt gagnrýni stjórnar-
andstæðinga eins og annað,
sem stjórnin hefir gert.
í tilefni af þessu er ekki
úr vegi að rifja það upp,
hveniig1 ástatt var þessum
málum, er stjórnin ltom til
valda. Þá var stórkostlegur
skortnr á mörgum nauðsvn
legustu vörunum, t. d. vefn
aðarvörum. Þaö máfti
heita ógerningur að hægt
væri að fá efni í ílík og j
heimilin gætu þannig i
sparað sér mikil útgjöfd'
með því að annast sjálf
saumaskapinn. Menn neydd
ust til að kaupa flíkurnar
tilbúnar á uppsprengdu
verði og stundum aðeins
fyrir náð á svörtum mark-
aði. Þeita jók dýrtíðina al-
veg stórkostlega, án þess
að það kæmi fram í vísi-
tölunni. Samkvæmt henni
var verð á þessum nauö-
synjiim lágt og oft og tíö-
um margfallt lægra en hiö
raunverulega verö, sem al-
menningur varö að sæta.
Úr þessu neyðarástandi hef
ir aö miklu leytf tekizt að
bæta með umræddum aðgerö
um ríkisstjórnarinnar. Nú
geta heimilin yfirleitt fengið
nóg af vörum til að vinna úr.
Þetta sparar mörgum þeirra
stórféld útgjöld frá því, sem
áður var.Hjá því hefir hins-
végar ekki vérið komizt, að
verðið í búðunum hafi nokk-
uð hækkað, því að verðhækk
anirnar á heimsmarkaðinum
liafa náð til okkar eins og
annarra. Óhætt mun þó að
fullyrða, að vöruverðið er þó
enn í flestum tilfellum íægra
en það verð, sem fólk varð
áður að sæta á svarta mark-
aðinum. Mestur er þó hagn-
aðurnn fólginn í því, að heim
ilin geta nú annazt ýmsa
vinnu sjálf, er þau voru úti-
lokuö frá áður.
Því skal vissulega ekki
neitað, að verö á mörgum
vörum er nú liátt, en það
stafar mest af orsökum,
sem ekki verður ráðið við.
Það er líka óhætt að full-
yrða að verðlagið er miklu
lægra en það myndi vera,
ef þjóöin byggi nú við sama
vöruskortin og svartamark
aðinn, er ríkjandi var í
jstjórnartíð Stsfáns Jó-
hanns. Þá myndi þjóðin
liafa fengið að kynnast dýr
tíðinni í sinni verstu mynd.
Það sæmir því illa þeim,
sem áttu þátt i því ástandi,
er áður ríkti, að vera nú að
setja sig upp á háan hest og
þykjast alvísir og engilhrein-
ir í þessum málum
Gegn því verður ekki borið,
að það hefir fært almenningi
mikinn .hagnað og mikla bót,
að innflutningur neysluvara
hefir verið aukinn og vöru-
skorti og svörtum markaði út
rýmt. En hitt verður hinsveg-
ar ekki dæmt að sinni, hvort
að það háfi verið oftrú á verzl
unum að draga eins mik$ð úr
verðlágsákvæðunum og gert
jVokkra!1 usðEsrsíiVðni’ |iiiig'siefndar, seiai
Kefaner tildiiiigardeildaraia. velítl ferstöSSn
Um langt skeið hefir ekki
annað mái vakið öllu meiri at-
hygli í Bandaríkjunum, þegar
alþjóðamál eru frátalin, en rann
sókn sérstakrar þingnefndar,
er var kjörin til þess vorið 1950
að athuga, hvort rekin væri víð
tæk glæpastarfsemi í Banda-
rikjunum eða réttara sagt glæpa
félög, er létu starfsemi sína ná
til fleiri fylkja. Rannsókn nefnd
arinnar var af þeirri ástæðu
bundin við víðtæk glæpasamtök,
að ekki þykir hlýða samkvæmt
stjórnarfyrirkomulagi Banda-
ríkjanna, að sambandsríkið
skipti sér af þessum málum, ef
þau takmarkast við einstök
fylki, því að þá eru þau talin
sérmál þeirra og eigi lögreglu-
stjórn þeirra að fást við þau.
Hins vegar geti sambandsríkio
liaft íhlutun um slík mál, ef þau
nái samtímis til margra fylkja-
og einu fylki sé því ofvaxið að
fást við þau. Mjög er þó þetta
val sambandsrikisins takmark-
að, þegar öryggismálin eru und-
anskilin, og í mörgum tilfell-
um ekki meira en það, að þingið
getur látið fara fram sérstaka
rannsókn. Samkvæmt stjóm-
skpulagi Bandaríkjanna er lög-
reglustjórn, ákæruvald og dóms
vald að mestu leyti í höndum
fylkjanna, en ekki sambands-
ríkisins. Fylkin ganga yfirleitt
rikt eftir því, að ekki sé á þenn-
an í'étt þeirra gengið.
