Tíminn - 10.01.1952, Blaðsíða 4

Tíminn - 10.01.1952, Blaðsíða 4
4. TÍMINN, fimmtudaghm lö. janúar 1952. -----------———----------- 7. blað, Frestakallamálið Niðurlag. Gn hvaö er þá „erhitl- rekum“ þjóðkirkjunnar -etlað að vinna? 4 Norðurlöndum eru hlið- jtæðir embættismenn kallað- ir „stiftskapellánar“, og eru peir all-margir í Noregi, lelst í norðlægari stiftunum. 3r þeim ætlað að þjóna ausum prestaköllum, fara oredikunarferðir til afskektra itaða, starfa meðal sjómanna i stórum verstöðvum og í- próttamanna, og í einu orði sagt, gera á hverjum tíma Dað, sem biskupinn telur lauðsynlegast. Schjelderup hskup lýsti því á kirkjufundi sumar, hve stiftkapellánar pættu nauðsynlegir, ekki sízt einmitt í þeim landshlut im, sem væru líkajstir ís- andi að staðháttum. — Vest m hafs hafa allar stærri íirkjurdeildir starfsmenn, er gegna líkum störfum og að- ítoðarprestarnir gegna hér. — En það er eins og vant er aér á íslandi, aö þó að.menn yfirleitt skríði á maganum :'yrir því, sem útlent er ,þykj- ast menn of góðir til þess að .æra af erlendri reynzlu, þeg ar um skipulagningu kirkju- ■egs starfs er að ræða. Þrátt fyrir það hafa íslenzkir kirkju .nenn á síðari árum reynt að ■ l&ga starfshætti sína að ýmsu .eyti eftir kröfum nýrri tíma, en það hefir yfirleitt verið /erk einstaklinga og félaga, en stofnunin sjálf starfar inn an ramma, sem orðinn er of pröngur. Hvað ælta Iögin prest- unum yfirleitt að vinna? Sá, prestur, sem boðar messu hvern helgan dag á einni kirkju undirbýr frem- ingarbörn, vinnur hin svo- aefndu aukaverk, og húsvitj- ar einu sinni á ári hvert heim ili innan sóknarinnar, upp- fyllir þær kröfur, sem lögin gera til hans. — „Áður fyrr“, eins og komizt er að orði, ræktu prestarnir þetta af mikilli nákvæmni, enda prestaköllin yfirleitt ekki stærri en svo, að slíkt var mögulegt. En þegar presta- köllin stækkuðu fyrir nærri nálfri öld, slökuðu prestar víða á kröfum til sjálfs sín, og gáfust upp við húsvitjan- irnar. Fermingarundirbúning -ir varð örðugri í útsóknun- am, ekki sízt þar sem lítil var kirkjusókn og strjálar ferðir ella. Segja má, aö sök- in sé bæði hjá prestum og söfnuðum, en einhvern veg- ínn hefir það komist inn hjá löggjafanum, að gera yfirleitt ráð fyrir sem allra minstu starfi hjá prestunum, og miða prestakallaskipunina og flest annað við það. Þessi hugsunarháttur er bergmál alþýðu efnishyggj ualdarinn- •ar, sem spönuð var til and- stöðu við kirkjuna. Meira að segja greindur karl með heil- miklu lífsmarki, eins og Sveinn frá Fossi ,lætur frá sér fara hverja vitleysuna á íætur annari i Tímanum, af pví einu, að hann lætur sér aægja að miða starfshætti prestsins við það, að hann geri helst ekki neitt, nema messa á margra vikna fresti á hverjum kirkjustað. Ég skal fyllilega játa, að miðað við hans kröfur til prests- starfsins mætti sjálfsagt íækka prestum að mun. En hver vill viðurkenna, að land þímaðarlöggjöfin eigi að mið séi’ii Jakoli Jénsson ast við það, að sem minnst sé unnið á jörðunum? Væri slík löggjöf til uppörfunar fyrir búskapinn? „Sjálfboðavinna prestanna“. Orðið „sjálfboðavinna“ krefst hér skýringar. Frá sjón armiði trúboöans er sjálf- boðavinna prests ekki til. þegar urn þá hluti er að ræða, sem snerta boöun fagnaðarer indisins í ræðu eða riti. Þar hefir auðvitað enginn prest- ur gert fram