Tíminn - 09.01.1952, Page 4

4.
W7T-. -•'•c
TÍMINN, miðvikudaginn 9. janúar 1952.
6. blaí -
Prestakallamálið
I hinu nýja prestakalla-
írumvarpi er aðallega þrennt,
,sem telja má til nýmæla í
isirkjulegri löggjöf á íslandi.
'fjm þetta langar mig til að
::ara nokkrum orðum, þar eð
ég hefi orðið var við tölu-
verðan misskilning, bæði hjá
jpingmönnum og öðrum.
Kenslupr estaköllin.
■Jér er um að ræða margra
ara gamla hugmynd, sem oít
jiefir verið rædd á kirkjuleg-
'iim vettvangi og sömuleiðis
neðal skólamanna. Miili-
pinganefndin hefir tekiö
hugmyndina upp, eftir aö
íaía ráðfært sig við fræðslu-
nálastjóra og hann hefir lýst
:iig fyrir sitt leyti hlyntan
í.ienni. Margir munu telja, að
lér sé um svo merka hug-
nynd að ræða, að ekki megi
;>'anga fram hjá henni og
nargt hafi verið framkvæmt
kenslumálalöggjöf vorri,
svo að segj a í tilrauna skyni,
;>em meiri vafi hafi leikið á í
iyfstu, að vel gæfist. Hug-
'nyndin er í fáum orðum sú,
,'ið í nokkrum prestaköllum
skuli sóknarpresturinn hafa
kennaraembættið við hliðina
:i prestsembættinu, enda
,'ikuli hann hafa kennara-
nenntun og yfirleitt upp-
:iylla önnur nauðsynleg skil-
r/i'ði. Ef menn vilja heldur
iOta annað orðalag má
gjarnan segja, að hér skuli
"/era prestlærðir kennarar,
sem hafi vígslu til aö þjóna
kirkjulegu embætti. Sumstað
ar hefir nú þegar fengist
reynsla fyrir þessu fyrirkomu
lagi, og hygg ég, að í flestum
úlfellum bendi hún í jákvæða
átt. Ég veit ekki betur en að
presturinn á Núpi í Dýrafirði
sé skólastjóri. Séra Björn í
Arnesi og sérfa Sigurður á
Breiðabólstað á Skógarströnd
hafa báðir kenslu á hendi fyr
;ir sveitir sínar. Séra Sigmar
Torfason á Skeggjastöðum er
kennari við skóla, sem kona
hans veitir forstöðu, þar eð
hún hefir kennararéttindi.
'CJm eitt skeið hafði garpur-
:ínn séra Jónmundur barna-
kennslu í Grunnavík. Sjálf-
sagt hafa prestar kennslu á
hendi víðar, þótt mér sé það
ekki full-kunnugt.
Ekki hafa allir þingmenn
rú á því, að kennslupresta-
íöll séu ákveöin I lögum. Ég
aefi hér fyrir framan mig
-æðu, sem 2. þm. Sunnmýl-
nga Vilhjálmur Hjálmai’sson
nélt í efri deild 22. nóv. síðast
iðinn. Ræðan er hógvær og
íurteisleg, en þaö er meira
en hægt er að segja um sum-
ar þingræður um þetta mikils
verða mál. Á hinn bóginn er
:ræðan ekki rökföst að sama
skapi, og er það galli. Þing-
maðurinn hefir þó það sér til
afsökunar, að hann fer að svo
stöddu ekki fram á meira en
að þingnefndin, sem fær mál
:ið til meðferðar, taki til at-
hugunar þaö sjónarmið, að
síður fáist menn í embættin,
séu þau tvöföld, heldur en að
skilíri, eins og nú er. Sjálfur
virðist hann álíta, að sú verði
raunin á. Hann bendir á, að
sumar sveitir hafi bæði verið
prestlausar og kennaralaus-
ar um skeið. Ef ákvæði frum-
varpsins verði samþykkt, ótt-
ast hann, að aukið sé á vand
ræði þessara staða, og geti
svo hæglega farið, að þessar
sveitir verði bæði kennara-
og prestslausar. — Háttvirtir
lesendur .gætu haldið, að ég
væri að snúa út úr fyrir þing
eftir séra Jakob Jénssou
mánmnum, en svo er ekki.
Eftir orðanna hljóðan heldur
hann þvi fram, að frumvarp-
ið hafi þá „breytingu“ i för
með sér, að allt standi í stað.