Yfirlxeyrslur, sem
vöktu athygli.
í fyrstu var ekki búizt við
miklum árangri af starfi um-
ræddrar þingnefndar. Það hef-
ir oftast verið venjan, að nefnd
ir, er fengið liafa slíkt verkefni,
hafa látið lítið liggja eftir sig.
Starfi nefndarinnar var því lít-
il athygli veitt í byrjun. Bráð-
lega kom þó í Ijós, að hún rak
rannsóljn sína af óvenjulegu
harðfylgi og var það þó einkum
formaður nefndarinnar, Ke-
fauer öldungadeildarmaður frá
Tennessee, er gekk fram með
miklum skörungsskap. Hann
ferðaðist borg úr borg og yfir-
heyrði fjölda manna, er við
þessi mál voru riðnir á einn eða
annan hátt. Yfirheyrslur þess-
ar leiddu í ljós, að glæfra- og
glæpastarfsemin, sem nefndin
átti að rannsaka ,var miklu víð
tækari og stórfelldari en rnenn
höfðu gert sér grein fyrir. Sí-
vaxandi athygli beindist að
starfi nefndarinnar og náði
hún hámárki sínu í marzmán-
uði í vetur, þegar nefndin hélt
yfirheyrzlur sínar i New York.
Þeim var sjónvarpað og er talið
ao 20—30 milj. manna hafi
fylgzt með þeim á þann hátt.
Götur borgarinnar og búðir
máttu heita mannlausar meöan
þessar yfirheyrslur fóru fram.
Fy.rri hluta sumars lauk nefnd-
in svo áliti sínu og hefir síðan
verið rætt um það af miklu
kappi bæði i Bandaríkjunum og
víðar. Verður hér á eftir greint
í nokkrum aðaldráttum frá áliti
nefndarinnar og þeim umræð-
um, er hafa orðið um það.
Tálsnörur.
Áður en lengra er haldið, er
ekki úr vegi að geta þess, að
margt var gert til þess að tor-
velda starf nefndarinnar. Það
var beitt blíðmælum, gylliboö-

um og hótunum. Siálfur hefir
Kefauer sagt eftirfarandi sögu:
Rétt eftir, að harin var kjöririn
íormaður ne'fndarinnar, barzt
honum sú tilkýnriing úr kjör- '
dæmi sínu að váldamikill mað- j
ur þar þyrfti að ræða við hann.'
Síðan bárust honum margar
hvatningar um að taka þessum (
manni vel. Erindi manns þessa
reyndist það að bjóða Kefauer |
og fiokki hans riijög- rífiega fjár j
hæð, eoa svo hundruðum þús-
unda dóílara skipti, ef Kefauer
vildi sjá um, að lítíll árangur
yrði af-starfi neíndariimar. Þeg
ar þessu boði var hafnað, var
talið fært inn á þá braut, að
nefndin hefði ekki r.ægilegt að-
stoðaríólk og var boðið að út-
vega henni aðstöðarmenn eftir
þörfum, án nckkurs endur-
gjalds. Þegar þessu boði var
einnig hafnað, var talið leitt að
því, hvort Kefauer léki ekki hug
ur á að kyrinast tilteknum kven
mönnum; sem eru annálaðar
fyrir fegurö.
Spilavitahringirnir.
Hér er þess ekki neinn kostur
að rekja álit nefndarinnar. í(
stuttu máli er það ályktun henn ;
ar, að rekin séu mjög öflug og
vel skipplögð glæfrasamtök, er
nái meira og minnar til allra
borga Bandarikjamia. Voldug-
ust og öflugust eru þau glæpa-
félögin, er annast rekstur spila-
víta og ólöglegra veðmála. Segja
má, að það séú tveir , öflugir
hringir, sem spenna net sín urn
nær öll Bandaríkin, er annast
þessa starfsemi. Annar hefir að
setur í Chicago og eru gamlir
samherjar A1 Capone höfuðpaur
arnir í honum. Hinn hefir að-
setur í New York og er aðalleið-
togi hans Frank Costello, er
hefir ýmist verið kallaður fjár-
glæfrakonungur eða spilavítis-
konungur Bandaríkjanna. Milli
þessara hringa er talsvert sam-
starf, sem m.a. felst í því, að
þeir keppa hvergi í sömu borg-
inni og reyna jafnframt að úti-
loka aðra keppinauta. Helzti
milligöngumaður þessara hringa
og ef til vill raunverulegur leið-
tögi þeirra er talinn „Lucky“
Luciano, sem var gerður land-
rækur til ítalíu fyrir nokkrum
árum fyrir atbeina stjórnmála-
mannsins Thomas Beweys, er
þar var saksóknari í Nfew York,
Luciano dVelur nú á Sikiley. At-
hyglisvert er, að svo til allir að-
almennirnir í umræddum elæpa
samtökum eru af ítölskum upp-
runa, og þó einkum sikileysk-
um.
