Tíminn - 04.01.1952, Blaðsíða 5

2. blað.
TÍMINN. fösluðaginn 4. janúar 1952.
5.
Föstud. 4. jan.
Frjáls verzlun og
saltfiskseinokun
í áramótagrein þeirri, sem
formaður Sjálfstæðisflokks-
ins hefir birt í Morgunblað-
inu, lætur hann sér mjög tíð-
rætt um verzlunarfrelsið. —,
Hann telur það með merk-
ustu tíðindum ársins 1951 hér
innanlands, að dregið var úr
verzlunarhöftunum og frjáls-
ræðið í verzluninni aukið.
Með því hafi svartur mark-
aður verið upprættur, sköpuð
samkeppni, er muni leiða til
hagstæðari vörukaupa, áhrif
neytenda aukin o. s. frv.
Hér skal ekki dregið úr
þessum ummælum formanns
Sj álfstæðisflokksins. Síður en
svo. Þvert á móti gefa þau til-
efni til að rifja það upp, að
enn vantar mikið á, að við
búum við fullkomið verzlun-
arfrelsi og að baráttunni fyr-
ir því takmarki þarf því að
halda kappsamlega áfram.
Það vantar enn mikið á það,
að innflutningsverzlunin geti
talist fullkomlega frjáls. Enn
ef breytingin, sem orðið hef-
ir til umbóta í þá átt, allt
of lítil. í mörgum tilfellum
hefir ekki orðið önnur breyt-
ing en sú, að höftin hafa
flutzt úr innflutningsdeild
Fjárhagsráðs i bankana. Á
þessu þarf að verða breyting.
Fyrr verður það ekki tryggt,
að neytendurnir hafi fullt
verzlunarfrelsi og innfiutn-
ingurinn sé í höndum þeirra,
sem bezt gera innkaupin, því
að það er vitanlega engin
trygging fyrir því, að þeir sem
njóta vináttu bankanna eða
ráða yfir fjármagni, séu holl-
astir neytendum.
Að því leyti, sem frjáls-
ræði hefir áunnist í þessum
efnum, gefur það glöggt til
kynna, að verzlunarfrelsið
tryggir hlut neytenda bezt.
Þess vegna ber að vinna að
því áfram, að fullkomið verzl-
unarfrelsi komist á í innflutn
ingsverzluninni, en á það
skortir mikið enn og það
engu síður varðandi þær vör-
ur, sem eru á svokölluðum frí-
iista, en þær, sem eru á
bundnum lista.
Það er líka ekki aðeins á
sviði innflutningsverzlunar-
innar, sem þarf að auka frjáls
ræði. Þörfin er enn meiri á
sviði útflutningsverzlunar-
innar, því að þar hefir kom-
ist á miklu öflugri hafta- og
einokunarkerfi en í innflutn-
jngsverzluninni.
Og þar strandar það ekki
sízt á formanni Sjálfstæðis-
flokksins, að frjálsræðið kom
ist á, þar sem hann ver sait-
íiskseinokunina af fremsta
megni.
Nú þessa dagana er verið
að auka hinn svokallaða
bátagjaldeyrislista. Það þýð-
ir, að margar nauðsynja-
vörur almennings verða
miklu dýrari en ella. Það er
rökstudd skoðun, að þetta
hefði verið óþarft að miklu
eða öllu leyti, ef frjálsræði
hefði ríkt í útflutningsverzl
uninni og samkeppni ríkti
um það að tryggja útvegs-
mönnum og sjómönnum
sem hæst fisbverð.
Sé það satt, að einokun sé
til bölvunar í innflutnings-
verzluninni, hlýtur hún einn
ERLENT YFIRLIT:
George F. Kennan
Væntanlegur sendilierra Bandarík|anna í
Moskvu og frumkvöðuil kalda stríðsins
Nokkru fyrir áramótin var það
tilkynnt í Washington, að Tru-
man forseti hefði ákveðið aö
Skýrsla Mr. X.
Rétt fyrir stríðslokin var
Kennan aftur sendur til Moskvu
skipa George F. Kennan sendi- Hann kom þangað í þeirri trú;
herra Bandaríkjanna í Moskvu.
