Tíminn - 28.11.1951, Blaðsíða 5

270. blað.
TÍMININ, miðvikudaginn 28. nóvember 1951.
5.
mmMU
Miðvihud. 28. nóv.
ERLENT YFIRLIT:
Einræðisherrann í Kreml
Yictor Kravclienko segir frá skrafi maima
í Krcml uiii vcnjar Stalins oí» starfsliætti
Varnir íriðarins
Frægasta sjálfsævisaga, sem
Um þessar mundir stendur ko“ið, hoíir út ú siðari arum’
er bok Russans Victors Krav-
yfir í Róm fundur í ráði Atl- l chenko
andshafsbandalagsins. "
_______, Eg kaus frelsið. Bók
A þessi kom fyrst út í Bandaríkj-
fundi þessum munu liggja fyr unum, en þar kaus Kravchenko
ir greinargerðir frá þeim sér griðastað, er hann á-
Eisenhower hershöfðingja og kvað að hverfa ekki aftur heim
Harriman, einkafulltrúa Tru-| til Rússlands. Hún var lengi vei
mans forseta. Greinargerð mesta sölubókin í Bandaríkj-
Eisenhowers mun fjalla um
I unum, en síðan hefir hún ver-
• ið þýdd á fjölmörg tungumúl og
hann vanur að segja vingjarn-
lega: „Snúðu gæsinni maður,
annars brennur hún við“. Eða,
þegar ræðumaðurinn kemst
ekki að kjarna málsins, átti
hann til að segja: „Þú öskrar
eins og belja, seni er aö bera,
en hvar er kálfurinn?“
Á fundi í miðstjórninni sagði
Stalín við hina þóttafullu em-
bættismenn: „Ef þið bætið ekki
störf ykkar tafarlaust, munum
róöstafpmir til hess að iiraSa " J i J
raosraianir m pess ao nraoa ^ hvarvetna nað mikim hylli. Þyk við taka í lurginn á ykkur“ — oa
vomum Vestur-Eviopu, sn hhn hæði stórfróðleg og eftir stutta þögn til þess að hót
greinargerð Harrimans mun j skemmtileg í senn.
um
unin verkaði
„ekki í bókstaf ; og vakir af kostgæfni yfir einka
fjalla um aðgerðir til aöj Bókin er nýiega komin út í'legri merkingu, en við munum; lífi sínu og kýs helzt að vera ________________________ _______ = _ _______
hindra það, að ofmikil kjara1 íslenzkri þýðingu, er Lárus Jó-] taka í lurginn á ykkur. Það er j langdvölum einn með hugsanir ] ag gera þessa menn 'törtrvggí
nlrnw'l'iwív r-.-f ttÍ , 'V honnnccnn Cllhm Vipfir* (rovf qIII'. ncr C11 rn f ‘ ‘ cínor TJomi för* ciolrlnn ó f i ó 1 __ ; «/oo
Athugasemd
og svar við henni
Fyrir skömmu fóru nokkrir
menn héðan í kynningarför
til Rússlands í boði Menning-
arsambands íslands og Ráð-
stjórnarríkjanna. Meðal
þeirra voru 3 embættismenn
hinns opinbera, Arnfinnur
Jónsson skólastjóri, Jón Magn
ússon, fréttastjóri útvarpsins
] og Bolli Thoroddsen, bæjar-
; verkfræðingur í Reykjavík. Út
af för þessara manna liafa
Morgunblaöiö og Tíminn skrif
að á þá lund, að ekki er hægt
að taka þaö á annan veg, en
þeir séu þjóðhættulegir menn
jafnvel albúnir til þess að
svíkja ættjörð sína við fyrsta
tækifæri í óvinahendur.