Starfsemi spilavíta- og veð-
málahringanna er ekki nema
að vissum þræði fólgið i því aö
reka þessa ólöglegu starfsemi.
Til þess að halda henni uppi
þarf m.a. mjög víðtækt mútu-
kerfi, svo að verðir laganna láti
sér sjást yfir þessa starfsemi.
Reynt er eftir hinum ótrúleg-
ustu leiðum að tryggja sér vel-
vild eða hlutleysi þeirra, er með
lögregluvöldin fara á hverjum
stað. Viðskiptamenn spilavít-
anna, sem margir eru háttsettir,
eru óspart notaðir í þessu sam-
bandi. Ef mútur og aðrar slík-
ar aðferðir duga ekki, er gripið
til róttækari ráðstafana. Of-
beldi er ekki ósjaldan beitt, þeg
ar ekki er talin annars kostur.
Þá er leitað til annarra glæpa-
félaga eða undirdeilda, er sér-
KEFAUER
staklega hafa slík
liöndum.
verk með
Fííxir mean.
Flestir af forustumönnum
þessara fjárglæfrahringa kepp
ast við að koina fram sem lieið-
virðir betri borgarar og haga
störfum sínum þannig, að mjög
erfitt er að ná til þeirra, þótt
lögreglan geti eitthvað upplýst
um þessa óiöglegu starfsemi.
Gegn þeirn er sjaldan hægt að
fá neinar lögmætar sannanir.
Að þessu leyti eru þeir frá-
brugðnir hinum gcmlu glæpa-
kóngum Bandaríkjanna, er
stóðu oftast sjálfir í eldinum. í
gamni og alvöru hefir þetta ver
ið orðað bannig, að glæpastarf-
semin sé orðin „fín atvinnu-
grein“. Frægastur þessara nýju
glæfraleiðtoga er Frank Cost-
eilð, sem áður var nefndur. Hann
heldur til á fínustu hótelum og
baðstcðum Bandarikjanna. —
Fiestum Bandaríkjamönnum er
þó kunnugt um atvinnu hans,
en samt hefir lögreglunni ekkí
tekizt nema einu sinni að hafa
hendur í hári hans. Það var
fyrir nær 4Ö árum, er hann
varð uppvís að því að eiga byssu
án leyfis.
Það þykir fullvíst, að höfuð-
paurar umræddra hringa eða
glæfrasamtaka græði offjár á
ári hverju. Áætlað hefir werið,
að velta eða umsetning hinna ó-
'íglegu spilavíta og veðmála-
CFramhald á 6. síðu)
Á fiótta
Enn er ver;B að skrifa um
skatta og aukaútsvör og auka-
niðurjöfnun. Allmikið hefir
verið rætt um þessa hluti og
ýlnsir kvatt sér hljóðs. Fjár-
mál Reykjavíkur og greiðslu-
vanðræði hafa mjög komið
v:ð sögu. Mikia eftirtekt vakti
lengi vel, hve talsmenn bæjar
stjórnarmeirihlutans voru þög
ul'r og hógværir í þessum
orðræðum. Þeir blátt áfram
viðurkenndu mikla fjárhags-
örðugieika og gorgeirinn um
góða fjármálastjórn hvarf ger
samlega.
Mikill ávinningur var að
þessum umræðum, og þó mest
ur í framtíðinni. Augu manna
hafa almennt opnazt fyrir, að
ekki væri trausts að leita um
góða f jármálastjórn til
Reykjavíkur. Það halareipi ér
brostið.
Þessar einföldu en hollu
síaðreyndir liefir fjölái
manns tileinkað sér síðustu
vikurnar og glatað traust er
erfitt að vinna aftur. Þetta er
Mbl. tekið að skynja og sksl-
ur að hætta er á ferð. Það á
innangengí um bakdyrnar til
forráðanianna Reykjavíkur,
og hafa þeir félagar áhyggjur
þungar. Þeir finna eins og
aðrir, að traustið er á förum.
En að sama skapi gengur rík-
isbúskapur'nn vel, við vax-
andi traust.
Viðbrögð þeirra birtast í
Mbl. Þau eru næsta brosleg.
Megin rökin eru, að víðar sé
illa stjórnað. Það er ekki sagt
með berum orðum, en hugs-
anagangurinn er Ijós. Einn
daginn var langur leiðari um
að fjármálin væru líka í ó-
lagi í Hafnarfirði. Annan dag
inn eru það Almannatrygg-
ingar, sem er fjár vant.