Núverandi sendiherra Bandaríkj
anna þar lætur af störfum í
maimánuði næstkomandi og
mun Kennan þá taka við em-
bættinu, ef fyrirætlun Trumans
nær fram að ganga. Til þess að
svo megi verða, þarf öldunga-
deild Bandaríkjaþings að leggja
blessun sína yfir tilnefninguna
og rússneska stjórnin verðúr
einnig að fallast á hana. Sjálf-
sagt þykir, að skipun Kennans
verði samþykkt í öldungadeild-
inni, en hitt er ekki talið full-
víst, að Rússar veiti Kennan
móttöku. Meðal kommúnista er
litið svo á, að Kennan megi
flestum fremur telja upphafs-
mann þess, að lýðræðisríkin
hófu kalda stríðið svokallaða,
eins og svo margir höfðu á þeim
árum, að sambúð lýðræðisrikj-
anna og kommúnistaríkjanna
gæti verið friðsaipleg- Eftir að
hafa dvaiið þar um nokkra
hríð, breytti hann hins vegar
fljótt um skoðun. Hann þóttist
sjá þess öll merki, að Sovétstjórn
in fylgdi í einu óg öllu þeirri
stefnu, sem hann hafði áður
kynnzt svo vel í ritverkum Len
ins og Stalins, að ómögulegt væri
fyrir kommúnisma og lýðræði
að þróast hliö við hlið og því
yrði að koma lýðræðinu fyrir
ætternisstapa með góðu eða illu,
ef það tækist ekki öðru vísi.
Samkvæmt þessari niðurstöðu
sinni, seiidi Kennan skýrslur
til Washington, þar sem hann
hvatti stjórnina til að hverfa
Eftirvinnan í bæjar-
skrifstofunum
en héldu ekki áfram að beygja frá undanlátsstefnu sinni og
sig fyrir yfirgangi kommúnista. taka upp einbeittari stefnu í
skiptum sínum við Sovétstjórn
Starfsferill Kennans.
ina. Byrnes var þá utanríkis-
George F. Kennan er 47 ára' ráðherra og lagði ekki fullan
að aldri. Foreldrar hans bjuggu1 trúnað á aðvaranir Kennans.
í miðvesturfylkjum Bandaríkj- Svo gerðist það 1946, að Rússar
anna, þar sem einangrunar- vanefndu að flytja herlið sitt
stefnan hefir átt aðalítök sín. frá íran. Kennan gegndi þá
Þau voru vel efnum búin og sendiherraembættinu í Moskvu
var það upphaflega ætlun þeirra í fjarveru sendiherrans. Þessar
og Kennans sjálfs, að hann leit vanefndir Rússa komu mönnum
aði sér frama innan hersins. í Washington nokkuð á óvart
Hermennskan féll honum hins °B stjórnin lagði fyrir Kennan
vegar ekki og gekk hann 22 að semja skýrslu um álit sitt á
ára gamall í þjónustu utanríkis afstöðu Rússa almennt. Kennan
ráðuneytisins. Næstu árin dvaldi samdi þá skýrslu, er hann
hann sem fulltrúi víða erlendis, nefndi ,,The Sources of Sovjet
m. a. í baltisku löndunum. Hann t Conduct“ og nú er talin ein
var þá þegar byrjaður að leggja áhrifamesta og örlagaríkasta
KENNAN
sig eftir rússneskum málum.
Hann lærði rússnesku og kynnti
sér eftir föngum rússneska sögu
og menningu. Þessu hefir hann
haldið áfram jafnan síðan og
er nú talinn fróðastur Banda-
ríkjamanna um allt sem viðkem
ur sögu Rússa aðl fornu og
nýju. Áhuga hans fyrir rúss-
neskum málum má m. a. marka
á því, að hann hefir unnið í
tómstundum sínum að því að
semja ævisögu Tchekovs.
Árið 1933 tóku Bandaríkin
fyrst upp stjórnmálasamband
við Sovétríkin og var Kennan
meðal fyrstu starfsmanna banda
ríska sendiráðsins í Moskvu. Eft
ir nokkurra ára dvöl þar, var
hann sendur til Prag og dvald-
ist hann þar, er Munchen-sátt-
málinn var gerður. Þegar styrj
öldin brauzt út, var hann sendi
fulltrúi í Berlín. Á stríðsárunum
dvaldi hann um skeið í Lissabon,
en þar var þá miðstöð fyrir
margvísleg stjórnmálaskipti. Þá
dvaldi hann um nokkurra mán-
aða skeið í London. Hann var
einn af fulltrúum Bandaríkj-
anna á Yaltaráðstefnunni. KÍhn
an hefir þannig haft góða að-
stöðu til að fylgjast vel með
meginatburðum tveggja síðustu
áratuga og ekki sízt því, er gerzt
hefir að tjaldabaki.
greinargerð, er samin hefir ver
ið á þessari öld. Segja má, að
niðurstaða hennar felist í meg
inatriðum í þessum orðum:
Kommúnistar hafa ekki vikið
um hársbreidd frá hinni upp-
runalegu stefnu sinni.
Greinargerð þessi vakti veru
lega athygli í stjórnarskrifstof-
unum í Washington, en Byrnes
hélt þó áfram undanlátsstefn-
unni enn um stund, þótt síðar
tæki hann upp einbeittari af-
stöðu. Skýrsla Kennans var á
meðan lögð til hliðar undir
höfundarnafninu Mr. X.
