Tíminn - 16.10.1951, Síða 5

233. blað.
TÍMI\N. þriðjudaginn 16. október 1951.
5.
Þrið|iiií. 16. ókt.
ERLENT YFIRLIT:
sænska stjórriiii
Val æskunnar
Skátar hér í bænum efndu
fyrir nokkru til sýningar, er
þeir nefndu: Hvað viltu
veröa? og var einskonar ýfir-
lit um hinar ýmsu starfsgrein
ar þjóðfélágsins. í sambandi
viö sýninguna var látinn fara
fram einskonar áhugakönn-
un hjá þeim unglingum, er
sóttu hana, um hvaða störf
þeir vildu helzt stunda.
Rúmlega 1060 unglingar
svöruðu þessari spurningu.
Svör þeirra leiddu í ljós, að
flestir þeirra eða 164 vildu
helzt stunda landbúnað. Næst
flestir eða 159 voru þeir, sem
vildu stunda sjávarútveg og
siglingar. Að öðru leyti urðu
úrslitin þessi: Opinber störf
og þjónustu 142, flugmennska
og skyld störf 130, iðnaður 125,
bifreiðaakstur 86, hússtjórn
73 (stúlkur), verzlun 49. Óá-
kveönir voru 133.
Þessi skoðanakönnun hjá
unglingum í höfuðborginni er
vissulega á margan hátt at-
hyglisverð. Fyrirfram myndu
fáir hafa gert ráð fyrir því,
að flestir unglinganna hefðu
valið landbúnaðarstörf og þar
næst störf við sjávarútveg og
siglingar. Svo mjög hafa spor
hinna eldri legið frá þessum
undirstöðuatvinnuvegum til
annarra léttari starfa. Þrátt
fyrir það verður val hinnar
ungu reykvisku kynslóðar á
þessa leið.
Hér skal enginn dómur felld
ur um það, hvort þessi úrslit
sýna hug æskufólksins al-
mennt til atvinnuveganna.
Það virðist þó á mörgu mega
merkja, að viðhorfið er nokk-
uð að breytast. Þess gætti ekki
svo lítið í höfuðborginni um
skeið, að litið væri á störf
bænda með nokkurri lítilsvirð
ingu og orðið sveitamaður
væri notað í einskonar óvirð-
ingarskyni. Svipað mátti og
segja um sjómennina og sjó-
mannsstörfin. Skilningur virð
ist hinsvegar vera að glæðast
aftur á því, að raunverulega
er það þó þessar stéttir, sem
vinna ein nauðsynlegustu
störfin og án þeirra fengi þjóð
félagið ekki staðist. Það er
líka að glöggvast fyrir mönn-
um, að þessi störf eru ekki
eins óaðlaöandi og ætla
mætti af því, hve margir hafa
leitað frá þeim í seinni tíð.
Þvert á móti er sú skoðun að
vinna sér fylgi, að þau störf,
sem mest eru unnin innan
dyra, séu leiðigjörnust og ó-
heilbrigðust er til lengdar læt
ur. Það gildir þó ekki sízt um
hverskonar skrifstofu-
mennsku.
Sannleikurinn er og sá, að
fá störf eru öllu hollari og
heilbrigðari en sveitavinnan
og sjómennskan. Bóndinn nýt
ur viö störf sín miklu meira
svigrúms og frelsis en skrif-
stofumaðurinn eða iðnaðar-
maðurinn, þótt vinnudagur-
inn hans sé enn, sem komið
er, oftast lengri. Margfallt
meiri tilbreytni fylgir líka
störfum hans. Sjómennskan
hefir líka upp á mikla til-
breytnj að bjóða og fullnæg-
ir vel þeirri ævintýralöngun
og karlmennskuþrá, sem flest
um er í brjóst í borinn og ger
ir þá, sem ekki fá henni sval-
að, oft að minni mönnum.
