Tíminn - 10.01.1952, Qupperneq 5

•3. blaff.
TÍMINN, fimmtudaginn 10. janúar 1952.
5.

Fimtniud. 10. jan.
Áburðarverk-
smiðjan
Þegar nýsköpunarstj órnin
settist á laggirnar, var undir
búningi áburðarverksmiSju-
málsins mjög langt komið og
hefði fljótlega mátt hefja
byggingu verksmiðjunnar, ef
haldið hefði verið áfram að
vinna að framgángi þessa
mikla nauðsynjamáls. Vil-
hjálmur Þór hafði þá verið
landbúnaðarráðherra um
nokkurt skeið og unnið að á-
burðarverksmiðjumálinu með
miklum dugnaði eins og af
honum mátti líka vænta.
Það hefði mátt ætla, að það
hefði vel samrýmst yfirlýstri
stef nu nýsköpunarstj órnar-
innar að hraða framgangi á-
burðarverksmiðj unnar. En
hún vék þar frá hinum fögru
fyrirheitum sínum, eins og á
svo mörgum öðrum sviðum.
Framfarir landbúnaðarins
voru ekki heldur það.sem hún1
bar sérstaklega fyrir brjósti.!
Áburðarverksmiðj umálinu J
var því stungiö undir stól og!
ekkert í því gert meðan ný- |
sköpunarst j órnin f ór með
völd.
Það er nú upplýst, að það
var ekki sízt fyrir atbeina!
kommúnista, að þessi á- j
kvörðun var tekin um stöðv!
un áburðarverksmiffjumáls- j
ins. Þeir lögðu ástríðufullt'
kapp á það, að áburðarverk-!
smiðjumálið yrði stöðvað.1
Vissulega er það í fullu sam1
ræmi við afstöðu þeirra til
landbúnaðarins fyrr og síð-
ar.
Hér þarf ekki að lýsa því,
hvílíkt tjón hefir af því hlotj
ist, að ekki var unnið að bygg
ingu áburðarverksmiðjunnar'
á þessum tíma. Allur kostn-j
aður við þessa framkvæmd er
nú miklu dýrari en þá. Fjár-
hagsaðstaðan er nú líka orð-
in miklu erfiðari en hún var
meðan stríðsgróðanum var
óráðstafað.
Nú loks, eftir margra ára
töf, er áburðarverksmiðjumál
ið komiö á það stig, að von
er um, að bygging verksmiðj
unnar geti hafist bráölega.
Kommúnistar hafa samt ekki
gefist upp í þeirri afstöðu
sinni að reyna að hindra fram
gang hennar. Seinasta viö-
leitni þeirra í þessum efnum
er sú að breiða út sögur um
stórkostlega sprengihættu, er
fylgi framleiöslu og flutningi
þeirrar áburðartegundar,sem
framleiða á. Helst virðist svo
að skilja sem Vilhjálmur Þór
hafði ákveðiö þaö einn að und
irlagi varnarhersins, hvaða á
burðartegund eigi aö fram-
leiða og sé það í raun og veru
ekkert annað en sprengiefni,
er nota megi í styrjöld gegn
Rússum. Verður vart annað
ráðið af Þjóðviljanum enn að
öryggi íslenzkra borgara og
heimsfriðnum stafi hin mesta
hætta af áburðarverksmiðj -
unni.
Sannleikurinn er sá, að
það var ákveðið af Alþingi
fyrir nokkrum árum síðan
livaða áburðartegund skyldi
framleidd eða þegar lögin
um áburðarverksmiðjuna
voru sett. Kommúnistar
voru þá ekki búnir að upp-
götva sprengihættuna og
lögðu til í áróðursskyni, er
þeir sáu að málið yrði ekki
ERLENT YFIRLIT:
Liískjörio i Sovétríkjunum
Aíkoma i’íissneskra launamaama mikla lak
ari en síéttarlsræðra fieirra í vesturlöndnm
Hið merka enska blað ,,The
Economist" birti í haust nokkru
eftir rússneska byltingarafmæl-
ið athyglisverða grein um lífs-
kjorin í Sóvétríkj unum. Grein
þessi fer hér á eftir í nokkuð
styttri þýðingu:
— Á þrítugasta og fjórða bylt
ingarafmælinu, sem haldið var
hátíðlegt 7. nóv. s.l. í Rússlandi
(m.a. að viðstöddum „sendi-
nefndum" kommúnistaflokka í
öðrum löndum) var því enn hald
ið fram í ræðum og í blöðúm,
að lífskjör verkamanna í Sovét-
ríkjunum færi sífellt batnandi,
á sama tíma og fátækt og eymd
ykist um gjörvöll vestrænu lýð-
ræðisríkin. Jafnvel þeir, sem
hafa notið þeirra forréttinda,
að fá að ferðast um Rússland í
nokkrar vikur, undir opinberu
eftirliti, líta misjöfnum augum
á þetta sjálfshól. Það má kalla,
að tími sé til kominn að nota
skynsemina við að skilgreina
hið raunverulega ástand. Þá
kemur í ijós, að tölur þær, (oft-
ast hlutfalls.tölur án samanburð
ar) sem Rússar nota að vopni í
þessu áróðursstríði, eru neikvæð
ar upplýsingar fyrir Rússa, í
samanburið við vestræn lönd.