yfir skyldu sína. En frá sjónarmiði laganna getur verið um störf að ræða, sem maöurinn er ekki skyld- ugur til að inna af hendi. Góö ur kennari telur það skyldu sína að fara gönguferö með börnunum, en það mundi samt sennilega vera sjálfboða vinna, sé miðað við hinar minstu kröfur, sem lögin gera til kennarans. Eins er um prestana. Fjölmargt, sem prestar hafa tekið upp hin síðari ár, er sjálfboðavinna, sem þeir hafa ekki verið laga lega skyldugir til að inna af hendi. Vil ég nefna sem dæmi, barnaguðsþjónustur, sem all- víða eru haldnar, sunnudaga skólahald, fundarhöld með ungu fólki, kristilegar sam- komur, biblíulesflokka, út- gáfu safnaðarblaða, guðs- þjónustu utan kirkjustaða, stundum þannig, að það hef- ir orð'ið fastur liður í starf- inu. Auðvitað eru margir prestar, sem ekki hafa neitt sérstak starf að þessu leyti, en ég veit, að sumir þeirra mundu ekkert frekar vilja en starfa með fólkinu utan messudaganna, ef þeir mættu ekki víðast hvar skiln ingsleysi og tómlæti safnað- anna eða stærð prestakall- anna gerði það ókleyft. ís- lenzkir prestar hafa t. d. á utanlandsferðum sínum kynnst mörgu, sem þá hefði langað til að innleiða hér, en sumt af því er þess eðlis, aö það krefst starfsskilyröa, sem enn er ekki gert ráð fyr- ir í íslenzkri kirkjulöggjöf. — í haust stakk ég upp á því í Tímanum, að íslenzk kirkju- löggjöf yrði endurskoðuð, með tilliti til ýmsra sérgreina hins kirkjulega starfs, en auð vitað er slíks ekki von, með an allar óskir þarf að miða við það eitt að halda því, sem til er. Prestakallaskipunin í Reykjavík. er hið þriðja nýmæli í frumvarpinu, sem vert er að gefa gaum. Þar gerir frum- varpið ráð fyrir því, að pró- fastdæmið sem heild sé sjálf- stæðara en veriö hefir, með tilliti til yfirráða yfir sóknar takmörkum. Gallinn er að- eins sá, að gert er ráð fyrir of fáum prestum, en ekki of mörgum, eins og vinur minn Daníel Ágústínusson vill vera láta. — Raunar þarf engin ný lög til þess að fjölga prestum í Reykjavík, en það hefir þótt rétt að fresta fjölgun- inni, þangað til búið væri að ákveða endanlega, hvernig sóknarskipunin yrði í fram- tíðinni. Þess vegna er mjög nauðsynlegt að koma þessu á fastan kjöl sem allra fyrst. Einstakar breytingar á sóknum og prestaköllum geta sjálfsagt orkað tvímælis. T. d. virðist frú Rósa Blöndal hafa mjög rétt fyrir sér í grein sinni í Alþýðublaðinu, þar sem hún andmælir frek- ari fækkun presta í Stranda- prófastsdæmi. En er ekki fær sú leið að láta frumvarpiö ná fram að ganga með vissum skilyrðum, • að því er snertir einstakar breytingar, þann- ig að þær gangi ekki í gildi i fyrr en samþykki hlutaðeig- andi héraðsfundar kæmi til. Annars veit ég ekki til, að einn einasti söfnuður í land- inu hafi óskað eftir því að losna við möguleikann til að ihafa prest, nema ef atkvæði i þingmanns Mj ófirðinga á að skoðast sem tákn slíks hugar fars í hans söfnuði. Alþingi og kirkjan. Ég vil ljúka þessum hug- leiðingum með nokkrum orð- um, sem ég ætla sérstaklega alþingjsmönnum. Mér hafir nefnilega fundist skorta nokkuð á réttan skilning sumra alþingismanna á hlut verki sínu sem kirkjulegum embættismönnum. Valtí al- þingis yfir málefnum kirkj- unnar á forsögu, sem vert er að gefa gaum. Þegar Mar- teinn Lúter og siðbótafrömuð irnir ganga inn á þá braut, að konungar og furstar hafi hin