í klausum Morgunblaðsins
’i frá 7. nóv. og 17. nóv. er reynt
skerðing hljótist af vígbúnað hannesson alþm. hefir gert. Bók allt og sumt
inum. Sérstök nefnd var kjör ] arinnar verður nánar getið hér
in á Ottavafundinum í 1 blaðinu sióar-
. ■Skeis starfsmaður í Kreml og
~ 'r "'" ~~" K] or
I sínar. Hann fer sjaldan á fjöl-
lega
embættisstörfum
1 menna mannfundi, er ófús til , . . _.
Þegar Stalin útskúfar. j þess og gerir það ckki nema Þeirra og i Timanum 23. nov.
er alkunna aö Stalín hef það sé stjórnmálaleg nauðsyn. er beinlinis að þvi vikið,
iryndiaf hljómllst en smekk-' við’ besa húttar tækifæri er að bæjarverkfræðingurinn
Si formaðuí^hennar k3Ör"|hafði þá náin kyuni af vjda: | “r yhansaer ‘ÍTmtfur ekkfþrosk hamúglaður og reifur og hagar myndi ekki hika við að af
l Í 1 monnunum i Moskyu. Segir | aður Qg skilningur hans a henni ser ans og „einn af strakun- henda Russum þýðingarmikl-
Liklegt er, aö a grundvelh hann talsvert fra þeim í bok takmarkaður. Þetta aftrar hon. j um . ar teiknmgar af varnarkerfi
þessara gremargerða og til- ] sinm. Meðal þjona og undir- um auðvitað ekld frá því a8 íslands eða loftvarnarbyrgj-
lagna þeirra Eisenhowers og manna i Kreml var að sjalf-1 leysa vandamái hljómlistarinn Harður og hefnigjarn. • um Reykjavikur, ef fyrir
Harrimans verði teknar ýms- sogðu mikið rætt um formgja. ar eða dæma um tonsmíðar | Einn af samstarfsmönnum væru> sem gæti komið Russ_
ar þýðingarmiklar ákvarð-, Kommums':a’,eu p0 um engan!Sagan urn hvernig hann hratt mmum, sem sjalfur var við- ,lrn að „ðð„ , f ,
anir. | meira enf Stahn' Kravchenko h>um unga shostakovitch um staddur, lýsti nákvæmlega fyrir Xrítíko Af tr ™
Það þykir sennilegt, að ITer hér fariðíftir i£,frT stund út 1 ytztu myrkur> er al* i mér samk.væmi- sem Stalin hélt aöa ata a kæ i rei' Af fiam
kunn. Minna þekkt er frásögn-
in um, hvernig fór fyrir unga
tónskáldinu Tikhon Khrenni-
En sa maður, er flestar sög kov Hljómlistargagnrýnendur í
Evropu verið hraðað. Einkum ur gengu um, var Stalin sjálf- ( Moskvu tóku söngleik hans 1
hafi hann lagt áherzlu á það,! ur. Hver setning, sem hann storminum með miklum fögn-
að strax á næsta sumri yrði sagði, var endurtekin hvað eft-; uðh svo horfði húsbóndinn á
til taks velbúinn her i Vestur.ir annað og grannskoðuð frá íeiksýninguna og sagði, að sér
Evrópu og verði lagt meira ðllum hliðum;.K.ætt Jar
kanD á bað að búa hann her ! hvað honum felh 1 Seð °S
kapp a paó aö bua þann ner>jhonum felli ekki í geð. 3
Eisenhower hafi lagt á það
mikla áherzlu í greinargerð
sinni, að vígbúnaði Vestur-
og er hér farið eftir þýðingu Lár
usar:
Evrópu og verði lagt meira' imoum- Jar , unh fyndist lítið til um hana. Gagn-
hvað
sem þegar er til, að vopnum i hanSj venjur og veikleikar vöktu
og öðrum útbúnaði, en að meiri áhuga þeirra, sem um-
koma upp nýjum herjum, ] gengust hann en gangur styrj-
þótt því starfi verði þó haldið ] aldarinnar eða úrslit heimsbylt
áfram. Upphaflega mun hafa ingarinnar. Mér var sagt, að á-
verið áformað að hafa um 60 hugaefni Stalíns væru skák og
herfylki til taks i Vestur-| knatíb?rðsspil ,.og „ hann_,léki
Evrópu á árinu 1954 og vinna
að þessu smátt og smátt. Á-
ætlun Eisenhowers mun nú
miöast við það, að fyrir næsta
sumar verði a. m. k. 30 her-
hvort tveggja nægilega vel til
þess að hafa ánægju af að
keppa við afburðamenn í skák
og knattborðsleik. í tóntegund,
sem sæmdi slíkum ríkisleyndar
málum, var mér sagt, að uppá
rýnendurnir skiptu þegar i stað
um skoðun. Hætt var að sýna
söngleikinn, og hann hefir ekki
verið sýndur siðan.