Örlagaríkt skipulagsstarf.
Það gerðist svo í ársbyrjun
I hinni snjöllu og ítarlegu
ræðu, sem Þórður Björnsson
flutti í bæjarsíjórninni við
lokaafgreiðslu fjárhagsáætl-
unar Reykjavíkurbæjar fyrir
1952, rakti hann ýmsar orsak
ir þeirra óeðlilegu litgjalda-
hækkana, er átt hefðu sér
stað í rekstri bæjarins í borg-
arstjóratíð Gunnars Thorodd
sen. Meðal annars gerði hann
eftirvinnuna í bæjarskrif-
stofunum að umtalsefni.
Þórður nefndi ýms ákveðin
dæmi þessari ádeilu sinni til
sönnunar. Meðal annars upp
birta skýrslu Kennans, heldúr lýsti hann eftirfarandi:
kallaði hann heim til Washing- J „Árið 1949 námu kaup-
ton og gerði hann yfirmann sér- greiðslur fyrir eftirvinnu í
stakrar deildar, er skyidi marka bæjarskrifstofunum í Aust-
í hofuðdrattum utannkismala- , ,.
stefnu Bandaríkjanna. , urstræti 16 um 10,6% af laun
Kennan gegndi þessu starfi um starfsmannanna og nam
þangað til fyrir ári síðan. Það eftirvinnukaup til sumra
er deild hans, sem hefir !agt á þeirra fullum 50% af föstum
ráðin um stofnun Marshallhjálp launum þeirra. í mörgum til-
arinnar, stofnun Atlantshafs- frdlum hefir veriö vanrækt að
bandalagsins og aðrar ráðstaf-! fyjja tilskilin eyðublöö vegna
anir iil að mæta yfirgangl komm eftírvlnnunnar þannig) að
umsta og halda honum í skef j i . . . , .’ , ’ ..
um. Kennan þekkir kommúnista ekkl hef,r ver,ð unnt. að
og kommúnismann það vel, að hvaða nauðsyn var til eftir-
hann veit, að það eitt heldur vinnunnar og í sumum til-
þeim í skefjum, að þeim sé ljós fellum hefir ekki sést hver
styrkur og einbeitni mótherj- hefir beðið um hana.
ans. Önnur leið er ekki fyrir; Árið 1950 fékk einn starfs-
hendi til þess að tryggja frið- mannanna j skrifstofu borg-
inn og skapa meö tið og tima arstjórans kr. 21386)00 f auka_
grundvoll til samkomulags. En . J ... , ’
jafnframt leggur Kennan á- ; vinnukaup en fost laun hans
herzlu á að forðast allar æsing- v»ru kr. 34088,00. Annar fékk
ar og ögranir. j kr. 15814,00 í aukavinnukaup,
Það er því á vissan hátt rétt, en föst laun hans voru kr.
þegar kommúnistar nefna Kenn 27558,00. Þriðji fékk kr.
an sem höfund kalda stríðsins. HgggjC'O í aukavinnukaup en
Áðurnefnd ritgerð hans átti mik
(Framhaid á 6; siðul
Raddir nábúa ina
í stríöslokin áttu íslending-
ar 1200 millj. kr. í erlendum
gjaldeyri, miðað við núver-
andi gengi. Fyrir þetta fé
hefði mátt koma traustum
fótum undir íslenzkt atvinnu
líf. Fyrir tilverknað nýsköp-
unarstjórnarinnar för þetta
fé hins vegar að mestu leyti
í súginn, jafnframt þvi, sem
nýsköpunarstjórnin ýtti und-
ir veröbólguna á allan hátt.
,í forustugrein í Þjöðviljanum
1947, að Marshall varð utanríkis j gær, er réttilega bent á, að
S.ras«XÍe“ Þeim w «•*»
Moskvu og m. a. umrædda jor51a Þau nUkJu.mlstök. er liér
skýrslu Kennans. Marshall taldi áttu.sér stað. Þjóðviljinn seg-
þessa skýrslu bera langt af öðru, ir:
athygli á. Ólafur Thors birti gæðmgum tekst að vaða þar
er komið hafði fram um þessi
mál. Hann lét birta skýrsluna í
hinu fræga timariti „Foreign
Affairs“ og vakti birting hennar
óhemjumikla athygli, því að þar
komu fram skoðanir, er þá þóttu
nýlunda, þótt þær væru það
ekki í sjálfu sér, heldur byggðar
á staðreyndum, er menn höfðu
látið sér sjást yfir. Marshall
lét ekki heldur við það sitja að
ig að vera það í útflutnings-
verzluninni. Sé nokkuð að
marka rökin, sem notuð eru
til að réttlæta frelsið í inn-
flutningsverzluninni, þá er
ekki hægt að mótmæla því,
að einokunin, sem nú ríkir í
saltfisksverzluninni, hlýtur
að verða þjóðinni til stór-
kostlegs tjóns og eiga sinn
drjúga þátt í neyöarráðstöf-
unum eins og bátagjaldeyr-
irinn.