Auðvitað er það ekki þetta,
sem þingmaðurinn hefir ætl-
að sér að segja, heldur ein~
faldlega það, sem hann raun
ar segir í einni setningu, ann
ars staðar í ræðunni, að vandi
þessara byggða sé ekki leystur
með frumvarpinu. Látum svó
vera, að hann hafi ekki trú
á því, að svo verði. En því
má þá ekki gera tilraun til
breytinga, byggða á fenginni
reynzlu í þeim prestaköllum,
sem ég þegar hefi nefnt? Ef
einhver byggð er bæði prest-
laus og kennaralaus, undir
núverandi fýrirkomulagi,
því þá ekki að leita fyrir sér
um það, hvort annað fyrir-
komulag gefist ekki betur?
Tökum Mjóafjörð sem dæmi.
Þar hefir verið prestlaust
árum saman, en kallinu þjón
að frá Nesi i Norðfirði. Þar
hefir líka löngum verið skort
ur á kennara með kennara-
réttindum, svo aö þurft hef-
ir að fá réttindalausan mann,
þingmanninn sjálfan, til að
annast kennsluna. Gerum nú
r|ð fyrir, að hægt væri að fá
í byggðarlagið prest, sem
hefði kennararéttindi, — eða
kennara með prestsvígslu —
efast ég ekki um, að málinu
væri betur borgið. Vilhjálm-
ur bendir réttilega á það, að
um starfsaukningu væri að
ræða, ef presturinn ætti að
hafa barnakennsluna. Það er
auðvitað rétt. En ég hefi ver-
ið að reyna að setja dæmið
upp fyrir mér með Mjóafjörð
í huga. Ég geri ráð fyrir, að
þingmaður Mjófirðinga sé
mér sammála um, að Mjófirð
ingar þurfi prestlega þjón-
ustu, eins og annað kristið
fólk. Nú er því um það að
ræða, hvort Mjófirðingaprest
ur gæti frekar tekið á sig til
viðbótar, að kenna börnum
sveitunga sinna, eða að þjóna
einu af fjölmennari presta-
köllum landsins, Norðfirði, á
samt Mjóafirði, og auðvitað
flytja þangað. Ég hefi að vísu
aldrei verið kennari í Mjóa-
firði, en ég hefi eitt sinn ver-
ið prestur á Norðfirði, og veit
því dálítið um þetta. Og ég
. hika ekki við að láta þá skoö
j un í lj ósi, að það sé miklu
framkvæmanlegra að vera
bæði prestur og kennari í
Mjóafirði, heldur en að vera
prestur í Norðfirði og Mjóa-
firði til samans. Niðurstaða
Vilhjálms viröist mér helzt
vera byggð á þeim forsemd-
um, að það sé útilokað um
alla eilífð, að nokkur prestur
fáist á Mjóafjörð, jafnvel þótt
það starf væri sameinað
öðru. Hins vegar er ég þeirr-
ar skoðunar, að meiri likur
séu til þess, að í sveitina fáist
bæði lærður kennari og prest
ur, sé Mjóifjörður gerður að
kennsluprestakalli, og hníga
til þess eftirfarandi rök:
Reynzla undanfarandi ára
sýnir, að afskekkt prestaköll
verða ekki út undan, þar sem
sæmilega er í haginn búið, t.
d. bærilegur húsakostur. —
Ungir prestar virðast sækjast
eftir þeim prestaköllum, þar
sem verksviðið er fremur
meira en minna og munu því
frekar sækja um kallið, ef
skólinn fylgir með. — Vax-
andi áhugi er nú á guðfræði
námi yfirleitt, og veröur á
næstu árum völ fleiri kandí-
data en verið hefir. Séu kenn
araprestaköll leidd í lög, má
búast við að' allur þorri guð-
fræðinga afli sér kennara-
réttinda, til þess að vera hlut
gengir hvar sem er á landinu.