fylki viðbúin til varnar i Vest halds víntegundir hans væru
ur-Evrópu og verði fyrst og
fremst unnið að því næstu
mántiðina að koma þeim her
styrk á laggirnar. Til þess
skortir fyrst og fremst vopn
og útbúnað, en sæmilegur
mannafli mun vera fyrir
hendi.
Þessi breyting á áætluninni
mun fyrst og fremst byggð á
þvi, að íregnir hafa borizt um
stóraukinn vigbúnað Rússa
á þessu ári og hefir bilið milli
herstyrks þeirra og hernaðar
legs styrks vesturveldanna í
Evrópu sennilega heldur auk
izt en minkað Rússum í hag
seinustu mánuðina. Þótt Rúss
ar hyggi beinlínis ekki á árás,
getur þetta verið þeim mikil
freisting, og skærist t. d. i
odda milli stórveldanna á
öörum stööum t. d. í Asiu, er
ekki óliklegt, að þeir létu
kenna aflsmunar í Evrópu. Af
þessum ástæðum telja Eisen-
hower og samverkamenn hans
það nauðsynlega öryggisráð-
stöfun, að til sé i Vestur-
Evrópu strax á næsta sumri
öflugur her, sem sé fær um
að hrinda árás, einkum ef
hann hefir nægan flugher
sér til styrktar.
Af hálfu Eisenhowers og
samverkamanna hans er svo
eindregið bent á, að óliklegt
sé, að samkomulag náist milli
stórveldanna, nema fullkom-
ið jafnvægi náist á hernaðar
sviðinu. Rússar telja sig nú
hafa hernaðarlega sterkari.
aðstöðu í Evrópu. Afleiðing-
arnar sjást á þingi S. Þ., þar
sem Vishinsky er nú öllu ó-
Kakhetinsky og Kagor, sem
hvort tveggja er frá Kákasus.
„Hann verður heitur“.
Við vissum allir, að Stalin
hafði yndi af málsháttum, bæði
rússneskum og georgiskum, og
notaði þá oft til þess að stöðva
umræður. Þegar hann hafði
lokið samningsgerðinni við Hitl
er, er sagt, að hann hafi setið
þögull meðan stjórnmálanefnd
ræddi afleiðingar samningsins.
Að lokum lýsti hann kjarna
málsins með einu af sínum
uppáhalds orðtækjum: „Ég á-jbreytt áætlunum sinum vegna:
byrgist ekki, að maturinn bragð þess, að „táknin" voru óhag- i
ist vel, en hann verður heitur!“ j stæð. í innsta eðli sínu er hann j
Stundum, þegar honum þótti j einrænn, sem ef til vill er ein- j
menn vera of langorðir, var stætt meðal einræðisherra og
Er Stalin hjátrúarfullur.
