Tíminn - 14.12.1951, Blaðsíða 7

S84. blað.
TÍMINN, föstudaginn 14. deseniber 1951.
7,
4
Fösiud. 14. des.
Úrræðaleysi stjórn-
arandstöðunnar
Tvær bækur sama höfundar
Tvær bækur í einu frá sama
höfundi — og það á því herr-
anl5 ári 1951, þegar pappírinn er
dýrari en dæmi eru til áður og
bókabúðirnai’ hafa verið fyllt-
ar af erléndum myndablöðum
til viðréttingar þjóðarbúskapn-
um og til stýrktar þeirri ný-
menningu, sem þó virðist blómg
ast furðanlcga af sjálfu sér.
Hver er svo höfundur þessara
bóka? Hann heitir Björn Ólaf-
Eftir Guðmund Gíslason Hagalin
sig list sinni. En Ebba fær í
flasið á sér mann, sem henni
hentar, og hún er þá ekki lengi
að hugsa sig um, hvað gera
skuli, finnst þetta engu síðri
Keflavík en sú, sem hún hafði
róið í.
Þessi saga ber því ennþá frek
ar vitni, sem auðsætt var af Og
svo giftumst við, að höfundur-
inn er prýðilega ritfær, vel viti
borinn, hefir allmikla kímni-
Eldhtisumræðurnar, sem
fram hafa farið tvö undan-
farin kvöld, hafa leitt það í ur Pálsson, og mér er tjáð, að
ljós jafnvel enn betur en áð- að hann sé kennari eða skóla-
ur, hve ráöalausir stjórnar- stjóri norður í Eyjafirði — Þing
andstæðingar hafa verið og eyjarsýslu megin — en fæddur I gáfu til að bera og getur verið
eru. Þeir hafa reynt að deila sé hann við norðanverðan 1 oröheppinn. Ennfremur er auð-
á ríkisstjórnina fyrir það, sem Breiðafjörð og uppalinn í, sætt, að hann er glöggur á sér
hún hefir gert, og hefir sumt Sperðlahlíð í Arnarfirði. Hann1 kenni manna og veitir atliygli
af því haft við nokkur rök að hefir áður gefið út tvær bæk- ^ hinum margvíslegu tilbrigðum
styðjast, en annað ekki. Engin ur, aðra 1945, hina 1949. Sú bók mannlegs lífs. En hins vegar er
stjórn getur vitanlega hagað er löng skáldsaga, sem heitir' sitthvað við þessa bók hans að sem
störfum sínum þannig, að Og nú giftumst við. Hún vakti1 athuga. Lýsingarnar á fyrri ævi
ekki megi eitthvað að þeim hjá mér áhuga fyrir höfundin- ' Edvards og ennfremur á hugs-
finna og gildir það ekki síst um, þó að hljótt hafi verið um' unum hans eru of langdregnar
urn stjórn, sem studd af af hana. Hún hefir það meðal ann' og rjúfa söguþráðinn — og
ólíkum flokkum og vinnur við ars til sins ágætis, að hún er ^ stundum er framsetningin of
hin erfiðustu skilyrði. Ef nánast skemmtileg, allmikið í' óljós — meira að segja ekki
Framsóknarmenn hefðu einir henni af hre.ssandi og víllausri | ávalit unnt að fylgjast með í
getað ráðið, myndu þeir hafa lífsnautn
gert margt á annan veg en allan sérvizkulegan merkissvip. j undinum
Nýju bækui-nar heita Hjá ] forma samtöl. Þá eru viðbrigði
Búasteinum og Tjaldað til einn- j Edvards, þegar hann þykist
ar nætur. Sú fyrrnefnda er 190 komast að raun um, að Ebba sé
oröið hefir hjá núverandi
stjórn. Svipuðu munu og
Sjálfstæðismenn halda fram.
En það er ekki nóg að geta
fundið að því, sem gert hefir
verið, heldur þarf jafnframt
að benda. á, hvernig haga
hefði átt umræddum ráðstöf-
unum, svo að betur hefði far
iö. Annars er gagnrýnin alveg
neikvæð. Og það hefir ein-
kennt allan áróður stjórnar-
andstæðinga, að þeir hafa að-
eins gagnrýnt, en aldrei bent
á neinar aðrar betri leiðir en
þær, sem farnar voru. Þetta
kom alveg sérstaklega fram í
eldhúsumræðunum.