Þegar til lengdar lætur, finna
menn ekki fullnægju í stutt-
g'íjériaarsaisaviíma Iiænda og' verkamaimaj
Iiafin á ný í Svíþjóð
Nú um mánaðamótin urðu
stjórnarskipti í Svíþjóð. Flokks
stjórn jafnaðarmanna, er farið
hefir óslitið með völd síðan stríð
inu lauk, fór þá frá, en i stað
hennar kom samstjórn jafnað-
armanna og Bændaflokksins. í
hinni nýju stjórn eiga 16 ráð-
herrar sæti, 10 jafnaöarmenn,
4 bændaflokksmenn og tveir
utanflokkamenn.
I sambandi við þessi stjórnai
skipti lögðu tveir kunnir leið-
togar jafnaðarmanna niður ráð
herrastörf eða þeir Gustav Möll
er, sem verið hefir félagsmála-
ráðherra um nær 20 ára skeið,
og Allan Vougt, sem verið hefir
hermálaráðherra og orðið fyrir
talsverðu aðkasti í því starfi.
Stafaði það ekki sízt af því, að
hann þótti hliöhollur Þjóðverj-
um á stríðsárunum. Við em-
bætti Möllers hefir tekið Gunn-
ar Strang og við embætti Vougts
Thorsten Nilsson, sem eru mun
yngri menn.
Ráðherrar Bændaflokksins
eru þeir Gunnar Hedlund, er
fer með innanríkismál, Sam
Norup, er fer með landbúnað-
armál, Ivar Person, er fer m.eð
menntamál, og Hj. Nilsson, sem
er ráðherra án sérstakrar stjórn
ardeildar, en hann mun einkum
hafa afskipti af samgöngumál-
um.
Tage Erlander, foringi jafnað
armanna, er forsætisráðherra
áfram.
Afstaða Bændaflokksins.
Þessir tveir flokkar, jafnaöar
menn og Bændaflokkurinn hafa
áður farið saman með stjórn í
Svíþjóð. Samstjórn þeirra fór
þar með völd á árunum 1933—
’39, að undanskildum fáum mán
uðum 1936, er minnhlutastjórn
Bændafloksins sat að völdum.
Á stríðsárunum fór samsteypu-
stjórn allra lýðræðisflokkanna
með völd. Eftir stríðslokin nynd
uðu jafnaðarmenn hreina
ílokksstjórn. Strax eftir þing-
kosningarnar 1948 byrjuðu
jainaðarmenn að.leita eftir sam
starfi við Bændaflokkinn um
stjórnarmyndun. Af hálfu
Bændaflokksins var þá talið, að
æskilegra væri að mynda sam-
steypustjórn allra lýðr£C-ðis-
flokkanna. Því höfnuðu jafnaö-
armenn. í sumar hófust samri-
ingar að nýju milli flokkanna
íyixr frumkvæði jafnaðar-
manna og leiddu þeir til sam-
komulags. Af hálfu Bænda-
flokksins var því þó lýst yíir
við stjórnarmyndunina, að
hann hefði talið myndur. sam-
steypustjórnar allra lýðræðis-
flokkanna æskilegri. í flokkn-
um á sú stefna allsterk ítök, áð
hann eigi að starfa sem óháður
miðflokkur og bindast ekki í ein
hliða samtök til vinstri eða
hægri. Þessi stefna er líka rök-
studd með því, að á jafn við-
sjárverðum tímum og nú eru,
sé heppilegast, að stjórnin haíi
allar aðalstétir landsins og sam
tök á bak við sig, því að húr.
verði traustust meö því mnti.
