Tíminn - 14.12.1951, Blaðsíða 3

284. blað.
TÍMINN, fösíadasinn 14. desember 1951.

Ráðstafanir stjornarinnar hafa afstýrt hruni atvinnu-
veganna, rétt við hag ríkis og tryggt stórframkvæmdir
Herra íorseti!
Góðir tilheyrendur!
Nú haía .háttv. stjómarand
stæðingar ausið úr skálum
reiði sinnar, þeir háttv. 4.
þingm. Reykvíkinga (Har.
Guöm.), háttv. 6. landskj. H.
Vald.), sem eru fulltrúar Alþ.
fl. og háttv. 5. iandskj. (Ás.
Sig.) sem fulltrúi Sameining-
arflokks alþýðu, Socialista-
fiokksins.
Það er alltaf létt fyrir þá,
sem ekki telja sig bera ábyrgð
að koma fram sem vandlæt-
ara. En stjórnarandstaða á,
ef hún skilur sitt hlutverk, að
finna -til ábyrgðar, — meiri
ábyrgðar en gætti í ræðum
háttv. áðurnefndra þing-
manna.
Samkvæmt ræðum háttv.
stjórnarandstæðinga á allt,
sem mótdrægt, er að vera nú
verandi ríkisstjórn að kenna.
Þeir vilja ekki muna aö órofa
samband er milli öröugleik-
anna á líðandi stund og
þeirra tíma, þegar flokkar nú
verandi stjórnarandstöðu
tóku þátt í rikisstjórnum og
ýttu á ógæfuhlið, — stofnuðu
til þess ástands, sem nú er
barist við að bæta úr. Við
skulum horfa um öxl: Hvernig
var ástatt í landinu þegar nú-
verandi stjórn tók við völd-
um fyrir tæpum tveimur ár-
um?
Uppgjöf nýsköpunar-
stjórnarinnar.
Stjórn Stefáns Jóh. Stef-
ánssonar var mynduð í árs-
byrjun 1947. Hún tók viö vand
ræðabúi nýsköpunarstj órnar-
ifinar svonefndu, sem gafst
upp um leiö og hún var búin
með þær miklu gjaldeyrisinn-
stæður, sem þjóðin hafði eign
ast fyrir óvenjulega rás viö-
burðanna á styrjaldarárun-
um.
Verkefni stjórnar Stefáns
Jóh. Stefánssonar var mjög
örðugt — það skal viðurkennt.
— Hún reyndi að veita við-
nám, en í ársbyrjun 1949 var
í ljós komið, að ráðstafanir
hennar dugðu alls ekki til
þess að halda uppi fjármála-
og atvinnulífi þjóðarinnar.
Framsóknarflokkurinn var
að vísu þátttakandi í stjórn
St.- Jóh. St., en hafði verið í
hreinni andstöðu við nýsköp-
unarstjórnina meöan hún sat
að völdum.
Hann varaði þjóðina við
þeirri stefnu, sem ráöandi
hafði verið, en tók þátt í
stjórn St. Jóh. St., af því að
hann tald skylt að reyna að
bjarga því sem bjargað yrði.
í ársbyrjun 1949 taldi
Framsóknarflokkurinn að
sýnt væri, að stjórn St. Jóh.
St. hlyti að missa marks,
nema tekið væri til róttækari
aðgerða, sem ekki fékkst
samkomulag um. Gerði flokk-
urinn því kröfu til þess að
fram færu kosningar, þótt
eitt ár væri eftir af kjörtíma-
bili. Gömul og ný reynsla
staöfestir, að síðasta þing
fyrir kosningar er varla hæft
til að taka vandamál heil-
brigðum tökum.
Kosningarnar veittu Fram-
sóknarflokknum aukið fylgi
og leiddu þannig' í ljós, að
þjóðin kunni að meta varnað-
Ræða Steingríms Steinþórssonar forsætisráð-
herra í útvarpsumræðunum í fyrrakvöld
arorð hans og kröfur um á-
tök til leiðréttingar.
Nýsköpunartímabilið.