Stjórnarandstæðingar hafa
ekki getað borið á móti því,
að þegar núverandi stjórn
kom til valda, blasti við alger
stöðvun útflutningsframleiðsl
unnar, greiðsluþrot rikíssjóðs
og að ekkert gæti orðið úr
hinum ráðgerðu orkuverum
við Sog og Laxá og áburðar-
verksmiðjunni. Slíkur var arf
ur nýsköpunarst j órnartíma-
bilsins. Það var ekkert annað
en hrun og neyð sem þá blasti
framundan. Stjórnin greip til
þess úrræðis að lækka gengið,
eins og Stafford Cripps hafði
gert rétt áður í Bretlandi und
ir kringumstæðum, sem þó
voru ekki eins alvarlegar þar
og hér. Þetta var vitanlega
neyðarúrræði, sem var hins-
vegar orðið óhj ákvæmilegt
vegna fyrri stjórnarhátta.
Með þessu móti- tókst það líka
og hún er laus við (samtölunum, og þó virðist höf-
einmitt láta vel að
bls., en hin 179.. Þær eru báðar honum ótrú, svo snarboruleg og
snotrar að ytra frágangi, en
útgefandinn er Edda á Akureyri.
Hjá Búasteinum er ein saga.
Hún gerist í þorpi, þar sem er
sú þrenning, sem þótt hefir
flumósa, að þau verka sem hálf
gerð vandræðalausn frá höf-
undarins hendi. Og Ebba kem-
ur þannig fram undir lokin, að
lesandinn segir við sjálfan sig:
auka mjögá virðuleik sinna Æ, hvað vaþðar mann nú um
aðsetursstaða: Einingarnar í
þeirri þrenníngu eru sýslumað-
ur, Iæknir og prestur, og allar
koma þessar einingar við sögu.
En aðalpersónurnar eru prests-
dóttirin, Ebba, og Edvard, sýslu
skrifari og tómstundamálari.
Hann er sonur fátækrar ekkju
og hefir þjáðst af heilsuleysi,
en komizt til manns — sem
kallað er — fyrir hjálp góðra
manna og elju og menntunar-
áhuga sjálfs sín. En hann er
dálítið hjárænulegur og fer með
list sína í felur. Hann er í raun
inni ósköp hissa á því, að hin
fagra og auk þess góða prests-
dóttir skuli vilja við honum
iíta, en verður þó að trúa eigin
reynd. En allt í einu syrtir yfir.
Hann sér Ebbu kyssa lækninn,
ungan kvennagosa — og Ed-
vard bíður engra skýringa, en
fer með skipi brott úr þofpinu,
burt af landinu og hyggst helga
um, persónuleikinn nokkuð
brestóttur.
Svo vík ég mér þá aftur að
smásögunum. Þar má stundum
sjá votta fyrir allgóðu hand-
bragði, en í mörgum af sögun-
um er efnið svo lítið og óveru-
legt, að ekkert getur úr því orð
íð — nema þá með einhverri
sérstæðri meðferð, sem þarna
er ekki til að dreifa. Oft víkur
skáldið að lítt geðslegum fyrir-
brigðum, og í einni sögunni lýs-
ir hann andstyggilegum ölæðis-
og siöleysisglæp, sem hann virð,
ist síðan reyna að sætta lesand
ann við með því að líma gljá-
miða á sögulokin. Svo er að sjá,
höfundurinn hafi mjög
ríka tilhneigingu til þess aö
fjalla um kynferðileg efni, án
þess að hafa nokkuð sérstakt að
flytja um þau raunar mjög
merkilegu mál, og mætti hann
gjarna minnast þess, sem hann
lætur Edvard segja í löngu sög-
unni:
„Blessun þjáningarinnar var
neikvæð, hún gerði þiggjand-
ann alltaf verri. Það var varla
einu sinni hægt að vara aðra
við þessu, því að til þess varð
að sýna þeim svo margt sóða-
legt, skítugt: Hatur ,lítiT-
mennsku, frumstæða rudda-
lega grimmd og afskræmdar
hvatir. Það var spurning, hvort
þeir töpuðu ekki eins mikið á
að sjá þetta eins og þeir græddu
— kannske meira, því að sum-
ir vilja vera í helvíti, finnst
þeir hvergi eiga heima nema í
sóðaskap, sjá aldrei nema það
Ijótasta, en þykjast vilja það
fagra. Það var góður mælikvarði
á mennina, hvað þeir sáu og
hvernig þeir sáu það.“
Sá manndómsbragur, sem höf
undurinn á í fórum sínum, kem
ur vel fram í sögunni Strandað
svona stelpukorn?.... Hún verð
ur svo sem ekki neitt sem ein- j
staklingur — og sem fulltrúi
kvenþjóðarinnar eða kveneðl-
isins verður hún of laus og lít-
ið meitluð. Sumar aðrar per-
sónur, sem fram koma í sög-
unni, vekja áhuga lesandans.