Þar eigi ekki aðeins að vera
fulltrúar verkamanna og
bænda, heldur líka atvinnurek-
enda. Jafnaðarmenn hafa iiins
vegar hafnað slíkri samsteypu
og foringi Bændaflokksms,
Gunnar Hedlund, hefir smám
saman þokað flokki sínum inn
á þann grundvöll að taka upp
samvinnu við þá. Hann
hefir talið, að hlutur landbún-
aöarins yrði bezt tryggður með
því móti. Hann virðist að bessu
leyti hafa sömu stefnu og hinn
gamli leiðtogi flokksins, Bram-
terr, er hélt uppi samvinnu við
Per Aibin Hanson.
Tregða sú, sem Bændaflokk-
urinn hefir sýnt í að ganga
til samstarfsins, stafar senni-
lega mest af því, að hann ott-
ast auknar árásir af hálfu írjáls
lynda flokksins og íhaldsmanna,
en vonir þeirra um að komast
fijótlega í stjórn eru stórum
meiri eftir það, að Bænda-
flol’kurinn hefir tekið þe.s-, i af
íitööu.
Afstaða jafnaðarmanna.
Ástæðan til þess, að jaínaöar
menn hafa sótzt eftir sam-
starfi við Bændaflokkinn, er
einkum sú, að þeir hafa óbeint
orðið að styðjast við hlutleysi
eða stuðning kommúnista í
neðri þingdeildinni. Þeir eiga
þar 112 fulltrúa af 230 alls. Borg
aralegu flokkarnir eiga þar 109
fulltrúa eða frjálslyndi flokkur
inn 57, Bændaflokkurinn 30 og
hægri menn 22. Kommúnistarn
ir 9 hafa því getað ráðlð úr-
slitunl. Þetta hafa jafnaðar-
menn eðlilega talið óheppilegt.
Þá er og talið, að flokksst.iórn-
in hafi óttast, að í næstu kosn-
ingum fengju borgaralegu flokk
arnir fleiri þingsæti samanlagt
en jafnaðarmenn og hefði af
því leitt hægri stjórn undir for-
ustu frjálslynda flokksins. Með
því að tryggja sér stuðning
Bændaflokksins í tíma, hafa
jafnaðarmenn sennilega tryggt
sér áframhaldandi stjórnarfor-
ustu, þótt þeir tapi í næstu
kosningum.
Uggur við þetta sama kann
og að hafa ráðið nokkru um af-
stööu Bændaflokksins. Margir
af foringjum hans munvr- vera
ófúsir til stjórnarþátttöku und-
ir forustu frjálslynda flokksins
og óttast að það gæti enn eflt
hann á kostnað Bændaflokks-
ins. Þessvegna hafi þeir talið
rétt að vera búnir að marka sér
afstöðu fyrir kosningarnar.
Af þessum ástæðum er ekki
óeðlilegt, þótt hin nýja stjórn
sæti haröri gagnrýni í blöðum
um vinnutíma, tilbreytingar-
lausu starfi og þægindum.
Heilbrigöir menn verða aö
finna sér verkefni til að (
glíma við og sjá árangurj
starfa sinna. Fáar atvinnu-.
greinar fullnægja þessu bet- j
ur en landbúnaðurinn og
raunar líka sjávarútvegurinn. j
Það er vissnlega gleðilegt
aö sjá þess merki, að unga!
fólkið í höfuðborginni er að
breyta viðhorfj sínu til aðal- j
atvinnuvega landsins, og að á- j
hugi þess beinist að þvi að,
kjósa.sér lífsstarf á þeim vett- !
vangi. Það er ekki sízt á- j
nægjulegt að sjá vaxandi
skilning þess á gildi og holl-
ustu sveitanna. Framtíð þjóð
arinnar byggist einmitt á því,
aö nógu margir þegnar henn-
ar geri sér þetta ljóst og kjósi
sér heldur starf á sviði fram-
leiðslunnar en milliliðaþjón-
ustunnar. En það er ekki nóg
að æskan skilji þetta, heldur
verður þessi sami skilningur að
móta hug og afstöðu forráða-
mannanna, ef vel á að fara.