Komi það fyrir, að ekki fáist
prestur í embaðttið, mun það
ekki vera ofætlun fræðslu-
málastjóra og biskups í sam-
einingu að gera nauðsynlegar
ráðstafanir, og á ég bágt með
að trúa, að fræðslumálastjór
inn, sem er hlyntur frumvarp
inu, vanræki fremur skyldur
sínar gagnvart þeim fræðslu
héröðum, sem hér er um að
ræða en öðrum. Það eru mörg
dæmi til þess, eins og þegar
hefir veriö á minnzt, að ekki
hafa fengist kennarar í hér-
uð, þar sem þeir hafa talið
verksvið og lítið, og er Mjói-
fjörður eitt þeirra, sem oft
hefir verið kennaralaust. Er
það ekki ólíklegt að kennaraj
staðan þyki fýsilegri ef prests
starfið fylgir með. Komi það
aftur á móti á daginn, að
ekki fáist menn í embættin í
náinni framtíð, er auðvitað
ekki um annað að gera en
hverfa aftur til núverandi fyr
irkomulags.
Aöstoðarprestarnir.
í nágrannalöndum vorum
eru til fleiri en ein teguna
aðstoðarpresta, en hér á ís-
landi eru nú aðeinS til „per-
sónulegir kapelánar," þ.e.a.s.
aðstoöarprestar, sem sóknar-
prestar fá leyfi til að taka
sér til aðstoöar, fyrir aldurs
sakir eða veikinda. Þeir að-
'stoöarprestar eru staðbundn-
ir, eins og sókiÁrprestarnir
sjálfir, og hafa verksvið sitt
aðeins innan eins prestakalls.
f þessu nýja frumvarpi er gert
ráð fyrir prestum, sem ekki
eru bundnir við neina fasta
staði, heldur skulu þeir starfa
eftir fyrirsögn biskups á hverj
um tíma. Ég hefi orðið þess
var, að bæði þingmönnum og
öðrum er fremur óljóst, hvað
þessir menn eiga að gera, og
rétt fyrir jólin skrifaði Dan-
íel Ágústínusson grein í Tím-
ann, þar sem hann fór mjög
háðulegum orðum um hug-
myndina. Lýstu orð hans
Ifurðulegri vanþekkingu, sem
honum hefði verið innan
handar að fá bætt úr. ef hon-
um hefði verið umhugað að
ræða málið af sanngirni.
Hefði hann þó manna helst
átt að skilja þessa hugmynd.
Ég veit ekki betur en að hann
hafi sjálfur verið einskonar
„aöstoðarprestur“ hjá Fram-
sóknarflokknum, og að mig
minnir, einnig hjá ungmenna
félögunum. Flest félög og
stofnanir, sem starfa um allt
land, hafa sína erindreka,
sem miðstjórnin sendir út af
örkinni, hvenær sem hún tel-
ur þörf. Það nægir ekki að
hafa staöbundna starfsmenn,
heldur einnig aðstoðarmenn,
sem ekki eru „lokalt“ bundn-
ir. Ég nefni til dæmis stjórn-
málaflokkana, kristniboðs-
félagið, Góðtemplararegluna,
ungmennafélögin, íþrótta-
sambandið, slysavarnarfélag-
ið. Ef öll þessi félög og kann-
ske fleiri hafa sína erindreka
væri það þá svo undarlegt,
þó að þjóðkirkjan hefði sína?
Ef til vill hefði verið réttara
að kalla þá ekki aðstoðar-
presta, heldur „erindreka,,
eða „stjóra“, því að þá hefði
það skilist betur.
Framhald.
Guðmundur Þorláksson á
Seljabx-ekku sendir eftirfarandi
pistil um staðsetningu áburðar-
verksmið j unnar:
„Nokkrar umræður hafa orð-
ið um staðsetningu væntanlegr
ar áburðarverksmiðju, og er
ekki enn ákveðið, hvar henni
verður valinn staður. Er það að
vonum, þvi mikils er um vert,
að fyllstu forsjálni sé gætt um
staðarvaliö og allt því viðvíkj-
andi sé sem bezt athugað og yf-
irvegað.
Helzt liefir verið rætt um að
ætla verksmiðjunni stað öðru-
hvoru megin við Elliðaárvog,
því svo virðist sem því hafi ver-
ið slegið föstu, að verksmiðjan
verði staðsett í næsta nágrenni
Reykjavíkur. Sumum finnst þó
að aðrir staðir gætu einnig kom
ið til greina, t.d. Húsavík, en
um slíkt er víst þýðingarlaust
að ræða, eins og málið liggur
nú fyrir.
Að því er viðkemur nágrenni
Reykjavíkur má benda á fleiri
en einn stað, þar sem verksmiðj
an virðist vera vel sett og um
sumt betur en vjð Elliðaárvog.