veraldlegu forráð kirkj- unnar, byggja þeir þaö á þeirri forsendu, að þjóðhöfö- ingjarnir séu kristnir þjóð- höfðingjar, sem raunveru- lega séu þjónar kirkjunnar og synir, en ekki drottnar hennar. Þeir fá fé kirkjunn- ar í hendur, ekki sem gjöf til ríkisfj árhirzlunnar, heldur til hagnýtingar í kirkjunnar þarfir og guðs kristni. Hin íslenzka kirkja átti miklar eignir, sem þannig voru af- hentar konungum til umráða. Það vald, sem konungurinn hafði þá, hefir alþingi nú, og út frá sömu forsemdum. Það óheillaspor hefir verið stigið að halda ekki fé kirkjunnar sérstöku, en lítinn vafa tel ég á því, að séu reikningarnir gerðir upp, sé það kirkjan, sem á inni hjá ríkinu, og vilji alþingi ekki ráðstafa þessu heiðarlega í þágu kirkjunnar, hlýtur kirkjan að krefjast þess, að fjárskipti fari fram, og ríkiö greiði skuldina með rentum og renturentum. Sjálf ur tel ég fríkirkjufyrirkomu- lag óheppilegra fyrir íslend- inga en þjóðkirkjufyrirkomu lagið, en það getur orðið þreytandi til lengdar fyrir þann, sem á stórfé inni, að þurfa að koma á hnjánum eins og betlari til þess, sem peningana varðveitir, í hvert sinn sem einhvers þarf viö. — Ég geri mér raunar vonir um, að ekki þurfti til skilnaðar að koma, en ég vil nota tæki- færið til að minna alþingis- menn á það, að þeir eru ekki aðeins veraldlegir valdsmenn, sem ráðstafa ríkisfé, heldur ráðsmenn yfir kirknafé, sem þeim hefir verið á hendur falið, til ráðstöfunar í þágu kirkju og kristindóms. Hafi þeir önnur sjónarmið í huga, gerast þeir eftirbreytendur þeirra einvaldskonunga, sem á fyrri tímum rúðu íslenzkar kirkjur að fjármunum til þess að hafa sjálfir meira til að brambolta með. Satt að segja ann ég stjórnarvöldum lýð- veldisins betra hlutskiptis en (Framhald á 7. sibu) Guðmundur Þorsteinsson frá Lundi óskar eftir að ræða um söfnun sparifjár: „Þann 7. nóyember flytur Tím inn þá gleðifrétt, að fram sé að koma á Alþingi frumvarp um skattfrelsi sparifjár. í grein- inni er líka minnzt á þá þjóðar- nauðsyn að spara, og fjármála- fræðingar okkar klifa á því, að flest okkar fjárhagsvandræði stafi af því, að ofmikið fé hafi verið fest, en oflítið sparað. Varla þarf aö efa, að þeir sjái rétt, og reynt hafi verið að hvetja fólk í viðleitni sinni til sparnaðar, — enda er í nefndri grein undirstrikuð gagnkvæm nauðsyn þeirra, sem lagt geta fé til geymslu, og þjóðfélagsins að fá þetta fé í veltu. En hvernig býr þá þjóðfélag- ið að smá-sparifjáreigendum, sem ekki hafa getað fest fé sitt, verið of samvizkusamir eða vantað aðstöðu til þess að fela það, innanlands eða utan? Þessu vil ég leitast við að svara í stuttu máli, tek ég þá til dæmis fimmtugan verkamann, sem ég þekki vel, og ekkert er frábrugð inn fjöldanum. Árið 1941 átti hann dálitla uppliæð á vöxtum, frá næstliðn- um áratug, og þá hugsjón að nota hana til þess að eignast þak yfir höfuð sér, áður en hann yrði ellidauður. Hann hafði heyrt, að sparifé væri þjóðar- nauðsyn, niðursoðin og hyggi- lega geymd starfsorka, tiltæk, þegar maður þyrfti á að halda — og hafði lagt nokkurn trúnað á þetta. Fram til ársins 1937 hafði hann stritað í vegavinnu og hverju öðru erfiði fyrir kr. 7,50 á dag, en um það leyti ruddi þjóðfélagið sig og hækkaði tíma kaup upp í 90 aura á klst. og það áður en upp voru fundin hér setuliðs- og hitaveituvinnu- brögð! Næstu