Rökin, sem notuö eru til að
réttlæta aukið raunverulegt
frjálsræði í verzluninni,
eru áreiðanlega rétt. Þess
vegna á saltfiskeinokunin
ekki rétt á sér.
Formaður Sjálfstæðisflokks
ins leikur óskemmtilegt sjón-
arspil frammi fyrir þjóðinni,
þegar hann lofar verzlunar-
frelsi og aukið frjálsræöi í
innflutningsverzluninni með
öðru munnvikinu, en lofsyng-
ur saltfiskséinokunina með
hinu. Slík framkoma sýnir
vissulega, að flokksforingja,
sem þannig hegðar sér, og
flokknum, sem fylgir hon-
um, er ekki mikið að treysta.
Ef Sjálfstæðisflokkurinn
vill vera samkvæmur þeirri
stefnu, að auka verzlunarfrels
ið, getur hann ekki hald-
ið áfram að verja og vernda
saltfiskseinokunina. Það er
ekki forsvaranlegt að leggja
á þjóðina nýjar og nýjar byrð
ar í formi aukins bátagjald
eyris, án þess að reynt sé að
aístýra þeim með aukinni
samkeppni í fiskverzluninni
og öðrum slíkum ráðstöfun
um.
......ÉÍÉi
föst laun hans voru kr.
27558,00. Fjörði fékk kr.
12700,00 í aukavinnukaup en
föst laun hans vorú kr.
36360,00. Þessir fjórir menn
hafa fengið á árunum 1946—
1950 samtals tæpar 248 þús.
kr. í aukavinnukaup. Þetta
eru fáein dæmi frá borgar-
stjóraskrifstofunni. í skrif-
stolu bæjarverkfræðings hef-
ir einn starfsmaður fengið á
árunum 1946—1950 samtals
tæpar 71 þús. kr. í aukavinnu
kaup.
Því fer fjarri að nokkuð
lát sé á eftirvinnunni.Á næsta
ári er aukavinnukaup í skrif-
stofu borgarstjórans, Rafveit-
unnar og manntals áætlað
samtals tæpar 400 þús. kr.“
Þessar upplýsingar sýna
það mæta vel, hvílíkt sukk og
óreiða er ríkjandi í fjárstjórn
áramótagrein í Morgunblaðinu
og lýsti yíir því í fyrsta sinn
að nýskopunarstefnan hafi ver
ið röng. Hann komst þannig
að orði: |
„Ég vil í þessu sambandi enn
einu sinni árétta það, sem mér
(Framhald á 6. síðu)
99 míHjóiiir
Mbl. er öðru hvcru að reyna
löngu er orðið ljóst, að við vor að rétta hlut hinnar lélegu
um á villigötum í efnahags- fjárstjórnar á Reykjavíkur-
málum lengst af frá ófriðar- bæ með því að gera saman-
byrjun og fram til ársbyrjun- burð við ríkið.
ar 1950 sem og hitt, að hin Nýlega fullyrti Mbl. t. d. að
nýja leið, sem við þá lögðum umframgreiðslur ríkissjóðs á
inn á var rethþaermer emn orðið 102
íg Ijost, að enn er ekki utseð ..... „ , , .
um, hvar við lendum“. mlU3- kr‘ Rekstrarreikmngur
Þarna er kveðið skýrt og Þess árs sýnir hms vegar að
greinilega að orði. Með ný- raunverulegar umfram-
sköpunarstefnunni, sem fylgt greiöslur vegna ríkisreksturs-
var á árunum 1944—1947, vor ins hafa ekki orðið nema 3
um við fslendingar á „villigöt- miUj, Það skakkar m. ö. o.
um í efnahagsmálum "1. hvorki um meira né minna
Þjóðviljinn ber þess hins en 99 millj. kr. hjá Morgun-
vegar merki, að foringjar blaðinu!
kommúnista eru enn ekki á Hins vegar má vel vera, að
þeim buxunum aö vilja við- Mbl. geti fundið heppilegan
urkenna þessa staðreynd. samanburð fyrir Reykjavíkur
Þess er heldur ekki að vænta bæ við ríkið, ef það tekur
af þeim, þar sem þeir fóru í dæmi frá þeim tíma, þegar
stjórnina samkvæmt fyrir- Sjálfstæðisflokkurinn fór
mælum frá Moskvu, og því með fjármálastjórnina. Þá
trúa þeir á réttmæti gerða mátti \issulega ekki á milli
sinna, hvað sem staðreynd- sjá hvoru lakar var stjórnað
iunum líður.
I bænum eða ríkinu.