Samanburðurinn verður þeim
nefnilega stórlega í óhag.
Ef frá því væri hreinlega sagt
að Sovéttilraunin hafi hafizt í
landi, sem var mjög skammt á
veg komið, hafi síðan trufiazt
af styrjöld og einangrun og hafi
lagt megináherzlu á að byggja
upp nýjan þungaiðnað — ef
sem sagt þessar upplýsingar
væru fyrst gefnar og síðan sagt,
að það framtak að framleiða eitt
par af skóm fyrir hvern lands-
búa, væri stórkostlegur sigur í
landi, sem áður fyrr lét börn
sín ganga berfætt, þá væri hægt
að klappa Sovétherrunum lof í
lófa. En slíkar kenningar eru
andstæðar þeim kenningum
Stalíns, að í Sovétríkjunum sé
allt fyrst og mest. Molotoff
mundi ekki í dag fá að gera játn
inguna frá 1939, að notkun
neyzluvarnings í Sovétríkjunum
væri mun minni en í hinum kapi
talíska heirni.
Samanburffur á verðlagi
og launurn.
Slíku verður ekki haldið fram
annars staðar en utan járn-
tjaldsins, og þó skal það viður-
kennt, að ekki er auðvelt að
komast til botns í málinu. Hag-
skýrslur Sovétríkjanna liggja
ekki á glámbekk. Hvernig á að
haga samanburðinum? Hvaöa
vöruflokka á að taka? Hversu
mikið tillit ber að taka til trygg
inga og félagslegra hlunninda
svokallaðra? Hvernig á að
reikna með hlutum, sem í Rúss
landi eru mjög ódýrir á papp-
írnum (t.d. bílar), en eru að-
eins fyrir örfáa útvalda? — í
stuttu máli sagt: Samanburður
á lífskjörum í tveimur löndum
er alltaf vandasamt og erfitt
verk. En með því að konunúnist
ar halda áfrarn uppteknum
hætti, að lofa sitt framtak en
lasta annarra, er þörf á að
gera óhlutcirægan samanburð
eigi að síður.
í stórum dráttum má kalla,
að samband í rnilli meðallauna
og meðalverðlags geti gefið
nokkra mynd af ástandinu. Fer
því hér á eftir verð á nokkrum
vörutegundum í Rússlandi, og
eru tölurnar eftir rússneskum
heimildum.
Rúblur:
Hveitibrauð.........kg. 2,70 ,
Rúgbrauð ........... — 1,70
34,00
— 11,00
— 13,28
Smjör ...........
Sykur ...........
Kjöt ............
Hveiti.................— 4,80
Kartöflur ............ — 0,80,
Hvítkál .............. — 0,60!
Mjólk .............. ltr. 24—34
Egg ................. dús. 7,00
Te .............. kg. 57—120
Karlmannafatnaður.. 600—1200
Leðurskór........par 220—475
Baömullarblússa ....... 75,00
Baðmullarlak ..........75—82
Því miður er nær ógerlegt að
vita, hvað eru meðalárslaun
í Rússlandi. Samkvæmt rúss-
neskum hagskýrslum voru þau
4100 rúblur 1940 og áttu að ná
6000 rúblum árið 1950 að lok-
inni 5 ára áætluninni síðustu.
En vegna aukinnar leyndar á
öllum sviðum voru engar upp-
lýsingar um þetta efni birtar
1950 og vekur það vissulega
þann grun, að áætlunin hafi að
þessu leyti ekki staðizt. Hins
vegar hafa komið fram tölur úr
einstökum héruðum, sem benda
til enn hærri launa (t.d. 600
rúblur á mánuði í Georgíu 1949).
Ósamstæðar upplýsingar um
launagreiðslur í ýmsum stétt-
um nægja ekki til að skapa
heildarmynd, en þær duga til að
sýna, að launamismunur er op-
inbert ráð til þess að hvetja til
aukinna afkasta. Launin eru
því breytileg, 325 rúblur á mán-
úði fyrir hjúkrunarkonur, 425
fyrir barnakennara og upp í
fleiri þúsund rúblur fyrir úr-
valsmenn í þungaiðnaðinum.