Hvernig stóðu svo sakir í
árslok 1949? Stjórn Stefáns
Jóh. St. sagöi af sér, þegar Al-
þingi kom saman eftir kosn-
ingarnar í nóv. 1949. Sjálf-
stæöisflokkurinn hafði mynd-
að minnihlutastjórn snemma
í desember, en skorti þing-
fylgi til þess að koma fram
málum.
í fjárhags- og atvinnulífi
þjóðarinnar var ástandið á
þessa leið:
Ekki var íarið að starfa
að nokkru ráði að setningu
fjárlaga fyrir fjárlagaárið
1950 og virtist þingið ekki
sjá sér það fært eins og á-
standið var, enda þótt fjár-
lagafrv. hefði verið lagt
fram snemma á þinginu.
Útflutnings atvinnuvegit
. þjóðarinnar virtust alger-
lega stöðvaðir. Undanfarin
ár hafði Alþingi neyðst til
þess að ábyrgjast verð á
bátafiski og varið til þess
miklum f járhæðum. Nú tók
Alþingi aðeins ábyrgð á fisk
verðinu þrjá fyrstu mánuði
ársins 1950. Engin f járhags-
geta var til þess að gera
meira — og fullkomin tví-
sýna á að þetta væri meira
að segja hægt, þótt yfirlýs-
ing um ábyrgðina væri
gefin.
Ríkissjóður var algerlega
févana.
Verzlunin hafði reyrst í
fjötra hafta, kvótakerfis
og skömmtunar.
Verzlunarfyrirtæki svo
sem samvinnufélögin gátu
ekki tekið eðlilegum vexti.
Almenningur leið af vöru-
þurrð. Svartamarkaður
blómgaðist til gróða fyrir
braskara en féflettingar al-
þýðu manna.
Tíminn leið og alltaf
harðnaði á dalnum Við svo
búið mátti ekki standa.
i Hlutverk núverandi
ríkisstjórnar.
Um miðjan marz tók nú-
verandi stjórn til starfa. í
stef nuyf irlýsingu st j órnar-
innar segir m. a. svo:
„Það er hv. alþingis-
mönnum og alþjóð kunnugt
að útflutningsframleiðsla
landsmanna er nú þannig
á vegi stödd, vegna verð-1
bólgu innan lands og erfið-
leika á sölu íslenzkra af-
urða erlendis, að alger
stöðvun þessarar fram-
leiðslu virðist vera yfirvof-
andi.
Ríkisstjórnin er fyrst og
fremst mynduð til þess að
koma á, eftir því sem unnt
er, jafnvægi í viðskipta- og
fjármálalífi þjóðarinnar.“
Hinni nýju stjórn og stuðn-
ingsflokkum hennar var Ijóst,
að vegna útflutningsfram-
framleiðslunnar og um leið
fjármálaástandsins í landinu
í heild, var óhjákvæmilegt að
breyta gengi íslenzkrar krónu
til samræmis við gengi gjald-
þær aðgerðir, sem hafa bjarg-
"V ~^'að frá jafn stórkostlegu at-
vinnuleysi, sem við blasti.
!1 Má segja í því sambandi, aö
•' „að höggur sá er hlifa skyldi“.
Arangur gengis-
lækkunarinnar.
Lítum rólega á hlutina. Allt
atvinnu- og fjárhagslíf þjóð-
arinnar var á glötunarbarmi.
En með átaki gengisbreyting-
arinnar varð forðað frá
henni.
Nýtt lif færöist í framleiðsl-
una og atvinnurekstur þann,
er stendur undir afk.omu
þjóðarinnar. Þrátt fyrir stór-
kostlegan aflabrest í sumum
verstöðvum hefir meiri heild-
arútflutningur oröið af sjáv-
arafuröum þetta ár en hið
miðils í helztu viðskptalönd- ' síðastliðna af því, að útgerð-
Steingrímur Steinþórsson
um okkar.