Heggur sá er hlífa skyldi,
ef Mbl. talar um mikil f jár-
útlát til Almannatrygging-
anna. Þær eru einn ávöxtHr-
inn af samstarfi Sjálfstæðis-
manna, kommúnista og AI-
þýðuflokksins frá „nýsköpuh-
ar“ tfmanum.
Greinilegt er, að mikil ög
Raddir nábúanna
Þjóðviljinn hefir í svæsinni góð umskipti eru orðin hjá
hefir verið. Það mál þarf að
rannsaka og gera ráðstafanir
samkvæmt því. Óhjákvæmi-
legt var að álagning liækk-
aði nokkuð vegna hækkaðs
kaupgjalds verzlunarfólks, en
vera má að verzlanirnar hafi
í sumum tilfellum metið sér
hana ofríflega. Það ber hlut-
aðeigandi yfirvöldum vissu-
lega að kynna sér. En vert
er hinsvegar að minnast þess,
að lítil bót er aö verðlags-
ákvæðum og verðlagseftirliti,
þegar vörurnar eru seldar bak
dyramegin og á svörtum mark
aöi. Þá eru slíkar hömlur ekki
til annars en að sýnast. Sú
var reynslan í stjórnartíð
Stefáns JóhannS:
árásargrein kennt ríkisstjórn
inni um þá verðhækkun á
kolum, er nýlega hefir orð-
ið. Um þetta segir Visir i fyrra
dag:
„Það er að vísu rétt, að kólin
hafa hækkað mikið í verði og
er þaö hörmulegt. En hverjum
er það au kenna? Það eru vin-
ir Þjóðviljans, kommúnista-
stjcrnin í Póllandi, sem hafa
hækkað kolin gifurlega og
stefna bar með í óefni afkomu
íslenzkrar alþýðu. Pólsku
kommúnistarnir hafa hækkað
kolaverðið síðan í september í
fyrra úr kr. 180,34 komin í
skip og upp i 350,88, eða nærri
tvöfaldað verðið. Þessi mikia
hækkun er nú fyrst að koma
fram. vegna þess, að gamlar
birgðir með lægra verði hafa
verið á markaðinum hér und-
anfarið.
Kolaverðið í teandaríkjun-
um er nú kr. 167,00, komið 1
skip og geta allir séð á því,
hversu gífurlega Pólverjar okra
á kolum sínum og nota sér
neyð ar.narra ríkja, sem við þá
þurfa að skipta. Þetta háa
kolaverð, sem við verðurn að
greiða, er skattur, sem tekinn
er af fátækri íslenzkri alþýðu,
vegna þess að verið er að reyna
að halda uppi viðskiptum aust
an járntjaldsins og þá sér-
staklega við Pólland."
Vísir segir að lokum, að
kommúnistar hafi látið mjög
af því, hve hagkvæ'int sé að
skipta við Austur-Evrópu-
löndin. Kolasviðskiptin
pólsku séu talandi vottur um
haglcvæmni þessara viðskipta!
Mbl. Á flóttanum örlar ekki
á stærilæti. Blaðinu finnst
mikill varnarsigur, ef hægt
er að benda á annað bæjar-
félag, eða stofnun, sem sé fjár
vana. Það er öll reisnin þessa
dagana.
Samanburð á afkomu ríkis
og bæjar er með öllu sleppt.
Nú er í það skjól fokið, síð-
an Framsóknarmaður tók við
f jármálastjórninni. Áður,
meðan Sjálfstæðismenn höfðu
hana, var Mfcl. óþreytandi að
slá Reykjavík gullhamra á
kostnað flokksbræðra sinna i
f já-rmálaráðherraembættnnu.
Sannaðist þá hið fornkveðria,
að sóttust sér um líkir, og
veitti hvorugum betur.
Suma dagana hefir áhugi
blaðsins snúizt um hverjir
hafi skrifað um þessi mál liér
í blaðið. Rökin hafa verið ó-
þægileg, en þá var að finna
höf. og e.t.v. væri þar snögg-
ur blettur. Háfa komið fram
áberancli sárindi við einn af
merkustu borgurum bæjar-
ins, sem blaðið heldur, að
liafi skrifað eitthvað. En
þarna er Mbl. lifandi lýst:
Það bognar undir þunga rak-
anria, en hyggst á flóttanum,
að ná sér niðri á einhverjum
einstaklingi.
Enn broSlegri er viðureign
blaðsins við Pétur Jakobsson.
Pétur skrifar í léttum stíl og
líkingamáli og hæðist að ráða
mönnum Reykjavíkur. Mbl.
yFramhald á 7. síðu)
\
•• í,