Til er saga um Stalín, sem ég
hef aldrei trúað, en er almennt
trúað af nánustu samstarfs-
mönnum hans. Hún er á þá leið,
að þegar hann þurfi að taka
þýðingarmiklar ákvarðanir,
„ráðgist hann við“ hinn fram-
liðna Lenin i granítgrafhýsi
hans á Rauða torginu. Sam-
kvæmt þessari sögusögn á hann
að hafa dvalizt þar aleinn með
hugsanir sinar i margar klukku
stundir. Háttsettur leynilög-
reglumaður sagði eitt sinn við
mig:
„Ég fæst ekkert við andatrú,
en þetta er satt: Þegar Þjóð-
verjar voru komnir að hliðum
Moskvu rétt áður en lik Lenins
var flutt með leynd til Úrals,
dvaldist Stalín einn hjá líkinu
í nokkrar klukkustundir.“
Meðal ráðamanna, vár þvi al
mennt trúað, að Stalin væri
mjög hjátrúarfullur og hefði
fyrir flúgmenn og aðra, sem anSreindum mönnum þekki
skarað höfðu fram úr í styrj-^ég ekki aðra en Bolla Thor-
öldinni. Þegar þessir menn j oddsen, en ég veit ekki betur
komu aftur til vígstöðvanna, en að þeir séu allir viður-
sögðu þeir frá þvi, að Vozhd — kenndir heiðursmenn, og læt
þ.e. foringinn — væri blátt á-
fram og látlaus maður. Hann
hafði leikið sér og drukkið með
þeim, sungið og haft gaman-
yrði á vörum og auk þess leyst
þá út með gjöfum.
Þeir, sem höfðu þekkt hann
lengi og vel, játuðu, þegar þeir
löluðu um hann, að hann væri
„harður“ maður, sem treysti
(Framhaid á 6. siðu)
ég þar stjórnmálaskoðanir
þeirra, sem ég ekki þekki
hverjar eru, liggja á milli
hluta, því ég veit heldur ekki
betur en aö íslenzka þlóðin
telji sig vera lýðræðisþj óð, en
það er engin þjóð, sem ekki
leyfir þegnum sínum að láta
í ljós skoðanir sínar opinþer-
lega.
Það tekur mig þessvegna
sárt, að sjá Tímann, sem hef-
ir haft það til ágætis að vera
frjálslynt blað og viðsýnt,
sýna þvílík ofstækj og kemur
fram i framangreindri klausu
og hefði hann átt að lofa hin
um Reykjavíkurblöðunum að
hafa metið í þeim efnum. Ef
haldið verður áfram á þess-
ari braut í íslenzkri blaða-
mennsku, vofir ofstækj og at
vinnukúgun yfir íslenzku þjóð
inni, en Tíminn hefir einmitt
deilt á þá framþróun, og talið
verða hverri þjóð að fóta-
kefli, sem oröið hefir fyrir
Raddir nábáanna
Mikið hefir verið rætt um
Þjóðleikhúsið, síðan Tíminn
upplýsti, að fjárhagsörðug-
leikar þess væru svo miklir,
að sennilega yrði að loka því,
efa það fengi ekki aukna að-
stoð. Öll dagblöðin hafa gert
þetta að umtalsefni og segir
Alþýðublaðið m. a. í forustu-
grein í gær.
„í sambandi við fjárhags-
örðugleika Þjóðleikhússins hef
ir verið um það rætt manna
meðal, að það yrði ef til vill I ... .. ...
leigt einstaklingum til rekst- slikum orlogum.
urs. Nú hefir verið móti þvi j ®f her a að fara að hræða
borið, að slíkt standi til, enda menn frá þvi að þyggja kynn
ósennilegt, að jafnvel Birni ingaboö til þjóða, hvort held
Ólafssyni dytti slíkt og því-
líkt i hug. Samt er vitað mál
ur þær teljast til austurs eða
vesturs, til lýðræðisþjóöa eða
ið einstaklingar hafa hug á einræðisþjóða, þá er hér mikil
að ná rekstri Þjoöleikhussins i h tt á ferðumj því þá er ver
sinar hendur og að sjalfsogðu
sáttfúsari en nokkru sinni
fyrr.