Venjulegúr verkamaður í málm
iðnaðinum fær um 600 rúblur
og er betur staddur en flestir
stéttarbræður hans.
Verðlistarnir geta verið
villandi.
Af verðlistanum hér að fram-
an og öörum skýrslum virðist
mega ætla, að iðnlærður verka-
maður, kvæntur og með 2 börn
á framfæri, sem fengi 1000 rúbl
ur á mánuöi, mundi rétt hafa
stöðvað, að helmingi meira
yrði framleitt af þessum á-
burði en ákveðið var af Al-
þingi. Áburðartegund þessa
(ammoníum-nitrat) var
byrjað að nota hér á landi í
tíð nýsköpunarstjórnarinn-
ar eða á árinu 1945 og hafa
alls verið fluttar af henni
til landsins á árunum 1945-
50 14.871 smál. Áburður
þessi hefir notið mikilla og
vaxandi vinsælda og hefir
meira verið efti-r honum
spurt en nokkrum áburði
öðrum. Ekki hefir orðið vart
neinnar sprengihættu í sam
bandi við hann. Vátrygginga
félög hafa ekki kiafist
neinna sérstakra iðgjalda í
sambandi við hann né sett
hann á skrá yfir hættuleg
efni, en þau eru þó mjög ná
kvæm í þessum efnum.
Skraf kommúnista um
þessa sprengihættu eru því
meira og minna hugarórar.
Vitanlega má ganga svo iiia
frá framleiðslunni, að henni
fylgi sprengihætta, en hið
sama gildir um olíugeymslur
og ýmsar verksmiðjur, sem
eru staðsettar hér innanbæj-
ar. Með sæmilegum ör-
yggisráðstöfunum er hinsveg
ar hægt að útiloka þessa
hættu alveg.
Það er svo mikið nauð
synjamál að framkvæmdir í
sambandi við áburðarverk-
smiðjuna dragist ekki á lang-
inn, að það má ekki láta þessa
blekkingastarfsemi kommún
ista verða þeim til tafar. Þær
tafir, sem þetta mál hefir
orðið fyrir á undanförnum
árum, eru vissulega orðnar
nógu miklar.
fyrir húsnæði, fæði og eitthvað
upp í fatnaðarútgjöld, en sára-
iítið sem ekkert fyrir tóbak,
vodka (enn þýðingarmikill út-
gjaldaliður) og skemmtunum.
En menn verða að gæta þes að
blekkingar eru oft faldar í verð
skrám. Nefna má sem dæmi, að
bilar eru mjög ódýrir á verð-
skrá, en þeir fást bara alls ekki
(framleiðslan 1950 aðeins 63,500
stk.). Húsaleiga er líka mjög lág
á verðskrá, en þrengslin (fleiri
fjölskyldur í einni íbúð) gera
allan samanburð við vestræn
ríki hlægilegan. Af þessu rná
sjá, að gott væri að viðhafa aðra
aðferð en samanburð verðs og
launa, til að meta lífsstig hins
almenna þegns í Rússlandi og
bezta aðferðin er að reikna út
meðalneyzluna pr. mann á nauö
synlegum vörutegundum. Játa
skal þó, að kjaramismunur sá,
sem þegar er nefndur, gerir hug
myndina um jafna hluti nokk-
uð óraunhæfa og þar að auki
mæta manni margir teknískir
örðugleikar. Tölur um fram-
leiðsluna í sumum greinum frá
1950 eru ekki fyrir hendi og
verður i þess stað að notast við
framleiðsluáætlunina fyrr ár-
ið, sem ekki er víst að hafi stað-
izt í reyndinni. Fleiri erfiðleikar
eru á þessari leið og verður
(Framhald á 6. síðu)
Raddir nábúanna
Vísir ræðir í gær um bar-
áttu kommúnista gegn á-
burðarverksmiðjunni. Eitt
sinn hafi kommúnistar reynt
að hindra framgang hennar
með því að halda fram, að
hún þyrfti að vera helmingi
stærri. Nú sé þetta breytt.
Vísir segir:
„Þegar séð er að áburðarverk
smiðjan verður byggð, sem
reynist að sjálfsögðu mikil at-
vinnubót fyrir reykvíska verka
menn og iðnaðarmenn, rísa
kommúnistar upp og mótmæla
framkvæmdum á þeim grund-
velli, að af starfrækslunni
stafi stórháski fyrir bæjarfé-
lagið, en einkum sé sprenging
arhættan mikil, — „ef loft-
árásir verði gerðar á verk-
smiðjuna eða birgðastöðvar
hennar“. Jafnframt er svo
reynt að gera þá menn tor-
tryggilega, sem mest og bezt
hafa unnið að framgangi máls-
ins, en það er heill kapituli
út af fyrir sig.