I in lifnaði við. Sala á hrað-
Þetta var gert með lögum frystum fiski hefir verið
um gengisbreytingu, stór- meiri og hagkvæmari en áð-
eignaskatt, launabreytingar, ur- Opnast hafa markaðir
framleiðslugjöld o. fl. j fyrir dilkakjöt, svo að vonir
Stjórnarandstæðingar höm standa til, að óhætt sé að
uðust strax að þessum ráð- auka þá framleiðslu svo sem
stöfunum og hafa síðan af landskostir framast leyfa.
fremsta megni reynt að gera j Allar leiðir til sæmilegrar
þær tortryggilegar og óvin- sölu voru lokaðar af hinu
sælar — og torvelda að þær ranga gengi íslenzku krón-
næðu tilgangi sínum. unnar, þegar stjórnin tók til
Sjálfir vissu þeiir ,að þessar starfa.
ráðstafanir voru óhjákvæmi- j nú spyr kannske einhver:
legar og óskuðu í hljóði og Hvers vegna var bátaútgerð-
einkasamtölum, að þær yrðu inni um s. 1. áramót gefinn
gerðar. Framkoma þeirra er frjáls hálfur sá gjaldeyri, sem
þvi óverjandi og ber vott um, hún aflar? Var það ekki af
að þeir vita ekki hvaða skyld- i því, að þeirri útgerð nægði
ur hvíla á stjórnarandstöðu, [ ekki gengislækkunin? Jú, það
er skilur hlutverk sitt. var einmitt af þvi. Það ver
Þannig stjórnarandstaða er jekki af því, að gengisfelling-
því óafsakanleg. Hún er eins^n væri röng leið, heldur af
og framkoma manns, sem þVi, að hún náði of skammt
segir vísvitandi rangt til veg-
ar.
G engislækkunin
var ill nauðsyn.
Engum dettur í hug aö
halda því fram að gengisfell-
ingin hafi verið æskileg. Hún
var nauðvörn þjóðar, sem var
að því komin að gefast upp
varðandi atvinnumál og fjár-
mál sín. Hún var ill nauðsyn.
Og eins og ill nauðsyn gerir
æfinlega, reynir hún á mann-
dóm og þroska þeirra, sem
verða að taka á sig auknar
byrðar og erfiðleika.
Ég hefi í ræðu minni talið
rétt að líta til baka, af þvi aö
það, sem nú er að gerast, er
afleiðing hins liðna og verð-
ur að metast með tilliti til
þess.
Ef ríkisstjórnin og stuðn- : haföi áður reynst ófæra — og
ingsflokkar hennar hefðu ekki gat þjóðin án þess verið,
ekki haft þrek til þess að að bátar sæktu afla á mið.
horfast í augu við staðreynd- Hins vegar hljóta allir að
irnar og gera þær ráðstafanir, óska þess að bátaútgerðinni
sem ég nefndi, þótt óvinsælar lánist að vaxa upp úr þörf-
væru, þá hefði orðið alger
stöðvun á útflutningsfram-
framleiðslu, enginn getað
gert út, ekkert kjöt verið selj-
anlegt erlendis fyrir fram-
leiðsluverð, og fullkomið at-
vinnuleysi steðjað að.
Er það furðulegt — og ber
vott um ömurlegt ábyrgðar- ; mennings og þessar.
leysi — að þeir, sem telja sig'
sérstaklega til þess fallna að
vera fulltrúar verkalýðs og
launafólks, skuli ásaka fyrir
fyrir þennan atvinnuveg, til
þess að þeir, sem hann
stunda, fengi svipaða afstöðu
til afkomu og aðrir fram-
leiðsluhópar.
Bátagjaldeyririnn.
Þessar ráðstafanir, sem
varð að gera, til þess að koma
bátaútgerðinni af stað, hafa
að sjálfsögðu valdið hærra
verði á þeim innflutningi, sem
keyptur er fyrir bátagjaldeyr-
inn. Leitast var við að velja
til innflutnings fyrir þennan
gjaldeyri þá vöruflokka, sem
frekar er hægt að vera án
fyrir almenning, þótt vitan-
lega væri ekki hægt aö greina
alveg þar á milli.