En einkum er það þó einn stað
ur í næsta nágrenni Reykjavík-
ur, sem virðist hafa margt til
síns ágætis, og um sumt fram
yfir alla aðra, en það er Þern-
eyjarsund. Mætti þá staðsetja
verksmiðjuna annað hvort á
sjálfri eynni eða í Gunnunesi,
— landmegin við sundið, —
hvort sem heppilegra sýndist.
Þarna er ágæt og sjálfgei-ð höfn,
sem er fær hafskipum og varin
fyrir veðrum af öllum áttum.
Það var líka svo til forna, að
þar þótti örugg hofn og góð sam-
gönguskilyi’ði, því að oft er þess
getið, a.m.k. á 14. og 15. öld,
að „konungsskip“ hafi komið í
Þerneyjarsund og legið þar með
an kaupstefna stóð yfir. Var
þetta þá eina verzlunin í ná-
grenni Reykjavíkur og varð
það ekki fyrr en löngu seinna
að verzlun hófst í Reykjavík
(Hólminum).
Með byggingu hafnargarðs út
í, eða yfir, norðanvert Þerneyj-
arsund gæti þarna orðið ein
ágætasta höfn á landi hér, og
efnið í hafnargarðinn nærtækt
og auðfengið. — Siglingar að og
frá Þerney eru auðveldar og
lrættulausar og svo nærri aðal-
siglingaleiðinni, að og frá
Reykjavík, að ekki virðist muna
meiru fyrir skip að koma við á
Þerneyjarsundi en fyrir áætlun
ai-bíl að fara heim að viðkomu-
stað á aðalleið.
Á það má líka bend.a, að
þarna fast við sundið er jarð-
hiti og virðist þar vera um
töluvert magn af heitxx vatni aö
ræða, eftir þeim árangri að
dæma, sem fengizt hefir við
jax-ðborun, sem þar er nýlega
hafin.
Að öðru leyti hefir þessi stað-
ur suma kosti fram yfir sjálft
bæjai-landið, eins og t.d. það,
að sprengihættan, sem er talin
töluverð i sambandi við áburð-
arvinnsluna, er ekki eins geig-
vænleg þarna, og hún er í
grennd við þéttbýlið á bæjar-
landinu.
Frá leikmannssjónarmiði a.
ín.k. vh-ðist staðsetning áburð-
arverksmið'junnar við Þerneyj-
arsund vera skynsamleg ráð-
stöfun. En vei-a má, að einhverj
ir annmarkar séu þar á, sem
hafa úrslitaþýðingu. Úr því eiga
þeir vísu menn að skera, sem
ríkisstjórnin skipaði 20. des. s.l.
til að fjalla um ýms tæknileg og
hagfi-æðileg atriði, ásamt stjórn
áburðarverksmiðjunnar. Af
þeim kynnurn, sem ég hefi liaft
af flestum þessum mönnum, ber
ég fyllsta traust um gaumgæfi-
lega athugun vai-ðandi öll þau
atriöi, sem mestu máli skipta.
— Og kæmi mér þá ekki á ó-
vart, þótt þeim yrði Þemeyjar-
sund nokkuð hugfast, sem hag-
kvæmasti staðurinn, þegar á
allt er litið, og að þeir láti ekki
nein sérhagsmunasjónarmið,
bæjar eða einstaklinga, hafa á-
hrif á ákvarðanir sínar.“
Lýkur hér pistli Guðmundar
og látum við lokið spjallinu í
baðstoíunni að sinni.
Starkaður.

Borgarbílstöðin
Vanti yður leigubíl þá liringið í síma 81991
Áíía mílján iiín eisna
Borgarbílstöðin
V.VAV.V.V.V.VAV.V.WA^VAVV.V.V.V.VW.W.V.VV
í
ATHYGLI
Þdirra kaupenda utan Reykjaýíkur, sem eigi
hafa Iokið að fullu greíðslu blnðgjaldsins fyrir
árið 1951, skal vakin á þvi, að þeim ber að hafa
að fullu greiðalu blaðgjaldsins fyrir 15. janúar
n.k.
Sendið greiðslu beint til innheimtunnar eða til
næsta innheimtumanns. í Iok þessa mánaðar verður
hætt að senda blaðið til þeirra kaupenda, sem eigi
eru skuldlausir við blaðið á tilsettum tima.
Innheimta Tímans
Í.V.V.V.V.V/.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V
Áskriftarsími Tímans er 2323