Ofangreint framferði
kommúnista ber vitni um fram
faravilja þeirra og heilindi. í
upphafi vilja þeir byggja helm
ingi stærri verksmiðju, en end
anlega var ákveðið, og auka
þannig „sprengingarhættuna"
tilfinnanlega, — en nú má
ekki byggja slíka „smáverk-
smiðjú* vegna sprengingar-
hættunar einnar, einkum ef
loftárásir yrðu gerðar.“
Nöldur framtaksleysis, seg-
ir Vísir að lokum, hefir oft
staðið góðum framfaramál-
um fyrir þrifum, en þótt
kommúnistar sverji sig þar í
' ætt, stendur það vonandi
! ekki í vegi fyrir framkvæmd-
lum að þessu sinni.
Verðlagsmál land-
búnaðarins og Mbl.
Morgunblaðinu er órótt út
af því að hér í blaðinu hafa
versð1 í’ifjaffar upp nokkrar
staðreyndir um afstöðu Sjálf-
stæðisflokksins til landbúti-
affarmála. Forustugrein blaðs
ins sl. laugardag ber þess vott.
En hér fer sem oftar, að frá-
sögn Morgunblaðsins reynist
harla ótraust heimild.
f umræddri grein Mbl. er
því haldið fram, að afurffa-
sölumálum landbúnaðarias
væri betur komið, ef lögin
um búnaðarráð væru enn í
gildi og nú sætu í ráðinu 25
bændur skipaöir af Her-
manni Jónassyni. Tíminn er
samþykkur því að fram-
kvæmd laganna um búnað-
arráð hefði oröið betri í hönd
um Hermanns Jónassonar en
hún var hjá ráðherra Sjálf-'
stæðisflokksins. En sá ljóffur
var á, að með þeim lögum var
valdið yfir verðlagsmálum
landbúnaðarins lagt í hend-
ur ráðherra. Búnaðarráff
starfaði í umboði ráðherra og
bar ábyrgff gagnvart honum,
en ekki samtökum bænda-
stéttarinnar. Þau gátu engu
ráðið um skipun þess. Því
vildu bændur ekki una. Þaff
er mergur málsins. Þaff er
rétt, sem Jón á Reynisstaff
sagði á þingi, að sú skipan
yrði óþolandi í höndum mis-
indismanna, þótt hún gæti
farið sæmilega úr hendi, ef
valinn maður færi með vald
landbúnaðarráðherra.
Þá segir Morgunblaðið, aff
gerðardómur ákveði nú af-
urðaverð bænda og að neyt-
endur kref jist þess. Það rétta
er, að yfirnefnd í verðlags-
málum landbúnaðarins, þar
sem hagstofustjóri er odda-
maður, fellir aðeins úrskurff
um þau atriði í verðlags-
grundvellinum, sem ágrein-
ingur er um innan verðlags-
nefndar. Þessi yfirnefnd
starfar meðan ríkisvaldiff á í
þessu falli mikilla hagsmuna
að gæta. Ákvæðin um hana
gilda aðeins, meðan greitt er
niffur með ríkisfé verð land-
búnaðarafurða eða ef út-
flutningsuppbætur eru
greiddar. Nú er þegar hætt
að greiða útflutningsuppbæt-
ur. Jafnskjótt og hætt verff-
ur við niðurgreiðslur innan
lands, fellur gerðardómurinn
niður, án lagabreytinga.
Fyrir bændur var það vissu
lega mikilvægur ávinningur
að mega tilnefna sjálfir þrjá
menn af sex í verðlagsnefnd
ina og einn af þremur í yfir-
nefndina í stað þess að fá
engu ráðið um þessi mál,
eins og var meðan búnaffar-
ráðslögin giltu. Þá fengu
bændur ekki að tilnefna
neinn mann af þeim, er um
verðlagsmálin fjölluðu. Vissu
lega vildu þó bændur helzt,
að verðlagsvaldið væri alveg
í höndum þeirra. En er Sjálf-
stæðisflokkurinn reiðubúinn
til þess aff stuffla að því?
Þá heldur Morgunblaffiff
því fram, að Tímamenn hafi
einir komið á því skipulagi,
sem nú gildi um afurffasöl-
una. Mbl. ber þetta skipulag
síðan saman við búnaðarráffs
lögin og segir, að þetta sé
sannleikurinn sjálfur um
skipulag verðlagsmála land-
búnaðarins samkvæmt tillög-
um Sjálfstæðismanna annars
vegar og tillögum Framsókn-
armanna hins vegar. Fram-
sóknarflokkurinn má vissu-
lega vel við una að lionum
(Framhald á 7. síðu)