Þeir verða aö gera ráðstafan-
ir til tryggingar því, að
framleiðslustörfin séu metin
jafnhátt og önnur störf í þjóð
félaginú, og að þeir, sem þau
stunda, séu ekki látnir bera
skarðan hlut frá borði. Það
verður að koma til móts við
æskuna. Ekki síst þarf að
greiða fyrir þvi, að þeim ungu
mönnum og konum, er vilja
hafa bólfestu sína í sveitun
um, sé tryggð aðstaða til þess,
því að afkoma og menning
þjóðarinnar byggist öðru
fremur á því, að þar geti
þróast blómlegt og vaxandi
athafnalíf,
GUNNAR HEDLUND
frjálslynda flokksins og bitnar
hún þó einkum á Bændaflokkn
um. Annars gánga ásakanirnar
nokkuð á víxl. í sveitum. er
sagt, að Bændaflokkurinn sé
orðinn háður verkamönnum, en
í borgunum að jafnaðarmenn
verði að greiöa stjórnarþátt-
töku Bændaflokksins með hækk
uðu afurðaverði á kostnað
yerkamanna.
Stefna stjórnarinnar.
Hér á eftir verður getið nokk
urra höfuðatriöa úr stefnuyfir-
lýsingu stjórnarinnar:
Stjórnin mun reyna að hefja
utanríkismálin yfir flokkadeil-
ur og skapa samhug um megin-
stefnuna. Hún vill láta vinna
að betri sambúð þjóðanna
innan samtaka S.Þ. Hún vill efla
norræna samvinnu. Svíþjóð
verður að halda sér áfram utan
hernaðarsamtaka, er leiða til
andstöðu við önnur ríki. Öflug-
ar landvarnir eru nauðsynlegar
til að tryggja sjálfstæði lands-
ins.
Ríkisstjórnin mun stefna að
því, að tryggja öllum atvinnu,
vinna gegn skorti og stuðla að
réttlátri tekjuskiptingu milli
þegnanna. Reynt verður að
vinna gegn verðbólgu, en leitast
við að tryggja verðgildi pening-
anna og hagstæðan verzlunar-
(Framhald á 6. siðu)
R.addir nábúanna
Enski sagnfræðingurinn Ed
ward Crankshaw er talin
manna fróðastur um Rúss-
land. Hann hefir nýlega ritaö
bók, sem hann nefnir „Rúss-
land í dagsljósi". Þar sýnir
hann m.a. fram á, hvernig
bylting Lenins hefir mis-
heppnazt. Mbl. birtir þennan
samanburð hans á sunnudag
inn og segir þar m.a.:
„í staðinn fyrir lýðveldi
verkamanna og bænda er al-
gjört einræði.
í stað sjálfstæðis einstakra
þjóðflokka, er þeim stjói'naö
með harðri hendi frá höfuð-
borginni.
1 staðinn fyrir jafnaðar-
stefnu ér ríkisauövald.
1 staðinn fyrir sambland af
samvinnu- og sjálfseignarbú-
skap, er haröhentur samyrkju
búskapur, sem gert hefir hlut
bændanna verri og verri, svo
að nú eru þeir naumast ann-
að og meira en ríkisþrælar.
í stað þess að verkamenn-
irnir ráði yfir iðnaðinum, þá
eru þeir seldir undir harka-
legustu vinnulöggjöf i heimi,
sem haldiö er uppi af verka-
lýðsfélögum, sem eru orðin að
verkfæri í höndúm ríkisstjórn
arinnar. Þeir eru reknir áfram
af nýrri forstjórastétt, sem lít
ur á verkalýðinn sömu aug-
um og nítjándu aldar verk-
smiðjueigendur í Lancashire
litu á verkamenn sma.“
Samanburð þennan styður
Crankshaw með augljósum
dæmum og sönnunum. Það
hefir líka orðið hlutskipti
flestra þeirra, er dyggast
fylgdu Lenin á sínum tíma,
að falla fyrir blóðexi hinna
|nýju einræðisherra.