Til þessara úrræða var grip-
ið af því ekki var annarra
kosta völ. Uppbótarleiðin
inni fyrir þessar ívilnanir.
Og gæta verða bátaútvegs-
menn þess að spenna bogann
ekki of hátt í kröfurn sínum,
því að fáar eða engar ráð-
stafanir, sem grípa hefir orð-
ið til vegna atvinnuveganna,
eru jafn óvinsælar meðal al-
Aukið frjálsræði
í verzluninni.
Eitt af því, sem ríkisstjórn-
in taldi nauðsynlegt og skylv
að beita sér fyrir, var meirg
frjálsræði í verzlun, en ti..
þess þurfti bætta gjaldeyris-
afkomu, aukið fjármagn ti
innflutnings.
Fyrir aðgerðir ríkisstjórn-
arinnar er nú viðskiptaá--
standið orðið mjög breytt íví
því, sem áður var. Áður þurft;.
gjaldeyris- og innflutnings-
leyfi fyrir öllum innfluttun.
vörum, en nú er frjáls inn-
flutningur á meira en helm-
ingi af þeim verzlunarvarn-
ingi, sem fluttur er til lands-
ins. Nú getur hver sem er
flutt inn lielztu nauðsynja-
vörur, án þess að þurfa gjald-
eyris- og innflutningsleyf
fyrir þeim. Þessar frjávsr.
vörur geta rnenn nú fengic
hjá þeim verzlunum, sem þeir
telja sér hagkvæmast a?
skipta við. Kaupfélagsmenr.
geta fengið þær hjá sínuir.
eigin fyrirtækjum, kaupfélög-
unum, og enginn vafi er á þvi
að vegna þessa frjálsræðis í'.
viðskiptunum, geta kaupfe-
lögin nú rniklu betur séð fyi-
ir þörfum félagsmanna hela-
ur en áður var, meðan höftir..
voru á öllum innflutningi og
i vörukaup f élaganna mj ög;
takmörkuð með óeðlilega litl-
um innflutningsskammti aí:
mörgum vörum. Og þeir, serr.
vilja verzla við kaupmanna-
verzlanir, geta líka fengií
þessar vörur hjá þeim. Menr.
geta nú yíirleitt fengið þessai
vörur á þeim verzlunarstöð-
um, þar sem þeim er auðveld-
ast að hafa verzlunarvið-
skipti, í staö þess að áður
þurfti fólk oft að leita eftir
kaupum á nauðsynjum í fjar-
lægurn landshlutum.
f
Verðlagseftirlitið.
Þegar höftin voru leyst 0£
innflutningurinn gefimv.
frjáls, var i samræmi við þt
ráðstöfun afnumið verðlags-
eftirlit á frílistavörum.
Síðar kom í ljós, að sumir
heildsalar misnotuðu aðstöðr
sína og lögðu óheyrilega mik-
ið á einstakar vörutegundii.
Þetta gat sérstaklega gerzt
fyrst í stað á meðan frambod
var ekki oröið nægilegt á hin-
um frjálsu vörum og almenn-
ingur og smásalar vöruðu sig
ekki á okrinu með saman-
burði.
Harðlega verður að áteljs
þá menn, sem misnotuðc.
þannig frelsið og sýni það sig,
að þetta lagist ekki, þá verð-
ur að sjálfsögðu að grípa tii.
sterkra aðgerða til þess að
fyrirbyggja ósómann.
Höfð er nú gát á hvað ger-
ist í þessum efnum — og mur..
almenningur verða látinr,
fylgjast me'ð því sem fran
kemur við áframhaldandi at
hugun á þessum hlutum.
Hagstæður '
ríkisrekstur.
Eitt af því, sem ríkisstjórn-
in setti sér sem takmark
þegar hún tók til starfa, vai’
að afgreidd skyldu greiöslu
hallalaus fjárlög. Þetta hefr:
stjórnin staðið við. Áðu)
hafði um skeið verið greiðslu-
halli á fjárlögum og ríkis -
sjóður hlaðið á sig skuldunx,
svo að við algerðu öngþveiti 1í.
.(Framhald á 4. síðu.j .