Má þar nefna til dæmis prest-
inn og sýslumanninn. En les-
andinn hefir lítið af þeim að
segja, og hefði það verið bú-
bætir hjá höfundi, að sýna [1 höfn, sem er hressileg saga og
þessa herramenn ofurlítið nán- I geðsleg, fólki lýst, sem eitt-
ar. Orðfæri höfundar er oft|hvað er í spunnið, þó að það
snjallt, og hann nær stundum' sé engir guðs englar.
skemmtilegum hraða í frásögn- Sem dæmi um skarplegar at-
ina, en fyrir kemur, að orða- j huganir höfundar og hvernig
valið er miður heppilegt, á að ^ hann kemur orðum að þeim, má
vera smelliö og djarflegt, en meðal annars grípa þessar setn
verður hjákátlegt eða ratalegt. j ingar.
Yíirleitt má segja, að sagan beri
þess vott, að Björn Ólafur Páls
son, sé gáfaður maöur, sé sem
höfundur nokkuð laus í sniðun-
hefði
stjórnarandstæðinga
verið fylgt.
Þessari hörmulegu staðreynd
um. algert úrræðaleysi sitt
aö “afstýra"stöðvun Vtvinnu- IfIril’þeim vancif’ sem
veganna, rétta við fjárhag
ríkisins og tryggja hinar ráð-
gerðu stórframkvæmdir. Jafn
fram gerði þetta mögulegt að
draga nokkuð úr hinum rang
látu verzlunarhöftum, er við
gengist höfðu um skeiö.
í áróðri' sínum deilda
stjórnarandstæðingar ákaft
á gengislækkunina, en þeir
benda ekki á, að neitt
skárra úrræði hafi verið fyr
ir hendi. Það verður ekki
i’áða þurfti fram úr veturinn [ legur og hann framast getur
1950, geta stjórnarandstæöing | veri®. Þeir hafa verið í stjórn
ar ekki afneitað. ' j meðan verið var að eyða
Þeir geta heldur ekki borið, stríðsgróöanum og stefnt var
á móti því, að þeir stóðu á út í ófæruna. Þegar þangað
sama hátt ráðalausir, þegar er komiö, hlaupast þeir úr
nauðsynlegt var að taka upp,161^ Þeir standa ráðalausir
h'ð svonefnda bátagjaldeyris, frammi fyrir vandanum, en
reyna að afla sér fylgis með
því að deila á þá, sem eru að
reyna að rétta hlutina við eft
ir óstjórn fyrri ára. Ef aðrir
flokkar fylgdu fordæmi þeirra
myndi skapast algert atvinnu
leysi og neyðarástand í land-
inu.
Slík gagnrýni stj órnar-
andstæðinga mun ekki afla
þeim mikil fylgis. Meðan þeir
' tJr Hjá Búasteinum:
„Iiann hafði þjáðst svo oft, að
ljómi þjáninganna var horfinn.
Þar fann hann ekkert nema ó-
réttlætið."
Úr einni smásögunni:
inu, er hefði samdrátt at- „Það er synd að ljúga sig í
vinnuveganna og vaxandi at- sátt við auðnuleysið, og það er
vinnuleysi í för með sér. meira, — þaö er skömm.“
Ferill stj órnarandstöðu- Þrátt fyrir allt mitt taut og
flokkana er þvi eins óhugnan j nöldur, eru þetta bækur, sem
vert er að gefa gaum, höfundur,
sem í er gott efni og því er væn
fyrirkomulag á síöastliðnum
vetri vegna hinnar óhag-
stæðu verðlagsþróunar, er
átt hafði sér stað erlendis af
völdum Koreustyrjaldarinn-
legur til afreka. Hann þarf að-
eins að taka á viðfangsefnum
sínum með meiri festu og al-
vöru, án þess þó aö verða leið-
inlegur, ef til vill taka sjálf-
an sig og tilveruna svolítið al-
varlegar og verða lítið eitt fast-
ari í sniðunum, án þess þó aö
setja upp spekings- eöa fýlu-
svip.
Ivsr norræn-
ar skáldsögur
Fyrir nokkru síðan er komin
út skáldsaga, er nefnist: Hreim
ur fossins hljóðnar. Hún er eft-
ir færeyska skáldið Richard B.
Thomsen og heitir á frummál-
inu: Nár fossens sang dör hen.
Segir hún frá fólki, sem hrekst
frá Noregi til Færeyja og sezt
þar að. Gerast þar síðan megin
atburðir sögunnar. Saga þessi
hefir hlotið miklar vinsældir á
Norðurlöndum, enda hefir hún
marga kosti til að bera. Per-
sónulýsingar eru glöggar og eft
irminnilegar og atburðarásin
hröð og spennandi, einkum þó,
þegar á líður. Lesandinn kynn-
ist hér stórbrotnu og frumstæðu
fólki, heitum ástríðum, og
hryggilegum örlögum. Ýmsir
kaflar sögunnar eru sérlega á-
hrifamiklir.