ForfallahjáEp
húsmæðra
Frumvarp Rannveigar Þor-
steinsdóttur um forfallahjálp
húsmæðra er nú komið til 2.
umræðu í efri deild og nefnd-
ar. Efni frumvarpsins var rak
ið hér í biaðinu fyrir nokkru,
en hér á eftir fer greinargevð
þess, þar sem tilgangur frv.
er rakin í megindráttum:
„Á þingi 1949 var borin fram
af flutningsmanni þessa frum
varps og samþykkt þingsálvkt
unartillaga, þar sem ríkis-
stjórninni var falið að láta
undirbúa löggjöf um vinnu-
hjálp húsmæðra í veikinda-
forföllum þeirra og leggja
frumvarp um það efni fvrir
Alþingi á árinu 1950.
Haustið 1950 var af félags-
málaráðherra skipuð nefnd til
þess að undirbúa þetta mál.
Hafði nefndin til hliðsjónar
lög og reglugerðir frá hinum
Norðurlöndunum um þetta
efni og studdist einnig við
vitneskju, sem hún hafði feng
ið um framkvæmd laganna í
Danmörku. Frv. það, sem
nefndin undirbjó, var svo
lagt fram á síðasta þingi, en
varð ekki útrætt. Er það nú
lagt fram á ný lítið eitt
breytt.
Hér er um nokkur nýmæli
að ræða í löggjöf, en þó um
málefni, sem konur landsins
hafa haft mikinn áhuga fyrir
árum saman og hafa reynt að
koma í framkvæmd á ýmsum
stöðum. Frumv. felur í sér
heimild til sveitastjórna (þ.
e. bæjarstjórna og hrepps-
nefnda) og sýslunefnda til
þess að koma á fót og starf-
rækja hjálparstarfsemi, sem
er í því fólgin, að þessir aðil-
ar hafi á sínum vegum konur,
er séu til þess ráðnar að fara
heim á heimilin og taka að
sér störf húsmóðurinnar, þeg-
ar hún forfallast vegna veik-
inda eða sængurlegu.
Sjúkdómslegur skapa æt?ð
mikla erfiðleika á heimilum,
en þó mesta erfiðleika þegar
það er húsmóðirin sjálf, sem
getur ekki sinnt sínum dág-
legu störfum. Þggar svo ber
undir kemst heimilislífið allt
á ringulreið, ef enginn er til
þess að taka við þessum störf
um. Flest heimili eru svo
mannfá, að ekki er öðrum til
að dreif, ef húsmóðurinnar
missir við, og oft neyðist hún
til að vera á fótum sjúk,
vegna þess aö hún finnur, aff
störf hennar mega aldrei nið
ur falla. Stundum verður mað
urinn að fara frá síörfum sín
um utan heimilisins til þess
að sinna heimili og börnum,
þegar konan er veik, og ekki
mun það óalgengt, að leysa
verði upp heimilj og koma
börnunum fyrir á barnaheim
ilum eða annars staðar, þegar
svo ber við.
Með frv. þessu er ætlazt til,
að aðstoð sé veitt í þeim erfið
leikum heimilanna, sem skap
ast þegar húsmóðirin getur
ekki vegna veikinda unnið
dagleg störf sín. Þegar kona,
sem kann sitt verk, kemur
heim á heimilið undir slík-
um kringumstæðum, er mikl-
um áhyggjum létt af húsmóð
urinni, iriaðurinn fer til vinnu
sinnar svo sem vcnja er og
börnin eru kyrr heima á heim
ilinu. í stuttu máli: heimilis-
lífið er í sínum venjulegu
skorðum þrátt fyrir veikindi
húsmóffurinnar.
Gert er ráð fyrir því, aff
konum, sem taka vilja þenn-
an starfa að sér, sé veittur til
(Framhald á 6. siðu) ,