árin hækkaði kaupið enn, hann jók dálítið innstæðu sína með ári hverju, og þóttist jafnvel sjá takmarkið í hillingu. En þaS hækkaði fleira. Menn fóru að minnast á „dýrtíð“, sögðu jafnvel, að hún færi vax andi — og árin liðu. 1948 þótti honum dýrtíðin gjörast nokkuð nærgöngul. Þó takmark hans væri í fjarsta lagi, ákvað hann að reyna að stökkva, áður en bilið breikkaði meira. En þá var fædd ein voldug og virðuleg þjóðfélagsstofnun, sem nefnd- ist fjárhagsráð, og sem raun- verulega hafði ráð hans og ann arra slíkra smælingja í hendi sér. Þangað fór hann nú og bað allra þegnsamlegast um að fá að byggja sér lítinn kofa til íbúðar úti í sveit. Fjárhagsráð hristi virðulega en ákveðið sitt æruverða höfuð, verið getur að því hafi ekki þótt búið að á- vaxta nógu vel aurana fyrir hann, og þar við sat. Árið eftir gjörði hann þá miö ur þægilegu uppgötvun, að dýr- tíðin óx örar en innstæður hans — rétt eins og þegar þeir Nansen og Jóhannsen streitt- ust áfram yfir hafís-hrönglið 15—20 km. á dag í áttina til norðurpólsins, með ósegjanleg- um erfiðismunum, en voru stundum sunnar að kveldi en þeir höfðu lagt upp að morgni. Nú voru góð ráð dýr. Aftur lyfti hann augliti sínu til hins háa fjárhagsráðs, sótti hálfu form- legar en fyrr um að mega auö- mjúklegast byggja sér kofa úti í sveit, 40 fermetra að grunn- fleti, en fékk gallharða neitun. Á þeim þremur árum, sem lið- in eru síðan hann sótti um bygg ingarleyfi hafa allar nauðsynj- ar hækkað ört í verði, en ofur- lítið misjafnt. Þá kostaði t. d. %x6„ borðskífa 31 eyri lengdar- fetið, en nú kr. 1,70. Eftir þessu hefði e.t.v. einhver gaman af að reikna út, hvað hann fær nú mikið af einhverjum fleiri vöru tegundum fyrir hvert dagsverk, sem hann er búinn að lána þjóð inni hátt á annan tug ára — til ávöxtunar í orði kveðnu. Lík- lega lætur nærri að gengi hafi lækkað tifalt á þessum árum, síðan hann vann fyrir 75 aur- um á tíma. Fær hann því nú um 75 aura fyrir hvert þess- ara geymdu dagsverka. Eru það ekki konungleg laun!! Þó gæti það orðið enn minna ef það drægist nokkur ár enn að fjár- hagsráð líti í náð sinni til hans. Finnst ykkur þessi maður í meira lagi vanþakklátur, ef hann gengst þó ekki a.m.k. fyrir skrúðgöngd til þess að þaljka þjóðfélaginu, sem ekki gróf pund hans í jörðu?!!! 1 fyrrnefndri grein um þetta frumvarp var aðeins minnzt á það, sem einskis vert aukaatriði, að ganga mætti jafnvel svo langt í höfðingsskapnum við sparifjáreigendur að tryggja innstæður að einhverju leyti fyrir gengisrýrnun, þótt ekki þætti ástæða til að taka það upp í frumvarpið. Haldið þið nú ekki að alþýðan verði svo áfjáð að spara, við þau vildarkjör, sem ég drep hér á, að hún gleymi alveg að éta? En þá er alltáf sá möguleiki til að skipa nokkrar „nefndir“ eða til vara svosern eitt „ráð“ með legíó af undirsátum, til þess að minna hana á það, svo að hún verði ekki hungurmorða — (því þá gæti minnkað eitt- hvað um lúxusinn í lyftingu þjóðarskútunar). (Framhald á 6. síðu) 1 l■■aaalt■a■l í; Úthlutun l listamannastyrks Þeiv, sem æskja þess að njóta styrks af fé því, sem veitt er á fjárlögum 1952 til styrktar skáldum, rithöfundum og listamönnum, skulu senda um- sóknir sínar til skrifstofu Alþingis, fyrir 27. þessa mánaðar. * 'Ktklutumme^ndm vv.v.v,

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.