Sagan er þýdd af Konráði Vil
hjálmssyni, en Norðri hefir gef
ið hana út.
Þess má geta, að Richard B.
Thomsen er að verða einn víð-
lesnasti rithöfundur Norður-
landa. M.a. er talið, að bók hans
Blámannsvík, sem einnig ger-
ist í Færeyjum, hafi verið mest
lesna bókin í Danmörku.á síð-
astl. ári. Nokkrar bækur hans
hafa verið þýddar á ensku og
hlotið mikla útbreiðslu í Bret-
landi.
Þá er kominn út önnur nor-
ræn skáldsaga á vegum Norðra.
Hún er eftir sænska skáldið
Frits Thoren og nefnist í þýð-
ingu: Sönn ást og login. Á frum
málinu heitir hún: Att vinna
hela várlden. Saga þessi hefir
hlotið miklar vinsældir í Sví-
þjóð og víöar. Hún gerist á
tímabilinu 1910—30 og fjallar
um viöleitni iðjuhölda og fjár-
brallsmanna til þess að leggja
undir sig heiminn viðskipta-
lega. Ein aðalpersóna sögunn-
ar, Ivan Wenner, er oft talinn
tvífari fjármálabraskarans og
eldspýtnakóngsins fræga, Ivars
Kruger. Aðalsöguhetjan, Henry
Hassler, er verkfræðingur, er
ryður sér braut til vegs og á-
hrifa, unz hann tekur við ein-
um stærsta hring Wenners, er
hann fellur frá skyndilega.
Hassler reynir að halda svindli
hans áfram, en .gefst upp að
lokum og lendir í fangelsi. Þeg-
ar fangelsistímanum lýkur bíður
kona hans eftir honum, en hann
hafði sagt skilið viö hana með
an velgengni hans var mest og
tekiö saman við daðurdrós.
Saga þessi hefir það til að bera
aö vera bæði fróðleg og
skennntileg í senn.
Kristmundur Bjarnason hef-
ir þýtt sögu þessa á íslenzku.
Þess má geta, að Frits Thoren
er nú einn af kunnustu rithöf-
undum Svía.
Frágangur beggja þessara
bóka er góður. Mjög lítið er nú
gert af hálfu íslenzkra bókaút-
gefenda til að kynna norrænar
skáldsögur og er útgáfa þess-
arra tveggja bóka að því leyti
lofsverð.
ar. Aftur hefðu stjórnarand-
annað séð en að bókstaflega stæöingar þá stuðlað að stöðv
ekkert hefði' verið gert, ef un útflutningsframleiðslunn-
þeir hefðu fengið að ráða. ar og almennu atvinnuleysi,
Afleiðing þess hefði orðið ef þeir heföu fengið að ráða.
sú, að nær algert atvinnu-1 Og enn á ný standa þeir
leysi og alinenn neyð myndi ráðalausir frammi fyrir þeim j halda áfram á þessari leið,
nú ríkja í öllum sjávarþorp- j vanda, sem nú þarf að fást j munu þeir ekki uppskera ann
um og kaupstöðum lanðsins. ■ við. Þeir gera sér það helzt að en vaxandi fylgisleysi og
Það takmarkaða atvinnu-j til dundurs í þinginu að flytia
leysí, sem nú á sér stað, er tillögur um aukin útgjöld og
ekki nema svipúr hjá sjón í lækkun skatta, en vitanlega
samanburði við það, sem orð myndi slikt ekki leiða til ann
ið hefði, ef þessari stefnu ars en hallareksturs hjá rík-
auka óvirðingu meðal þeirra
stétta, sem þeir þykjast vera
að vinna fyrir, en bregðast
hinsvegar fulikomlega með
þessum vinnubrögðum sínum.
Bók fyrir húsmædur
Nýlega er komin út bók, er
nefnist Húsmæðrabókin. Fjallar
hún um hússtörf, srnurt brauð
og bökun. í bókinni er að finna
margvíslegar leiðbeiningar um
þessi efni. Efnisrööunin er glögg,
frásagnir stuttar og glöggar, og
margar myndir fylgja til skýr-
ingar. Þótt bókin hafi mikinn
fróðleik að geyma, er hún ekki
fyrirferðarmikil. Sá ókostur er
ekki óalgengur á slíkum bókum,
að þær eru helzt til fyrirferðar-
miklar og skemmast þvi fyrr en
ella.
Sigfríður Nieljohniusdóttir
tók bók þessa saman, en bóka-
útgáfa Pálma H. Jónssonar gaf
hana út. Bókin er prentuð í
Ingólfsprenti og virðist frágang
urinn góður.