Undir þessum kringumstæö
um er það óhjákvæmileg nauð
syn fyrir lýðræðisþjóðirnar að
styrkj a varnir sinar. Reynslan
sínum á þingi S.Þ., að það er
friðurinn — fyrst og fremst ’
friðurinn — er fyrir þeim vak ]
ir. Slikar tillögur fá kannske
litlar undirtektir og byr nú, ]
en baráttan fyrir framgangi
með gróðamöguleika fyrir aug
um. Enginn þarf að vera í vafa
um, hvað fyrir slikum mónn
ið að hefta frelsi afskekktrar,
fámennrar þjóðar, sem er
mikil þörf á að fá að halda
um muni vaka. Sjálfsagt sjá , víðsýni sínu og sjá lif og starf
þeir. ráð til þess að safna á- j fólks, hvar sem það dvelur á
litlegum fjárupphæðum á .jörðinni, án tillits til trúar-
hefir sýnt það og sannað, að þeirra má samt ekki falla nið
það er vísasti vegurinn til ] ur. Það verður að halda henni
styrjaldar, ef annar aðilinn er áfram, þótt erfiðlega horfi um
hernaðarlega sterkari en mót [ skeið. Og fyrr eða síöar verð-
herjinn. Þá sigrar sú freisting ur hennj tryggður framgang-
að lokum að láta kenna afls-I ur, ef lýðræðisríkin tryggja
munar. Meðan Rússar vígbú- [ nógu vel varnir sínar og yfir
ast er það óhjákvæmilegt fyr gangsmennirnir sjá því og
ir lýðræðisþjóðirnar aö gera skilja, að árásir borgj sig ekki.
þaö sama. Með því að tryggja Þá læra þeir fyrr en seinna,
nægilegt jafnvægi á þessu að samkomulagsleiðin er öll
sviði, hindra þær að árásir
séu gerðar. Vígbúnaður lýð-
ræðisþjóðanna er til þess gerð
rekstri Þjóðleikhússins. En sú
starfsemi yrði áreiðanlega
ekki i anda þess tilgangs, sem
boðaöur var við vígslu Þjóð-
leikhússins og landsmenn
höfðu ástæðu til að ætla að
\ æri annað og meira en fagur
yrði í venjulegum skálaræöum. „
Frá þeim tilgangi má hins veg hugasemd fru Sigríðar Einks
ar aldrei hvika. Menning og dóttur er byggt á misskilningi
sæmd þjóðarinnar er i veöi,! að því, er Tímann snertir, t.
ef musteri á borð við Þjóð- j d. i sambandi við Bolla Thor-
leikhúsið yrði gert að sam- oddsen.
keppnisaðila við Tívolí.“ j sambandi við ferðalög til
bragða, siðvenja eða stjórn-
málaskoðana.
Sigríður Eiríksdóttir
Allmikið af þeirri ádeilu,
sem fram kemur í þessari at-
Yfirleitt hefir verið almennt Sovétríkjanna hefir einkum
um fyrir beztu. Með því að tekið undir þá kröfu Tímans ] verið deilt á það hér í blaðinu,
treysta varnir sínar, eru lýð að tryggja verður Þjóðleik- ] að stjórnendur Sovétríkjanna
ræðisþjóðirnar því ekki að-jhúsinu nægilegt starfsfé. hafa slegiö slikan hring um
ur að hindra árásir og má [ eins að treysta öryggi sitt, En meöan verið er að koma land sitt, að þangað fá ekki
því hiklaust segja, að hannlheldur eru þær jafnframt aö því á traustan grundvöll, verð að koma nema þeir, sem eru
sé í þágu friöarins. jverja friðinn og skapa mögu ur að fara gætilega i út- ■ „útvaldir“. Það væri áreiðan-
Lýðræðisþjóðirnar sýna það | leika til að tryggja hann til þennslu fyrirtækja, er keppa lega verulegt spor í þá átt að
líka með afvopnunartillögum I frambúðar. . við það um opinber framlög. I (Framhald á 6. siðu) ,